YENGIL SANOAT

YENGIL SANOAT

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

12354.890625 KB

Y EN GIL SAN OAT

11-dars mavzusidan y е ngil san о at ning yalpi
san о at mahsul о tidagi salm о g‘ini aniqlang.

24-dars mavzusidan ma’lumki, yengil sanoat oziq-ovqat
sanoati bilan birga O‘zbekiston ASMning uchinchi
guruhini tashkil etadi. U, asosan, paxtachilik va
pillachilik negizida tarkib topdi.

Paxta tozalash, to‘qimachilik, trikotaj, poyabzal, ko‘n-
chilik, ipak ishlab chiqarish yengil sanoatning muhim
tarmoqlari hisoblanadi (63-rasm).

Paxt a t ozalash sanoat i ishlab chiqarish jarayoni bir-
biriga bog‘liq bo‘lgan paxta tozalash korxonasi, paxta
quritish sexlari va transport xo‘jaligidan tarkib topadi.

U qishloq xo‘jalik mahsulotlarini dastlabki ishlovchi
tarmoq bo‘lganligi sababli uning korxonalari paxtakor
tumanlarda joylashtiriladi. Shuningdek, temiryo‘l
yoki avtomobil yo‘llaridan foydalanish qulayligi ham
e’tiborga olinadi.

Paxta tozalash
zavodlari ko‘proq
mashinasozlik,
yoqilg‘i–
energetika–kimyo
majmualari
hamda
to‘qimachilik, yog‘,
kiyim- kechak kabi
sanoat
korxonalari bilan
ishlab chiqarish
aloqasida bo‘ladi.

Birinchi paxta tozalash zavodi Toshkentda 1874-yilda
qurilgan. O‘sha davr zavodi bir mavsumda ko‘pi bilan 3
ming tonna paxta tozalay olgan

Dastgohlarni esa suv kuchi harakatga keltirgan. Shu
tufayli dastlabki vaqtlarda paxta tozalash korxonalari
shaharlarda ham joylashgan.

Zamonaviy paxta tozalash zavodi yil davomida 100 ming
tonnagacha paxta tozalamoqda.

XX asr boshidagi mayda, yarim hunarmandchilik (210
ta) korxonalar o‘rnida endilikda mexanizatsiyalashgan
120 dan ortiq qudratli korxonalar ishlab turibdi
(64-rasm).

Mustaqillikdan keyin
Janubiy Koreya, Turkiya va
boshqa xorijiy
mamlakatlarning firmalari
bilan hamkorlikda
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi hamda
Xorazm, Qashqadaryo va
Farg‘ona viloyatlarida
paxtani qayta ishlashdan
tayyor to‘qimachilik
mahsulotini ishlab
chiqarishgacha bo‘lgan
jarayonlarni qamrab olgan
korxonalar barpo etildi.

O‘zbekistonda lub ekinlari yetishtirila boshlangach, XX
asrning 30-yillarida k anop zavodlari yuzaga keldi.
So‘nggi o‘n yillikda faoliyatini to‘xtatgan bu soha qayta
tiklandi.

kanopdan qop-qanor, arqon, brezent va boshqa
mahsulotlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.

I pak gazlama t o‘qish uchun dastlab pilla chuvilib, xom
ipak tayyorlanadi. Pilla yetishtirilgan joyida chuvilgani
ma’qul. Uni uzoqqa tashish qimmatga tushadi (50 tonna
yuk ko‘taradigan vagonga ko‘pi bilan 4 tonna pilla
joylash mumkin).

Pillachilik fabrikalarida
asosan ayollar mehnat
qiladi. Har bir
fabrikada mingtacha
odam ishlashi
mumkin. Shunga
ko‘ra, pillakashlik
fabrikalari ipak qurti
boqiladigan
mintaqalar dagi kichik
va o‘rta shaharlarda
joylashtiriladi.

Ko‘n-poyabzal ishlab chiqarish ham yengil
sanoat tarmog‘idir. Toshkent va Samarqand
shaharlarida charm ishlab chiqariladi.

Poyabzal
fabrikalari
Toshkent,
Farg‘ona,
Chirchiq,
Yangiyo‘l va
boshqa
shaharlarda
joylashgan.

G‘ijduvon, Buxoro, Rishton, Urgut, Shahrisabz kabi
shahar va tuman markazlari badiiy hunarmandchilik
hamda kulolchilik, Xiva esa gilam to‘qish markazlari
hisoblanadi.

To‘qimachilik yengil sanoat tarkibidagi eng muhim
tarmoq hisoblanadi. O‘zbekistonda ip va ipak
gazlamalar to‘qish qadimdan mavjud bo‘lgan.

Atlas, zondonachi, baxmal, beqasam, olacha kabi
gazlamalar Buyuk Ipak yo‘li orqali Yevropa va Yaqin
Sharq mamlakatlariga chiqarilgan. XX asr boshlarida 30
ming hunarmand gazlama to‘qish bilan shug‘ullangan.
Atlas Beqasam

Mo‘l-ko‘l
xomashyodan
tashqari aholining
tarixiy tarkib topgan
malakalari va
transport qulayligiga
tayanib, XX asr
o‘rtalarida Toshkent,
Farg‘ona, Andijon va
Bu-xoro shaharlarida
to‘qimachilik
korxonalari barpo
etildi.

Mamlakat da ip gazlama ishlab chiqarish yiliga 453 mln kv
metrdan oshdi. Ammo aholi jon boshiga hisoblan-ganda bu
ko‘rsatkich 18 metr, ya’ni har bir kishiga belgilangan
me’yorning yarmiga ham to‘g‘ri kelmasdi. Bu mo‘l-ko‘l
xomashyo va mavjud inson omili imkoniyatiga nisbatan
ancha oz edi.

Mustaqillikka erishilgach,
jahon bozorida raqobat
bardosh gazlama ishlab
chiqarishni keng yo‘lga
qo‘yish maqsadida AQSH,
Italiya, Turkiya, Pokiston,
Hindiston, Koreya
Respublikasi va boshqa
mamlakatlar bilan qo‘shma
korxonalar tashkil
etilmoqda (65-rasm).

Jumladan, AQSHbilan hamkorlikda Toshkent shahrida
«Supertekstil» paxta ip yigiruv qo‘shma korxonasi,
Buxoronva Samarqandda «Afg‘on–Buxoro–Samarqand»
qo‘shma korxonalari ishga tushirildi.
Qobul-Tekstil

To‘qimachilik k orxonalarida ip gazlama, jun gazlama,
shoyi va zig‘ir tola gazlamalar to‘qiladi.
ip gazlama
jun gazlama
shoyi gazlama zig‘ir tola gazlama

Gazlama to‘qib chiqarish jarayoni alohida-
alohida joylashgan yigirish, to‘qish yoki
pardozlash fabrika-larida bosqichma-bosqich
amalga oshiriladi (66-rasm).

Transport xarajati,
yuk ortish-tushirish
sarflari tayyor
mahsulot tannarxiga
qo‘shiladi. Demak,
to‘qimachilik ishlab
chiqarishini yirik
korxona
(kombinat)da
to‘plash foydaliroq
bo‘ladi.

O‘zbekistonda tayyorlanadigan xom ipakning qayta
ishlashdan ortgan qismi xoriijiy davlatlarga eksport
qilinmoqda.

Shunday qilib, to ‘qimachilik sanoati korxonalarini
joylashtirishda iste’molchilar, ishchi kuchi va xomashyo
omili hisobga olinadi .

Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P. Musayev, J. Musayev – Geogragfiya (O‘zbekiston
ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi) – umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 8-sinfi uchun darslik – “Sharq”
nashriyoti – Toshkent – 2014,2019 /
www.eduportal.uz

Y EN GIL SAN OAT

11-dars mavzusidan y е ngil san о at ning yalpi san о at mahsul о tidagi salm о g‘ini aniqlang.

24-dars mavzusidan ma’lumki, yengil sanoat oziq-ovqat sanoati bilan birga O‘zbekiston ASMning uchinchi guruhini tashkil etadi. U, asosan, paxtachilik va pillachilik negizida tarkib topdi.

Paxta tozalash, to‘qimachilik, trikotaj, poyabzal, ko‘n- chilik, ipak ishlab chiqarish yengil sanoatning muhim tarmoqlari hisoblanadi (63-rasm).

Paxt a t ozalash sanoat i ishlab chiqarish jarayoni bir- biriga bog‘liq bo‘lgan paxta tozalash korxonasi, paxta quritish sexlari va transport xo‘jaligidan tarkib topadi.

Похожие

Yengil atletika mashqlari texnilasi

Angliyada sanoat inqilobining shartlari

SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR

Sanoat inqiloblari XIX asrda

Yengil atletika qoidalarining rivojlanish tarixi