Qadimgi yunoniston sivilizatsiyasi
![MAVZU : QADIMGI YUNONISTON
SIVILIZATSIYASI.](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_1.png)
![RE JA:
1.QADIMGI YUNONISTON SHAHARLARI?
2. YUNONISTONNING RIVOJLANTIRISHIDA ILM FAN VA
ADABIYOT?
3.YUNONISTONNING ARXITEKTURASI VA
HUNARMANDCHILIGI?
4.YUNON –FORS URUSHLARI?
5. YUNONISTODA DINIY QARASHLAR?](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_2.png)
![Qadimgi Yunonistonning rivojlanish tarixi . Qadimgi Yunoniston davri uning mavjudligidan
kelib
chiqadi miloddan avvalgi III ming yillikda. va davom etdi miloddan avvalgi I asrdan oldin ...
yoqilgan Bolqon
yarim orolining janubida va orollar Kichik Osiyoning g'arbiy qismida . Miloddan
avvalgi
VII asr oxirida. Yunon madaniyati iloji boricha gullab -yashnadi. Yunonlar tasviriy san'at,
monumental
qurilish, matematika va tibbiyot sirlarini hal qilish, ijtimoiy g'oyalarni rivojlantirishda
katta
muvaffaqiyatlarga erishdilar. Ular hukumat tizimini yaratdilar, unda barcha fuqarolar muhim
masalalarni
hal qilishda o'z ovozlariga ega bo'lishdi.
Lekin Qadimgi Yunoniston yagona
davlat emas edi. Materik va orollar qishloq aholi punktlari
bilan
o'ralgan ko'plab shahar-shtatlarga bo'lingan. Eng qudratli shahar-davlat edi Afina ga
aylandi Miloddan
avvalgi V asr ... yunon tsivilizatsiyasining markazi. Afinada yaxshi o'qitilgan
armiya
va dunyodagi eng qudratli qadimiy flot bor edi. Trier , har ikki tomonida 3 qatorli eshkaklar
bo'lgan
kemalar, yunon jangovar flotining asosiy qismini tashkil qilgan.](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_3.png)
![Miloddan avvalgi 3-ming yilliqda Yunoniston etnik tarkibi rangbarang(pelasglar,
leleglar va boshqalar) boʻlgan; ularni protoyunon qabilalari — axeylar, ioniyaliklar
siqib chiqarib oʻz tarkiblariga singdirib yuborganlar. Miloddan avvalgi taxminan 20—
17-asrlarda Krit orolida axeylarning ilk davlatlari (Knos, Fest, AgiaTriada, Mikena,
Tirinf, Pilos va boshqalar) barpo etilgan. Miloddan avvalgi taxminan 1260 yil Mikena,
Tirinf, va boshqalar davlatlar Troyani bosib olib, uni vayron etishgan (qarang
Troya urushi ). Doriy qabilalarining kirib kelishi (miloddan avvalgi taxminan 1200 yil)
oqibatida davlatlar parchalanib, urugʻchilik munosabatlari jonlangan. Miloddan
avvalgi 9-asrga kelib Shimoliy Yunoniston da — eoliylar, Oʻrta Yunoniston va
Peloponnesda — doriylar, Attika va orollarda — ioniyaliklar istiqomat qilgan: 8—6-
asrlarda yunonlar Oʻrta dengiz, Marmar va Qora dengiz sohillarini kolonizatsiya
qilganlar. Bu davrda Yu.da polislar (shahar davlatlar) shakllangan. Dehqonlar va
hunarmandlarning urugʻ zodagonlari bilan kurashi natijasiga qarab polisdagi davlat
hokimiyati yo demokratik (Afinada) yoxud oligarxik (Sparta, Krit o.da) tarzda boʻlgan.
Iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan polislarda (Korinf, Afina va boshqalar) qulchilik keng
tarqalgan; Sparta, Argos va boshqalarda urugʻchilik tuzumi qoldiqlari saqlanib qolgan.
Miloddan avvalgi 6-asrda polislar Sparta boshchiligida Peloponnes ittifoqiga va Fiva
rahbarligi ostida Beotiya ittifoqiga birlashganlar. 5— 4-asrlar polislarning eng ravnaq
topgan davri sanaladi. U yunonfors urushlarida (500—449) yunonlarning gʻalabasi
natijasida Afinaning yuksalishi va Delos ittifoqining (Afina boshchiligida) barpo etilishi
bilan bogʻliq boʻlgan](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_4.png)
![](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_5.png)
![Perikl hukmronligi davri (443— 429) Afina
kuchqudratining eng kuchaygan, siyosiy
tuzumning eng demokratlashgan va
madaniyatning ravnaq topgan davri
hisoblanadi. Afina Yu.ning asosiy iqtisodiy
va madaniy markaziga aylanadi, u
dengizda hukmronlikni oʻz qoʻliga olgan.
Afina bilan Sparta oʻrtasida Yu.da
gegemon boʻlish, savdo yoʻllariga egalik
qilish uchun kurash Peloponnes urushi
(431—404)ga olib kelgan, u Afinaning
magʻlubiyati bilan tugagan. Spartaning
yunon davlatlari ichki ishlariga aralashuvi
miloddan avvalgi 395—387 yillardagi
Korinf urushini keltirib chiqargan. 4-asrda
Fiva vaqtinchalik yuksalgan. Levktra
jangida (miloddan avvalgi 371 yil)
fivaliklar Sparta qoʻshinini tormor
keltirishgan. 4-asr oʻrtasida Yu.ning
shim.da Makedoniya yuksalgan. Uning
podshohi Filip II Xeroneya jangida (338)
yunon shaharlari koalitsiyasi ustidan
gʻalaba qozonib Yu.ni tobe etgan.](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_6.png)
![](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_7.png)
![Yunonlar zinapoyada qurilgan ulug'vor
ibodatxonalarni
qurdilar. Ularning atrofini
kolonnada
qurshab olgan edi. Ichkarida xudo yoki
ma'buda
haykali va ma'bad xazinalari
saqlanadigan
asosiy zali bor edi.
Ma'badning
tashqi qismi an'anaviy ravishda qizil
va
ko'k rangga bo'yalgan barelyeflar va haykallar
bilan
bezatilgan. Dastlab ibodatxonalar
yog'ochdan
qilingan, lekin miloddan avvalgi 6 -
asrdan.
ular tosh yoki marmardan qurila
boshlagan
va plitkalar bilan qoplangan.
Turar
-joy binolari yunonlar tomonidan g'isht va
yog'ochdan
yasalgan, pollari tuproqli. Ammo
jamoat
binolari, ayniqsa ibodatxonalarda na pul,
na
ishchi kuchi saqlanib qolgan. Arxitektorlar
mutanosiblik
uyg'unligiga intilishgan. Odatda
binolar
mustamlaka qilingan. Ikkita asosiy uslub
mavjud
- dorik, shafqatsiz, cho'zilgan silliq ustunlar
va
ingichka oqlangan ustunlar bilan yanada
nozikroq
Ionik. Jamoat binolari odatda haykal va
devor
rasmlari bilan bezatilgan.](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_8.png)
![](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_9.png)
![Qadimgi Yunoniston xudolarining ismlari.
Yunonlarning 12 ta asosiy xudosi bor edi :
1) Zevs -
xudolar shohi, momaqaldiroq; burgut uning diniy
qushi
hisoblanardi
2) Afina -
Zevsning qizi, donolik va urush ma'budasi,
Afinaning
homiysi edi. Boyqush uning ramziy qushi edi.
3) Artemida -
ovchi, oy ma'budasi, ayollar va bolalarning
homiysi
edi
4) Afrodita -
sevgi va go'zallik ma'budasi
5) Demeter -
unumdorlik va dehqonchilik ma'budasi.Ekish
paytida
yunonlar uning sharafiga bayramlar uyushtirishgan
6) Poseydon -
dengiz xudosi, Zevs va Plutonning ukasi, u
uchburchak
bilan bo'ron keltirishi mumkin edi
7) Hera -
ma'buda, Zevsning rafiqasi, ayollarning homiysi
8) Hestiya -
o'choq ma'budasi, Heraning singlisi
9) Apollon -
quyosh va musiqa xudosi
10) Pluton -
er osti dunyosining xudosi
11) Ares -
xudo, Zevs va Heraning o'g'li
12) Hermes -
xudo, Zevsning o'g'li va uning sevimli,
xudolarning
xabarchisi](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_10.png)
![Qadimgi Yunoniston urushlari ... Eramizdan avvalgi 490
va
480 yillarda forslar Yunonistonga bostirib kirgan.
Yunonlar
Afina to'ridan va daradagi tor o'tish joyini himoya
qilgan
kichik spartalik qo'shinlari o'limidan omon
qolishdi. Termopilalar ...
Yo'qotishlarga qaramay, ular
janglarda
g'alaba qozonishdi Marafon , da Payey va dengiz
jangi Salamina ...
Afina rahbari hukumatni o'z harbiy
kemalarini
yaratishga ishontirdi. Yunon floti asosiy qurol
bo'lgan
kuchli kuchga aylandi uchroq kema suv chizig'i
ostidagi
dushman kemalarini urish. Qo'chqor odatda
bronzadan
qilingan. Trieres dushman kemalarini buzib
tashladi,
ularni urdi va ko'zdan yashirdi.
Hal
qiluvchi jang shu vaqtda bo'lib o'tdi Salamis orollari va
Yunonistonga
bostirib kirgan fors podshosi Kserksning
mag'lubiyati
bilan yakunlandi. Forslar tuzoqqa tushib
qolishdi
- Salamis va materik o'rtasidagi tor bo'g'oz va
mag'lub
bo'lishdi.
Bucefali.
Kampaniyalar paytida Aleksandr o'z xalqini zabt
etilgan
erlarda qoldirdi. Bu yunon madaniyati va tilining
keng
tarqalishiga, pirovardida, keyingi tsivilizatsiyalar
tomonidan
yunon ilm -fan va arxitektura yutuqlarini
o'zlashtirishga
yordam berdi.](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_11.png)
![](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_12.png)
![](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_13.png)
![ETIBORI N GIZ UCHUN RAHMAT](/data/documents/05123721-95cb-41a4-aa75-6b3e966acd3d/page_14.png)
MAVZU : QADIMGI YUNONISTON SIVILIZATSIYASI.
RE JA: 1.QADIMGI YUNONISTON SHAHARLARI? 2. YUNONISTONNING RIVOJLANTIRISHIDA ILM FAN VA ADABIYOT? 3.YUNONISTONNING ARXITEKTURASI VA HUNARMANDCHILIGI? 4.YUNON –FORS URUSHLARI? 5. YUNONISTODA DINIY QARASHLAR?
Qadimgi Yunonistonning rivojlanish tarixi . Qadimgi Yunoniston davri uning mavjudligidan kelib chiqadi miloddan avvalgi III ming yillikda. va davom etdi miloddan avvalgi I asrdan oldin ... yoqilgan Bolqon yarim orolining janubida va orollar Kichik Osiyoning g'arbiy qismida . Miloddan avvalgi VII asr oxirida. Yunon madaniyati iloji boricha gullab -yashnadi. Yunonlar tasviriy san'at, monumental qurilish, matematika va tibbiyot sirlarini hal qilish, ijtimoiy g'oyalarni rivojlantirishda katta muvaffaqiyatlarga erishdilar. Ular hukumat tizimini yaratdilar, unda barcha fuqarolar muhim masalalarni hal qilishda o'z ovozlariga ega bo'lishdi. Lekin Qadimgi Yunoniston yagona davlat emas edi. Materik va orollar qishloq aholi punktlari bilan o'ralgan ko'plab shahar-shtatlarga bo'lingan. Eng qudratli shahar-davlat edi Afina ga aylandi Miloddan avvalgi V asr ... yunon tsivilizatsiyasining markazi. Afinada yaxshi o'qitilgan armiya va dunyodagi eng qudratli qadimiy flot bor edi. Trier , har ikki tomonida 3 qatorli eshkaklar bo'lgan kemalar, yunon jangovar flotining asosiy qismini tashkil qilgan.
Miloddan avvalgi 3-ming yilliqda Yunoniston etnik tarkibi rangbarang(pelasglar, leleglar va boshqalar) boʻlgan; ularni protoyunon qabilalari — axeylar, ioniyaliklar siqib chiqarib oʻz tarkiblariga singdirib yuborganlar. Miloddan avvalgi taxminan 20— 17-asrlarda Krit orolida axeylarning ilk davlatlari (Knos, Fest, AgiaTriada, Mikena, Tirinf, Pilos va boshqalar) barpo etilgan. Miloddan avvalgi taxminan 1260 yil Mikena, Tirinf, va boshqalar davlatlar Troyani bosib olib, uni vayron etishgan (qarang Troya urushi ). Doriy qabilalarining kirib kelishi (miloddan avvalgi taxminan 1200 yil) oqibatida davlatlar parchalanib, urugʻchilik munosabatlari jonlangan. Miloddan avvalgi 9-asrga kelib Shimoliy Yunoniston da — eoliylar, Oʻrta Yunoniston va Peloponnesda — doriylar, Attika va orollarda — ioniyaliklar istiqomat qilgan: 8—6- asrlarda yunonlar Oʻrta dengiz, Marmar va Qora dengiz sohillarini kolonizatsiya qilganlar. Bu davrda Yu.da polislar (shahar davlatlar) shakllangan. Dehqonlar va hunarmandlarning urugʻ zodagonlari bilan kurashi natijasiga qarab polisdagi davlat hokimiyati yo demokratik (Afinada) yoxud oligarxik (Sparta, Krit o.da) tarzda boʻlgan. Iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan polislarda (Korinf, Afina va boshqalar) qulchilik keng tarqalgan; Sparta, Argos va boshqalarda urugʻchilik tuzumi qoldiqlari saqlanib qolgan. Miloddan avvalgi 6-asrda polislar Sparta boshchiligida Peloponnes ittifoqiga va Fiva rahbarligi ostida Beotiya ittifoqiga birlashganlar. 5— 4-asrlar polislarning eng ravnaq topgan davri sanaladi. U yunonfors urushlarida (500—449) yunonlarning gʻalabasi natijasida Afinaning yuksalishi va Delos ittifoqining (Afina boshchiligida) barpo etilishi bilan bogʻliq boʻlgan