logo

Klassik nemis geosiyosati

Загружено в:

16.11.2024

Скачано:

0

Размер:

10211.4921875 KB
Klassik nemis geosiyosati
ТА QDIMOT
Samarqand_ 20 23                M	A	V	Z	U	: K	la	ss	ik	 	
n	e	m	is	  g	e	o	s	iy	o	s	a	ti                Ҳ ози рги зам он ф ранцу з геоси ѐсатчи си  Пьер Галлу а   г еоси ѐсатнинг ф ан 
си ф ати да ри вож  топи ш и нинг у чта тари х ий   б осқ и чи ни  аж рати б 
к ў рсатган:
1_Протогеосиѐсат даври (и нсони ят тари х и ни нг и лк  даврлари дан 
то Европада саноат и нқ и лоби гача бўлган давр. Бу  давр географ и к  
ф атали зм га асосланади );
  2_Их ти лоф  геосиѐсати  даври  (саноат и нқ и лоби  даври дан 
бош лаб атроф  м у ҳ и тнинг ваҳ ш и й ларча эк сплу атаци я эти ли ш и , 
глобал таби и й ф алок атларни нг и нсониятга таҳ ди д эти ш игача 
бўлган давр);
  3_Ғай ри их тилоф  геоси ѐсат даври  (таби ат инсонлардан “ қ асос 
ола бош лай ди ” , и нсонлар баш ари ятни халос қ и ли ш , Ер к у ррасини  
к елгуси  авлод ларга асраш  у чу н м у воф и қ лаш тири лган ду нѐ 
си ѐсати ни  и ш лаб чи қ и ш  ва юрги зиш  ва ҳ .к . й ўлларни ах тара 
бош лай ди )                            К ласси к  нем и с геоси ѐси й  
назари ялари
K ласси к  Европа ва нем и с геосиѐсатини нг 
асосларини X IX  аср ох и рида Ф ри дрих  Ратцель ва 
Рудольф  Челлен яратди, у ни Х Х  асрнинг би ри нчи 
ярм ида К арл Ҳ аусҳ оф ер, К арл Шм и тт ва 
Европанинг бош қ а атоқ ли  геосиѐсатчилари 
давом  эттирди.               Немис  геосие�сат  мактабининг  порлоқ  сиймоси 
ҳисобланадиган  Фридрих  Ратцель  (1844-1904) 
континентал  Европа  геоси	
е�сат  мактабига  ва, 
умуман,  геоси	
е�сатнинг  реалистик  фан  сифатида  
шаклланишига  асос  солди.  Немис  геоси	
е�сатчи 
олими  Отто Мауль Фридрих Ратцелни  геоси	
е�сат 
фанининг  ҳақиқий  асосчиси  ҳисоблаб,  бундай  деб 
е	
�зган:  “Геоси	е�сатнинг  тараққи	е�тини  Ратцелсиз  
тасаввур  қилиб  бўлмайди,  шу  боисдан  ҳам, 
масалан,  Челлен 	
е�ки  бошқа  бировни 
геоси	
е�сатнинг  отаси  деб  айтиш  мумкин  эмас, 
ваҳоланки  баъзан  жоҳиллик  оқибатида  шундай 
дейдиганлар  бор.  Ратцель 
геоси	
е�сатнинг отасидир” Fridrix Ratsel (1844-1904)                 F.Ratsel  tadqiqotlarining  asosiy  va  eng  muhim 
jihatlaridan  bin  —  uning  «Geografik  makon 
siyosiy  kuch  sifatida  geosiyosat	
 ning  asosini 
tashkil etadi», degan xulosasi              Geosiy osat ning fan sifat ida 
shak llanishida 
Rudolf Chellen  v a  Karl X ausxofer 
ishlarining ahamiy at i               N emis k lassik  
geosiy osat i
Geosiy osat  fanining riv ojlanishiga  Rudolf 
Chellen v a Karl X ausxofer  juda k at t a hissa 
qo‘shgan.
   Rudolf Chellen  birinchi bo‘lib dav lat  inson k abi 
sezuv chi, his qi luv chi v a o‘y lov chi mav judot dir, 
degan fi k rni ay t gan. Dav lat  Yer y uzasida o‘zining 
k uchiga bog‘liq holda mav juddir. U k urash 
holat ida bo‘lib, t irik  mav judot larga o‘xshab 
so‘ladi v a halok  bo‘ladi, deb t a’k idlay di  R.Chellen .              Karl X ausxofer 
Karl X ausxofer  27 av gust  1869 , 
My unxen  — 1946 y il 13 mart  , Pel , 
Vay lxay m y aqinida ) — nemis geografi  
v a sot siologi , nemis geosiy osat  
mak t abining asoschisi 
O'lim sanasi:1946 y il 10 mart  (76 y oshda)
Karl X ausxofer My unxenlik  siy osiy  
iqt isod professori k ichik  Mak s 
X aushofer v a uning rafi qasi A del 
Fraasning o'g'li.  1896 y ilda Karl 
X aushofer Mannheimlik  t amak i ishlab 
chiqaruv chi y ahudiy ning qizi Mart a 
May er-Dossga (1877-1946) t urmushga 
chiqdi .  N ik oh A lbrecht  v a X ay nt s 
o'g'illarini t ug'dirdi .              Karl X ausxofer 
1887 y ilda X aushofer gumanist ik  gimnaziy asini 
t ugat gandan so'ng, u bir y il dav omida Bav ariy a 
armiy asida, k ny az Regent  Luit pold nomidagi 1-dala 
art illeriy a polk ida k o'ngilli bo'ldi. Key ingi y ili u ixt iy oriy  
rav ishda uch y illik  shart noma t uzdi v a ofi t ser 
nomzodiga k o't arildi. 1889 y ilda harbiy  mak t abni 
t ugat gach, u ik k inchi ley t enant  unv onini oldi. 1895-1898 
y illarda X aushofer Bav ariy a harbiy  ak ademiy asida o'qidi 
v a umumiy  sht ab, oliy  ad'y ut ant lik  v a o'qit uv chilik  
xizmat iga y aroqlilik  sert ifi k at ini oldi. U 1-dala art illeriy a 
brigadasida ad'y ut ant  sifat ida xizmat ga k irdi v a 1899 
y ilda ik k i y il muddat ga umumiy  sht abga y uborildi.               Karl X ausxofer 
1901 y ilda X aushofer o'zining t ug'ilgan polk iga k apit an 
sifat ida qay t ib k eldi v a uch y il dav omida bat arey aga 
qo'mondonlik  qildi. 1904 y ilda X aushofer Bosh sht abning 
mark aziy  sht abida x izmat  qilish uchun o't k azildi v a harbiy  
ak ademiy aga y uborildi. Karl X aushofer harbiy  ak ademiy ada 
harbiy  t arix  v a harbiy  san'at  t arix idan dars bergan. 1907 
y ilda o'qit uv chilik  faoliy at ini t ugat gandan so'ng, X aushofer 
3-div izionning Bosh sht abiga v a 1908 y ilda y ana Bosh 
sht abga x izmat  qilish uchun y uborildi. X uddi shu y ili 
X aushofer Hindist on v a X it oy ga xizmat  safarlarida bo'ldi.               Karl X ausxofer 
Darajada1909-1910 y illarda may or unv onini olgan 
X aushofer Yaponiy a armiy asiga amaliy ot  o't ash 
uchun y uborilgan.  Qay t ib k elgach, X aushofer y ana 
harbiy  ak ademiy ada dars berdi v a 1911 y ilda 11-
dala art illeriy a polk ining bo'linmasi k omandiri et ib 
t ay inlandi. 1913 y ilda X aushofer  My unxen 
univ ersit et ida dok t orlik  dissert at siy asini himoy a 
qildi .              Karl X ausxofer 
Birinchi jahon urushi boshlanishi bilan X aushofer shahzoda 
Regent  Luit pold nomidagi 7-dala art illeriy a polk ining sht ab-
ofi t seri et ib t ay inlandi v a Lot aringiy a v a Frant siy adagi 
janglarda qat nashdi. Key inchalik  X aushofer 1915 y il may  
oy ining oxirida 9-zaxira dala art illeriy a polk iga qo'mondonlik  
qildi v a Polsha, Elzas v a Ruminiy ada jang qildi.  Polk ov nik  
unv oni bilan X aushofer 1917 y il aprel oy ida polk ni t ark  et di v a 
urush oxirigacha Lot aringiy adagi 30-div iziy ada art illeriy a 
qo'mondoni bo'lib xizmat  qildi . Kompen sulh bit imi v a 
qo'shinlar Germaniy aga olib chiqilgach,  X aushofer 1919 y ilda 
general -may or unv oni bilan ist e'foga chiqdi .              Karl X ausxofer 
1919 y ilda X aushofer My unxen univ ersit et ida 
geografi y a sohasida dok t orlik  dissert at siy asini 
himoy a qildi v a 1921 y ilda faxriy  professor unv onini 
oldi. X aushofer Fridrix Rat selning asarlari asosidagi 
geosiy osat  asoschilaridan biri . Geosiy osat chilar 
y ashash may doni t ushunchasini biologiy adan olib , 
uni siy osiy  hok imiy at  v a buy uk  dav lat lar v a boshqa 
dav lat lar o'rt asidagi munosabat lar sohasiga 
o't k azdilar.              Karl X ausxofer 
1919 y ilda X aushofer o'zining shogirdi Rudolf X ess bilan 
y aqindan t anish bo'lib , u bir muddat  y ordamchi bo'lib 
ishlagan. Haushofer  1923 y ilgi Piv o zarbasidagi isht irok i uchun 
jazoni o't ay ot ganda har chorshanba k uni Gessga Landsberg 
qamoqxonasida munt azam rav ishda t ashrif buy urdi v a u erda 
Adolf Git ler bilan uchrashdi .  " Yosh burgut lar "  uchun, u Gess 
v a Git ler deb at agan, Haushofer qamoqxonada geosiy osat  
bo'y icha ma'ruza qildi.  Git ler X aushoferning  Mein Kampf dagi 
y ashash may doni haqidagi g'oy alarini qabul qilgan bo'lsa ham 
ularning y aqin munosabat lari y o'q edi.              Karl X ausxofer 
Git ler X aushoferga bema'ni plebey ga o'xshab k o'rindi, u 
y olg'on v a soddalasht irishga moy il edi. Yaqin insoniy  
munosabat lardan qochgan Git ler X aushoferni g‘oy alari 
mohiy at iga k irmay, o‘z maqsadlari uchun ishlat ilishi 
mumk in bo‘lgan y ana bir “ foy dali ahmoq”  sifat ida qabul 
qildi. Urushdan k ey in Git lerning shaxsiy  k ut ubxonasida 
X aushoferning qirqdan ort iq asosiy  asarlari v a 
jurnalining birort a ham soni t opilmadi. X aushofer Milliy  
sot sialist ik  harak at da sahna ort idagi rolni afzal k o'rdi 
v a hech qachon N SDA Pga qo'shilmagan               Karl X ausxofer 
1933 y ilda Karl X aushofer oddiy  professor unv onini 
oldi v a 1934-1937 y illarda Germaniy a ak ademiy asiga 
rahbarlik  qildi. 1935 y ilda t ashk il et ilgan A ngliy a-
Germ aniy a jamiy at ida X aushofer boshqaruv  
k engashiga qo'shildi. 1938-1941 y illarda chet  eldagi 
nemislar xalq it t ifoqini boshqargan. X aushofer 
NSDA Pga qo'shilmadi , amm o u Germaniy a 
imperiy asining rasmiy  organlarida part iy a a'zosi 
sifat ida ishlagan.              Karl X ausxofer 
Yaponiy a bo'y icha mut axassis sifat ida X aushofer 1936 y ilda A nt i-
Komint ern pak t ida maslahat chi bo'lgan . 1925 y ilda nashr et ilgan 
" Tinch ok eanining geopolit ik asi"  darsligida X aushofer Yaponiy aga 
Osiy oda et ak chi rolini berdi, uning fi k richa, Germaniy a Ev ropada 
o'z zimmasiga olishi k erak  edi.
1939 y il fev ral oy ida X aushofer o'qit uv chilik  faoliy at ini y ak unladi. 
Bu v aqt ga k elib, u birinchi nav bat da Rudolf Gess orqali 
bog'langan milliy  sot sializmga t anqidiy  munosabat da bo'ldi. 
Ik k inchi jahon urushining boshlanishi X aushoferni qat t iq 
t ushk unlik k a soldi. X aushofer hay ot ining so'nggi y illarini o'zining 
X art shimmelhof mulk ida o't k azdi.              Karl X ausxofer 
1941 y il 10 may da Rudolf X ess Buy uk  Brit aniy aga jo'nab 
k et ganidan so'ng, X aushofer t a'siridan but unlay  chiqib 
k et di v a Gest apo nazorat i ost ida bo'ldi . Uning o'g'li A lbrext  
1944 y il 20 iy ulda Git lerga suiqasd uy usht irganlik da 
ay blanib hibsga olingan v a 1945 y il 23 aprelga o't ar k echasi 
SS t omonidan o'ldirilgan. X aushoferning k ichik  o'g'li 
X ay nt s ham bir muddat  qamoqda o't irgan. Karl 
X aushoferning o'zi bir oy ni Dachau k ont slagerida o't k azdi . 
N y urnberg sudlari pay t idagi qarama-qarshilik da Hess 
o'qit uv chisi v a do'st ini t animadi.              Karl X ausxofer 
1945 y ilda ozodlik k a chiqqandan 
so'ng, X aushofer My unxenga qay t ib 
k eldi v a u erda 1946 y il 10 mart dan 11 
mart ga o't ar k echasi u rafi qasi bilan 
X art shimmelxof mulk ida o'z joniga 
qasd qildi.              Челлен Рудольф  (1864-1922) – 
Швед си ѐси й  арбоби , 
давлатш у нос ва географ . 
1914 й и лда “ Бу юк  
давлатлар”  к и тоби ни  чоп 
этти рди . Си ѐсатда географ и к  
ом и лни нг м ахсус   роли ни  
би лди ради ган “ геоси ѐсат ”  
атам аси ни  так ли ф  қ и лган.              Eslab qoling!
Geosiy osiy  ek spansiy a  — biror-bir 
dav lat ning boshqa bir dav lat ni 
o‘ziga t obe qilish maqsadida bosib 
olishi.
« At lant ik a mamlak at lari»   — 
dengizga chiqish y o‘liga ega 
bo‘lgan, uning suv lari bilan o‘rab 
t urilgan dav lat lar.              Eʼt iboringiz uchun k at t a 
rahmat !

Klassik nemis geosiyosati ТА QDIMOT Samarqand_ 20 23

M A V Z U : K la ss ik n e m is g e o s iy o s a ti

Ҳ ози рги зам он ф ранцу з геоси ѐсатчи си Пьер Галлу а г еоси ѐсатнинг ф ан си ф ати да ри вож топи ш и нинг у чта тари х ий б осқ и чи ни аж рати б к ў рсатган: 1_Протогеосиѐсат даври (и нсони ят тари х и ни нг и лк даврлари дан то Европада саноат и нқ и лоби гача бўлган давр. Бу давр географ и к ф атали зм га асосланади ); 2_Их ти лоф геосиѐсати даври (саноат и нқ и лоби даври дан бош лаб атроф м у ҳ и тнинг ваҳ ш и й ларча эк сплу атаци я эти ли ш и , глобал таби и й ф алок атларни нг и нсониятга таҳ ди д эти ш игача бўлган давр); 3_Ғай ри их тилоф геоси ѐсат даври (таби ат инсонлардан “ қ асос ола бош лай ди ” , и нсонлар баш ари ятни халос қ и ли ш , Ер к у ррасини к елгуси авлод ларга асраш у чу н м у воф и қ лаш тири лган ду нѐ си ѐсати ни и ш лаб чи қ и ш ва юрги зиш ва ҳ .к . й ўлларни ах тара бош лай ди )

К ласси к нем и с геоси ѐси й назари ялари K ласси к Европа ва нем и с геосиѐсатини нг асосларини X IX аср ох и рида Ф ри дрих Ратцель ва Рудольф Челлен яратди, у ни Х Х асрнинг би ри нчи ярм ида К арл Ҳ аусҳ оф ер, К арл Шм и тт ва Европанинг бош қ а атоқ ли геосиѐсатчилари давом эттирди.