logo

Kushon davlati boshqaruvi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

596.8486328125 KB
Reja:
Kirish
I. Kushon davriga umumiy tavsif.
I.I. Kushon podsholigining tashkil topishi. 
I.II. Kushon podsholigining tanazzuli.
II. Xolchayon 
•
  Xulosa Kushon davlati boshqaruvi  Kirish  
•
Insoniyat  tarixi  bir  necha  yuz  mingyilliklardan  iborat. Ana  shu tarix ko`plab 
qiziqarli  voqealarga  boy.  Insoniyat  o`ta  oddiy  mehnat  qurollaridan  to 
hunarmandchilik  durdonalari  yasash,  jo`ngina  turar  joy  qurib  olishdan  to 
shaharlarni bunyod etishgacha bo`lgan uzoq yo`lni bosib o`tdi. Eng qadimgi 
shaharlar  va  davlatlar  tasilkil  topishi  davrini  olimlar  sivilizatsiya  deb 
ataydilar.  Dastlabki  sivilizatsiyalar  tarixi  Qadimgi  Sharqdan,  so`ngra  Krit 
orollari  va Yunonistonda  boshlangan  edi.  Qadimgi  sivilizatsiyalar  jahonning 
ko`pgina  o`lkalarida,  jumladan,  O`rta  Osiyo  va      O`zbekiston      hududida     
ham vujudga keldi.
•
Yer  yuzida  odam  paydo  bo`lganidan  to  milodiy   476-yilda  G`arbiy  Rim 
imperiyasi  qulaguniga  qadar  kechgan  voqealar  Qadimgi  dunyo  tarixini 
vujudga keltiradi. Bu tarix turlituman arxeologik va yozma manbalar asosida 
o`rganiladi.  Qadimgi  yunon,  rim  va  xitoy  tarixchilari  va  geograflarining 
asarlari ham bunda katta ahamiyat kasb etadi.  •
Kushon davlatining tashkil topishi
•
Miloddan avvalgi  140–130-yillarda  ko`chmanchi yuejey qabilasi 
Yunon-Baqtriya  davlati  hududiga  bostirib  kirdilar.    Tarixda  bu 
qabilalar  «kushonlar»  nomi  bilan  tilga  olinadi.  Yuejeylarning 
Yunon-Baqtriya  davlatiga  bostirib  kirishi  uning  uzil-kesil  bo`linib 
ketishiga  olib  keldi.  Kushonlar  Shimoliy  Baqtriya  yerlariga 
ko`chib kelib o`rnashdilar.
•
Miloddan  avvalgi  I  asrda  Kushon  davlatini  yuejey  qabilalari 
tuzgan.
•
Birlashgan  besh  yuejey  qabilasining  birinchi  hukmdori  Kudzula 
Kadfiz  bo`ldi.
•
Kudzula  Kadfiz  hukmronligi  davrida  Afg`oniston  va  Kashmir 
Kushon  davlatiga  qo`shib  olingan.  Uning  vorisi  Vima  Kadfiz 
hukmronligi davrida Kushon davlati hududi yanada kengaydi.  Kushon 
podsholigi  •
Vima  Kadfiz  hukmronligi  davridan  Kushon  podsholigida 
hukmdor  nomi  ko`rsatilgan  tanga  zarb  qilish  boshlandi.     
Vima      Kadfiz      pul      islohoti  o`tkazadi,  zarb  qilingan 
tangalar  qadri  ortadi.  Tangalar  oltin,  kumush  va  misdan 
zarb  qilingan. Milodiy      I–II      asrlarda      Kaniahha     
hukmronligi      davrida  (milodiy  78–123-yillar)  Kushon 
podsholigi  o`z  taraqqiyotiningcho`qqisiga  erishadi. 
Yangi-yangi  shaharlar  bunyod  etildi,  Hindiston,  Xitoy  va 
Rim  imperiyasi  bilan  savdo  va  lchilik  munosabatlari 
o`rnatildi.  Kushon  podsholigi  tangalari  Rim  imperiyasi 
hududidan  topilgan.  Pompey  shahridagi  qazuv  va  tadqiq 
qilish  davrida  Kushon  davlatida  suyakdan  yasalgan 
haykalchalar topilgan.  •
Hunarmandchilik  ham  yuksak  darajada  taraqqiy  etgan.  Kushon  davlati 
yodgorliklari  bo`lmish  Xalchayon,  Dalvarzintepa,  Ayritom,  Zartepa,  Qoratepa 
va boshqalarni o`rganish jarayonida aniqlangan topilmalar ham tasdliqlaydi.
•
Kushon  davlati  iqtisodiyotining  asosini  sug`orma    dehqonchilik,  savdo  va 
hunarmandchilik  tashkil  qilgan.  Kushon  davlati  davrida  suv  tegirmoni,  chig`ir 
turlaridan keng foydalanildi, yerga ishlov berish qurollari takomillashtirildi.
•
Xalchayon,  Dalvarzintepa,  Ayritom,  Zartepa,  Qoratepa  Kushon  davri 
arxeologik yodgorluklaridir.
•
Kushon  davlatida  yashagan  xalqlarning  o`zaro  madaniy  va  savdo  aloqalari  tuf 
ayli O`rta Osiyoda  qadimgi oromiy yozuvi  keng tarqaladi. Bu Osiyoda   paydo   
bo`lib,   alifbo   ekanligidan yozuv   G`arbiy o`zlashtirish ancha oson bo`lgan.
•
Qadimgi  Termiz  yodgorliklarini  o`rganish  natijasida  oromiy  yozuvi  asosidagi 
kushon-baqtriya alifbosidagi yozuv namunalari topilgan.
•
Kushon  davlatida  yana  bir  xil  yozuv  –  kushon  shaklli  yozuvi  mavjud  bo`lgan, 
bunda harflar burchakli, to`rtburchakli va aylana shaklda bo`lgan.  Kushon podsholigining tanazzuli
•
Podsho  Kanishka  hukmronligi  zamonida  poytaxt 
Baqtriyadan  Peshovarga  ko`chiriladi,  Kushon 
davlati  esa  ulkan  saltanatga  aylanadi.  Uning 
hududi  Hindiston  va  Xo`tandan  O`zbekistonning 
janubiy  viloyatlari  va  Afg`onistongacha  bo`lgan 
hududlarni  qamragan  edi.  Rim,  Parfiya,  Xitoy 
davlatlari  qatorida  Kushon  davlati  ham  ulkan 
saltanatlardan  biriga  aylangan.  Milodiy  III  asrda 
to`xtovsiz  urushlar  oqibatida  Kushon  davlati 
zavolga yuz tutdi.  •
Xolchayon  yodgorligi  miloddan  avvalgi  IV-III  va  VI-VIII  asrlarga  mansub.  Umumiy  maydoni 
15  gektardan  iborat  bo’lib,  bir-biridan  1,5  km  uzoqlikda  joylashgan  Qorabog’tepa  va 
Xonaqohtepalardan  iborat.  Qorabog’tepa  tomonlari  350x260  m,  tepalik  tashqi  ko’rinishida 
burjlar  o’rni  yaqqol  kuzatiladi.  Asosiy  darvoza  uning  sharqiy  tomonining  markazida 
joylashgan. Yodgorlikning shimoliy qismi eng baland hisoblanib, balandligi 10 metrga yaqin.
•
Xonaqohtepa  esa  Qorabog’tepadan  g’arbda  joylashgan  bўlib,  to’g’ri-to’rtburchak  shaklida 
joylashgan. Tomonlari 300x300 metrni tashkil etadi.
•
Xolchayon  yodgorligi  ilk  bora  1959  yilda  San'atshunoslik  institutining  G.A.Pugachenkova 
rahbarligidagi O’zbekiston San'atshunoslik ekspedisiyasi tomonidan kashf etilgan. Xolchayon  
yodgorligida  arxeologik  qazuv  ishlari  1959-1963  yillarda  G.A.Pugachenkova  rahbarligida 
O’zbekiston San'atshunoslik ekspedisiyasi tomonidan olib borilgan.
•
Arxeologik  tadqiqotlar  tufayli  Xolchayon  yodgorligida  hayot  izlari  olti  bosqichda  mavjud 
bo’lgan.
•
1. Miloddan avvalgi IV-III asrlar. Xolchayon o’rnida ilk aholi manzilining paydo bo’lishi.
•
2.  Miloddan  avvalgi  III-II  asrlar  -  Xolchayonda  alohida  mahobatli  binolarning  va  mudofaa 
istehkomlarining qurilishi.
•
3.  Miloddan  avvalgi  II-I  asrlar.  Xolchayonning  ravnaq  topishi,  uning  hududining  kengayishi, 
saroyning  bunyod  etilishi  va  saroy  ichki  qismini  mahobatli  haykallar  va  devoriy  suratlarga 
bezalishi. X olchay on  X olchay on 
t opilmalari  X ulosa
•
Ajdodlarimiz  jasorati,  vatanparvarlik  mafkurasi 
namunalari  yordamida  tarix  ongimizga  ona  zaminga 
bo`lgan  yuksak  tuyg`u,  turli  vaziyatlarda  ona  Vatan 
manfaatlarini  himoya  qila  olish  tuyg`ularini  singdiradi. 
O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti   I slom  Karimov  milliy 
mustaqillik  g`oyasi  mohiyatini  tushuntirar  ekan, 
mamlakatimiz  taraqqiyotini  axloqiy  barkamol  shaxsni 
tarbiyalash,  millati,  tili  va  e`tiqodidian  qafiy  nazar 
O`zbekistonning  barcha  fuqarolaridan  iborat  jamiyatning 
ma`naviy  gullabyashnashini  taqozo  etishini  ta`kidlaydi. 
Mamlakat  rahbari  Vatan  tarixi  jonajon  zaminimizda 
yashab  turgan  har  bir  insonni  boy  madaniyatimizni 
qadrlash,  uni  ko`z  qorachig`idek  avaylab  asrash, 
faxrlanishga o`rgatadi, deb uqtiradi.      Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati. 
  Abdullaev O’. O’rta Osiyoda qadimgi boshqaruv va ilk davlatchilik tarixshunosligi. – 
Toshkent: Akademiya, 2009.
Azamat Ziyo. O’zbek davlatchiligi tarixi. Eng qadimgi davrlardan Rossiya bosqiniga qadar. – 
Toshkent: SHarq, 2000.
Askarov A.A Drevnezemledelg’cheskaya kulg’tura epoxi bronzq yuga O’zbekistana. – 
Tashkent: Fan, 1997.
Asqarov A.A. Eng qadimgi shahar. – Toshkent: Fan, 2001.
Asqarov A.A., SHirinov T. Rannyaya gorodskaya kulg’tura yuga Sredney Azii v epoxu 
bronzq. – Samarqand, 1993.
Asqarov A. O’zbek davlatchiligining ilk bosqichlarida Qadimgi Farg’ona // Farg’ona kecha, 
bugun va kelajakda. – Farg’ona, 2003.

Reja: Kirish I. Kushon davriga umumiy tavsif. I.I. Kushon podsholigining tashkil topishi. I.II. Kushon podsholigining tanazzuli. II. Xolchayon • Xulosa Kushon davlati boshqaruvi

Kirish • Insoniyat tarixi bir necha yuz mingyilliklardan iborat. Ana shu tarix ko`plab qiziqarli voqealarga boy. Insoniyat o`ta oddiy mehnat qurollaridan to hunarmandchilik durdonalari yasash, jo`ngina turar joy qurib olishdan to shaharlarni bunyod etishgacha bo`lgan uzoq yo`lni bosib o`tdi. Eng qadimgi shaharlar va davlatlar tasilkil topishi davrini olimlar sivilizatsiya deb ataydilar. Dastlabki sivilizatsiyalar tarixi Qadimgi Sharqdan, so`ngra Krit orollari va Yunonistonda boshlangan edi. Qadimgi sivilizatsiyalar jahonning ko`pgina o`lkalarida, jumladan, O`rta Osiyo va O`zbekiston hududida ham vujudga keldi. • Yer yuzida odam paydo bo`lganidan to milodiy 476-yilda G`arbiy Rim imperiyasi qulaguniga qadar kechgan voqealar Qadimgi dunyo tarixini vujudga keltiradi. Bu tarix turlituman arxeologik va yozma manbalar asosida o`rganiladi. Qadimgi yunon, rim va xitoy tarixchilari va geograflarining asarlari ham bunda katta ahamiyat kasb etadi.

• Kushon davlatining tashkil topishi • Miloddan avvalgi 140–130-yillarda ko`chmanchi yuejey qabilasi Yunon-Baqtriya davlati hududiga bostirib kirdilar. Tarixda bu qabilalar «kushonlar» nomi bilan tilga olinadi. Yuejeylarning Yunon-Baqtriya davlatiga bostirib kirishi uning uzil-kesil bo`linib ketishiga olib keldi. Kushonlar Shimoliy Baqtriya yerlariga ko`chib kelib o`rnashdilar. • Miloddan avvalgi I asrda Kushon davlatini yuejey qabilalari tuzgan. • Birlashgan besh yuejey qabilasining birinchi hukmdori Kudzula Kadfiz bo`ldi. • Kudzula Kadfiz hukmronligi davrida Afg`oniston va Kashmir Kushon davlatiga qo`shib olingan. Uning vorisi Vima Kadfiz hukmronligi davrida Kushon davlati hududi yanada kengaydi.

Kushon podsholigi

• Vima Kadfiz hukmronligi davridan Kushon podsholigida hukmdor nomi ko`rsatilgan tanga zarb qilish boshlandi. Vima Kadfiz pul islohoti o`tkazadi, zarb qilingan tangalar qadri ortadi. Tangalar oltin, kumush va misdan zarb qilingan. Milodiy I–II asrlarda Kaniahha hukmronligi davrida (milodiy 78–123-yillar) Kushon podsholigi o`z taraqqiyotiningcho`qqisiga erishadi. Yangi-yangi shaharlar bunyod etildi, Hindiston, Xitoy va Rim imperiyasi bilan savdo va lchilik munosabatlari o`rnatildi. Kushon podsholigi tangalari Rim imperiyasi hududidan topilgan. Pompey shahridagi qazuv va tadqiq qilish davrida Kushon davlatida suyakdan yasalgan haykalchalar topilgan.