logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. AROSTOTEL ANTIK DUNYONING

AROSTOTEL ANTIK DUNYONING

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

488.7509765625 KB
Скачать
• • AROSTOTEL ANTIK DUNYONING • UNVERSAL AQL EGASI. • Arast u y ok i Arist ot le (t alaff uzi:  A rist ot e l ) ( y un. :  Ἀ ρισ τ οτ έλης ) ( / ˈ ærɪst ɒt əl / ) (miloddan av v algi 384/383, St agira — miloddan av v algi 322/321,  X alqida ) —  qadimgi y unon   fay lasufi ,  Afl ot un  shogirdi v a  Isk andar Zulqarnay n  ust ozi boʻlgan.  Fizik a ,  met afi zik a ,  nazm ,  t eat r ,  mant iq ,  rit orik a ,  siy osat ,  et ik a ,  biologiy a  hamda  zoologiy aga  oid ishlar y ozib qoldirgan. • Arist ot elning hay ot i haqida juda k am narsa maʼlum. Olim shimoliy Gret siy adagi  St agira  shahrida t ugʻilgan. Ot asi N ik omachus Arist ot el bolaligida v afot et gan v a u v asiy ning qoʻlida t arbiy alangan. Miloddan av v algi 367-y ilda, oʻn y et t i-oʻn sak k iz y oshida,  Afi naga  borib,  Plat on ak ademiy asida [2]  t ahsil olgan. Oʻt t iz y et t i y oshgacha (miloddan av v algi 347-y il)gacha shu y erda qolgan. • Arastu (Aristotel) Qadimgi Yunonistonda buyuk kishilardan bo lgan. U hamma davrlarda yashab ʻ o tgan buyuk faylasuflar sirasiga kiradi.Arastu ʻ faylasuf Aflotun huzurida yigirma yilga yaqin ta lim ʼ oladi. Aflotun vafot etgandan so`ng Arastu o z ta lim ʻ ʼ uslubini rivojlantira poshlaydi. U amalda inson duch keladigan barcha muammolar bilan qiziqardi. Aql qay tarzda ishlaydi? Haqiqat qayerda-yu yolg'on jayerdaligini qanday ajratib olishimiz mumkin? Hokimiyatning qanday shakli afzalroq?Arastu atrof muhitni kuzatgan va dalillar to'plagan holda bu savollarga javob topishga intildi. U har bir hodisa o'zining mantiqiy izohiga ega deb hisoblagan hamda tadqiqotlar va kuzatuvlardan huSsm chiqarib, uni ta'riflab. • Arast u olamdagi hodisalar v a predmet larning sabablarini t oʻrt guruhga boʻladi: 1) moddiy sabab y ok i mat eriy a; 2) shak liy sabab y ok i shak l; 3) y uzaga k elt iruv chi sabab; 4) oxirgi sabab y ok i maqsad. Garchi A rast u mat eriy ani dast labk i sabablardan biri, deb eʼt irof et sa ham, uni faqat passiv asos, imk oniy at xolos, qolgan uch sababni esa — faol sabab, deb hisoblay di. Masalan, uning fi k richa, shak lsiz hech qanday narsaning boʻlishi aslo mumk in emas, shak l — borliq mohiy at idir, shak l — abadiy, oʻzgarmas v a moddiy sababdan ust unroqdir. • I bn Sino bilan Beruniy oʻrt asida A rast uning „Osmon haqida“ v a „ Fizik a“ asarlari t oʻgʻrisidagi munozarasi v at animizda A rast u merosiga qiziqish benazir boʻlganidan dalolat beradi. A rab fay lasufi Ibn Rushd oʻz salafl ari Hunay n ibn I shoq, I shoq ibn Hunay n, Mat t o ibn Yunus v a Yahy o ibn A diy, al-Kindiy k abi A rast u ijodini t argʻib et ib, asarlariga sharhlar y ozib, „ Buy uk Shorih“ degan nom oldi. Oʻrt a asr Sharqida A rast u t aʼlimot ini dav om et t irib, uni Yev ropaga t anit ib, y et uk ilmiy asarlar y arat gan fay lasufl ar but un duny oda „ Sharq arist ot elchilari“ unv oni bilan mashxurdir. • A rast u barcha zamonlar olimlari ust oz deb bilgan buy uk alloma. Uning qomusiy asarlari, Sharq mut afak k irlari ijodida ham chuqur iz qoldirgan. 7-8–asrlardan boshlab ay niqsa Horun ar-Rashid v a Maʼmun dav rida A rab xalifaligi hududida A rast u asarlari t arjima et ilib oʻrganildi, ularga oʻnlab izoh v a sharxlar bit ildi. Bu ishda Oʻrt a Osiy oning ulugʻ olimlari k at t a rol oʻy nadi. A bu N asr Forobiy Arast uning „ Met afi zik a“ , „ J on haqida“ , „ Et ik a“ , „ Kat egoriy alar“ , „Topik a“ , „ A nalit ik a“ asarlariga ilmiy sharxlar y ozib, „ Sharq Arast usi“ degan unv onga sazov or boʻldi. Abu A li ibn Sino oʻz ust ozlarining ilgʻor gʻoy alarini y anada riv ojlant irib, A rast u v a Forobiy dan k ey in „ Uchinchi muallim“ deb at aldi. • Arastuning tarbiya nazariyasi zamirida axloqiy va ruhiy qarashlari yotadi: tarbiyadan maqsad — ruhning oliy jihatlari boʻlmish aql- zakovat va irodani kamol toptirishdir. Tarbiyaning oʻzaro chambarchas bogʻliq uch jihati — jismoniy, axloqiy va aqliy tarbiya — ruhning uch turiga muvofiq keladi, yaʼni kamolatga erishishning harakatlantiruvchi kuchlari — tabiiy qobiliyat, koʻnikma va aql- idrokdan iborat hamda tarbiya ishi ayni shu kuchlarga asoslanishi zarur. Arastu oʻz iqtisodiy taʼlimotida qullik — tabiiy bir hodisa va u doimo ishlab chiqarish ?  negizi boʻlishi lozim, degan nuqtai nazarga suyanadi.  • boy lik (uni A rast u „ t abiiy boy lik “ deb at ay di) manbai — dehqonchilik v a hunarmandchilik boʻlib, k ishilarning t ub eht iy ojlarini qondirish uchun xizmat qiladi. 2-t ur boy lik esa (uni A rast u „ gʻay rit abiiy boy lik “ deb nomlagan) ak sincha, bev osit a eht iy oj buy umlaridan iborat boʻlmay, oʻzaro ay irboshlash, muomala negizida v ujudga k eladi. Boy lik 1- t urining miqdori inson eht iy ojlari bilan chegaralansa, 2-t urining miqdorini esa aslo chek lab-chegaralab boʻlmay di. Shuningdek A rast u ist eʼmol qiy mat i bilan t ov ar qiy mat i oʻrt asidagi chegarani birinchi boʻlib belgilab berdi, t urli xil t ov arlari faqat pul v osit asida oʻzaro qiy oslash mumk in, deb hisobladi. • Arast u bilish haqidagi t aʼlimot ida „ dialek t ik “ bilish bilan „ apodik t ik “ bilishni bir-biridan farqlay di. „ Dialek t ik “ bilish — t ajriba samarasi boʻlmish „ fi k r“ ni, „ apodik t ik “ bilish esa ishonchli bilimni v ujudga k elt iradi. Ammo Arast u t ajribani ishonchli bilimning oliy darajasi, deb hisoblamay di, uning fi k richa, bilimning eng oliy qonun qoidalari bev osit a aql v osit asidagina idrok et iladi. • Arast u mant iq ilmining asoschisidir. Arast u y arat gan v a „ analit ik a“ deb nomlagan mazk ur fan t afak k urning t ushuncha, muhok ama, xulosa k abi asosiy shak llaridan, ay niy at , qarama-qarshilik v a uchinchisi ist isno qonunlaridan, fi k rni isbot lash y oxud rad et ish uslublaridan, bir qancha k at egoriy alardan iborat • Arast u dav lat ni idora et ishning ucht a maʼqul v a ucht a nomaʼqul shak li mav jud, degan gʻoy ani olgʻa suradi. Yaxshi boshqaruv shak llari amal qilgan dav lat da undan gʻarazli maqsadlarda foy dalanish imk oni ist isno et iladi, hok imiy at esa but un jamiy at xizmat ida boʻladik i, bular — monarxiy a (y ak k a podsho huk mronligi), arist ok rat iy a (aslzodalar huk mronligi) v a „ polit iy a“ (oʻrt a t abaqa, moʻʼt adil demok rat iy a huk mronligi)dir. A k sincha, t iraniy a (zolimona huk mronlik ), sof oligarxiy a (qudrat li k ishilar t oʻdasining huk mronligi) v a oxlok rat iy a (haddan oshgan olomon huk mronligi) — monarxiy a, arist ok rat iy a v a „ polit iy a“ shak llarining v aqt oʻt ishi bilan bat amom ay nigan, y uz t uban k et gan k oʻrinishidir.

• • AROSTOTEL ANTIK DUNYONING • UNVERSAL AQL EGASI.

• Arast u y ok i Arist ot le (t alaff uzi:  A rist ot e l ) ( y un. :  Ἀ ρισ τ οτ έλης ) ( / ˈ ærɪst ɒt əl / ) (miloddan av v algi 384/383, St agira — miloddan av v algi 322/321,  X alqida ) —  qadimgi y unon   fay lasufi ,  Afl ot un  shogirdi v a  Isk andar Zulqarnay n  ust ozi boʻlgan.  Fizik a ,  met afi zik a ,  nazm ,  t eat r ,  mant iq ,  rit orik a ,  siy osat ,  et ik a ,  biologiy a  hamda  zoologiy aga  oid ishlar y ozib qoldirgan.

• Arist ot elning hay ot i haqida juda k am narsa maʼlum. Olim shimoliy Gret siy adagi  St agira  shahrida t ugʻilgan. Ot asi N ik omachus Arist ot el bolaligida v afot et gan v a u v asiy ning qoʻlida t arbiy alangan. Miloddan av v algi 367-y ilda, oʻn y et t i-oʻn sak k iz y oshida,  Afi naga  borib,  Plat on ak ademiy asida [2]  t ahsil olgan. Oʻt t iz y et t i y oshgacha (miloddan av v algi 347-y il)gacha shu y erda qolgan.

• Arastu (Aristotel) Qadimgi Yunonistonda buyuk kishilardan bo lgan. U hamma davrlarda yashab ʻ o tgan buyuk faylasuflar sirasiga kiradi.Arastu ʻ faylasuf Aflotun huzurida yigirma yilga yaqin ta lim ʼ oladi. Aflotun vafot etgandan so`ng Arastu o z ta lim ʻ ʼ uslubini rivojlantira poshlaydi. U amalda inson duch keladigan barcha muammolar bilan qiziqardi. Aql qay tarzda ishlaydi? Haqiqat qayerda-yu yolg'on jayerdaligini qanday ajratib olishimiz mumkin? Hokimiyatning qanday shakli afzalroq?Arastu atrof muhitni kuzatgan va dalillar to'plagan holda bu savollarga javob topishga intildi. U har bir hodisa o'zining mantiqiy izohiga ega deb hisoblagan hamda tadqiqotlar va kuzatuvlardan huSsm chiqarib, uni ta'riflab.

• Arast u olamdagi hodisalar v a predmet larning sabablarini t oʻrt guruhga boʻladi: 1) moddiy sabab y ok i mat eriy a; 2) shak liy sabab y ok i shak l; 3) y uzaga k elt iruv chi sabab; 4) oxirgi sabab y ok i maqsad. Garchi A rast u mat eriy ani dast labk i sabablardan biri, deb eʼt irof et sa ham, uni faqat passiv asos, imk oniy at xolos, qolgan uch sababni esa — faol sabab, deb hisoblay di. Masalan, uning fi k richa, shak lsiz hech qanday narsaning boʻlishi aslo mumk in emas, shak l — borliq mohiy at idir, shak l — abadiy, oʻzgarmas v a moddiy sababdan ust unroqdir.

Похожие

Dunyoning tabiiy resurslari
Antik davr
Dunyoning ishlari O`tkir Hoshimov
Dunyoning eng buyuk savdogari ”asari haqida mulohazalar
Afrosiyob antik davr shahar xarobalarini o’rganish