logo

O.Kont va pozitivistik sotsiologiyaning vujudga kelishi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3153.1259765625 KB
O. K ont va 
pozitivistik 
sotsiologiyaning 
vujudga kelishi   1. O.Kontning hayoti va ijodi
2. O.Kontning fanlar klassifikatsiyasi 
3. O.Kont pozitiv metodining  mazmun- mohiyati
4. O.Kont  sotsiologiyaning  predmeti  va  vazifalari 
haqida
5. Sotsial dinamika va sotsial statika Reja : Ogyust Kont 
(1798-1857)
•
 
•
Ogyust  Kont  (1798-1857),  pozitiv-ilmiy 
metodni qamrab olgan sotsiologiyaga asos solgan 
va  uni  kishilik  jamiyatini  tadqiq  etishga 
moslashtirgan  olim,  fransuz  faylasufi.  U  jamiyat 
fanining  nafaqat  mavjud  bo‘lishi  mumkinligi, 
balki  ijtimoiy  taraqqiyot  uchun  juda  muhimligi ni 
ta’kidlagan.   O.Kontning hayoti va ijodi  
Ogyust Kont (1798-1857) Monpeleda davlat arbobi oilasida 
tavallud topgan. 
1807-1814 yillarda litseyda o‘qiydi. O‘qishning so‘nggi 
yillarida yosh bo‘lishiga qaramay liberal va inqilobiy 
g‘oyalarga qiziqishi ortadi. Keyinchalik Parijda Oliy 
politexnika maktabiga birinchilar qatorida konkursdan o‘tadi (u 
erda tabiiy fanlardan ta’lim oladi). 
1817-1824 yillar davomida Kont Sen-Simonning kotibi bo‘lib 
ishlaydi va uning ko‘plab g‘oyalarini o‘ziga qabul qiladi. 
Ammo, siyosiy masalalar bo‘yicha tubdan qarama-qarshi 
fikrlar ularning aloqalarini uzilishiga olib keladi. 
1829-1842 yillarda o‘zining asosiy asari – 6 jildlik “Pozitiv 
falsafa kursi“ni  yozadi. 
1830 yilda nashr etilgan 1-jildida fanlar klassifikatsiyasi, 
pozitiv falsafa va sotsiologiyaning asosiy tamoyillarini ishlab 
chiqadi. O.Kontning hayoti va ijodi  
Oxirgi  3  ta  jildida  "sotsial  fizik a “  ning   (sotsiologi ya )  asoslarini 
ishlab  chiqadi .  4-jildda  sotsiologi k  qonunlarni  o‘rganish 
lozimligini  qayd  etsa,  cheskix  zakonov,  5-  va  6-jildlarda 
ularning  eng  asosiysi  (Ko n t ga  ko‘ra )  –  uch  stadiya  qonunini 
shakllantiradi. 
1848  yil  «Pozitivistik  jamiyat»  ga  asos  soladi.  Mazkur 
jamiyatning  asosiy  vazifasi    xalqni    pozitivistik  dunyoqarash 
asosida  tarbiyalash  edi.  SHu  bilan  birgalikda  Kont  va  uning 
partiyasi  Parij  revolyusion  proletariati  harakatiga  qarshi 
chiqqan.  Revolyusion  vaziyatda  kurashuvchi  ikki  tomondan 
hech  biri  uni  qo‘llab - quvvatlamaydi  va  Kont  yolg‘izlanib 
qoladi.  Uning  intellektual  elitaga  «tartib  va  progress 
partiyasi»ni to‘zish bo r asidagi murojaati ham e’tiborsiz qoladi.
  Kont 1857 yil yolg‘izlikda vafot etadi. O.Kontning  a sarlari:
«Pozitiv falsafa kursi»  ( 183 0 –1842 )
«Pozitiv siyosat tizimi yoki insoniyat dinini o‘rnatuvchi  t raktat»  ( 1851 - 1854 ) 
«Mashh u r astronomiya bo‘yicha falsafiy traktat» (1844)
«Pozitiv falsafa ruhi haqida mushohada» (1844)
«Umuman pozitivizm haqida mushohada» (1848 - 1851)
«Konservatorlarga chorlov» (1855) 
«Sub’ektiv sintez» (1856)
o‘limidan so‘ng esa  to‘rt tomli «Ogyust Kont vasiyati» nomli asarlari chop 
etilgan.  O.Kont  va uning pozitivizm nazariyasi
Pozitivizm  –   O.Kont  asos 
solgan,  ijobiy  bilimlarni 
alohida  mavjud  bo‘lgan 
maxsus  fanlarning  natijasi  va 
ularning  uzviy  birlashmasi 
natijasi  sifatida  qarovchi 
yo‘nalish.  O.Kont  tomonidan sotsiologiya faniga 
kiritilgan tushunchlari :
•
Pozitiv  usul  –  positive  metod–  O.Kontga  ko‘ra,  ilmiy  kuzatishlar,  eksperiment  va  taqqoslash  usuli 
yordamida to‘plangan empirik ma’lumotlarni tahlil qilish.
•
Pozitivizm  –   O.Kont  asos  solgan,  ijobiy  bilimlarni  alohida  mavjud  bo‘lgan  maxsus  fanlarning  natijasi  va 
ularning uzviy birlashmasi natijasi sifatida qarovchi yo‘nalish.
•
Sotsial birdamlik   - kishilar hamjihatligini jamiyat taraqqiyotidagi o’rni tahlil etilgan.
•
Sotsial  dinamika  –  social  dinamics   –  O.Kontga  ko‘ra,  sotsiologiyaning  ijtimoiy  rivojlanish  qonuniyatlarini 
o‘rganuvchi qismi.
•
Sotsial  statika  –  social  statics   –  O.Kontga  ko‘ra,  sotsiologiyaning  ijtimoiy  tizimlarning  shart-sharoiti  va 
funksional qonuniyatlarini o‘rganuvchi qismi.  
•
Sotsial  qonunlar  –  social   law –  sotsial  hodisa  va  jarayonlar  o‘rtasidagi  xususiyat  va  jamiyat  taraqqiyotining 
umumiy yo‘nalishini belgilab beruvchi mavjud takrorlanib turuvchi va barqaror o‘zaro aloqadorliklar. 
•
Sotsial  progress  –  social  progress–   ijtimoiy  taraqqiyot  yo‘nalishi,  bunda  jamiyatning  ijtimoiy  hayotning 
oddiy  va  quyi  shakllaridan  nisbatan  murakkab  va  yuqorilariga  bosqichma-bosqich  harakat  qilishi  ro‘y  beradi, 
jamiyatning sotsial tuzilishi takomillashadi va inson hayotining shart-sharoitlari yaxshilanadi. Asarlari:
«Pozitiv falsafa kursi»  ( 183 0 –1842 )
«Pozitiv siyosat tizimi yoki insoniyat dinini o‘rnatuvchi  t raktat»  ( 1851 - 1854 ) 
«Mashh u r astronomiya bo‘yicha falsafiy traktat» (1844)
«Pozitiv falsafa ruhi haqida mushohada» (1844)
«Umuman pozitivizm haqida mushohada» (1848 - 1851)
«Pozitivistik katexizis» (1851)
«Konservatorlarga chorlov» (1855) 
«Sub’ektiv sintez» (1856)
•
o‘limidan so‘ng esa  to‘rt tomli «Ogyust Kont vasiyati» nomli asarlari chop 
etilgan.   Fanlar klassifikatsiyasi:  •
Uch bosqi ch  qonuni :
Teologik bosqich  (1300 yilgacha) .  Kont uni fetishizm, 
politeizm va monoteizmga ajratgan. 
Metafizik bosqich  (1300-1800). Kont uni o‘tish bosqichi deb 
ham atagan. 
Pozitiv bosqich  (1800-yillardan keyingi davr). Hayot 
jabhalarining barchasi uyg‘un va bir maromda rivojlanishi fan 
kashfiyotlarini butun insoniyat foydasi uchun ishlatish 
imkonini beradi. Pozitiv bosqichning yana bir xususiyati 
egoizm ustidan alturizmning g‘alabasi, moddiy madaniyatning 
jadal rivojlanishi, adolat va tinchlikdir.  Taraqqiyot tur lari :
m oddiy taraqqiyot (hayotning tashqi sharoitlarini 
yaxshilash);
f izik taraqqiyot (inson tabiatining mukammallashuvi);
i ntellektual taraqqiyot (intellekt rivoji, teologik va 
metafizik dunyoqarashdan pozitiv dunyoqarashga o‘tish);
axloqiy taraqqiyot (guruhiy birlik va axloqiy 
munosabatlarning rivojlanishi). Sotsiologiya fani metodlari: 
Kuzatish
Eksperiment
Taqqoslash
Tarixiy        Fanning  metafizika  va  teologiyadan  ajra tish  Kont  pozitiv  usulining  asosiy  g‘ oyasi  hisoblanadi.
Kont  «pozitiv»  (positive)  so‘zini  bir  necha  ma’noda  sharhlagan:
•
1)  mavhumlikka  qarama - qarshi real ;
•
2) befoydalikka qarshi foyda;
•
3) shubhaliga qarshi ishonchlilik;
•
4) noaniqqa qarshi aniqlik;
•
5) salbiyga qarshi ijobiy .     Sotsiologiya fani bo‘limlari:
sotsial  statika   –  jamiyat  tizimining 
mavjudligi  va  faoliyati  qonuniyatlarini 
o‘rgan adi 
sotsial  dinamika   –  sotsial  tizimning 
rivojlanish  va  o‘zgarish  qonuniyatlarini 
tadqiq etadi

O. K ont va pozitivistik sotsiologiyaning vujudga kelishi

1. O.Kontning hayoti va ijodi 2. O.Kontning fanlar klassifikatsiyasi 3. O.Kont pozitiv metodining mazmun- mohiyati 4. O.Kont sotsiologiyaning predmeti va vazifalari haqida 5. Sotsial dinamika va sotsial statika Reja :

Ogyust Kont (1798-1857) • • Ogyust Kont (1798-1857), pozitiv-ilmiy metodni qamrab olgan sotsiologiyaga asos solgan va uni kishilik jamiyatini tadqiq etishga moslashtirgan olim, fransuz faylasufi. U jamiyat fanining nafaqat mavjud bo‘lishi mumkinligi, balki ijtimoiy taraqqiyot uchun juda muhimligi ni ta’kidlagan.

O.Kontning hayoti va ijodi Ogyust Kont (1798-1857) Monpeleda davlat arbobi oilasida tavallud topgan. 1807-1814 yillarda litseyda o‘qiydi. O‘qishning so‘nggi yillarida yosh bo‘lishiga qaramay liberal va inqilobiy g‘oyalarga qiziqishi ortadi. Keyinchalik Parijda Oliy politexnika maktabiga birinchilar qatorida konkursdan o‘tadi (u erda tabiiy fanlardan ta’lim oladi). 1817-1824 yillar davomida Kont Sen-Simonning kotibi bo‘lib ishlaydi va uning ko‘plab g‘oyalarini o‘ziga qabul qiladi. Ammo, siyosiy masalalar bo‘yicha tubdan qarama-qarshi fikrlar ularning aloqalarini uzilishiga olib keladi. 1829-1842 yillarda o‘zining asosiy asari – 6 jildlik “Pozitiv falsafa kursi“ni yozadi. 1830 yilda nashr etilgan 1-jildida fanlar klassifikatsiyasi, pozitiv falsafa va sotsiologiyaning asosiy tamoyillarini ishlab chiqadi.

O.Kontning hayoti va ijodi Oxirgi 3 ta jildida "sotsial fizik a “ ning (sotsiologi ya ) asoslarini ishlab chiqadi . 4-jildda sotsiologi k qonunlarni o‘rganish lozimligini qayd etsa, cheskix zakonov, 5- va 6-jildlarda ularning eng asosiysi (Ko n t ga ko‘ra ) – uch stadiya qonunini shakllantiradi. 1848 yil «Pozitivistik jamiyat» ga asos soladi. Mazkur jamiyatning asosiy vazifasi xalqni pozitivistik dunyoqarash asosida tarbiyalash edi. SHu bilan birgalikda Kont va uning partiyasi Parij revolyusion proletariati harakatiga qarshi chiqqan. Revolyusion vaziyatda kurashuvchi ikki tomondan hech biri uni qo‘llab - quvvatlamaydi va Kont yolg‘izlanib qoladi. Uning intellektual elitaga «tartib va progress partiyasi»ni to‘zish bo r asidagi murojaati ham e’tiborsiz qoladi. Kont 1857 yil yolg‘izlikda vafot etadi.