logo

Fors tilida vaqtning ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

308.791015625 KB
  Mavzu :Fors tilida vaqtning  ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari.
           
            REJA:
1.  Vaqtning soat orqali ifodalanishi
2.   Vaqtning soat va daqiqa orqali ifodalanishi.
3. Lug’atlar bilan ishlash. Fors tilida vaqt   تMعا	MM	س soat so‘zining son 
bilan birikuvi yordamida ifodalanadi. Bu 
birikmada soat miqdorini bildiruvchi so‘z 
oldin,  ت	
Mعا	MM	س     soat  so‘zi esa undan keyin 
keladi va   
؟ت	Mعا	MM	س دن	Mچ    čand   sāat?  – Necha 
soat? Degan savolga javob bo‘ladi. 
           	
؟دندرک راک تعاس دنچ اهنآ   ā nh ā  č and s ā at k ā r 
kardand ?
‘ Ular necha soat ishladilar ’ ?
           
دندرک راک تعاس راهچ اهنآ   ā nh ā  č ah ā r s ā at k ā r 
kardand
‘ Ular to‘rt soat ishladilar’. تعاس   sāat  so‘zi gapda ega va miqdorni bildiruvchi 
so‘z kesim bo‘lib kelganda, miqdorni bildiruvchi 
so‘z kesimlikni ifodalovchi   تسا     ast  bog‘lmasini 
qabul qilib, egadan so‘ng keladi va    دنچ تعاس
؟تسا   sāat čand ast?  – Soat necha? Degan savolga 
javob bo‘ladi. Masalan:
        ؟تسا دنچ تعا	nس لااح   h ālā sāat čand ast?
‘ Hozir soat necha ’ ?
        	
تسا تفه تعاس لااح   h ālā sāat haft ast
‘ Hozir soat  y etti ’ . Vaqtning muayyan bir paytini ifodalash uchun  avval    تعاssس  
sāat  so‘zi, so‘ng miqd o rni bildiruvchi so‘z kelib, bir-birlari 
bilan izofa orqali birikadilar va    ؟دن	
sچ تعا	ssس sāat-e čand? –  Soat 
nechida ?
 ی	
sss	ک   key ?   - ‘Qachon?’ degan savollarga javob bo‘ladi. 
Masalan:
                  	
؟دوشیم عورش دنچ تعاس سرد هدکشناد رد  
dar dāneškade dars sāat-e čand šoru’ mišavad?
‘ Fakultetda dars soat nechada boshlanadi?’
                     	
عورش مین و تشه تعاس سرد هدکشناد رد
دوشیم  
dar dāneškade dars sāat-e hašt-o nim šoru’ mišavad
‘ Fakultetda dars soat sakkiz yarimda boshlanadi’. Soat  nechada? Qachon?  Savollariga javob bo‘lib 
kelgan bu birikma o‘zbek tilida o‘rin-payt 
kelishigining belgisi  - da  qo‘shimchasi orqali ifoda 
etilsa, fors  tilida  esa izofa orqali beriladi. Masalan:
  شش تعاس sāat-e  šeš ‘ soat oltida ’
  	
جنپ تعاس sāat-e panj ‘ soat beshda ’
  	
هدزاود تعاس sāat-e 
davāzdah ‘ soat o‘n 
ikkida ’ Vaqtning ma’lum paytini aniqroq ko‘rsatish 
uchun ko‘pincha  حبMM	ص    sobh  (ertalab),    	دع	MMM	ب
 	
ر	Mه	Mظ زا    ba’d az zohr  (tushdan so‘ng)    رص	Mع   ‘ asr  
(kech, kechqurun),   ت	
Mس	Mرد d o rost  (rosa) kabi 
so‘zlar ham ishlatiladi.  Bu so ‘ zlardan faqat 
dorost  so ‘ zi vaqtni ifodalovchi birikma 
boshida ,  qolganlari esa birikma oxirida 
kelib ,  u bilan izofa orqali bog ‘ lanadilar .       راهچ تعاس تسرد   dorost sāat-e 
čahār
‘ Rosa soat  to‘rt da ’
     	
حبص تفه تعاس   s ā at - e haft - e sobh
‘ Ertalabki soat  y ettida ’
     
رصع تشه تعاس   s ā at - e ha š t - e asr
‘ Kechki soat sakkizda ’
           	
رهظ زا دعب ود تعاس   s ā at - e do - ve ba ’ d az   
zohr
‘ Tushdan so‘ng soat ikkida’ Vaqtning soat va daqiqani ifodalash uchun avval 
soat, so‘ng daqiqa miqdori keladi. Bu birikmada 
soat miqdori va daqiqa miqdori  و   – o  bog‘lovchisi 
orqali bog‘lanadi.
Agar daqiqa miqdori 30 dan kam bo‘lsa, soat 
miqdoridan so‘ng shu soatdan o‘tgan daqiqa 
miqdori keladi. Masalan:
              تسا هقیقد تسیب و تفه تعاس   sāat haft-o 
bist daqiqe ast
‘ Soat yettidan yigirma daqiqa o‘tdi’.
              
تسا هقیقد هدزیس و تشه تعاس   sāat hašt-
o sizdah daqiqe ast ‘Soat sakkizdan o‘n uch daqiqa 
o‘tdi’. Agar daqiqa miqdori 15 bo‘lsa, 15 daqiqa o‘rniga  
ko‘pincha   sعبر   rob’  (chorak) so‘zi ishlatiladi. 
Masalan:
           	
ت	nسا عبر و هدزای تعاس   sāat yāzdah-o rob’ 
ast
‘ Soat o‘n birdan chorak (15 daqiqa) o‘tdi’.
          	
تسا عبر و تفه تعاس   sāat haft-o rob’ ast
‘ Soat yettidan chorak (15 daqiqa)  o‘tdi’. Agar daqiqa miqdori 30 bo‘lsa, 30 daqiqa 
o‘rnida  مMی	MM	ن   nim  (yarim) so‘zi ishlatiladi. 
Masalan
           	
تسا مین و تفه تعاس   sāat haft-o nim ast
‘ Soat  y etti yarim ’ .
           	
ت	nسا مین و کی تعاس   s ā at yek - o nim ast
‘ Soat bir yarim ’ . Agar daqiqa miqdori  30  dan oshiq bo ‘ lsa ,  soat 
miqdoridan so ‘ ng shu soatga yetishmagan daqiqa 
miqdori va birikma oxiriga sم	sss	ک    kam  ( kam )  so ‘ zi 
qo ‘ yiladi . Masalan:
تسا  مک  هقیقد  تسیب  و  جنپ  تعاس   s ā at panj - o bist 
daqiqe kam ast  ‘Soat yigirma daqiqa kam besh’. 
تسا  مک  عبر  و  هد  تعاس   sāat dah-o rob’ kam ast
‘ Soat chorak kam o‘n’. Vaqt bo‘lagini ifodalovchi bu birikmada 
o‘zbek tilidagi ana shunday birikma 
tartibining aksini ko‘ramiz. Ya’ni, o‘zbek 
tilida avval daqiqa miqdori, so‘ng soat 
miqdori ko‘rsatilsa, fors tilida aksincha, 
avval soat, so‘ng daqiqa miqdori ifoda 
etiladi. O‘ z b e k   t i l i d a
Soat yigirma daqiqa kam besh.
F o r s   t i l i d a
S ā at panj-o bist daqiqe kam ast . Eslat ma:
 
عبر     rob’  va  مین   nim  so‘zlari o‘zbek 
tilidagidek ko‘proq xalq tiliga oid 
bo‘lib, adabiy tilda asosan     هقیقد هدزناپ  
pānzdah daqiqe  (o‘n besh daqiqa) va 
 	
هقیقد یس   si daqiqe  (o‘ttiz daqiqa) 
birikmalari ishlatiladi.               تسا هقیقد هدزناپ و هن تعاس  
sāat noh-o pānzdah daqiqe ast
‘ Soat to‘qqizdan o‘n besh daqiqa o‘tdi’.
              	
ت	nسا هقیقد یس و هس تعاس   sāat 
se-yo si daqiqe ast
‘ Soat uchdan o‘ttiz daqiqa o‘tdi’.Masalan:  MATN VA UNING TARJIMASI

                و ز	 ور	  مر	 ا  ه چ	 و	  ت	  س	 ی ب ا ب ر	 ب ار	 ب  ی	 ن ا  مز
             	
 ار	 ت	  د  م	  ن	 آ  ه ک	  ن	 ا  مز ز	 ا  یر	 ا ی  ع  م
 -        .    	
  ت	 ع	 ا  س	 ک	 ی	  د  ه  د	  ی	  م	  ن	 ا  ش	 ن	◆
      .  	
  ت	 ع	 ا  س	  ه  س	  ه  ق ی  ق  د	  ت	 ص	  ش
            .	
  ه ب  ن	  د ی  سر	  ی	 ار	 ب ک	 ب ا ت و ا	  ت	  ش	  ذ گ	◆
         	
  ه ل ج	 ع ر	 ت  د وز	  ت	 ع	 ا  س	 ک	 ی  ن	 و ل ی گر	 ا  م
                .	
کی رد هک دیسر مرظن هب ◆ تشاد
           
  ن	 ا  مز	  م ت  فر	  ه ار	  م  د  ق	  ه ا ج	 ن پ  ت	 ع	 ا  س
             	
،  ه  ق ی  ق  د	  ج	 ن پ و	  ل  ه چ	 ا ی  ه  ق ی  ق  د	  ل  ه چ
              .	
  ه ب  ه ت  ف  ه ر	  د	  ت	 ع	 ا  س ر	 ا  ه چ	   سر	  د	◆
         	
  ه  د  ش	  ه  د ا  د	  ص	 ا ص	 ت خ	 ا  ی	 ک	 بز	 ا  ن	 ا بز
              .	
  ن	  د ا  د	  ت	  س	  د ز	 ا  ت	 ع	 ا  س	 ک	 ی	  ت	  س	 ا	◆
           	
  ه  م  ه	  یر	 ی گ  د ا ی ر	 ب ز	 و  م آ   	ش	 ن ا  د	 ک	 ی
     	
دراذگ یم ریثأت دارفا 
Sutkaning yigirma toʻrtdan bir 
ulushiga teng vaqt va shu muddatni 
koʻrsatuvchi vaqt oʻlchovi. 
 	
◆ Bir soat  — olt mish minut . 
Oradan uch soat  oʻt di.    	
◆ Ot abek  
Margʻilonga har nimadir 
bir soat  ilgariroq y et ish uchun 
oshiqar edi.    	
◆ El lik  qadamcha 
y oʻlni, nazarimda, bi r soat da 
bosganday  boʻldim
 Oʻquv mashgʻuloti uchun belgilangan 
40 minutli yoki 45 minutli vaqt, dars. 
 	
◆ Oʻzbek  t il i uchun haft ada 
t oʻrt  soat  ajrat ilgan.   	
◆ Bir 
oʻquv chining bir soat  dars 
qoldirishi ham uning bilimi ga t aʼsir 
qiladi یچم  تعاس s ā
’at-e moči ‘ qo‘l soati ’
یلغب  تعاس s ā
’at-e baγali ‘ yon soat ’
یLراوید  تعاس s ā
’at-e divāri ‘ devor soati ’
ی	
Lزیمور  تعاس s ā
’at-e rumizi ‘ stol soati ’
هطامش  تعاس      s ā
’at-e šammāte ‘ budilnik ’LUG’ATLAR suv sepmoq ābpāši kardan
ندرک  یشاپ  بآ
u yqudan az xāb
باوخ  زا
dam olmoq esterāhat kardan
ندرک  تحارتسا
t ayyorlamoq āmāde kardan
ندرک  هدامآ
oila a’zolari ah l - e xānevāde
هداوناخ  لها
u lar išān
ناشیا
q aytmoq bar-gaštan
نتشگ رب
kun tartibi barnāme-ye ruzāne
 هنازور  همانرب
nonushtadan so‘ng ba’d az sarf-e 
s o bhāne هناحبص  فرص زا دعب
tushdan so‘ng ba’d az zohr
رهظ  زا  دعب 
uyquga ketmoq be xāb raftan
نتفر  باوخ  هب 
uy g ‘onmoq bidār šodan
ندش  رادیب
yo‘nmoq, qirqmoq tarāšidan
ندیشارت t elevizor telvizyun
نویزیولت
tomosh a  qilmoq tamāšā kardan
ندرک  اشامت
s upurmoq jāru zadan
ندز  وراج
yi g ‘ilmoq jam’  šodan
ندش  عمج
uy bekasi xānedār
راد هناخ
bizning oila xānevāde-ye mā
 ام  هداوناخ
y emoq, ichmoq xordan
ندروخ
h ovli h ayāt
طایح
nonushta stoli 
atrofida dour-e miz-e
sobhāne هناحبص  زیم رود
bormoq, ketmoq raftan
نتفر
soqol riš
 شیر
tez, tezroq zudtar
رتدوز so‘ng, keyin sepas
 سپس
salom bermoq salām dādan
نداد  ملاس
kechki ovqat  y emoq šām xordan
ندروخ  ماش
k echqurun šab
بش 
y uvmoq šostan
نتسش
e rtalab sobh
 حبص 
n onushta sobhāne
هناحبص
idish-tovoq zoruf
فورظ
f aqat faqat
طقف
y ordamlashm o q k omak kardan
ندرک  کمک
bir oz kami
 یمک Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o’quv
  qo’llanmalar ro’yxati
1. Abdusamatov M. Fors tili. - T.: Sharq, 2007
2. Quronbekov A., Vohidov A., Ziyayeva T. Fors tili. - T., 
2006
3. Ahrorov H.K. Fors tili. -T.: O’qituvchi, 1992.
4. L.Xalilov «Fors -tili». – Toshkent: O’qituvchi, 1992.
5. Forscha-o’zbekcha o’quv lug’ati. -T.: O’qituvchi, 1988 E’TIBORINGIZ 
UCHUN
 RAHMAT!

Mavzu :Fors tilida vaqtning ifodalanishi.Yangi lug’atlarni o’rganih. Husnixat darslari. REJA: 1. Vaqtning soat orqali ifodalanishi 2. Vaqtning soat va daqiqa orqali ifodalanishi. 3. Lug’atlar bilan ishlash.

Fors tilida vaqt تMعا MM س soat so‘zining son bilan birikuvi yordamida ifodalanadi. Bu birikmada soat miqdorini bildiruvchi so‘z oldin, ت Mعا MM س soat so‘zi esa undan keyin keladi va ؟ت Mعا MM س دن Mچ čand sāat? – Necha soat? Degan savolga javob bo‘ladi. ؟دندرک راک تعاس دنچ اهنآ ā nh ā č and s ā at k ā r kardand ? ‘ Ular necha soat ishladilar ’ ? دندرک راک تعاس راهچ اهنآ ā nh ā č ah ā r s ā at k ā r kardand ‘ Ular to‘rt soat ishladilar’.

تعاس sāat so‘zi gapda ega va miqdorni bildiruvchi so‘z kesim bo‘lib kelganda, miqdorni bildiruvchi so‘z kesimlikni ifodalovchi تسا ast bog‘lmasini qabul qilib, egadan so‘ng keladi va دنچ تعاس ؟تسا sāat čand ast? – Soat necha? Degan savolga javob bo‘ladi. Masalan: ؟تسا دنچ تعا nس لااح h ālā sāat čand ast? ‘ Hozir soat necha ’ ? تسا تفه تعاس لااح h ālā sāat haft ast ‘ Hozir soat y etti ’ .

Vaqtning muayyan bir paytini ifodalash uchun avval تعاssس sāat so‘zi, so‘ng miqd o rni bildiruvchi so‘z kelib, bir-birlari bilan izofa orqali birikadilar va ؟دن sچ تعا ssس sāat-e čand? – Soat nechida ? ی sss ک key ? - ‘Qachon?’ degan savollarga javob bo‘ladi. Masalan: ؟دوشیم عورش دنچ تعاس سرد هدکشناد رد dar dāneškade dars sāat-e čand šoru’ mišavad? ‘ Fakultetda dars soat nechada boshlanadi?’ عورش مین و تشه تعاس سرد هدکشناد رد دوشیم dar dāneškade dars sāat-e hašt-o nim šoru’ mišavad ‘ Fakultetda dars soat sakkiz yarimda boshlanadi’.

Soat nechada? Qachon? Savollariga javob bo‘lib kelgan bu birikma o‘zbek tilida o‘rin-payt kelishigining belgisi - da qo‘shimchasi orqali ifoda etilsa, fors tilida esa izofa orqali beriladi. Masalan: شش تعاس sāat-e šeš ‘ soat oltida ’ جنپ تعاس sāat-e panj ‘ soat beshda ’ هدزاود تعاس sāat-e davāzdah ‘ soat o‘n ikkida ’