Sharq uyg’onish davrida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlarning rivojlanishi

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

3509.53125 KB

Скачать

Mavzu;Sharq uyg’onish davrida ta’lim-tarbiya va
pedagogik fikrlarning rivojlanishi .

Qadimgi Xindiston fani va madaniyati
Abu Rayxon Beruniy <Hindiston>asari
•
Eduard Zaxauning fikricha, B е runiy “Hindiston” asarini 1030-yil 30 apr е lidan to
1031 yil 19-dekabirgacha o’tgan vaqt ichida yozgan.
Asarning to‘la nomi “Hindlarning aqlga sig‘adigan va sig‘maydigan ta’limotlarini
aniqlash kitobi” kitob 6 bobdan iborat hisoblanadi.
Bu nom uzuzn bo‘lgani uchun uni qisqartirib “Hindiston” d е b atashgan.
B е runiyning bu asarini birinchi bor Zaxau o‘rgandi, u yigirma yil mobaynida olib
borgan tadqiqotidan so‘ng arabcha matn — t е kisti bilan o‘zi qilgan inglizcha
tarjimasini
1881-1888 yilda Londonda nashr etdi. E.Zaxauning ana shu arabcha matni asosida
qilingan tarjimalar 1963-ilda rus tilida (A.B.Xolidov va Yu.N.Zavodovskiylar
tarjimasi),
1965- yilda o‘zb е k tilida (A.Rasulov, Yu.Hakimjonov, G‘.Jalolovlar tarjimasi) nashr
etildi. “Hindiston”ning arabcha matni yana 1958- yilda Hindistonning Haydarobod
shahrida nashr etildi.

Qadimgi xitoy madaniyati va kashfiyotlari
<Lapsha>
•
Xitoyda lapsha haqida eng qadimgi eslatma G'arbiy Xan sulolasi hukmronligi davriga
(25-220) tegishli kitobda uchraydi . Odatda bug'doy bo'lgan lapsha Xan davrida
(miloddan avvalgi 206 — milodiy 220) mashhur oziq-ovqat mahsulotiga aylandi . Song
sulolasi davrida (960-1279) shahar aholisi orasida lapsha sho'rvalari juda mashhur edi
va ularga xizmat ko'rsatadigan joylar tun bo'yi ishladi. Qadimgi davrlarda bug'doy
makaronlari "sho'rva keki" deb nomlangan (kit. savdo, pinyin tāngbnng, Pall. tanbin);
Sun davridagi olim Xuan Chaoinning tushuntirishiga ko'ra (kit. savdo, qadimgi
davrlarda xamirdan tayyorlangan barcha idishlar "bin" deb nomlangan va pishirish
usullari bilan ajralib turardi.
•
2002 yilda, taxminan miloddan avvalgi 2000 yilda, Chjou madaniyati davridagi eng
qadimgi lapsha qoldiqlarini o'z ichiga olgan loydan idish topildi, bundan tashqari,
lapsha yaxshi saqlanib qolgan. 2004 yilda o'tkazilgan tadqiqot natijasida lapsha tariq
va cho'tka unidan tayyorlanganligi aniqlandi Tadqiqot natijalari hozirgi kunda Xitoy
Italiyan Yaponiya Filippin Vetnam va Korea davlatlarining milliy taomlari sirasiga
kiradi.Ayniqsa Italiya davlatida Xar xil turlari hozirgi kunda tayyorlanmoqda.Uyg’ur
milliy taomlari dan biri qavurma lag’monning Lapsha xamiridan tayyorlanishi hozirhi
kunda malum hatto Uyg’ur hududida milliy taom sifatida qarashadi lapshaga .

Yunonistondagi kashfiyotlar <Katapulta>
•
Katapulta (lotincha: kata — yuqoridan pastga va pallo —-
uloqtiraman, irgʻitaman) — 1)harbiy ishda — buralgan
tolalar (soch, pay va) boshqaruv qayishqoqlik kuchi
taʼsirida harakatga keltiriladigan uloqtirish mashinasi.
Yunoniston va Rimda V-asr oxirigacha, asosan,
qoʻrgʻonlarni qamal qilishda, jang maydonlarida
qoʻllanilgan. Katapulta tosh gʻoʻlalarni, smola solib
yondirilgan bochkalar va nayzalarni bir necha yuz metrga
uloqtira oladigan harbiy moslama hisoblanadi.Birinchi
yunonlar tomonidan Mil avv I ming yillikda harbiy qurol
sifatida kashf etilgan.yunon polislari janglarda bu
quroldan keng ko’lamda foydalanishgan.

Qadimgi Rim kashfiyotlari va ixtirolari
Anney Seneka
•
Latincha. Lucius Annaeus Sĕnĕca Minor, yokida Seneka kichik, yoki shunchaki Seneka (Mil avv.4 y,Ispaniya Korduba 65 y, Rim) Rim stoitik
faylasuf, shoir va davlat arbobi. Imperator Neronning tarbiyachisi va stoizmning eng yirik vakillaridan biri. Lutsiy (Mark) Anney Seneka katta
(taniqli ritor va tarixchi) va Gelviyaning o'g'li, Yuniy Gallionning ukasi. "Luciliyga axloqiy xatlar", bir qator falsafiy traktatlar va fojialar muallifi.
•
Lutsiy Anney Seneka Kordubada o'z vaqtida Rim fuqaroligi huquqini olgan va shu nomga ega bo'lgan otliq va ritor oilasiga tug'ilgan.
Yoshligida otasi tomonidan Rimga olib kelingan, u erda Pifagoriyalik Sotion, stoiklar Attal, Sekstiy Niger va Papiriy Fabiandan ta'lim olgan.
Kichik Seneka falsafaga yoshligida qiziqib qolgan, garchi otasining ta'siri tufayli u deyarli davlat karerasini boshlagan bo'lsa-da, bu to'satdan
kasallik tufayli to'xtatilgan. Natijada Lucius Anneus deyarli o'z joniga qasd qildi va keyin uzoq vaqt davolanish uchun Misrga jo'nab ketdi, u
erda ko'p yillar davomida tabiiy-ilmiy risolalar .
•
Taxminan 33 yil davomida, imperator Tiberius hukmronligining oxirida, Lucius Anneus, kelajakdagi o'qituvchi Neronning xolasi bilan turmush
qurgan Gay Galeriusning ta'siri tufayli, kvesturani olishga va shu tariqa Senatga kirishga muvaffaq bo’lgan. Tiberiyning o'gay o'g'li Kaligula
taxtga o'tirgan paytda Seneka Senatda o'tirgan, shu bilan birga xalq orasida mashhur ma'ruzachi bo'lgan .Mashxur asarlari
•
Menippov satirasi
•
Ilohiy klavdiyning qochishi asari
•
"Agamemnon" fojiasi (Agamemnon)
•
“ Aqldan ozgan Gerkules" fojiasi (Hercules furens)
•
"Troyanka" fojiasi (Troades)
•
"Medea" fojiasi (Medea)
•
"Fedra" fojiasi (Phaedra)
•
"Fiest" fojiasi (Thyestes)
•
"finikiyalik ayol" fojiasi (Phoenissae)
•
"Edip" fojiasi (Oedipus)

Allomalar <Burxoniddin al-Marg’iyoniy>
•
Burhoniddin Margʻinoniy (toʻliq ismi Abulhasan Ali ibn Abubakr ibn Abduljalil al-Fargʻoniy al-Rishtoniy al-Margʻiyoniy) (1123
y.23 sentabr, Rishton tumani, Dahbet qishlogʻi da tug’ulgan — 1197.29 oktabr Samarqandda vafot etgan)— buyuk faqihshunos
olim , imom,qozi lavozimlarida faoliyat ko’rsatgan. Dastavval otasi Abubakr ibn Abduljalil, soʻng Simom Bahouddin Ali ibn
Muhammad Asbijobiy qoʻlida tahsil koʻrdi. Rishton, Margʻilon, Buxoro, Samarqand va Movarounnaxrning boshqa shaharlarida
islomiy taʼlim olib, hanafiya mazhabining buyuk faqihi sifatida nom qozondi. Shayxulislom boʻlib yetishdi. 1149-yil haj safariga
bordi. Burhoniddin Margʻiyoniy Samarqand shahridagi Chokardiza kabristonga dafn etilgan.Asarlari
•
Burhoniddin Margʻiyoniy fiqh boʻyicha asosiy asari „Bidoyat ul-mubtadiʼ“ („Boshlovchilar uchun qoʻllanma“)ni hanafiya
nazariyotchisi, shariat asoschilaridan Abul Hasan al-Quduriy va Muhammad ash-Shayboniy asarlariga tayanib yozgan.
Burhoniddin margʻinoniyning ushbu kitobi nazariy asar edi, undan amaliy jihatdan foydalanish qiyin boʻlgan. Shu sababli
Burhoniddin margʻinoniyning oʻzi 8 jildli sharh — „Kifoyat ul-Muntahiy“ („Yakunlovchilar uchun tugal taʼlimot“)ni yozishga karor
qilgan. Keyinchalik bu kitobi asosida „Kitob al-Hidoya“ (qisqacha nomi „Hidoya“ — „Toʻgʻri yoʻl“)ni yaratadi (1178 yilda ).
Burhoniddin Margʻiyoniy bu kitobda oʻsha zamonlarda moʻminmusulmonlar duch keladigan dolzarb hayotiy masalalar,
jumladan oilaviy va ijtimoiy munosabatlar, mulkchilik, savdo-sotiq, jinoyat va jazo, insonning burch va masʼuliyatlariga taalluqli
juda koʻp murakkab muammolarni islomiy huquq nuqtai nazaridan hal etib berdi. Mazkur kitob nafaqat Movarounnahrda, balki
butun islom sharqida bir necha tillarga tarjima etilib maʼlum va mashhur boʻlib ketdi. Bu kitob fiqh ilmi boʻyicha eng aniq, izchil,
mukammal asar boʻlgan. Undan asrlar davomida islom huquqshunosligi boʻyicha nufuzli huquqiy manba — asosiy qoʻllanma
sifatida foydalanilgan. Shu sababli alloma nafaqat ulamolar, balki oddiy xalq orasida ham „hidoyat yoʻlining sarboni“ deya katta
hurmat-eʼtibor topdi. Burhoniddin valmilla (islom dinining dalili, isboti) degan sharafli nomga sazovor boʻldi. Burhoniddin
Margʻiyoniy yana bir qancha asarlar yozgan: „Nashr al-mazhab“ („Mazhabning tarqalishi“), „Kitob at-tajnis val-maziyd“
(„Fuqarolik huquqini taqdim etish“), „Kitob ul-faroiz“ („Majburiyatlar haqida kitob“), „Maziyd fi furu ulhanafiy („Hanafiya
mazhabiga qoʻshimchalar“) va boshqa U oʻz asarlarida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar, mulkchilikning turli shakllari (davlat va
xususiy mulkchilik), moliyaviy faoliyat, jinoyat va jazoning huquqiy asoslarini, fuqarolik huquqi nazariyasi va amaliyoti, qozilik
muassasalari tarkibi, tartibi va jinoiy ishni koʻrish masalalarini batafsil yoritib berdi.

Renesans O’rta Osiyoda <Buxoro Chor Bakr>
•
Chor Bakr memoriy majmuasi Buxoroning Sumitan
mavzeidagi memoriy yodgorlik XVI-XIX asrlarga tegishli
memoriy yodgorlik.Buxoroda yashab o’tgan mashxur to’rt
shayx nomi bilan bog’liq majmua yani (chor bakr).Memoriy
yodgorlik 1559 yil buxoro xoni Abdullaxon II tominidan Xoja
Abu Bakr Sa’d qabri yoniga qurdirgan.Memoriy yodgorlik
ichida masjid,xonaqoh,madrasa,va bog’lar
qurulgan.Memoriy yodgorlik uchun Abdullaxon II 70 ming
tillo sarflagan.
•
1950, 1971, 1999 yillarda madrasada tamirlash ishlari olib
borilgan.Masjid peshtoqiga Al isro surasi
keltirilgan.Majmuadagi minora 1890 yilda Mirzo hoji
Jo’yboriy tomonidan tiklangan va minora poydevori o’rniga
qurulgan.
•
Majmua qadamjoning maydoni 40 gektardan iborat bo’lib
qabriston qismi 12 gektardan iborat.

O’rta asr g’arb mamalakatlarida
fan<Upsala Universiteti > •
Upsala universiteti - Shvetsiyadagi qad. va yirik untlardan biri. 1477-yil Upsala
shahrida arxiyepiskop Yakob Ulfson tomonidan tashkil etilgan. XVIII-asrda
unversitetda tibbiyot va tabiatshunoslikdan shved tabiatshunosi K. Linney,
astronomiyadan shved astronomi va fizigi A. Selsiy dare bergan. Universitet
huquq, ijtimoiy fanlar, teologiya, tibbiyot, tarix, falsafa, tilshunosliq, farmatsevtika,
matematika, fizika, biologiya, kimyo, geografiya boʻyicha mutaxassislar tayyorlaydi.
Universitetda Qirolicha Viktoriya tomonidan tashkil etilgan galareya va kutubxona
zali mavjuddir.Kutubxonasi 1920-yil tashkil etilganda 2 mln.ga yaqin asar
saqlanardi. Universitetda 18 mingga yaqin talaba taʼlim oladi. Universitetda uchta
intizom sohasi bo'yicha taqsimlangan to'qqizta fakultet mavjud: gumanitar va
ijtimoiy Fanlar, tibbiyot va farmatsevtika, fan va texnologiyalar. 2020 yil holatiga
ko'ra, unda bakalavriat va aspirantura darajalarida taxminan 52,000 ro'yxatdan
o'tgan talabalar va 2,200 PhD talabalari bor edi.
•
Tarixi
XV asrda Tashkil etilgan unversitet. Ko'pgina o'rta asr universitetlarida bo'lgani kabi,
Uppsala universiteti dastlab cherkov markazidan o'sgan. Uppsala arxiyepiskopi
nasroniylik IX asrda ushbu mintaqaga birinchi marta tarqalganidan beri Shvetsiyada
eng muhim ko'rishlardan biri bo'lgan. Uppsala ham uzoq mintaqaviy savdo markazi
edi va aholi punktlarini mavjud edi tanishuv orqaga chuqur O'rta asrlarda kirib.
Ko'pgina o'rta asr universitetlarida bo'lgani kabi, Uppsala dastlab Papa buqasi orqali
ijaraga olingan edi. Universitetga korporativ huquqlarini bergan Uppsala buqasi 1477
yilda Papa Sixtus IV tomonidan chiqarilgan va bir nechta qoidalarni o'rnatgan.
Ulardan eng muhimi shundaki, universitetga rasmiy ravishda Boloniya universiteti
singari erkinlik va imtiyozlar berilgan. Bunga ilohiyot, huquq (Kanon Qonuni va Rim
huquqi), tibbiyot va falsafaning to'rtta an'anaviy fakultetlarini tashkil etish va
bakalavr, magistr, litsenziya va doktorlik darajalarini berish huquqi kiritilgan. Uppsala
arxiyepiskopi ham universitet kansleri deb nomlangan va universitet va uning
a'zolarining huquq va imtiyozlarini saqlangan.

Rusda va Kavkaz xalqlarida ilm fan <Faylasuf David Anaxt>
David Anaxt (yengilmas laqab sohibi) (V—VI asrlarda
yashab ijod qilgan), arman neoplatonik faylasufi,
Iskandariya antik falsafa maktabining vakili. Aleksandriya
va Afinada tahsil olgan. "Falsafa ta'riflari", "porfiriya"
ning kiritilishi "tahlili" va boshqalar platonizmni Aristotel
va Pifagor ta'limotlari elementlari bilan birlashtiradi.
Aristotelning ta'siri, ayniqsa, Davidning bilim nazariyasida
yaqqol namoyon bo'ladi. "Falsafa ta'riflari" da David
skeptitsizm va relativizmga qarshi, dunyoni falsafiy
tushunish samaradorligi uchun turadi. Davidning
so'zlariga ko'ra, falsafaning maqsadi yovuzlikdan qochish
va ma'naviy kamolotga erishish yo'llarini izlash va
ko'rsatishdir. Bilim o'z-o'zidan maqsad emas, u insonning
axloqiy yuksalishiga xizmat qilishi kerak.
Ushbu jild Davidning asosiy asarlarini o'z ichiga oladi:"
Falsafa ta'riflari", “Porfiriya" ning kiritilishi" tahlili "va
"Aristotel" tahlilining"talqini".

Amir Temur va temuriylar davri fan va madaniyati <Lutfiy>
•
Lutfiy (1366-yil tug’ilgan , Hirotda – 1465-yil vafot etgan) yoki Mavlono Lutfiy — oʻzbek shoiri, orif
va mutafakkir. Oʻz zamonining „malik ul-kalomi.Fors sheriyatining yorqin namoyondasi Navoiyning
ustozu azami hisoblanadi. Lutfiyning sheʼriyati — xilma-xil shakllardan tarkib topgan mazmundor,
rangin sheʼriyat. Bizgacha shoirning 16–20-asrlar mobaynida koʻchirilgan turkiy devonining 33
qoʻlyozma nusxasi yetib kelgan boʻlib, ular Toshkent, Dushanba, Istanbul, Tehron, London, Parij,
Sankt-Peterburg kutubxonalari va qoʻlyozma fondlarida saqlanadi. Olim E. Ahmadxoʻjayevning
aniqlashi boʻyicha, Lutfiy qalamiga mansub sheʼrlarning umumiy miqdori 2774 bayt yoki 5548
misradan ortiq. Ularning katta qismi (2086 bayti) gʻazal janrida yozilgan. Shuni alohida taʼkidlash
lozimki, Lutfiy gʻazalnavis sifatida Sharq adabiyotida barqarorlashgan adabiy-estetik anʼanalar bilan
xalq ogʻzaki ijodiyoti tajriba tamoyili va usullarini nihoyatda mohirlik bilan muvofiqlashtirgan. Shu
boisdan ham uning gʻazallarida milliy his-tuygʻular nurlanib, insoniy dard, armon, qaygʻu va shodlik
tasviri takrorsiz bir taʼsirchanlik kasb etgan. Lutfiy nainki gʻazallarida, ruboiy, tuyuq, qitʼa, fardga
oʻxshash boshqa janrlardagi sheʼrlarida ham nafosat hissi shakllangan,
•
Lutfiy devonidagi bosh mavzu ishq va asosiy maqsad oshiqning kasb-u holini tasvirlashdan iborat
boʻlsada, shoir deyarli har bir sheʼrida mavzuga yangicha yondashib, betakror ohanglar yaratadi,
mohiyatiga mos poetik obrazlar topadi, bir-biriga oʻxshamaydigan badiiy sanʼatlarni qoʻllaydi.
Lutfiy devonida tashbeh, talmeh, tazod, iyhom, xususan, irsoli masal sanʼati namoyon boʻlgan.
Lutfiy ruboiy, tuyuq, qitʼalarini ham sanʼat namunasi maqomiga koʻtara olgan.
•
Yaqin-yaqingacha „Gul va Navroʻz“ dostoni Lutfiy asari deb kelingan edi. Keyingi tadqiqotlar
natijasida bu doston muallifi Haydar Xorazmiy ekanligi aniqlandi. Lutfiy — turkiy sheʼriyatda
maktab yaratgan sanʼatkor. Bu ijod maktabidan Alisher Navoiy va Mirzo Bobur saboq olishgan.
Roqim, Amiriy, Sultonxon toʻra Ado, Tabibiy singari shoirlarning devonlaridan.Lutfiy g’azallari
bitilgan muhammaslar joy olgan.

Djovanni piko della Mirandola
•
Jovanni Piko della Mirandola (italyancha. Giovanni Pico della Mirandola; 24 fevral
1463 y, Mirandola, Modena yaqinida tug’ilgan. 17 noyabr 1494 y, Florensiya yaqinida
zaharlanib o’ldirilgan ruhoniylar tomonidan) Italiya Uyg'onish davri mutafakkiri, erta
gumanizm vakili. U Italiyaning ko'plab egalik uylari bilan qarindoshlik rishtalari bilan
bog'langan Mirandola va Konkordiya Piko — sinyorlari oilasiga mansub. 14 yoshida
Bolon universitetiga o'qishga kiradi, u erda kanonik huquq kursini o'zlashtiradi. 1479
yilda birinchi marta Florensiyaga tashrif buyurdi, u erda Marsilio Ficino to'garagining
ba'zi a'zolari bilan yaqinlashdi. Biroq, Pikoning falsafiy manfaatlarining dastlabki
shakllanishi Platon akademiyasida va undan tashqari joylarda shakillana boshladi.
Papa Benedik VIII nafaqat Pikoning sehr, Kabala, Iroda erkinligi va boshqa shubhali
narsalar haqidagi mulohazalarining jasoratidan, balki faylasufning yoshligidan ham
xijolat bo'lib, "tezislarni" tekshirish uchun maxsus komissiya tayinladi, u ilgari
surilgan 13 ta qoidani bid'atchi deb qoraladi.Piko tomonidan tezda tuzilgan"
Apologiya "(1487 y) barcha"tezislar" ning qoralanishiga olib keldi. O'limidan sal oldin
Piko "bashorat qiluvchi astrologiyaga qarshi fikrlash" (1496 yilda nashr etilgan)
asarini yakunladi, unda u astral determinizmni inson irodasi erkinligi foydasiga rad
etdi. Ushbu inshoning asosiy pafosi-bu "uzoq", "umumiy" izlashdan voz kechish,
samoviy jismlar harakatidagi tabiat hodisalari va inson hayotining sabablarini
tushuntirmaydigan va "narsalarning o'z tabiatidan va eng yaqin va bog'liq
sabablardan"kelib chiqadigan narsalarni o'rganishga murojaat qilishdir. Piko haqiqiy
tabiiy qonuniyatlarni o'rganishni bilishning eng muhim vazifasi deb hisoblagan. U
tabiat va tabiat qonunlarining matematik tuzilishi g'oyasini ilgari surdi, bu
"savdogarlar matematikasi" haqida emas, balki munajjimlar va nekromanserlarning
"xurofot matematikasi" haqida emasligini tushuntirdi.

Mavzu;Sharq uyg’onish davrida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlarning rivojlanishi .

Qadimgi Xindiston fani va madaniyati Abu Rayxon Beruniy <Hindiston>asari • Eduard Zaxauning fikricha, B е runiy “Hindiston” asarini 1030-yil 30 apr е lidan to 1031 yil 19-dekabirgacha o’tgan vaqt ichida yozgan. Asarning to‘la nomi “Hindlarning aqlga sig‘adigan va sig‘maydigan ta’limotlarini aniqlash kitobi” kitob 6 bobdan iborat hisoblanadi. Bu nom uzuzn bo‘lgani uchun uni qisqartirib “Hindiston” d е b atashgan. B е runiyning bu asarini birinchi bor Zaxau o‘rgandi, u yigirma yil mobaynida olib borgan tadqiqotidan so‘ng arabcha matn — t е kisti bilan o‘zi qilgan inglizcha tarjimasini 1881-1888 yilda Londonda nashr etdi. E.Zaxauning ana shu arabcha matni asosida qilingan tarjimalar 1963-ilda rus tilida (A.B.Xolidov va Yu.N.Zavodovskiylar tarjimasi), 1965- yilda o‘zb е k tilida (A.Rasulov, Yu.Hakimjonov, G‘.Jalolovlar tarjimasi) nashr etildi. “Hindiston”ning arabcha matni yana 1958- yilda Hindistonning Haydarobod shahrida nashr etildi.

Qadimgi xitoy madaniyati va kashfiyotlari <Lapsha> • Xitoyda lapsha haqida eng qadimgi eslatma G'arbiy Xan sulolasi hukmronligi davriga (25-220) tegishli kitobda uchraydi . Odatda bug'doy bo'lgan lapsha Xan davrida (miloddan avvalgi 206 — milodiy 220) mashhur oziq-ovqat mahsulotiga aylandi . Song sulolasi davrida (960-1279) shahar aholisi orasida lapsha sho'rvalari juda mashhur edi va ularga xizmat ko'rsatadigan joylar tun bo'yi ishladi. Qadimgi davrlarda bug'doy makaronlari "sho'rva keki" deb nomlangan (kit. savdo, pinyin tāngbnng, Pall. tanbin); Sun davridagi olim Xuan Chaoinning tushuntirishiga ko'ra (kit. savdo, qadimgi davrlarda xamirdan tayyorlangan barcha idishlar "bin" deb nomlangan va pishirish usullari bilan ajralib turardi. • 2002 yilda, taxminan miloddan avvalgi 2000 yilda, Chjou madaniyati davridagi eng qadimgi lapsha qoldiqlarini o'z ichiga olgan loydan idish topildi, bundan tashqari, lapsha yaxshi saqlanib qolgan. 2004 yilda o'tkazilgan tadqiqot natijasida lapsha tariq va cho'tka unidan tayyorlanganligi aniqlandi Tadqiqot natijalari hozirgi kunda Xitoy Italiyan Yaponiya Filippin Vetnam va Korea davlatlarining milliy taomlari sirasiga kiradi.Ayniqsa Italiya davlatida Xar xil turlari hozirgi kunda tayyorlanmoqda.Uyg’ur milliy taomlari dan biri qavurma lag’monning Lapsha xamiridan tayyorlanishi hozirhi kunda malum hatto Uyg’ur hududida milliy taom sifatida qarashadi lapshaga .

Yunonistondagi kashfiyotlar <Katapulta> • Katapulta (lotincha: kata — yuqoridan pastga va pallo —- uloqtiraman, irgʻitaman) — 1)harbiy ishda — buralgan tolalar (soch, pay va) boshqaruv qayishqoqlik kuchi taʼsirida harakatga keltiriladigan uloqtirish mashinasi. Yunoniston va Rimda V-asr oxirigacha, asosan, qoʻrgʻonlarni qamal qilishda, jang maydonlarida qoʻllanilgan. Katapulta tosh gʻoʻlalarni, smola solib yondirilgan bochkalar va nayzalarni bir necha yuz metrga uloqtira oladigan harbiy moslama hisoblanadi.Birinchi yunonlar tomonidan Mil avv I ming yillikda harbiy qurol sifatida kashf etilgan.yunon polislari janglarda bu quroldan keng ko’lamda foydalanishgan.

Qadimgi Rim kashfiyotlari va ixtirolari Anney Seneka • Latincha. Lucius Annaeus Sĕnĕca Minor, yokida Seneka kichik, yoki shunchaki Seneka (Mil avv.4 y,Ispaniya Korduba 65 y, Rim) Rim stoitik faylasuf, shoir va davlat arbobi. Imperator Neronning tarbiyachisi va stoizmning eng yirik vakillaridan biri. Lutsiy (Mark) Anney Seneka katta (taniqli ritor va tarixchi) va Gelviyaning o'g'li, Yuniy Gallionning ukasi. "Luciliyga axloqiy xatlar", bir qator falsafiy traktatlar va fojialar muallifi. • Lutsiy Anney Seneka Kordubada o'z vaqtida Rim fuqaroligi huquqini olgan va shu nomga ega bo'lgan otliq va ritor oilasiga tug'ilgan. Yoshligida otasi tomonidan Rimga olib kelingan, u erda Pifagoriyalik Sotion, stoiklar Attal, Sekstiy Niger va Papiriy Fabiandan ta'lim olgan. Kichik Seneka falsafaga yoshligida qiziqib qolgan, garchi otasining ta'siri tufayli u deyarli davlat karerasini boshlagan bo'lsa-da, bu to'satdan kasallik tufayli to'xtatilgan. Natijada Lucius Anneus deyarli o'z joniga qasd qildi va keyin uzoq vaqt davolanish uchun Misrga jo'nab ketdi, u erda ko'p yillar davomida tabiiy-ilmiy risolalar . • Taxminan 33 yil davomida, imperator Tiberius hukmronligining oxirida, Lucius Anneus, kelajakdagi o'qituvchi Neronning xolasi bilan turmush qurgan Gay Galeriusning ta'siri tufayli, kvesturani olishga va shu tariqa Senatga kirishga muvaffaq bo’lgan. Tiberiyning o'gay o'g'li Kaligula taxtga o'tirgan paytda Seneka Senatda o'tirgan, shu bilan birga xalq orasida mashhur ma'ruzachi bo'lgan .Mashxur asarlari • Menippov satirasi • Ilohiy klavdiyning qochishi asari • "Agamemnon" fojiasi (Agamemnon) • “ Aqldan ozgan Gerkules" fojiasi (Hercules furens) • "Troyanka" fojiasi (Troades) • "Medea" fojiasi (Medea) • "Fedra" fojiasi (Phaedra) • "Fiest" fojiasi (Thyestes) • "finikiyalik ayol" fojiasi (Phoenissae) • "Edip" fojiasi (Oedipus)

Sharq uyg’onish davrida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlarning rivojlanishi

23.11.2024

0

3509.53125 KB

Похожие