Suzishning rivojlanish tarixi va istiqbollari
![Mavzu:Suzishning rivojlanish tarixi va istiqbollari.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_1.png)
![Reja.
1.Suzishning rivojlanish tarixi.
2. O’zbekistonda suzish sportining kelib chiqishi.
O’zbekistonda birinchi suzish havzalarining tashkil topishi.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_2.png)
![Suzish bo‘yicha sport musobaqalari 1- Olimpiya o‘yinlarida (1896- yilda)
Angliyada o‘tkazilgan. Shu paytdan boshlab suzish barcha olimpiada o‘yinlarining
dasturidan munosib joy olib kelmoqda. Darhaqiqat, ilgari suzish bo‘yicha
musobaqalar hozirgidek o‘tkazilmasdi. Musobaqalar ochiq havzalarda, anhorga
o‘xshash joylarda o‘tkazilar, ammo suzish yo‘lakchalari, start tumbochkalari bo‘lmas
edi.
Suzishni bilgan odam chuqurlikdan qo‘rqmaydi, hatto xavfsiramay, bilmagan joydagi
suvga ham tushib ketaveradi. Daryoning bir qirg‘og‘idan ikkinchi qirg‘og‘iga qanday
o‘tish haqida o‘ylab ham o‘tirmaydi. Cho‘kayotgan odamga yordam bera oladi.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_3.png)
![Suzishning yana bir foydali tomoni — u qon
aylanish tizimi ish faoliyatini, nafas olishni
yaxshilaydi, tana a’zolarining tekis
rivojlanishiga yordam beradi, organizmning
shamollashlarga qarshi chidamliligini oshiradi.
Bulardan tashqari, kishilarning dam olishi va
hordiq chiqarishlarida, kayfiyatini ko‘tarishda,
ishchanlik faoliyatini oshirishda bundan yaxshi
vosita yo‘q, desa ham bo‘ladi.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_4.png)
![Suvda suzish mashqlari nerv faoliyatini rivojlantiribgina qolmay, balki
jismoniy sifatlarning oshishiga ham katta yordam beradi. Masalan, 11
yoshdan 17 yoshgacha bo‘lgan yosh suzuvchi sportchilar ikki yil davomida
muntazam tekshirilganda, ularda kuch, tezlik, chidamlilik, chaqqonlik va
egiluvchanlik sifatlari keskin darajada o‘sib borgani aniqlandi.
Suzishning turlari juda ko‘p: amaliy, sinxron, suv ostida suzish, o‘yinli
suzish va suvga sakrash.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_5.png)
![O’zbekistonda suzish sportining boshlang’ich rivojlanish davri 1924-25 yillarga to’g’ri keladi. Ya’ni
bu yillarda birinchi marta gidrostantsiyalar qurila boshladi. Masalan: Toshkentda Bo’zsuv to’g’on
bilan to’sildi, natijada suv ombor hosil qilindi. Bu esa o’z navbatida, sevimli dam olish va cho’milish
joyi bo’lib qoldi. Sal keyinroq esa bu suv omborda ikkita suv stantsiyalari qurilib, suzish basseyn iva
balandlikdan sakrash ustunlari bunyod etildi. 1927 yilning yozida respublikada birinchi marta shu
stantsiyada Toshkent va Samara (hozirgi Kuybishev) shaharlari o’rtasida suzish bo’yicha musobaqa
bo’lib o’tdi. Bu esa 1928 yilda bo’ladigan 1-butun ittifoq spartakiyadasiga qatnashuvchi O’zbekiston
terma komandasiga a’zo bo’luvchi suzuvchilarni saralashda yordam berdi. Nihoyat O’zbekiston terma
komandasining suzuvchilari juda bo’sh ishtirok etib: Turkmaniston komandasidan yuqorilab 16
o’rinni egalladilar.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_6.png)
![](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_7.png)
![Bu spartakiada O’zbekistonning Buxoro, Andijon, Toshkent, Farg’ona va boshqa
shaharlarida ham suzish sportining rivojlanishi uchun turtki bo’ladi. 60 yillarda
Toshkent to’qimachilik kombinati qoshida stadion va uzunligi 50m suvi isitiladigan
ochiq basseyn qurilib ishga tushirildi.
1935 yili Andijonning sun’iy suv havzasida birinchi marta suv sporti bayrami o’tkazilib,
bunda suzish bo’yicha respublika birinchiligi uchun musobaqa o’tkazildi. Andijon,
Qo’qon, Toshkent, Farg’ona shaharlarining eng kuchli suzuvchilari o’zaro kuch
sinashdilar. Birinchilikda Aleksandr Vaginin (Toshkent), Nikolay Zokirov (Toshkent),
Valentin Mixaylov (Toshkent), ikolay Dovidenko (Andijon) respublika chempioni degan
unvonga sazovor bo’ldilar. Aslida ularning ko’rsatkichlari 2 razryaddan yuqori emas edi.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_8.png)
![1936 yilning oxirida Toshkentdagi temir yo’lchilar istirohat bog’ida uzunligi 25m
ochiq basseyn qurib bitkazildi va 1937 yildan boshlab u erda birinchi marta suzish
bo’yicha bolalar sport maktabi (DSSh) tashkil etildi va uning treneri qilib V.Mixaylov
tayinlangan edi.
1939 yili Toshkent shahrida 6 gektarlik katta ko’l va istirohat bog’i barpo qilindi.
Unda tashkil qilingan ikkita suv stantsiyalari Dinamo va Spartak uzoq yillar
respublika terma komandasi suzuvchilari uchun asosiy baza bo’lib xizmat qildi. Shu
erda respublikamizning dastlabki trenerlari etishib chiqdi va ishladi. Bular:
A.K.Smirnov, V.T.Zondarenko, N.T.Shul’jenko, V.N.Mixaylov va boshqalar.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_9.png)
![1939 yili O’zbekistonda suzish bo’yicha respublika federatsiyasi tuzildi, unga
K.Smirnov Rais etib tayinlandi. 1948 yili birinchi marta Qozoqiston va O’rta
Osiyo respublikalarining komandalari o’rtasida suzish bo’yicha musobaqa bo’lib,
respublikamiz terma komandasi birinchilikni olgan.
1948-1949 yillar mobaynida Andijon, Namangan va Qo’qon shaharlarida 25m
ochiq basseyn qurib ishga tushirilib ular qoshida o’smirlar maktabi (DVSSh)
ochildi.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_10.png)
![](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_11.png)
![Respublikada yangidan-yangi qobiliyatli yosh sportchi suzuvchilar etishib chiqa boshladi.
Alla Mixaylina, Tamara Potapova, Aleksandr Arxipov, Yuriy Frolov kabilar shular jumlasidandir.
Masalan, Frolov 1974 yili batterflyay usulida (2 32) suzib sobiq ittifoq chempioni rekordchisi
bo’ldi.
1960 yillarga kelib Toshkentda bir nechta yirik basseynlar qurila boshlandi. Bularga 1979
yili O’zbekiston Davlat Jismoniy tarbiya instituti qoshida tashkil etilgan 25x12 mm suvi
isitiladigan ochiq basseyn, 1962 noyabr oyida mehnat rezervlariga qarashli ko’ngilli sport
jamiyati (DSO) qoshida barpo etilgan 12x12 yopiq basseyn 1974 yilning mart oyida ochilgan
«Mehnat» jamiyatiga qarashli 20x21 yopiq basseyn 1963 yili ishga tushirilgan.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_12.png)
![Armiya sport klubining 20x21 mm ochiq basseyn va 1963 yili Navoiy shahrida tashkil etilgan
20x21 mm ochiq basseynini imsol keltirish mumkin. Oradan ko’p vaqt o’tmay bularning samarasi
ko’zga tashlana boshladi.
O’zbekiston sportchi suzuvchilari o’z mahoratlarini oshira borib yangi marralar sari yuqori
pog’onalarga ko’tarila boshladilar.
Chunonchi, respublikamiz suzuvchilari 1966, 1969 yillarda sobiq ittifoq xalqlarining 1 va 2
spartakiyadalarida qatnashib, 9 o’rinni olgan bo’lsalar, 1969 yilda bo’lib o’tgan sobiq ittifoq
xalqlarining 3 spartakiyadasida 8 o’rinni oldilar. Erkin usulda 4x100 m.ga estafeta suzishda
qizlarimiz Svetlana Babanina, Natal’ya Ustipova, Raisa Tanina va Rita Pavlovalar chempionatning
oltin medalini qo’lga kiritdilar.](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_13.png)
![Adabiyotlar
1. Sobirova O. Bolalar suzishni o’rganing. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1987.
2. Firsov Z.T. Plavat’ ran’she chem xodit’. 2.izd. Fizkul’tura i sport. – Moskva: 1980.
3. Sobirova O. Suzish san’atini o’rgan. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1989.
4. Sobirova O. Suzish. – Toshkent: «Ibn Sino» nashriyoti, 1993.
5. Tangirov Y., Levitskiy A.N. Suzish. – Toshkent: «Meditsina» nashriyoti, 1986.
6. www.ziyonet.uz](/data/documents/63f91273-448c-4036-9a17-1512adb50374/page_14.png)
Mavzu:Suzishning rivojlanish tarixi va istiqbollari.
Reja. 1.Suzishning rivojlanish tarixi. 2. O’zbekistonda suzish sportining kelib chiqishi. O’zbekistonda birinchi suzish havzalarining tashkil topishi.
Suzish bo‘yicha sport musobaqalari 1- Olimpiya o‘yinlarida (1896- yilda) Angliyada o‘tkazilgan. Shu paytdan boshlab suzish barcha olimpiada o‘yinlarining dasturidan munosib joy olib kelmoqda. Darhaqiqat, ilgari suzish bo‘yicha musobaqalar hozirgidek o‘tkazilmasdi. Musobaqalar ochiq havzalarda, anhorga o‘xshash joylarda o‘tkazilar, ammo suzish yo‘lakchalari, start tumbochkalari bo‘lmas edi. Suzishni bilgan odam chuqurlikdan qo‘rqmaydi, hatto xavfsiramay, bilmagan joydagi suvga ham tushib ketaveradi. Daryoning bir qirg‘og‘idan ikkinchi qirg‘og‘iga qanday o‘tish haqida o‘ylab ham o‘tirmaydi. Cho‘kayotgan odamga yordam bera oladi.
Suzishning yana bir foydali tomoni — u qon aylanish tizimi ish faoliyatini, nafas olishni yaxshilaydi, tana a’zolarining tekis rivojlanishiga yordam beradi, organizmning shamollashlarga qarshi chidamliligini oshiradi. Bulardan tashqari, kishilarning dam olishi va hordiq chiqarishlarida, kayfiyatini ko‘tarishda, ishchanlik faoliyatini oshirishda bundan yaxshi vosita yo‘q, desa ham bo‘ladi.
Suvda suzish mashqlari nerv faoliyatini rivojlantiribgina qolmay, balki jismoniy sifatlarning oshishiga ham katta yordam beradi. Masalan, 11 yoshdan 17 yoshgacha bo‘lgan yosh suzuvchi sportchilar ikki yil davomida muntazam tekshirilganda, ularda kuch, tezlik, chidamlilik, chaqqonlik va egiluvchanlik sifatlari keskin darajada o‘sib borgani aniqlandi. Suzishning turlari juda ko‘p: amaliy, sinxron, suv ostida suzish, o‘yinli suzish va suvga sakrash.