logo

Olmeklar va tolteklar ma’daniyati

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

330.9921875 KB
Mavzu: Olmeklar va tolteklar 
ma’daniyati    Amerika qit’asiga odamlar olimlar fikricha 
buyuk muzlik davrida ko’chib o’tishgan   Amerik ada y ev ropalik lar borguncha ham 
juda k o’plab ma’daniy at lar shak llangan edi   Olmek madaniyati — Meksikaning 
Verakrus va Tavasko shtatlari 
hududida qadimda yashagan 
nomaʼlum indeys xalqi madaniyati. 
Olmek madaniyati miloddan avvalgi 8
—4-asrlarda ravnaq topgan. Olmek 
madaniyati nomi bu hududda 
keyinchalik, milodiy 11 — 14-asrlarda 
yashagan kichik qabilalar guruhi 
(olmeklar) nomi bilan shartli atalgan. 
Olmek madaniyati iqtisodiyoti 
dehqonchilik va baliqchilikka 
asoslangan. Olmeklar hozirgi 
meksika 
hududida 
joylashgan    Olmek madaniyatini yaratgan xalq 
Amerikada ilk bor sinfiy taraqqiyot 
yoʻliga oʻtgan xalklardan biri boʻlgan. 
Uning miloddan avvalgi 8—2-
asrlardagi madaniyati va sanʼati 
Markaziy Amerikaning qoʻshni indeys 
xalqlari (mayya va boshqalar) 
madaniyatiga katta taʼsir koʻrsatgan. 
Olmek haykaltaroshligining ajoyib 
obidalari, jumladan, ulkan inson 
kallalari, koʻplab haykallar Olmek 
madaniyati aholisining bosh maʼbudi 
— yaguarni ifodalaydi. Turli diniy in-
shootlar: ehromlar, supalar va boshqa 
qoldiqlari saklangan. Milodiy 3-asrda 
nomaʼlum sabablarga koʻra olmeklar 
gʻoyib boʻlishgan; ehtimol, bu yirik 
etnik koʻchishlar bilan bogʻliq boʻlishi 
mumkin.     Toltek madaniyati Bu 
Meoamerikada 
Kolumbiyagacha 
bo'lgan davrda paydo 
bo'lgan 
sivilizatiyalardan biri 
edi. Uning geografik 
ko'lami hozirgi 
Meksikaning markazi 
bo'lgan   Dastlab Tolteklar ko'chmanchi 
xalq bo'lgan. Ularning kelib 
chiqishi Huehuetlapallan 
(Nahuatlda joylashgan Eski Qizil 
er) deb nomlangan joyda bo'lib, 
u erdan hozirgi Meksikaning 
markazida 100 yildan ko'proq 
vaqt davomida sayohat 
qilishgan.  Ular kengayishni 
boshlagandan so'ng, Tolteklar 
juda katta hududda, shu 
jumladan Yukatan yarim 
orolining janubi-sharqiy qismida 
hukmronlik qilishga muvaffaq 
bo'lishdi.   Toltek madaniyati to'g'risida 
ma'lumotlarning etishmasligi, hatto 
aslida mavjud emasligini, ammo ular 
asteklarning mifologik ijodi bo'lishini 
tasdiqlaydigan tarixchilar oqimining 
mavjud bo'lishiga olib keldi.  Biroq, 
boshqa tarixshunoslik oqimlari 
uning mavjudligiga ishonishadi. 
Ushbu mutaxassislar uchun Tolteklar 
nahuatl xalqining ifodasi bo'lar edi.  
Etimologik jihatdan madaniyat nomi 
ham munozara mavzusi. Ba'zi 
mualliflar Toltek nahuatl tilida "Tula 
aholisi" degan ma'noni anglatadi 
deb hisoblashadi. Xuddi shunday, u 
odatda hunarmand yoki rassom 
sifatida tarjima qilinadi, bu narsa 
Tolteklarning ushbu sohalardagi 
mahoratiga ishora qiladi.   Toltek madaniyatining eng ajoyib xususiyatlaridan biri uning me'morchilik 
sohasidagi mahorati edi. Aslida, Toltek Nahuatl so'zining tarjimalaridan biri 
"usta quruvchi" dir. Tollan-Xicocotitlan-da siz uning ustalari va quruvchilari 
mahoratining bir nechta namunalarini topishingiz mumkin.   
Toltek madaniyatining eng gullab-
yashnagan davri iqtisodiy o'sishi va 
barqarorligi bilan ajralib turardi. Uning eng 
muhim faoliyati hunarmandchilik, savdo, 
metallurgiya va qishloq xo'jaligi edi. Bundan 
tashqari, ular bosib olingan xalqlardan 
o'lpon yig'ishni boshladilar.  Qishloq xo'jaligi 
Tolteklar iqtisodiyotining asosi bo'lib, ular 
dalalarini yanada unumli qilish uchun 
sug'orish suvini olib boradigan murakkab 
kanallar tarmog'ini yaratdilar. Uning eng 
keng tarqalgan ekinlari makkajo'xori, loviya  
edi    
Jangchi xalq bo'lgan va yangi 
hududlarni egallashga asoslangan 
kengaygan tolteklarning boyligi 
mag'lubiyatga uchragan xalqlardan 
o'lpon yig'ish evaziga ko'paygan. 
Daromadlar orasida marvarid onasi 
va ular o'zlarining hunarmandchilik 
ishlarida foydalangan boshqa 
materiallar kabi mahsulotlar ajralib 
turardi.  Va nihoyat, ko'plab tarixchilar 
bu mintaqada metallarga ishlov 
beradigan birinchi tsivilizatsiya 
bo'lganligini da'vo qilishadi. Ammo 
uning ishi juda oddiy edi.   
Tolteklarning dini ko'p 
xudojo'y edi, garchi 
ikkita asosiy xudo bor 
edi. Birinchisi yaxshilikni 
ifodalovchi Ketsalkatotl, 
ikkinchisi Tezcatlipoca, 
yovuzlik xudosi edi

Mavzu: Olmeklar va tolteklar ma’daniyati

Amerika qit’asiga odamlar olimlar fikricha buyuk muzlik davrida ko’chib o’tishgan

Amerik ada y ev ropalik lar borguncha ham juda k o’plab ma’daniy at lar shak llangan edi

Olmek madaniyati — Meksikaning Verakrus va Tavasko shtatlari hududida qadimda yashagan nomaʼlum indeys xalqi madaniyati. Olmek madaniyati miloddan avvalgi 8 —4-asrlarda ravnaq topgan. Olmek madaniyati nomi bu hududda keyinchalik, milodiy 11 — 14-asrlarda yashagan kichik qabilalar guruhi (olmeklar) nomi bilan shartli atalgan. Olmek madaniyati iqtisodiyoti dehqonchilik va baliqchilikka asoslangan. Olmeklar hozirgi meksika hududida joylashgan

Olmek madaniyatini yaratgan xalq Amerikada ilk bor sinfiy taraqqiyot yoʻliga oʻtgan xalklardan biri boʻlgan. Uning miloddan avvalgi 8—2- asrlardagi madaniyati va sanʼati Markaziy Amerikaning qoʻshni indeys xalqlari (mayya va boshqalar) madaniyatiga katta taʼsir koʻrsatgan. Olmek haykaltaroshligining ajoyib obidalari, jumladan, ulkan inson kallalari, koʻplab haykallar Olmek madaniyati aholisining bosh maʼbudi — yaguarni ifodalaydi. Turli diniy in- shootlar: ehromlar, supalar va boshqa qoldiqlari saklangan. Milodiy 3-asrda nomaʼlum sabablarga koʻra olmeklar gʻoyib boʻlishgan; ehtimol, bu yirik etnik koʻchishlar bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.