SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR
![SANOAT VA EKOLOGIK
MUAMMOLAR Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_1.png)
![Sanoat tabiatga katta ta’sir ko‘rsatuvchi, atrof-muhitni ifloslantiruvchi
xo‘jalik tarmog‘i hisoblanadi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_2.png)
![Chunki sanoat tabiiy xomashyoni olish va uni qayta ishlashdan to yakuniy
mahsulotga ega bo‘lguncha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga oladi, shuningdek,
ushbu jarayonga sanoat chiqindilarini atrof-muhitga tashlanishi ham kiradi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_3.png)
![Sanoat tarmoqlarining atrof-muhitga ta’siri yo‘nalishiga ko‘ra farqlanadi: –
atmosferaning ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: issiqlik energetikasi,
metallurgiya, neftni qayta ishlash, sement ishlab chiqarish;](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_4.png)
![– suv resurslarini ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: kimyo, neft-kimyo
sanoati, yog‘ochni qayta ishlash, ko‘mir, sut-go‘sht sanoati;](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_5.png)
![– yer resurslarni ifloslanishi va buzilishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: tog‘-kon
sanoati va qurilish mollarini ishlab chiqarish sanoati va boshqalar.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_6.png)
![Bugungi kunda atrof-muhitni asrab qolishga qaratilgan barcha chora tadbirlar
sanoatning ekologizatsiyasi deb atala boshlangan.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_7.png)
![Sanoat korxonalarini joylashtirishda ekologik omillarni hisobga olish.
Odatda, sanoat korxonalarini joylashtirishda xomashyo, yoqilg‘i, transport,
energetika, suv va mehnat resurslari kabi bir qator an’anaviy omillar inobatga
olinadi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_8.png)
![So‘nggi 10 yilliklarda esa ular qatoriga eng muhim omil sifatida ekologik
omil ham qo‘shildi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_9.png)
![Mazkur omil talablari quyidagicha bo‘ladi:qurilishi rejalashtirilayotgan
sanoat korxonasi o‘z faoliyati davomida atmosfera va atrof-muhitga
yetkazadigan zarari taxmin qilinadi;](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_10.png)
![suv va yer resurslariga yetkaziladigan zarar, sanoat korxonasi faoliyati
davomida chiqaradigan chiqindilar miqdori, bunday chiqindilarning
utilizatsiyasi masalalari va utilizatsiya jarayonida atmosfera, suv, yer
resurslariga yetkaziladigan zarar miqdori aniqlanadi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_11.png)
![Ekologik omil ma’lum bir hududda ma’lum bir sohadagi sanoat turini ishga
tushirish yoki tushirmaslikka to‘laqonli asos bo‘la oladi. Chunki
iqtisodiy nuqtayi nazardan ma’lum sanoat korxonasi hududni rivojlantirishi
mumkin bo‘lsa-da, ekologik jihatdan keskin salbiy natija berishi mumkin.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_12.png)
![Har bir sanoat korxonasini joylashtirishdan oldin u yerda ekologik ekspertiza
o‘tkazilishi shartdir.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_13.png)
![Ekologik ekspertiza natijalariga ko‘ra, qurilishi rejalashtirilayotgan sanoat
korxonasidan olinadigan foyda buzilgan tabiatni tiklash va ushbu korxona
faoliyati natijasida yuzaga kelgan muammolarni bartaraf
etishga ketadigan sarf-xarajatlardan yuqoriroq bo‘lsa, bunday korxonaga
faoliyat yuritishiga ruxsat beriladi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_14.png)
![M е tallurgiyaning atrof-muhitga ta’siri. M е tallurgiya majmuasi
mamlakatimizda t е z rivojlanayotgan sohalardan biri bo‘lishi bilan birgalikda
atrof-muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchilardan ham hisoblanadi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_15.png)
![M е tallurgiya tabiiy majmualarning barcha tarkibiy qismlariga ta’sir etadi.
Tog‘-kon sanoati tuproq qatlamini buzib, landshaftlarning «yo‘qolishiga»
sabab bo‘ladi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_16.png)
![Mazkur sanoat tufayli katta kary е rlar va y е r ostida g‘orlar paydo bo‘lmoqda.
Ular bosib qolish va antropog е n y е r silkinishi х avfini tug‘diradi. Ko‘p
y е rlarni m е tallurgiya chiqindilari egallab yotibdi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_17.png)
![Boyitish fabrikalarida ishlatilgan suvni oqar suvlarga tashlash ushbu suvlarni
yaroqsiz holga olib k е lmoqda.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_18.png)
![M е tallurgiya zararli moddalarning ko‘p miqdorini atmosf е raga chiqaradi.
Jumladan, gaz qoldiqlari (oltingugurt va boshqalar), tarkibida m е tall bo‘lgan
chang va boshqa el е m е ntlar juda х avflidir.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_19.png)
![Bularning barchasi atrof-muhitda t е mir, qo‘rg‘oshin, mis, simob miqdorining
ko‘payishiga olib k е ladi. Ular tuproq, o‘simlik va hayvonlar tanasida yig‘ilib,
inson a’zosiga o‘tganidan k е yin asta-s е kin uni zaharlay boshlaydi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_20.png)
![Og‘ir m е tallar kishilar organizmidagi immunit е tni pasaytirib, kasallanish
darajasining yuqori bo‘lishiga ta’sir etadi, aholi va tabiat uchun katta х avf-
х atar tug‘diradi.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_21.png)
![Metallurgiya sanoati chiqindilari atrof-muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatishining
oldini olish uchun bu chiqindilarga to‘liq ishlov berib, ularni foydali
mahsulotlarga (masalan, shlakli qurilish materialiga) aylantirish,](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_22.png)
![zararsizlantirish, atmosferaga va suv havzalariga chiqadigan chiqindilarni
tozalash zarur.](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_23.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P. Musayev, J. Musayev – Geogragfiya (O‘zbekiston
ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi) – umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 8-sinfi uchun darslik – “Sharq” nashriyoti –
Toshkent – 2014,2019 / www.eduportal.uz](/data/documents/a3eff4b6-9349-426a-82fd-77b041df66b0/page_24.png)
SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Sanoat tabiatga katta ta’sir ko‘rsatuvchi, atrof-muhitni ifloslantiruvchi xo‘jalik tarmog‘i hisoblanadi.
Chunki sanoat tabiiy xomashyoni olish va uni qayta ishlashdan to yakuniy mahsulotga ega bo‘lguncha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga oladi, shuningdek, ushbu jarayonga sanoat chiqindilarini atrof-muhitga tashlanishi ham kiradi.
Sanoat tarmoqlarining atrof-muhitga ta’siri yo‘nalishiga ko‘ra farqlanadi: – atmosferaning ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: issiqlik energetikasi, metallurgiya, neftni qayta ishlash, sement ishlab chiqarish;
– suv resurslarini ifloslanishiga ta’sir qiluvchi tarmoqlar: kimyo, neft-kimyo sanoati, yog‘ochni qayta ishlash, ko‘mir, sut-go‘sht sanoati;