Fonetik-fonematik nutq nuqsonini va ovoz buzilishlarini bartaraf etish usullari

Загружено в:

20.11.2024

Скачано:

0

Размер:

5591.5205078125 KB

Скачать

Mavzu: Fonetik-fonematik nutq nuqsonini va ovoz buzilishlarini
bartaraf etish usullari

Fonematik-fonematik idrok Nutq nin g fo net ik-fo nem at ik to mo nda n riv ojla nm aga nlig i -
bu t ovu shla rni tala ffuz etis h v a id rok qilis h J aray on idag i
kam chil ikla r na tijas ida bol alar da ona tilid agi tov ush larn i
tala ffuz qilis h ti zim i sh akll anis hin ing buz ilish idir.

Bunday nutq kamchiligida nutqning idrok va talaffuz qilish nuqsonlariga
asoslangan fonetik-fonematik tomonining buzilishi birinchi o'rinda turadi.
Shu bilan birga ba'zi bolalarda leksika-grammatik taraqqiyotida yaqqol
ifodalanmagan orqada qolish hollari ham kuzatilishi mumkin. Bu toifadagi
bolalarga xos xususiyat artikulyatsion yoki akustik belgilariga ko'ra farq
qiladigan tovushlarning shakllanish jarayonining tugallanmagan bo'lishidir.
Bu holda bola nutqida differensiatsiyalanmagan tovushlar bo'lishi
tovushlarni almashtirish, nutqda ularni qo'llamaslik, ko'plab tovushlari buzib
talaffuz qilish, shuningdek tovushlarni eshitishga ko’ra yetarli farqlamaslik
kuzatiladi.

Fonetik- fonematik nutq kamchiligiga ega
bo'lgan bolalar ommaviy turdagi
maktabgacha tarbiya muassasalarning
maktabga tayyorlov guruhlariga
mo'ljallangan bilim, ko'nikma va malakalar
hajmini o'zlashtirishlari kerak
Fonetik-fonematik jihatdan
nutq rivojlanmagan bolalar
guruhlariga olib kelingan
bolalar 10 oy ichida
umumta'lim maktabida
muvaffaqiyatli bilim olish
uchun zarur bo'lgan asosiy
topshiriqlar, ko'nikma va
malakalar hajmini
o'zlashtirib olishlari lozim.

Tuzatilgan nutqiy material ustida quyidagi ishlar amalga oshiriladi:
1. -bolalarda so'zning morfologik tarkibiga va so'zlaring o'zgarishga e'tiborni jalb
etish hamda so'zlarning gapda bog'lanishini rivojlantirish;
2. -bolalarda oddiy yoyiq va qo'shma gaplarni to'g'ri tuzish, mustaqil nutqda turli
konstruksiyadagi gaplarni qo'lash ko'nikmalarini tarbiyalash;
3. mustagil nutqni rivojlantirish:
4. lug'atini boyitish:
5. talaffuzini to' g'rilash asosida savodga o'rgatish:
6. ixtiyoriy diqqat va xotirani rivojlantirish.

Korreksion ish tizimi shartli
ravishda 3 davrga bo'linadi.

Fonetik - fonematik nutq rivojlanmaganligini bartaraf etishda olib
boriladigan korreksion ishning birinchi davrini tayyorlov davri deb ham
nomlash mumkin. Bu davrda olib boriladigan ishlar quyidagilarni o'z ichiga
oladi: artikulyatsion apparat xarakatchanligini rivojlantirish ; to'g'ri talaffuz
qilinadigan tovushlarni aniqlash; tovushlarni nutqqa qo'yish; eshituv idrokini
rivojlantirish, tovushlar differensiatsiyasi ustida ishlash so'z va
bo'g'in ichidan tovushni ajratish.

Ikkinchi bosqichida. Nutq apparat motorikasini rivojlantirish va to'g'ri
artikulyatsiyani tarbiyalash ishlari quyidagilarni o'z ichiga oladi: statik va
dinamik mashqlar; artikulyator apparat xarakatchanlik kuchini,
harakatlar aniqligini rivojlantirish;
-nutq apparat muskullaridagi taranglikni yo’qotish.
-harakatlaming normal tempini tarbiyalash.
Birinchi davining asosiy vazifalardan yana biri tovushlarni nutqqa qo'yish,
bolalarda buzilgan artikulyatsion tuzumlarni korreksiyalashdir.Tovushlarni
nutqqa qo'yish individual mashg' ulot davomida, har bir bolaga 10 - 15
minut ajratilgan holda olib boriladi.

Korreksion ta'limning Il davrida tovushlarni nutqqa qo'yish
davom ettiriladi, nutqqa qo'yilgan tovushlarni nutqda
mustahkamlash; eshitish idrokini rivojlantirish; tovush
analizi va sintezini shakllantirish:
a) so'zda tovush o'rnini topish (so'z boshida, o'rtasida,
oxirida);
b) so'zlarda tovushlar soni va ketma-ketligini aniqlash;
nutqning leksik grammatik tomonini boyitish va
rivojlantirish bo'yicha logopedik ish olib boriladi. Ushbu
davrda ham tovushlarni nutqqa qo'yish ishlari davom
ettirildi.

Fonematik idrokni rivojlantirish ishlari
tovush analizini shakllantirish bilan o'zaro
bog' liq holda olib boriladi. Fonematik
idrokni rivojlantirish ishlarida quyidagi
mashqlardan foydalaniladi: nutqiy bo
Imagan tovushlarni ajratish; tovushlar
qatoridan ma'lum tovushlarni ajratish
(akustik va artikulyatsion belgilari o'zaro
yaqin bo' ladi);

O'yinlar nutqda tovushlarni
mustahkamlash va aniqlash,
fonematik idrokni rivojlantirishga
xizmat qiladi. Mashg'ulot davomida "
Topchi nimani ovozi",Ovoz qayerdan
kelyapti", " So'zdagi tovushnt top", "
Kim ko'proq so'z topadi", "Rasmlarni
eslab qol"kabi o'yinlardan foydalanish
tavsiya etiladi.
Aniq kinestetik va eshitish sezgilariga
tayangan holda olib borilgan tovush
analizi va sinteziga oid mashqlar o'z
navbatida nutq tovushlarini
o'zlashtirishga, o'z talaffuzi ustida
mustagil nazorat ko'nikmalarini
tarbiyalashga, disgrafiya va
disleksiyani oldini olishga yordam
beradi.

Korreksion ishming III davrida olib
boriladigan logopedik ishlar mazmuni
Korreksion ta'limming uchinchi davrini
asosiy vazifalari quyidagilar: nutqqa
qo`yilgan barcha tovushlarni
mustahkamlash; tovush analizi
malakalarini mustahkamlash; nutqning
leksik grammatik tomonini
takomillashtirish.

Mavzu: Fonetik-fonematik nutq nuqsonini va ovoz buzilishlarini bartaraf etish usullari

Fonematik-fonematik idrok Nutq nin g fo net ik-fo nem at ik to mo nda n riv ojla nm aga nlig i - bu t ovu shla rni tala ffuz etis h v a id rok qilis h J aray on idag i kam chil ikla r na tijas ida bol alar da ona tilid agi tov ush larn i tala ffuz qilis h ti zim i sh akll anis hin ing buz ilish idir.

Bunday nutq kamchiligida nutqning idrok va talaffuz qilish nuqsonlariga asoslangan fonetik-fonematik tomonining buzilishi birinchi o'rinda turadi. Shu bilan birga ba'zi bolalarda leksika-grammatik taraqqiyotida yaqqol ifodalanmagan orqada qolish hollari ham kuzatilishi mumkin. Bu toifadagi bolalarga xos xususiyat artikulyatsion yoki akustik belgilariga ko'ra farq qiladigan tovushlarning shakllanish jarayonining tugallanmagan bo'lishidir. Bu holda bola nutqida differensiatsiyalanmagan tovushlar bo'lishi tovushlarni almashtirish, nutqda ularni qo'llamaslik, ko'plab tovushlari buzib talaffuz qilish, shuningdek tovushlarni eshitishga ko’ra yetarli farqlamaslik kuzatiladi.

Fonetik- fonematik nutq kamchiligiga ega bo'lgan bolalar ommaviy turdagi maktabgacha tarbiya muassasalarning maktabga tayyorlov guruhlariga mo'ljallangan bilim, ko'nikma va malakalar hajmini o'zlashtirishlari kerak Fonetik-fonematik jihatdan nutq rivojlanmagan bolalar guruhlariga olib kelingan bolalar 10 oy ichida umumta'lim maktabida muvaffaqiyatli bilim olish uchun zarur bo'lgan asosiy topshiriqlar, ko'nikma va malakalar hajmini o'zlashtirib olishlari lozim.

Tuzatilgan nutqiy material ustida quyidagi ishlar amalga oshiriladi: 1. -bolalarda so'zning morfologik tarkibiga va so'zlaring o'zgarishga e'tiborni jalb etish hamda so'zlarning gapda bog'lanishini rivojlantirish; 2. -bolalarda oddiy yoyiq va qo'shma gaplarni to'g'ri tuzish, mustaqil nutqda turli konstruksiyadagi gaplarni qo'lash ko'nikmalarini tarbiyalash; 3. mustagil nutqni rivojlantirish: 4. lug'atini boyitish: 5. talaffuzini to' g'rilash asosida savodga o'rgatish: 6. ixtiyoriy diqqat va xotirani rivojlantirish.

Fonetik-fonematik nutq nuqsonini va ovoz buzilishlarini bartaraf etish usullari

20.11.2024

0

5591.5205078125 KB

Похожие