Fors tilida vaqtning ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari
![Mavzu :Fors tilida vaqtning ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari.
REJA:
1. Vaqtning soat orqali ifodalanishi
2. Vaqtning soat va daqiqa orqali ifodalanishi.
3. Lug’atlar bilan ishlash.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_1.png)
![Fors tilida vaqt تMعا MM س soat so‘zining son
bilan birikuvi yordamida ifodalanadi. Bu
birikmada soat miqdorini bildiruvchi so‘z
oldin, ت
Mعا MM س soat so‘zi esa undan keyin
keladi va
؟ت Mعا MM س دن Mچ čand sāat? – Necha
soat? Degan savolga javob bo‘ladi.
؟دندرک راک تعاس دنچ اهنآ ā nh ā č and s ā at k ā r
kardand ?
‘ Ular necha soat ishladilar ’ ?
دندرک راک تعاس راهچ اهنآ ā nh ā č ah ā r s ā at k ā r
kardand
‘ Ular to‘rt soat ishladilar’.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_2.png)
![تعاس sāat so‘zi gapda ega va miqdorni bildiruvchi
so‘z kesim bo‘lib kelganda, miqdorni bildiruvchi
so‘z kesimlikni ifodalovchi تسا ast bog‘lmasini
qabul qilib, egadan so‘ng keladi va دنچ تعاس
؟تسا sāat čand ast? – Soat necha? Degan savolga
javob bo‘ladi. Masalan:
؟تسا دنچ تعا nس لااح h ālā sāat čand ast?
‘ Hozir soat necha ’ ?
تسا تفه تعاس لااح h ālā sāat haft ast
‘ Hozir soat y etti ’ .](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_3.png)
![Vaqtning muayyan bir paytini ifodalash uchun avval تعاssس
sāat so‘zi, so‘ng miqd o rni bildiruvchi so‘z kelib, bir-birlari
bilan izofa orqali birikadilar va ؟دن
sچ تعا ssس sāat-e čand? – Soat
nechida ?
ی
sss ک key ? - ‘Qachon?’ degan savollarga javob bo‘ladi.
Masalan:
؟دوشیم عورش دنچ تعاس سرد هدکشناد رد
dar dāneškade dars sāat-e čand šoru’ mišavad?
‘ Fakultetda dars soat nechada boshlanadi?’
عورش مین و تشه تعاس سرد هدکشناد رد
دوشیم
dar dāneškade dars sāat-e hašt-o nim šoru’ mišavad
‘ Fakultetda dars soat sakkiz yarimda boshlanadi’.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_4.png)
![Soat nechada? Qachon? Savollariga javob bo‘lib
kelgan bu birikma o‘zbek tilida o‘rin-payt
kelishigining belgisi - da qo‘shimchasi orqali ifoda
etilsa, fors tilida esa izofa orqali beriladi. Masalan:
شش تعاس sāat-e šeš ‘ soat oltida ’
جنپ تعاس sāat-e panj ‘ soat beshda ’
هدزاود تعاس sāat-e
davāzdah ‘ soat o‘n
ikkida ’](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_5.png)
![Vaqtning ma’lum paytini aniqroq ko‘rsatish
uchun ko‘pincha حبMM ص sobh (ertalab), دع MMM ب
ر Mه Mظ زا ba’d az zohr (tushdan so‘ng) رص Mع ‘ asr
(kech, kechqurun), ت
Mس Mرد d o rost (rosa) kabi
so‘zlar ham ishlatiladi. Bu so ‘ zlardan faqat
dorost so ‘ zi vaqtni ifodalovchi birikma
boshida , qolganlari esa birikma oxirida
kelib , u bilan izofa orqali bog ‘ lanadilar .](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_6.png)
![راهچ تعاس تسرد dorost sāat-e
čahār
‘ Rosa soat to‘rt da ’
حبص تفه تعاس s ā at - e haft - e sobh
‘ Ertalabki soat y ettida ’
رصع تشه تعاس s ā at - e ha š t - e asr
‘ Kechki soat sakkizda ’
رهظ زا دعب ود تعاس s ā at - e do - ve ba ’ d az
zohr
‘ Tushdan so‘ng soat ikkida’](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_7.png)
![Vaqtning soat va daqiqani ifodalash uchun avval
soat, so‘ng daqiqa miqdori keladi. Bu birikmada
soat miqdori va daqiqa miqdori و – o bog‘lovchisi
orqali bog‘lanadi.
Agar daqiqa miqdori 30 dan kam bo‘lsa, soat
miqdoridan so‘ng shu soatdan o‘tgan daqiqa
miqdori keladi. Masalan:
تسا هقیقد تسیب و تفه تعاس sāat haft-o
bist daqiqe ast
‘ Soat yettidan yigirma daqiqa o‘tdi’.
تسا هقیقد هدزیس و تشه تعاس sāat hašt-
o sizdah daqiqe ast ‘Soat sakkizdan o‘n uch daqiqa
o‘tdi’.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_8.png)
![Agar daqiqa miqdori 15 bo‘lsa, 15 daqiqa o‘rniga
ko‘pincha sعبر rob’ (chorak) so‘zi ishlatiladi.
Masalan:
ت nسا عبر و هدزای تعاس sāat yāzdah-o rob’
ast
‘ Soat o‘n birdan chorak (15 daqiqa) o‘tdi’.
تسا عبر و تفه تعاس sāat haft-o rob’ ast
‘ Soat yettidan chorak (15 daqiqa) o‘tdi’.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_9.png)
![Agar daqiqa miqdori 30 bo‘lsa, 30 daqiqa
o‘rnida مMی MM ن nim (yarim) so‘zi ishlatiladi.
Masalan
تسا مین و تفه تعاس sāat haft-o nim ast
‘ Soat y etti yarim ’ .
ت nسا مین و کی تعاس s ā at yek - o nim ast
‘ Soat bir yarim ’ .](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_10.png)
![Agar daqiqa miqdori 30 dan oshiq bo ‘ lsa , soat
miqdoridan so ‘ ng shu soatga yetishmagan daqiqa
miqdori va birikma oxiriga sم sss ک kam ( kam ) so ‘ zi
qo ‘ yiladi . Masalan:
تسا مک هقیقد تسیب و جنپ تعاس s ā at panj - o bist
daqiqe kam ast ‘Soat yigirma daqiqa kam besh’.
تسا مک عبر و هد تعاس sāat dah-o rob’ kam ast
‘ Soat chorak kam o‘n’.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_11.png)
![Vaqt bo‘lagini ifodalovchi bu birikmada
o‘zbek tilidagi ana shunday birikma
tartibining aksini ko‘ramiz. Ya’ni, o‘zbek
tilida avval daqiqa miqdori, so‘ng soat
miqdori ko‘rsatilsa, fors tilida aksincha,
avval soat, so‘ng daqiqa miqdori ifoda
etiladi.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_12.png)
![O‘ z b e k t i l i d a
Soat yigirma daqiqa kam besh.
F o r s t i l i d a
S ā at panj-o bist daqiqe kam ast .](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_13.png)
![Eslat ma:
عبر rob’ va مین nim so‘zlari o‘zbek
tilidagidek ko‘proq xalq tiliga oid
bo‘lib, adabiy tilda asosan هقیقد هدزناپ
pānzdah daqiqe (o‘n besh daqiqa) va
هقیقد یس si daqiqe (o‘ttiz daqiqa)
birikmalari ishlatiladi.](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_14.png)
![تسا هقیقد هدزناپ و هن تعاس
sāat noh-o pānzdah daqiqe ast
‘ Soat to‘qqizdan o‘n besh daqiqa o‘tdi’.
ت nسا هقیقد یس و هس تعاس sāat
se-yo si daqiqe ast
‘ Soat uchdan o‘ttiz daqiqa o‘tdi’.Masalan:](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_15.png)
![MATN VA UNING TARJIMASI
و ز ور مر ا ه چ و ت س ی ب ا ب ر ب ار ب ی ن ا مز
ار ت د م ن آ ه ک ن ا مز ز ا یر ا ی ع م
- .
ت ع ا س ک ی د ه د ی م ن ا ش ن ◆
.
ت ع ا س ه س ه ق ی ق د ت ص ش
.
ه ب ن د ی سر ی ار ب ک ب ا ت و ا ت ش ذ گ ◆
ه ل ج ع ر ت د وز ت ع ا س ک ی ن و ل ی گر ا م
.
کی رد هک دیسر مرظن هب ◆ تشاد
ن ا مز م ت فر ه ار م د ق ه ا ج ن پ ت ع ا س
، ه ق ی ق د ج ن پ و ل ه چ ا ی ه ق ی ق د ل ه چ
.
ه ب ه ت ف ه ر د ت ع ا س ر ا ه چ سر د ◆
ه د ش ه د ا د ص ا ص ت خ ا ی ک بز ا ن ا بز
.
ن د ا د ت س د ز ا ت ع ا س ک ی ت س ا ◆
ه م ه یر ی گ د ا ی ر ب ز و م آ ش ن ا د ک ی
دراذگ یم ریثأت دارفا
Sutkaning yigirma toʻrtdan bir
ulushiga teng vaqt va shu muddatni
koʻrsatuvchi vaqt oʻlchovi.
◆ Bir soat — olt mish minut .
Oradan uch soat oʻt di.
◆ Ot abek
Margʻilonga har nimadir
bir soat ilgariroq y et ish uchun
oshiqar edi.
◆ El lik qadamcha
y oʻlni, nazarimda, bi r soat da
bosganday boʻldim
Oʻquv mashgʻuloti uchun belgilangan
40 minutli yoki 45 minutli vaqt, dars.
◆ Oʻzbek t il i uchun haft ada
t oʻrt soat ajrat ilgan.
◆ Bir
oʻquv chining bir soat dars
qoldirishi ham uning bilimi ga t aʼsir
qiladi](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_16.png)
![یچم تعاس s ā
’at-e moči ‘ qo‘l soati ’
یلغب تعاس s ā
’at-e baγali ‘ yon soat ’
یLراوید تعاس s ā
’at-e divāri ‘ devor soati ’
ی
Lزیمور تعاس s ā
’at-e rumizi ‘ stol soati ’
هطامش تعاس s ā
’at-e šammāte ‘ budilnik ’LUG’ATLAR](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_17.png)
![suv sepmoq ābpāši kardan
ندرک یشاپ بآ
u yqudan az xāb
باوخ زا
dam olmoq esterāhat kardan
ندرک تحارتسا
t ayyorlamoq āmāde kardan
ندرک هدامآ
oila a’zolari ah l - e xānevāde
هداوناخ لها
u lar išān
ناشیا
q aytmoq bar-gaštan
نتشگ رب
kun tartibi barnāme-ye ruzāne
هنازور همانرب
nonushtadan so‘ng ba’d az sarf-e
s o bhāne هناحبص فرص زا دعب
tushdan so‘ng ba’d az zohr
رهظ زا دعب
uyquga ketmoq be xāb raftan
نتفر باوخ هب
uy g ‘onmoq bidār šodan
ندش رادیب
yo‘nmoq, qirqmoq tarāšidan
ندیشارت](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_18.png)
![t elevizor telvizyun
نویزیولت
tomosh a qilmoq tamāšā kardan
ندرک اشامت
s upurmoq jāru zadan
ندز وراج
yi g ‘ilmoq jam’ šodan
ندش عمج
uy bekasi xānedār
راد هناخ
bizning oila xānevāde-ye mā
ام هداوناخ
y emoq, ichmoq xordan
ندروخ
h ovli h ayāt
طایح
nonushta stoli
atrofida dour-e miz-e
sobhāne هناحبص زیم رود
bormoq, ketmoq raftan
نتفر
soqol riš
شیر
tez, tezroq zudtar
رتدوز](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_19.png)
![so‘ng, keyin sepas
سپس
salom bermoq salām dādan
نداد ملاس
kechki ovqat y emoq šām xordan
ندروخ ماش
k echqurun šab
بش
y uvmoq šostan
نتسش
e rtalab sobh
حبص
n onushta sobhāne
هناحبص
idish-tovoq zoruf
فورظ
f aqat faqat
طقف
y ordamlashm o q k omak kardan
ندرک کمک
bir oz kami
یمک](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_20.png)
![Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o’quv
qo’llanmalar ro’yxati
1. Abdusamatov M. Fors tili. - T.: Sharq, 2007
2. Quronbekov A., Vohidov A., Ziyayeva T. Fors tili. - T.,
2006
3. Ahrorov H.K. Fors tili. -T.: O’qituvchi, 1992.
4. L.Xalilov «Fors -tili». – Toshkent: O’qituvchi, 1992.
5. Forscha-o’zbekcha o’quv lug’ati. -T.: O’qituvchi, 1988](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_21.png)
![E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT!](/data/documents/18566c95-cf7c-4ff4-bdd3-c28341f043f4/page_22.png)
Mavzu :Fors tilida vaqtning ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari. REJA: 1. Vaqtning soat orqali ifodalanishi 2. Vaqtning soat va daqiqa orqali ifodalanishi. 3. Lug’atlar bilan ishlash.
Fors tilida vaqt تMعا MM س soat so‘zining son bilan birikuvi yordamida ifodalanadi. Bu birikmada soat miqdorini bildiruvchi so‘z oldin, ت Mعا MM س soat so‘zi esa undan keyin keladi va ؟ت Mعا MM س دن Mچ čand sāat? – Necha soat? Degan savolga javob bo‘ladi. ؟دندرک راک تعاس دنچ اهنآ ā nh ā č and s ā at k ā r kardand ? ‘ Ular necha soat ishladilar ’ ? دندرک راک تعاس راهچ اهنآ ā nh ā č ah ā r s ā at k ā r kardand ‘ Ular to‘rt soat ishladilar’.
تعاس sāat so‘zi gapda ega va miqdorni bildiruvchi so‘z kesim bo‘lib kelganda, miqdorni bildiruvchi so‘z kesimlikni ifodalovchi تسا ast bog‘lmasini qabul qilib, egadan so‘ng keladi va دنچ تعاس ؟تسا sāat čand ast? – Soat necha? Degan savolga javob bo‘ladi. Masalan: ؟تسا دنچ تعا nس لااح h ālā sāat čand ast? ‘ Hozir soat necha ’ ? تسا تفه تعاس لااح h ālā sāat haft ast ‘ Hozir soat y etti ’ .
Vaqtning muayyan bir paytini ifodalash uchun avval تعاssس sāat so‘zi, so‘ng miqd o rni bildiruvchi so‘z kelib, bir-birlari bilan izofa orqali birikadilar va ؟دن sچ تعا ssس sāat-e čand? – Soat nechida ? ی sss ک key ? - ‘Qachon?’ degan savollarga javob bo‘ladi. Masalan: ؟دوشیم عورش دنچ تعاس سرد هدکشناد رد dar dāneškade dars sāat-e čand šoru’ mišavad? ‘ Fakultetda dars soat nechada boshlanadi?’ عورش مین و تشه تعاس سرد هدکشناد رد دوشیم dar dāneškade dars sāat-e hašt-o nim šoru’ mišavad ‘ Fakultetda dars soat sakkiz yarimda boshlanadi’.
Soat nechada? Qachon? Savollariga javob bo‘lib kelgan bu birikma o‘zbek tilida o‘rin-payt kelishigining belgisi - da qo‘shimchasi orqali ifoda etilsa, fors tilida esa izofa orqali beriladi. Masalan: شش تعاس sāat-e šeš ‘ soat oltida ’ جنپ تعاس sāat-e panj ‘ soat beshda ’ هدزاود تعاس sāat-e davāzdah ‘ soat o‘n ikkida ’