logo

Sudralib yuruvchilarning klassifikatsiyasi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1760.01953125 KB
             Mavzu:     Sudralib 
yuruvchilarning    
klassifikatsiyasi 
 Mavzu:     
Sudralib 
yuruvchilarning    
klassifikatsiyasi 
Reja 
1.Sudralib yuruvchilar haqida
2. Tangachalilar turkumi
3.Toshbaqalar turkumi
4.Timsohlar turkumi
5. Tumshuqboshlilar turkumi 1.Sudralib yuruvchilar haqida
2. Tangachalilar turkumi
3.Toshbaqalar turkumi
4.Timsohlar turkumi
5. Tumshuqboshlilar turkumi Sudralib yuruvchilar haqida 
Sudralib yuruvchilar umurtqali jonzotlar bo'lib, ular 
diadektomorflar deb ataladigan quruqlik va suv reptilomorflari 
deb ataladigan juda qadimgi qazilma mavjudotlar doirasidan 
kelib chiqqan. Bu birinchi sudralib yuruvchilar karbonat davrida, 
ozuqa moddalarining xilma-xilligi bo'lgan davrda boshlangan.
Mavjud sudraluvchilar paydo bo'lgan bu hayvonlar, qisqa 
teshiklarning yaqinligiga qarab, uch guruhga bo'lingan, ularning 
vaznini kamaytirish uchun bosh suyagida bo'shliqlar mavjud:
Ajoyib sinapsidlar: Bu sutemizuvchilarga juda o'xshash va ularni 
tashkil etgan kaltakesaklar sinfidir. Ular bir nechta shaxsiy xotira 
chiroqlarini yasadilar.   Sudralib yuruvchilar vakillari   T	a	s	h	q	i t	u	z	il	is	h	i. S	u	d	r	a	li	b	 y	u	r	u	v	c	h	ila	r	n	in	g	 b	o	s	h	i 	
ta	n	a	s	ig	a	 h	a	r	a	k	a	t	c	h	a	n	 q	o	’s	h	ilg	a	n	. U	la	r	n	in	g	 b	o	s	h	i 	
s	u	v	d	a	 h	a	m	d	a	 q	u	r	u	q	lik	d	a	 y	a	s	h	o	v	c	h	ila	r	n	ik	i s	in	g	a	r	i 	
fa	q	a	t	 v	е	r	ti	k	a	l 	(y	u	q	o	ri	g	a	 v	a	 p	a	s	t	g	a	) h	a	r	a	k	a	t	la	n	ib	 	
q	o	lm	a	s	d	a	n	, g	o	r	iz	o	n	t	a	l (	ik	k	i y	o	n	g	a	) y	o	’n	a	lis	h	d	a	 h	a	m	 	
h	a	r	a	k	a	t	la	n	a	d	i. B	o	s	h	 b	o	’y	in	 o	r	q	a	li t	a	n	a	g	a	 t	u	t	a	s	h	g	a	n	. 	
K	o	’p	c	h	ili	k	 t	u	r	la	r	i ta	n	a	s	i 	v	a	 d	u	m	i u	z	u	n	 v	a	 e	g	il	u	v	c	h	a	n	, 	
o	y	o	’q	la	r	i 	y	a	x	s	h	i r	o	iv	o	jla	n	g	a	n	. L	е	k	in	 o	y	o	’q	la	r	i t	a	n	a	n	in	g	 	
ik	k	i 	y	o	n	id	a	 j	o	y	la	s	h	g	a	n	 b	o	’l	ib	, g	a	v	d	a	s	in	i е	r	d	a	n	 d	a	s	t	 	
k	o	’t	a	r	ib	 t	u	r	o	lm	a	y	d	i. Timsohlar Ular harakatlanganida qorni еrga sudraladi; 
dumi esa tеz-tеz bukilib va yozilib, 
harakatlanishga yordam bеradi. Shuning uchun 
ular sudralib yuruvchilar dеb ataladi. Ilonlar va 
ayrim kaltakеsaklarning oyo’qlari yo’qolib 
ketganligidan ular tanasini to’lqinsimon bukib 
va yozib harakatlanadi.
Sudralib yuruvchilarning gavdasi hai har xil 
kattalikda. Ularning uzunligi bir nеcha sm dan 
10-11 m gacha kеladi. Tumshuqboshlilar  turkumi Sudralib yuruvchilarning xilma-xilligi
Sudralib yuruvchilarning 7,5 mingga yaqin 
turi mavjud bo`lib,tumshuqboshlilar, 
tangachalilar, toshbaqalar, timsohlar 
turkumlarigaajratiladi.
Tumshuqboshlilar turkumi. Eng qadimgi 
sudralib yuruvchilar bo`lib,yagona turi — 
gatteriya faqat Yangi Zelandiya orollarida 
saqlanib qolgan.Gatteriyaning tuzilishida bir 
qancha tuban tuzilish belgilari mavjud . Gatteriya ---- relikt tur Tangachalilar turkumi 
Tangachalilar turkumi. Bu turkumga har xil 
kaltakesaklar va ilonlar kiradi. Ulaming tanasi 
tangachalar bilan qoplangan. Bizning 
cho'llarimizda kaltakesaklardan dasht agamasi, 
kulrang echkemar va oyoqsiz kaltakesak - sariq ilon 
uchraydi. Ular har xil hasharotlami уеb, foyda 
keltiradi. Тurаr joylarda tunda hayot kechiruychi 
kaltakesaklardan gekkonlami uchratish mumkin.     Kaltakesaklar singari ilonlar ham tullaydi. Lekin 
ilonlar tullaganda terisi paypoqqa o'xshab yaxlit 
ko'chib tushadi. Ilonlaming yuqori va pastki jag' 
suyaklari cho'ziluvchan paylar yordamida 
harakatchan birikkan. Shuning uchun ular og'zini 
juda, katta ochib, tanasidan ancha yo'g'on bo'lgan 
o'ljasini butunligicha yuta oladi. Ko'pchilik ilonlar 
o'ljasini tiriklayin yutadi. Bo'g'ma ilonlar esa o'ljasini 
tanasi bilan o'rab olib, bo'g'ib o'ldirgandan so'ng 
yutib yuboradi. Toshbaqalar turkumi  Toshbaqalar (Testudines, yaʼni Cheloniea) — 
sudralib yuruvchilar turkumi. Tanasi suyakmuguz 
yoki suyakteri sovut bilan qoplangan. Sovut orqa 
(karapaks) va qorin (plastron) qalqondan iborat. 
Koʻpchilik T.ning tuzilishi qad. davrdan hozirgacha 
deyarli oʻzgarmagan. Sovutining uz. 12 sm dan 2 m 
gacha. T. koʻzi va hid bilish organlari yaxshi 
rivojlangan, lekin yomon eshitadi. Tishlari 
boʻlmaydi, jagʻi tumshuqqa oʻxshash muguz 
plastinkalar bilan qoplangan. Umurtqa pogʻonasi — 
boʻyin va dum boʻlimlari harakatchan, boshqa 
kismlari karapaks bilan birlashib ketgan. Sovutning 
boʻlishi tufayli oyoqlar kamari suyaklar, qovurgʻalar 
ostiga siljigan.   TIMSOHLAR TURKUMI
Timsohlar — suvda yashovchi sudralib yuruvchilar 
turkumi. Tanasi kaltakesakka oʻxshash, uz. 2–7 m, boshi 
yassilashgan, tumshugʻi uzun. Koʻzlari va burun 
teshiklari boshi ustidan boʻrtib chiqib turadi. Burun va 
quloq teshiklari suvda yopiladigan klapanlar bilan 
taʼminlangan. Ogʻiz boʻshligʻida ikkilamchi tanglay 
boʻladi. Tishlari yirik. Tili ogʻiz tubiga yopishgan. Dumi 
uzun va baland (ikki yondan yassilashgan). Orqa 
oyoqlari barmoqlari orasida suzgich pardalari bor. Terisi 
qattiq va qalin, muguzsimon yirik plastinkalar bilan 
qoplangan. Muguz plastinkalar ostida suyak 
plastinkalar joylashgʻan. T. yuragi 4 kamerali boʻlishi 
bilan boshqa sudralib yuruvchilardan farq qiladi. Oʻpkasi yaxshi rivojlangan. Erkaklari kloakasi orqa 
qismida toq jinsiy organ joylashgan. Alligatorlar, 
gaviallar va haqiqiy timsoxlar oilalariga boʻlinadi.
T. oilasiga 3 urugʻ va 15 ga yaqin tur kiradi, jumladan, 
nil T.i (uz. 7 m gacha) tropik Afrika daryo, koʻl va 
botqokliklarida; tarokli T. (uz. 6 m gacha) Jan.Sharqiy 
Osiyo, Malayya arxipelagi orollari, Shim. Avstraliya va 
Yangi Gvineyadagi daryolarning quyilish joylari va 
dengiz sohillarida tarqalgan. T. hayotining koʻp qismini 
suvda oʻtkazadi; asosan, tunda faol. Balikdar, sut 
emizuvchilar, qushlar va suv umurtqasizlari bilan 
oziklanadi. Nil T.i va tarokdi T. odam uchun xavfli.   Sudralib yuruvchilarning xilma -
xilligi

Mavzu: Sudralib yuruvchilarning klassifikatsiyasi Mavzu: Sudralib yuruvchilarning klassifikatsiyasi

Reja 1.Sudralib yuruvchilar haqida 2. Tangachalilar turkumi 3.Toshbaqalar turkumi 4.Timsohlar turkumi 5. Tumshuqboshlilar turkumi 1.Sudralib yuruvchilar haqida 2. Tangachalilar turkumi 3.Toshbaqalar turkumi 4.Timsohlar turkumi 5. Tumshuqboshlilar turkumi

Sudralib yuruvchilar haqida Sudralib yuruvchilar umurtqali jonzotlar bo'lib, ular diadektomorflar deb ataladigan quruqlik va suv reptilomorflari deb ataladigan juda qadimgi qazilma mavjudotlar doirasidan kelib chiqqan. Bu birinchi sudralib yuruvchilar karbonat davrida, ozuqa moddalarining xilma-xilligi bo'lgan davrda boshlangan. Mavjud sudraluvchilar paydo bo'lgan bu hayvonlar, qisqa teshiklarning yaqinligiga qarab, uch guruhga bo'lingan, ularning vaznini kamaytirish uchun bosh suyagida bo'shliqlar mavjud: Ajoyib sinapsidlar: Bu sutemizuvchilarga juda o'xshash va ularni tashkil etgan kaltakesaklar sinfidir. Ular bir nechta shaxsiy xotira chiroqlarini yasadilar.

Sudralib yuruvchilar vakillari

T a s h q i t u z il is h i. S u d r a li b y u r u v c h ila r n in g b o s h i ta n a s ig a h a r a k a t c h a n q o ’s h ilg a n . U la r n in g b o s h i s u v d a h a m d a q u r u q lik d a y a s h o v c h ila r n ik i s in g a r i fa q a t v е r ti k a l (y u q o ri g a v a p a s t g a ) h a r a k a t la n ib q o lm a s d a n , g o r iz o n t a l ( ik k i y o n g a ) y o ’n a lis h d a h a m h a r a k a t la n a d i. B o s h b o ’y in o r q a li t a n a g a t u t a s h g a n . K o ’p c h ili k t u r la r i ta n a s i v a d u m i u z u n v a e g il u v c h a n , o y o ’q la r i y a x s h i r o iv o jla n g a n . L е k in o y o ’q la r i t a n a n in g ik k i y o n id a j o y la s h g a n b o ’l ib , g a v d a s in i е r d a n d a s t k o ’t a r ib t u r o lm a y d i.