1. Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi. 2. Polisaprob va oligosaprob zonalar. 3. Koli - t itr va koli - indeks. 4. Mikroorganizmlarning tuproqda tarqalishi. 5. Rizosfera bakteriyalari. Tabiat dagi mik roorganizmning faoily at i RE J A :

Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi Bakteriyalar tabiatda boshqa tirik organizmlarga qaraganda keng tarqalgan. CHunki ular nihoyatda mayda bo’lganligi va tashqi muhit omillariga tez moslasha olganligi, turli-tuman oziqa moddalarni iste’mol etishi sababli boshqa organizmlar yashay olmaydigan joylarda ham yashay oladi. Ular tuproqd a , suvda, havoda va boshqa organizmlar tanasida uchraydi.

Mikroorganizmlarining suvda tarqalishi Suvda juda ko’p mikroorganizm turlari uchraydi, chunki suv tabiiy mu h itdir. Mikroorganizmlar suvga tuproq va boshqa manbalardan o’tadi. Agar suvda oziq moddalar etarli bo’lsa, unda mikroorganizmlar soni juda ko’payib ketadi. Ayniqsa chiqindi oqava suvlarda bakteriyalar ko’p bo’ladi. Artezian quduqlari va buloq suvlari esa toza hisoblanadi, chunki ularda bakteriyalar deyarli uchramaydi. Ariq va hovuz suvlarida, ayniqsa ariq suvining 10 sm gacha bo’lgan chuqurligida va qirg’oqqa yaqin joylarida bakteriyalar soni ko’p bo’ladi. Qir g’ oqda n uzoqlashgan sari ularning soni kama y ib boradi. 1 ml toza suvda 100 - 200 dona mikroorganizm, 1 ml iflos suvda esa 100 000 dan 300 000 dona gacha va undan ham bir necha barobar ko’p mikroorganizm uchraydi.

Ariq suviga nisbatan ariqning cho’kindi qismida mikroblar, ayniqsa, oltingugurt va temir bakteriyalari ko’p uchraydi. Bulardan tashqari, nitrifikatorlar, azotofiksatorlar, pektinni parchalovchilar ham uchraydi. Suvda doim uchraydigan vakillardan Bac. fluorescens, Bac. aquatilis, Micrococcus candicans va boshqalar u chraydi. H ovuz suvlarida esa vibrionlar, spirillalar, temir va oltinguturt bakteriyalari va ular orasida yuqumli ichak kasalliklari qo’zg’atuvchi vaki ll ari ham uchraydi. Suv n ing eng iflos qismi polisaprob zo n a deyiladi va undagi suvning 1 ml d a 1 000 ta ga yaqin bakteriya uchraydi. Polisaprob zonada o’simlik va hay v on qoldiqlari anaerob yo’l bilan parchalanadi. Natija d a metan, vodorod sul ь fid, metil - merkaptan, ammiak, organik kislota l ar va aminokislotalar hosil bo’ladi. Mezasaprob zona da moddalarning parchalanishi davom etadi: H 2 S → H 2 SO 4 gacha, NH 3 → HNO 3 gacha oksid l anad i .

Temir birikmalarining almashinishi. Tabiatda bir guru h mikroorganizmlar o’z hujayrasida FeCO 3 ni oksidlab, tanasining sirtida t o’ playdi. Bular temir bakteriyalar deb ataladi va atrofdagi mu h itdan temir karbonatning suvda eriydigan tuzlarni yutadi hamda temir gidrooksidga aylantiradi. Bunday oksidlanishdan ajralib chiqadigan energiyadan shu bakteriyalar karbonat angidridni assimilyasiya qilish uchun foydalanadi. Bu bakteriyalar guruhida Leptotriks gernotriks, Xlomidotriks va Klodotriks eng muhim ahamiyatga ega . Xemosintetik jarayon temir bakteriyalarida ham kuzatiladi. Leptotriks oxraseae (Leptotrix ochraceae) va Spirofillum ferregennum (Spirophyllum ferrigeneum) bakteriyalari chuchuk ko’l va dengiz suvlarida hayot kechiradi. Temir bakteriyalari temir tkzlarining oksidlanishida qatnashib, quyidagicha reaksiya sodir bo’ladi: 4FeCO 3 + O 2 + 6H 2 O → 4Fe(OH) 3 + 4CO 2 + energiya