Fuzuliy hayoti va ijodi
![•
Mavzu:
Fuzuliy
hayoti
va ijodi](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_1.png)
![Reja:
Fuzuliy – turkiy
adabiyotning
mashhur qalam
sohiblaridan biri.
Fuzuliyning
hayot yo’li.
Fuzuliy ijodi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_2.png)
![Ozarboyjon shoiri Muhammad Sulaymon
o’g’li Fuzuliy turkiy she’riyatning Alisher
Navoiydan keyingi eng mashhur qalam
sohiblaridan biri hisoblanadi. Chunki u
adabiyotda aynan Navoiy an’analarini
izchil davom ettirdi, yuksak g’oyaviy –
badiiy darajadagi go’zal she’rlar ijod qildi. Fuzuliy – turkiy
adabiyotning mashhur
qalam sohiblaridan biri.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_3.png)
![U o’zining ,,Layli va Majnun’’
dostonida Navoiyni o’z ustozi
deb tilga oladi:
Turk-u arab-u ajamda ayyom,
Har shoira vermish edi bir kom.
O’lmish edi Navoiy suxandon-
Manzuri shahanshohi Xuroson.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_4.png)
![O’z navbatida, bu shoir asarlari o’zidan
keyingi davrlar turkiy adabiyot, jumladan,
o’zbek so’z san’ati rivojiga ham katta ta’sir
o’tkazdi. O’zbek she’riyatining Fuzuliydan
keyingi davri taraqqiyotini bu shoir
ijodining ta’sirisiz tasavvur qilish- qiyin.
Boshqacha aytganda, agar Alisher Navoiy
bo’lmasa edi, Muhammad Fuzuliy ijodini,
Muhammad Fuzuliy bo’lmasa edi,
Boborahim Mashrab ijodini hozirgi yuksak
badiiy darajada tasavvur qilib bo’lmas
edi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_5.png)
![O’tgan asarlarida Fuzuliy ijodiyoti
yurtimizda yuksak qadrlangan. Uning
devoni ham madrasalarimizda maxsus
o’qitilgan. Qardosh turkiy xalqlar
shoirlaridan faqat Fuzuliy asarlarigina
bizda tarjimasiz chop etiladi, asl holida
o’qib, tushunilaveradi. Ko’plab g’azallari
hozirgacha ham qo’shiq sifatida kuylab
kelinadi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_6.png)
![Muhammad Sulaymon o’g’li Fuzuliy 1498-yili
hozirgi Iroqning Karbalo shahrida ziyoli oilada
dunyoga keldi. U ozarboyjon xalqining bayot
urug’idan bo’lgan. Ba’zi ma’lumotlarga qaraganda,
Fuzuliyning otasi asli Karbaloga Arash degan
joydan ko’chib kelib, qolib ketgan. Fuzuliyning
o’g’li – Fazliy bobo yurti bo’lmish Arashga qaytib
borib, qarindosh-urug’lari yonida yashagan. Fuzuliyning hayot
yo’li.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_7.png)
![Fuzuliy Iroqning Bag’dod, Hilla,
Najaf degan shaharlarida hayot
kechirgan. Umrining oxirida o’zi
tug’ilib-o’sgan Karbaloga ko’chib
kelgan. Fuzuliy 1556-yili shu
yerda vabo kasali bilan vafot
etgan. Shoir nisbatan qisqa, ya’ni
58 yillik umri mobaynida katta
meros yaratdi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_8.png)
![Fuzuliy turkiy, forsiy va arabiy
tillarida devon tuzgan. Bunday
ko’ptillilik kamdan kam
qalamkashga nasib etadi. Fuzuliy ijodi](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_9.png)
![Bu devonlaridan tashqari, ,,Layli va Majnun’’ dostoni, ,,Matla
ul-e’tiqod’’ ( ,, E’tiqodning boshlanish joyi’’ ) falsafiy risolasi,
,, Hadiqat us-suado’’ ( Baxtiyorlar bog’I’’ ), ,, Suhbat ul-
asmor’’ ( ,, Mevalar munozarasi’’ ), ,, Shikoyatnoma’’ , ,,Yetti
jom’’ ( ,, Soqiynoma’’ deb ham yuritiladi), ,, Rind va zohid ’’
( ,,Mayparast va tarkidunyochi’’ ), ,, Sihhat va maraz’’ (sog’lik
va bemorlik’’) kabi asarlar ham yozdi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_10.png)
![Fuzuliy asarlarining qo’lyozmalari
dunyoning turli mamlakatlari,
jumladan, O’zbekistonimizdagi
nufuzli kutubxona va
qo’lyozmalar xazinalarida
saqlanadi. Ammo Rossiyaning
Sankt-Peterburg shahridagi
Sharqshunoslik institutida
saqlanayotgan shoir ,,Kulliyot’’I
qo’lyozmasining dunyoda yagona
nusxasi eng muhim manba
hisonlanadi. Chunki u,
birinchidan, shoir vafotidan
34 yil keyin ko’chirilgani uchun
nihoyatda ishonchli, ikkinchidan,
bu kitobga muallifning deyarli
barcha asarlari jamlangan.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_11.png)
![Turkiy devonidan 300 ga yaqin g’azal,
75 ruboiy, 42 qit’a, 27 qasida, bir
nechtadan tarje’band, tarkibband,
marabba’ va muxammas o’rin olgan.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_12.png)
![Fuzuliy g’azallari tilining ravonligi va
tasvirning jozibadorligi, vazn, qofiya,
radif va badiiy san’atlar qo’llashda
yuksak professional darajasi, uslubning
o’ynoqiligi, lirik qahramon ruhiyatida
ko’taringi kayfiyat otashinlik va
shiddatkorlik borligi, falsafiy
mushohada – mulohaza va hukm –
xulosalarning yangiligi, ya’ni ohoriyligi
va o’ziga xosligi bilan ajralib turadi.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_13.png)
![Mustahkamlash uchun test savollari.
1. Iroqning Karbalo shahrida tavallud topgan ijodkor?
A. Sa’diy
B. Fuzuliy
C. Firdavsiy
D. Rudakiy
2. Fuzuliy g’azallarini kim o’zbek tiliga tarjima qilgan?
A. A. Oripov
B. E. Vohidov
C. Sh. Rahmon
D. Tarjimasiz chop etiladi
3. Turkiy devonidan nechta g’azal o’rin olgan?
A. 240 ta
B. 300 dan ortiq
C. 300 ga yaqin
D. 400 dan ortiq](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_14.png)
![4. Kim Navoiyga ,, Manzuri shahanshohi
Xuroson’’ deb ta’rif beradi?
A.Fuzuliy
B.Jomiy
C. Maxtumquli
D. Bobur
5. Fuzuliy qaysi tillarda devon tuzgan?
A. Turkiy
B. Forsiy
C. Arab
D. A. B va C](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_15.png)
![Uyga vazifa. Fuzuliy hayoti va
ijodini o’rganish.](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_16.png)
![E’ tiboringiz uchun
tashakkur!!!](/data/documents/a11952a9-163b-4bbb-8287-2a4b1b156020/page_17.png)
• Mavzu: Fuzuliy hayoti va ijodi
Reja: Fuzuliy – turkiy adabiyotning mashhur qalam sohiblaridan biri. Fuzuliyning hayot yo’li. Fuzuliy ijodi.
Ozarboyjon shoiri Muhammad Sulaymon o’g’li Fuzuliy turkiy she’riyatning Alisher Navoiydan keyingi eng mashhur qalam sohiblaridan biri hisoblanadi. Chunki u adabiyotda aynan Navoiy an’analarini izchil davom ettirdi, yuksak g’oyaviy – badiiy darajadagi go’zal she’rlar ijod qildi. Fuzuliy – turkiy adabiyotning mashhur qalam sohiblaridan biri.
U o’zining ,,Layli va Majnun’’ dostonida Navoiyni o’z ustozi deb tilga oladi: Turk-u arab-u ajamda ayyom, Har shoira vermish edi bir kom. O’lmish edi Navoiy suxandon- Manzuri shahanshohi Xuroson.
O’z navbatida, bu shoir asarlari o’zidan keyingi davrlar turkiy adabiyot, jumladan, o’zbek so’z san’ati rivojiga ham katta ta’sir o’tkazdi. O’zbek she’riyatining Fuzuliydan keyingi davri taraqqiyotini bu shoir ijodining ta’sirisiz tasavvur qilish- qiyin. Boshqacha aytganda, agar Alisher Navoiy bo’lmasa edi, Muhammad Fuzuliy ijodini, Muhammad Fuzuliy bo’lmasa edi, Boborahim Mashrab ijodini hozirgi yuksak badiiy darajada tasavvur qilib bo’lmas edi.