OB-HAVO VA IQLIM

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

19791.376953125 KB

Скачать

OB-HAVO VA IQLIM Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Ob-havo.
Siz radio va televizordan
ob-havo ma’lumotlarini
deyarli har kuni
eshitasiz. O‘zingiz ham
ob-havoni ko‘p
kuzatgansiz. Bularning
hammasi ob-havoning
vaqt o‘tishi bilan
o‘zgarishini va turli
joylarda har xil
bo‘lishini ko‘rsatadi.

Ob-havoning asosiy elementlari (belgilari) – harorat,
namlik, shamol va havo bosimidir. Troposferada ob-
havo elementlariga bog‘liq ravishda shamol va bulutlar
hosil bo‘ladi, yog‘inlar yog‘adi.
harorat
namlik
shamol havo bosimi

Ob-havo deb troposferaning biror joydagi ayni
paytdagi yoki ma’lum bir vaqtdagi (sutka, hafta, oy,
fasldagi) holatiga aytiladi.

Ob-havoning barcha elementlari va hodisalari o‘zaro
bog‘langan. Biror elementning o‘zgarishi boshqa
elementlarning va butun ob-havoning o‘zgarishiga olib
keladi.

Masalan, bahorda erta bilan Quyosh chiqishi oldidan
havo salqin, shamolsiz bo‘ladi. Quyosh ko‘tarilishi
bilan Yer yuzasidagi havo isib yuqoriga ko‘tariladi,
bug‘lanish kuchayadi.

Iliq havo yuqoriga ko‘tarilib soviydi. To‘p-to‘p va yomg‘irli to‘p-
to‘p bulutlar hosil bo‘ladi. Ba’zan yomg‘ir ham yog‘ib o‘tadi.
Agar ob-havo bir necha kun o‘zgarmay bir xilda tursa, uni
barqaror ob-havo deyiladi.

Ob-havoni aytish uchun troposferaning holati haqidagi
ma’lumotlar kerak bo‘ladi. Bunday ma’lumotlar
meteorologik stansiyalarda to‘planadi.

Ma’lumotlar Yerdagi kuzatishdan tashqari, kosmik
yo‘ldoshlar va stansiyalardan ham olinadi. Meteorologik
markazlarda ob-havo xaritalari tuziladi va shunday xaritalar
yordamida ob-havo holati e’lon qilinadi.

Iqlim.
Ob-havoning biror joyga xos bo‘lgan ko‘pyillik
rejimi (holati) shu joyning iqlimi deyiladi

Iqlimning ta’rifiga harorat va yog‘in miqdori,
shamollar, havo massalari, ob-havoning holati haqidagi
ko‘pyillik o‘rtacha ma’lumotlar kiradi.

Iqlim ta’rifiga yana eng yuqori va eng past harorat,
yillik yog‘inning eng ko‘p va eng kam miqdori
to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham kiritiladi.
Klimatogramma Masalan, eng yuqori
harorat +17,5 o
C iyulda,
eng past harorat -8 o
C, yanvarda kuzatilgan.
Eng ko‘p yog‘in 97 mm,
iyulda, eng kam yog‘in
32 mm, fevralda
kuzatilgan ekan.
Umumiy yillik yog ‘in
miqdori 657 mm teng
bo‘lmoqda

Iqlim haqidagi ma’lumotlar nima uchun kerak? Iqlim
har bir joyning tabiatiga, relyef, daryo va ko‘llar,
o‘simlik hamda hayvonot dunyosiga ta’sir ko‘rsatadi.

Iqlim haqida bilimga ega bo‘lmasdan turib shahar
qurilishi, yo‘l o‘tkazish, to‘g‘on bunyod etish uchun joy
tanlash mumkin emas. Qishloq xo‘jaligi ham ko‘p
jihatdan iqlimga bog‘liq.

Har bir joyning
iqlimi nimalarga
bog‘liq?
Iqlim avvalo joyning
geografik kengligiga
bog‘liq. Ekvatorga
yaqin yerlar
Quyoshdan eng ko‘p
nur oladi. Qutblarga
yaqin o‘lkalarni esa
Quyosh eng kam
isitadi.

Buning oqibatida Yer yuzida issiqlik mintaqalari
vujudga keladi (61-rasm). Bular bitta issiq
tropik, ikkita mo‘tadil va ikkita sovuq mintaqalardir.
Sovuq mintaqa
Mo‘tadil mintaqa
Issiq mintaqa
Mo‘tadil mintaqa
Sovuq mintaqa

Okeanlarning uzoq-yaqinligi ham joy iqlimiga ta’sir ko‘rsatadi.
Yevropadagi Ispaniya va Gretsiya davlatlari O‘zbekiston bilan bir
xil geografik kenglikda joylashgan. Lekin Ispaniya va Gretsiyada
qishda havo harorati O‘zbekistondagidan ancha yuqori bo‘ladi,
yog‘in ham ko‘p yog‘adi.

Bunga sabab Atlantika okeanidan Ispaniya va
Gretsiyaga iliq, sernam havo kelib turishidir.
O‘zbekiston okeandan uzoqda joylashganligi sababli
qishi sovuq va yozi juda issiq bo‘ladi.

Qishda iliq, yozda salqin va yog‘in ko‘p yog‘adigan,
dengizga yaqin joylar iqlimi dengiz iqlimi deyiladi.

Qish sovuq, yoz issiq va yog‘in kam yog‘adigan iqlim
kontinental iqlim deb yuritiladi (Mamlakatimiz iqlimi
qanday iqlim?).

Iqlimga joyning dengiz sathidan balandligi va tog‘
tizmalarining qanday joylashganligi ham katta ta’sir
qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P.Gulyamov, R.Qurbonniyozov, M.Avezov,
N.Saidova – Geografiya (Tabiiy geografiya
boshlang‘ich kursi), umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 5-sinfi uchun darslik, Toshkent –
“Mitti Yulduz” – 2020/ www.eduportal.uz

OB-HAVO VA IQLIM Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Ob-havo. Siz radio va televizordan ob-havo ma’lumotlarini deyarli har kuni eshitasiz. O‘zingiz ham ob-havoni ko‘p kuzatgansiz. Bularning hammasi ob-havoning vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishini va turli joylarda har xil bo‘lishini ko‘rsatadi.

Ob-havoning asosiy elementlari (belgilari) – harorat, namlik, shamol va havo bosimidir. Troposferada ob- havo elementlariga bog‘liq ravishda shamol va bulutlar hosil bo‘ladi, yog‘inlar yog‘adi. harorat namlik shamol havo bosimi

Ob-havo deb troposferaning biror joydagi ayni paytdagi yoki ma’lum bir vaqtdagi (sutka, hafta, oy, fasldagi) holatiga aytiladi.

Ob-havoning barcha elementlari va hodisalari o‘zaro bog‘langan. Biror elementning o‘zgarishi boshqa elementlarning va butun ob-havoning o‘zgarishiga olib keladi.

OB-HAVO VA IQLIM

10.08.2023

0

19791.376953125 KB

Похожие