logo

Inson hayotida suvning ahamiyati. Sanoat chiqindi suvlarining sanitar gigienik holati

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

987.5 KB
Mavzu: Inson hayotida suvning 
ahamiyati. Sanoat chiqindi 
suvlarining sanitar gigienik holati. Reja:
I. Kirish. Inson hayotida suvning ahamiyati.
II. Asosiy qism.
1. Suv orqali kelib chiqadigan kasalliklar.
2. Suvlarni tozalash usullari.
3. Shahar suvlari va ularga qo’yiladigan talablar.
III. Xulosa.
IV. Foydalanilgan adabiyotlar. Glossariy. Suv  tabiatda  keng  tarqalgan  bebaho  boylik  bo’lib,  u  tiriklikning 
asosidir.  Ye r  yuzidagi  biror  tirik  organizm  suvsiz  yashay  olmaydi, 
chunki  undagi  to’qimalarning  asosiy  qismini  suv  tashkil  qiladi.  Har 
qanday  organizmning  tarkibidagi  asosiy  element  bo’lgan  suv  uning 
hayotiy  faoliyatini  ham  nazorat  qiladi.  Suvning  tabiat  va  inson 
hayotidagi  ahamiyati  tasavvur  qilib  bo’lmaydigan  darajada  muhim 
hisoblanadi.    Ushbu  ma’lumotlarning  o’zigina  «suv  –  hayot 
manbaidir»   degan  iboraning  qanchalik  haqqoniyligini  ko’rsatib 
turibdi.  I. Kirish. Inson hayotida suvning ahamiyati. Inson  organizmi  o’z  hayotiy  faoliyatini 
amalga  oshirishi  uchun  sutkasida  o’rtacha  2,5 
l.  suv  istemol  qiladi.  Organizmlarda 
kechadigan  barcha  hayotiy  jarayonlar  suvning 
ishtirokida suyuqlik muhitida kechadi. 
Odatiy ma’noda ozuqaviy qiymatga ega bo’lmagan suv har qanday 
tirik  organizmning,  shu  jumladan  odamlarning  asosiy  tarkibiy  qismidir. 
Suvning  qiymati  barcha  tizimlar  va  organlarning  to’g’ri  ishlashi  uchun 
juda muhimdir. Ma’lum  bo’lishicha,  suv  barcha  asosiy  hayotiy  jarayonlarni 
tartibga soladi:
• kislorodning  namligini  normallashtiradi,  uning  so’rilishini 
oshiradi;
• tananing termoregulyatsiyasini amalga oshiradi;
• ozuqa  moddalarini  eritib,  organizmga  ularni  so’rib  olishga 
yordam beradi;
• hayotiy organlarni namlaydi va himoya qiladi;
• bo’g’inlar uchun himoya moylash vositasini hosil qiladi;
• tana  tizimlarining  faoliyatida  metabolik  jarayonlarni 
yaxshilaydi;
• tanadan chiqindilarni evakuatsiya qilishga yordam beradi. Jahon  Sog liqni  saqlash  tashkilotining  ekspertlari  dunyodagi ʻ
barcha  kasalliklarning  80  foizi  ifloslangan  suv  orqali  yuqishini 
aniqladilar.  Suvning  kasallik  tarqatuvchi  mikroorganizmlar  bilan 
zararlanishi qorin tifi, dizenteriya, vabo, virusli gepatitning A  turi kabi 
bir qator yuqumli kasalliklarning tarqalishiga sabab bo lishi mumkin.	
ʻ
O tkir  ichak  infeksiyalari  –  patogen  enterobakteriyalar,  shartli  patogen 	
ʻ
qo zg atuvchilar  va  viruslar  chaqiradigan,  oshqozon-ichak  traktining 
ʻ ʻ
zararlanishi,  intoksikatsiya,  degidratatsiya  (suvsizlanish)  hamda  turli 
asoratlar bilan kechadigan kasalliklardir. II. Asosiy qism.
1. Suv orqali kelib chiqadigan kasalliklar. Ba’zi  kasalliklar  tanadagi  suvning  yo’qolishi  bilan  bog’liq, 
masalan suvsizlanish. Boshqalar suvning ifloslanishi bilan bog’liq, 
masalan  vabo,  dizenteriya,  shistosomiazis,  bezgak  va  sariq  isitma. 
Agar biz meva va sabzavotlarni etarli bo’lmagan suv bilan yuvsak, 
ifloslanish xavfini tug’diramiz.  Harorat Hayot muddati (kunlarda)
10ºC haroratda toza suv 10 dan 19 gacha
25ºC haroratda toza suv 7 kun
35ºC haroratda toza suv 4 kun
Dengiz suvi 10ºC da 26 kungacha
25ºC da dengiz suvi 9 kun
35ºC da dengiz suvi 3 kun
Kanalizatsiya 10ºC da 12 kun
25ºC haroratda kanalizatsiya 12 kun
Kanalizatsiya 35ºC da 2 kun Dunyoda  ichimlik  suvining,  umuman  toza  suv  yetishmaslik 
muommosi  dolzarb  masalalardan  hisoblanadi.  Tabiatda  suv  doimo 
aylanma  harakatda  bo’ladi,  shuning  uchun  ishlab  chiqarishda 
foydalanilgan  zavodlarda,  fabrikalarda,  shahar  kanalizatsiya 
tizimlaridagi chiqindi suvlarni tozalash, qayta ishlash va ulardan qayta 
foydalanish muhimdir. Ushbu chiqindi suvlarni tozalashning bir necha 
usullari bo’lib, ularni kimyoviy tarkibi o’zgarishi bilan tozalash ishlari 
bajariladi.  Shuning  uchun  bu  ishlar  aholi  yashash  punktlaridan  uzoq 
hududlarda amalga oshiriladi.  2. Suvlarni tozalash usullari. Bosim  quvurlari  orqali  nasos  stantsiyasi  uni  tozalash  inshootiga 
etkazib  beradi.  Bu  erda  suv  omborlarida  tozalanadi,  ikkinchi  nasos 
stantsiyasi  orqali  aholi  punktiga  ya’ni  halqa  suv  ta’minoti  tarmog’i 
bilan ta’minlanadi. 
Suvlarni  tozalashning  bir  necha  usullari  mavjud  bo’lib,  ularga 
quyidagilar kiradi:
•
kimyoviy tozalash  usuli;
•
fizik-kimyoviy tozalash usuli;
•
mexanik tozalash usuli;
•
kimyoviy va termik tozalash usullari kabilarga bo’linadi. Mexanik tozalash usuli
              Butun  tozalash  jarayoni  bir  necha  bosqichlarga  bo’linadi,  ular 
sezilarli  texnologik  farqlarga  ega.  Mexanik  filtrlash  bosqichi  birlamchi 
va shu bilan birga ko’p bosqichli hisoblanadi.
Ko’chalarda  axlat,  barg,  tosh 
va  boshqa  yirik  elementlarni 
ushlab  turadigan  metall, 
beton  yoki  plastmassa 
panjaralar  ko’rinishida 
bunday  tozalashning  eng 
oddiy  mexanizmi  kuzatilishi 
mumkin. Kimyoviy va termik tozalash usuli
              Chiqindilar  atrof-muhitdagi  salbiy  parchalanish  jarayonlarini  yo’q 
qilish nuqtai nazaridan eng samarali usullardan biri bu kimyoviy usul. 
Ushbu  usullar  oksidlanish-
qaytarilish  reaktsiyalariga 
asoslangan  bo'lib,  ular 
mohiyatan  ba'zi  reaksiyalarni 
bekor  qiladi,  ularni 
boshqalari  bilan  almashtiradi, 
ekologik  jihatdan  unchalik 
xavfli emas.  Chiqindi  suvlarni  tozalash  muammosini  hal  qilishda  tozalash 
uskunalarining  individual  sharoitlari  va  talablarini  hisobga  olgan 
holda  loyihalarni  ishlab  chiqish  yo’li  bilan  yondashish  maqsadga 
muvofiqdir. Daryolardan,  ko’llardan  va  dengizlardan  olingan  suv  turli 
mikroorganizmlar  (qurtlar,  bakteriyalar,  protozoa),  kasalliklar  keltirib 
chiqaradigan  hayvonlarning  tuxumlari  va  lichinkalari  bilan 
zaharlanishi mumkin va zaharli moddalar (masalan, kadmiy va simob) 
bilan  ifloslanishi  mumkin.  Bunga  odatda  shahar  kanalizatsiyasi  sabab 
bo’ladi.  Aholi  sonining  ko’payishi,  shaharlarning  kengayishi  sabab, 
suvlarning  ifloslanishining  oldini  olish,  ulardan  to’g’ri  va  oqilona 
foydalanishni ta’lab qiladi.  3. Shahar suvlari va ularga qo’yiladigan talablar. Keyingi  yillarda  O’zbekistonda  aholini  markazlashgan  tartibda 
quvurlar  orqali  ichimlik  suvi  bilan  ta’minlashga  katta  e’tibor 
berilmoqda.  Uzunligi  210  km.ni  tashkil  qilgan  Damxo’ja-Buxoro  suv 
quvurining  ishga  tushirilishi  Zarafshon  vohasining  quyi  qismida 
yashayotgan  xalqlarni  sifatli  ichimlik  suvi  bilan  ta’minlash 
muammosini  birmuncha  hal  qildi.  Ye r  osti  suvlarining  foydalanilmay 
qolayotgan  zahirasi  mavjudligi  kelajakda  xalqning  toza  ichimlik 
suviga bo’lgan talabini qondirishda muhim o’rin tutadi. Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  suv  bebaho  boylik  bo’lib, 
u  tiriklikning  asosidir.  Biz  hayotimizni  suvsiz  tasavvur   
qilaolmaymiz,  chunki  yashashimizning  asosiy  qismi  suvga   
bog’liqdir.  Shunday  ekan  doimo  suv  resurslaridan  oqilona 
foydalanish  va  uni  muhofaza  etish  ustidan  davlat  boshqaruvi  hamda 
nazoratini  olib  borish  katta  ahamiyatga  ega  bo’lib,  suv  resurslari 
oqilona  foydalanishni,  tejab-tergash  va  uni  musaffoligini  saqlashni 
hamda har qanday nojo’ya ekologik huquqbuzarliklarni oldini oladi. III. Xulosa. 1. O‘zbekiston  Respublikasining  “Suv  va  suvdan  foydalanish 
to‘g‘risida”  Qonuni. 1993-yil 6-may
2. Alibekov L.A., Nishonov S.A. Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy 
resurslardan ratsional foydalanish. – T.; O’qituvchi, 1983.
3. O’zbekiton  Respublikasi  atrof-muhitni  holati  va  tabiiy 
resurslardan  foydalanish  to’g’risida  Milliy  ma’ruza.  Toshkent, 
2008.
4. https://dialogue-irk.ru/uz
5. https://uz.costsproject.org
6. http://www.lex.uz
7. http://www.tfi.uz
8. http://www.turfaolam.uz
9. http://www.gov.uz IV.  Foydalanilgan adabiyotlar. E’tiboringiz uchun raxmat !!!

Mavzu: Inson hayotida suvning ahamiyati. Sanoat chiqindi suvlarining sanitar gigienik holati.

Reja: I. Kirish. Inson hayotida suvning ahamiyati. II. Asosiy qism. 1. Suv orqali kelib chiqadigan kasalliklar. 2. Suvlarni tozalash usullari. 3. Shahar suvlari va ularga qo’yiladigan talablar. III. Xulosa. IV. Foydalanilgan adabiyotlar. Glossariy.

Suv tabiatda keng tarqalgan bebaho boylik bo’lib, u tiriklikning asosidir. Ye r yuzidagi biror tirik organizm suvsiz yashay olmaydi, chunki undagi to’qimalarning asosiy qismini suv tashkil qiladi. Har qanday organizmning tarkibidagi asosiy element bo’lgan suv uning hayotiy faoliyatini ham nazorat qiladi. Suvning tabiat va inson hayotidagi ahamiyati tasavvur qilib bo’lmaydigan darajada muhim hisoblanadi. Ushbu ma’lumotlarning o’zigina «suv – hayot manbaidir» degan iboraning qanchalik haqqoniyligini ko’rsatib turibdi. I. Kirish. Inson hayotida suvning ahamiyati.

Inson organizmi o’z hayotiy faoliyatini amalga oshirishi uchun sutkasida o’rtacha 2,5 l. suv istemol qiladi. Organizmlarda kechadigan barcha hayotiy jarayonlar suvning ishtirokida suyuqlik muhitida kechadi. Odatiy ma’noda ozuqaviy qiymatga ega bo’lmagan suv har qanday tirik organizmning, shu jumladan odamlarning asosiy tarkibiy qismidir. Suvning qiymati barcha tizimlar va organlarning to’g’ri ishlashi uchun juda muhimdir.

Ma’lum bo’lishicha, suv barcha asosiy hayotiy jarayonlarni tartibga soladi: • kislorodning namligini normallashtiradi, uning so’rilishini oshiradi; • tananing termoregulyatsiyasini amalga oshiradi; • ozuqa moddalarini eritib, organizmga ularni so’rib olishga yordam beradi; • hayotiy organlarni namlaydi va himoya qiladi; • bo’g’inlar uchun himoya moylash vositasini hosil qiladi; • tana tizimlarining faoliyatida metabolik jarayonlarni yaxshilaydi; • tanadan chiqindilarni evakuatsiya qilishga yordam beradi.