logo

SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

6995.2998046875 KB
SANOAT VA EKOLOGIK 
MUAMMOLAR Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм  Sanoat tabiatga katta ta’sir ko‘rsatuvchi, atrof-muhitni ifloslantiruvchi  
xo‘jalik tarmog‘i hisoblanadi.  Chunki sanoat tabiiy xomashyoni olish va uni qayta ishlashdan to yakuniy 
mahsulotga ega bo‘lguncha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga oladi, shuningdek, 
ushbu jarayonga sanoat chiqindilarini atrof-muhitga tashlanishi  ham kiradi.  Sanoat tarmoqlarining atrof-muhitga ta’siri yo‘nalishiga ko‘ra farqlanadi: – 
atmosferaning ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: issiqlik energetikasi, 
metallurgiya, neftni qayta ishlash, sement ishlab chiqarish; –  suv resurslarini ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: kimyo, neft-kimyo 
sanoati, yog‘ochni qayta ishlash, ko‘mir, sut-go‘sht sanoati; –  yer resurslarni ifloslanishi va buzilishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: tog‘-kon 
sanoati va qurilish mollarini ishlab chiqarish sanoati va boshqalar. Bugungi kunda atrof-muhitni asrab qolishga qaratilgan barcha chora tadbirlar 
sanoatning ekologizatsiyasi deb atala boshlangan. Sanoat korxonalarini joylashtirishda ekologik omillarni hisobga olish. 
Odatda, sanoat korxonalarini joylashtirishda xomashyo, yoqilg‘i, transport, 
energetika, suv va mehnat resurslari kabi bir qator an’anaviy omillar inobatga 
olinadi. So‘nggi 10 yilliklarda esa ular qatoriga eng muhim omil sifatida ekologik 
omil ham qo‘shildi.  Mazkur omil talablari quyidagicha bo‘ladi:qurilishi rejalashtirilayotgan 
sanoat korxonasi o‘z faoliyati davomida atmosfera va atrof-muhitga 
yetkazadigan zarari taxmin qilinadi; suv va yer resurslariga yetkaziladigan zarar, sanoat korxonasi faoliyati 
davomida chiqaradigan chiqindilar miqdori, bunday chiqindilarning 
utilizatsiyasi masalalari va utilizatsiya jarayonida atmosfera, suv, yer 
resurslariga yetkaziladigan zarar miqdori aniqlanadi. Ekologik omil ma’lum bir hududda ma’lum bir sohadagi sanoat turini ishga 
tushirish yoki tushirmaslikka to‘laqonli asos bo‘la oladi. Chunki
iqtisodiy nuqtayi nazardan ma’lum sanoat korxonasi hududni rivojlantirishi 
mumkin bo‘lsa-da, ekologik jihatdan keskin salbiy natija berishi mumkin. Har bir sanoat korxonasini joylashtirishdan oldin u yerda ekologik ekspertiza 
o‘tkazilishi shartdir.  Ekologik ekspertiza natijalariga ko‘ra, qurilishi rejalashtirilayotgan sanoat 
korxonasidan olinadigan foyda buzilgan tabiatni tiklash va ushbu korxona 
faoliyati natijasida yuzaga kelgan muammolarni bartaraf
etishga ketadigan sarf-xarajatlardan yuqoriroq bo‘lsa, bunday korxonaga 
faoliyat yuritishiga ruxsat beriladi. M е tallurgiyaning atrof-muhitga   ta’siri.  M е tallurgiya majmuasi 
mamlakatimizda t е z rivojlanayotgan sohalardan biri bo‘lishi bilan birgalikda 
atrof-muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchilardan ham hisoblanadi.  M е tallurgiya tabiiy majmualarning barcha tarkibiy qismlariga ta’sir etadi. 
Tog‘-kon sanoati tuproq qatlamini buzib, landshaftlarning «yo‘qolishiga» 
sabab bo‘ladi. Mazkur sanoat tufayli katta kary е rlar va y е r ostida g‘orlar paydo bo‘lmoqda. 
Ular bosib qolish va antropog е n y е r silkinishi  х avfini tug‘diradi. Ko‘p
y е rlarni m е tallurgiya chiqindilari egallab yotibdi. Boyitish fabrikalarida ishlatilgan suvni oqar suvlarga tashlash ushbu suvlarni 
yaroqsiz holga olib k е lmoqda.  M е tallurgiya zararli moddalarning ko‘p miqdorini atmosf е raga chiqaradi. 
Jumladan, gaz qoldiqlari (oltingugurt va boshqalar), tarkibida m е tall bo‘lgan 
chang va boshqa el е m е ntlar juda  х avflidir. Bularning barchasi atrof-muhitda t е mir, qo‘rg‘oshin, mis, simob miqdorining 
ko‘payishiga olib k е ladi. Ular tuproq, o‘simlik va hayvonlar tanasida yig‘ilib,
inson a’zosiga o‘tganidan k е yin asta-s е kin uni zaharlay boshlaydi. Og‘ir m е tallar  kishilar organizmidagi immunit е tni pasaytirib, kasallanish 
darajasining yuqori bo‘lishiga ta’sir etadi, aholi va tabiat uchun katta  х avf-
х atar tug‘diradi. Metallurgiya sanoati chiqindilari atrof-muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatishining 
oldini olish uchun bu chiqindilarga to‘liq ishlov berib, ularni foydali 
mahsulotlarga (masalan, shlakli qurilish materialiga) aylantirish,  zararsizlantirish, atmosferaga va suv havzalariga  chiqadigan chiqindilarni 
tozalash zarur. Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P. Musayev, J. Musayev – Geogragfiya (O‘zbekiston 
ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi) – umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarining 8-sinfi uchun darslik – “Sharq” nashriyoti – 
Toshkent – 2014,2019 /  www.eduportal.uz

SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Sanoat tabiatga katta ta’sir ko‘rsatuvchi, atrof-muhitni ifloslantiruvchi xo‘jalik tarmog‘i hisoblanadi.

Chunki sanoat tabiiy xomashyoni olish va uni qayta ishlashdan to yakuniy mahsulotga ega bo‘lguncha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga oladi, shuningdek, ushbu jarayonga sanoat chiqindilarini atrof-muhitga tashlanishi ham kiradi.

Sanoat tarmoqlarining atrof-muhitga ta’siri yo‘nalishiga ko‘ra farqlanadi: – atmosferaning ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: issiqlik energetikasi, metallurgiya, neftni qayta ishlash, sement ishlab chiqarish;

– suv resurslarini ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: kimyo, neft-kimyo sanoati, yog‘ochni qayta ishlash, ko‘mir, sut-go‘sht sanoati;