logo

Jazoirda arab qabilalarning milliy ozodlik kurashi.

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

4306.1123046875 KB
Jazoirda arab qabilalarning milliy ozodlik kurashi.
Reja:
1.XIX-XX asrda arab qabilalarning mavqeyini 
aytib bering.
2.Yevropa mustamlakachilarning arab 
mamlakatlardagi faoliyati qanday bòlgan.
3.Fransiya Jazoirni bosib olish uchun qanday 
qadamlar tashadi.
4.Jazoirdagi milliy ozodlik kurashidan 
qanday hulosalar chiqarish mumkin.
5.Abdulqodir va uning faoilyati                 XIX-XX asrda arab 
qabilalarning mavqeyi.
XIX asr oxirida arab 
mamlakatlari aholisi kòpchiligi 
mustamlakaga aylanib 
qolgandi.Arab mamlakatlari 
aholisi birinchi navbatda Turk 
hukmronligigaqarshi 
kurashishedi.Harakatga burjua-
feodal qatlami boshchilik 
qildi.Jazoirning ijtimoiy siyosiy 
ahvoliga metropoliya kuchli 
tasir kòrsatdi.                 1847-1870 yillarda fransuz inqilobing ishtirokchilari Jazoirga surgun qilingan edi.
1870 yil kuzida mamlakatning turli shaharlarida fransuz mehnatkashlari 
Respublika uyushmasini tuzdilar, uning tarkibiga arablar ham kirdi.  
Uning maqsadi gubernatorni olib tashlash va o'z hokimiyatini o'rnatish 
edi.  Biroq, bu reja amalga oshmadi.  Uyushma a zolari Parij ʼ
kommunasini qo llab-quvvatlagan bo lsalar-da, arab xalqi manfaatlarini 	
ʻ ʻ
hisobga olishni istamadilar.  1871-yil mart oyida jazoirlik fellahlar va 
berber qabilalari mustamlakachilarga qarshi qo zg olon ko tardilar.  	
ʻ ʻ ʻ
Ko'plab ko'chmanchilar frantsuz mustamlaka hokimiyati tomoniga 
o'tdilar.                 Jazoirning mustamlaka qilinishi dahshatli 
oqibatlarga olib keldi.                 1868-1870 yillarda.  ommaviy ochlik tufayli aholining bir qismi halok bo'ldi.  
1866-yilda 2552 ming kishini tashkil etgan jazoirliklar soni 1872-yilda 2125 
ming kishiga kamaydi.Yuqumli kasalliklar ocharchilikka qo shildi, ba zi ʻ ʼ
hududlarda o lganlar dafn etishga ham ulgurmadi.  Bu holat tez-tez qo'zg'olon 	
ʻ
va ish tashlashlarga olib keldi.  1871 yilda Sharqiy Jazoirdagi qobil qabilalari 
qo zg olonda qatnashdilar.  Qo zg olonga Muhammad Mukrani boshchilik qildi.  	
ʻ ʻ ʻ ʻ
Unda mamlakat aholisining uchdan bir qismi qatnashdi.
  10 oy davomida 340 ta jang bo'lib o'tdi.  Muhammad Mukrani yaralanganidan 
keyin uning ukasi Ahmad bu-Mirzo kurashni davom ettirdi.  Harbiylar aholi 
punktlarini yoqib yubordi, mulk va chorva mollarini talon-taroj qildi, tinch 
aholini qirib tashladi.  Qo'zg'olon bo'lgan hududlarda frantsuzlar 500 ming 
gektar yerni tortib oldilar va jazoirliklarga katta jarima soldilar.                 1879-1881 yillarda qòzģolonning yangi tòlqini butun 
mamlakatni qamrab oldi. Lekin asta sekin susaydi.                 Mustamlakachilar suv va 
yer, tog -kon va ishlab ʻ
chiqarish korxonalarini o z 	
ʻ
nazoratiga oldilar.  
Yevropalik ko chmanchilar 	
ʻ
uzumzorlar va paxta 
plantatsiyalari uchun 
ajratilgan yerlarning 55 
foizini egallab oldilar.  
Mamlakat frantsuz vino 
ishlab chiqaruvchi 
ustaxonaga aylandi.                 Jazoir asta-sekin fransuzlar qòliga òta boshladi.
Paxta metropolga eksport qilinib, u 
gazlama, ip va tayyor kiyim 
shaklida qaytib keldi.XIX asr 
oxirida.  turk bo yinturug i ostida ʻ ʻ
bo lgan Suriya va Livan, Iroq va 	
ʻ
Hijoz, Falastin va Misr, Liviya va 
Tunisda milliy o zlikni anglash 	
ʻ
jonlana boshladi.  Birinchi maxfiy 
jamiyatlar va madaniy markazlar 
paydo bo'ldi. Birinchi maxfiy jamiyatlar va 
madaniy markazlar paydo bo'ldi.  
XX asr boshlarida.  “Uyg'on, 
Osiyo!” harakati keng tarqaldi.  
Turkiyada yosh turklar inqilobi 
boshlanganda Suriya, Livan, Tunis, 
Falastin va Iroqda muxtoriyat va 
mustaqil arab davlatlari ittifoqini 
yaratishni maqsad qilgan 
jamiyatlar paydo bo‘ldi.                 XX asr boshida Uygon Osiyo harakati keng 
tarqaldi.                 Turkiyada yosh turklar inqilobi 
boshlanganda Suriya, Livan, Tunis, 
Falastin va Iroqda muxtoriyat va mustaqil 
arab davlatlari ittifoqini yaratishni 
maqsad qilgan jamiyatlar paydo bo‘ldi.                 1913 yilda Arab kongresi chaqirildi.
Arab-usmonli jamiyati 
“Yosh Arabiston”, 
respublikachi bo linib ʻ
ketgan islohotchi 
partiyalar Arab kongresini 
chaqirdilar Arab 
mamlakatlariga 
muhtoriyat berishini 
sòradilar.                 Abdulqodir
30 arab qabilasining boshlig'i Maskara amiri deb e'lon qilindi.  Qattiq 
kurashdan so'ng, frantsuz hukumati 1834 yil 26 fevralda u bilan sulh 
tuzdi, unga ko'ra u Shelifa daryosigacha bo'lgan g'arbdagi barcha 
arab qabilalari ustidan hukmronlik deb tan olingan.  Biroq, bu 
kelishuvga qaramay, o'sha yilning iyul oyida urush frantsuzlar uchun 
yana va juda muvaffaqiyatsiz davom etdi.  Klauselning ikkinchi 
marta Jazoir qo'shinlari boshlig'i etib tayinlanishi ham yordam 
bermadi - qo'zg'olon butun mamlakat bo'ylab tarqaldi va amirning 
ahamiyati ortib bordi.  Keyin Klauzel yana chaqirildi va general 
Damremont general-gubernator etib tayinlandi.                 Milliy ongning yuksalishi ayniqsa misrda yaqqol bilindi.
Islohotchilik va tarbiyaviy 
g‘oyalarni yoyishda Jemoliddin, al-
Afg‘oniy, Muhammad Abdu va 
boshqalar hal qiluvchi rol 
o‘ynagan.
19-asrda  Mustafo Komil “Maktab” 
jurnalini nashr ettirib, u yerda 
“Maktabingni, xalqingni, 
Vataningni sev” degan erk orzusini 
ifodalagan.                                  U o‘zining “Bayrak” gazetasida barcha imperialistik 
davlatlarning zo‘rlash mohiyatini fosh qildi.
Misr mustaqil ravishda rivojlanishi mumkinligini ta’kidladi.  
Keyinchalik u turk sultoni va Germaniya yordamida Misrni 
inglizlarning mustamlaka zulmidan ozod qilish haqidagi 
g oyani matbuotda tarqata boshladi.  Bu rejani amalga ʻ
oshirish uchun 1907-yil dekabrda M.Komil o z safdoshlari 	
ʻ
bilan birgalikda Vatan partiyasini (“izb al-vatan”) tuzdi.  
Partiya Misrni Turkiya imperiyasi tarkibidagi avtonom davlat 
sifatida tan olishga qaror qildi                 1908 yilda M. Komil 
vafot etdi.
Uning mehnati 
Misr xalqi 
tomonidan 
yuqori 
baholangan.                 Ikkinchi jahon urushida Jazoir va urushdan keyingi ahvoli.
1940  yil  aprel  -  Ikkinchi  Jahon  urushi  paytida, 
Frantsiya  fashistlar  Germaniyasiga  taslim 
bo'lganidan  so'ng,  Jazoir  Germaniya  va  Italiya 
uchun  xom  ashyo  va  oziq-ovqat  manbai  bo'ldi. 
1942  yil  noyabr  -  Angliya-Amerika  qo'shinlari 
Jazoirga  tushdi.    Ittifoqchilar  tomonida  frantsuz 
qo'shinlari  ham  Tunisga  hujumda  qatnashadilar, 
asosan  jazoirliklar,  marokashliklar  va  Afrikadagi 
boshqa frantsuz koloniyalari aholisi.
1945  yil  may  -  Jazoir  qo'zg'oloni.    U 
shafqatsizlarcha  bostirilgach,  milliy-ozodlik 
harakatining  radikallashuvi  jadallik  bilan 
kuchaydi                 Milliy ozodlik fronti (FLN) 
mustaqillik uchun urushni 
boshlaydi, bu og'ir talofatlarga olib 
keldi, ularning soni turli 
ma'lumotlarga ko'ra, 300 mingdan 
1 milliongacha o'zgarib turadi.  
Bularning aksariyati tinch aholi 
vakillaridir.  1959-yil sentabrda 
Fransiya hukumati jazoirliklarning 
o z taqdirini o zi belgilash huquqini ʻ ʻ
tan oldi, biroq bu harakat frantsuz 
mustamlakachilari tomonidan 
dushmanlik bilan kutib olindi va 
“o ngchilar” hukumatga qarshi yirik 
ʻ
g alayonlar uyushtirildi
ʻ                 1962 yil 
muzokaralar
Referendum paytida (1962 yil 1 iyul) 
Jazoirda saylovchilarning 91 foizi, 
Jazoirning o'z taqdirini o'zi belgilashi 
uchun ovoz berganlarning 99,7 foizi, 
Frantsiyada esa fikrlar taxminan teng, 
jami 64 foizga bo'lingan. uchun". Mustaqil Jazoirning birinchi hukumatiga FLN 
rahbari Ahmad Ben Bella boshchilik qiladi.  
1965 yilda harbiy to'ntarish sodir bo'ldi, 
Mudofaa vaziri va Ben Bellaning sobiq hamkori 
Huari Bumedien hokimiyat tepasiga keldi va 
Jazoirni hisobga olgan holda mohiyatan 
sotsialistik, ammo ruhi, iqtisodiy va siyosiy 
tizimi pragmatik qurish yo'lini e'lon qildi.                 Foydalanilgan adabiyitlar ròyhati.
1.Р.Г. Ланда Кризис колониального режима в Алжире (1931-
1954).2.Ageron Ch-R, Histoire de l'Algerie contemporaine. - Paris, 
1974. - P. 92. Де Голль швов ме ары                              3.Nouschi 
A. La naissance du nationalism algerien - Paria, 1962.         4.А. Анш. 
Мароко. И одной колонизации/Пер. с французского В. В. Волково, 
М.Б.-М. Издательство Иностранной литературы, 1958 - с 5.М.С. 
Cepren История Марокко. ХХ век.-М. Институт Востоковедения РАН, 
2001. - с 127.                 Xulosa
Xulosa qilsak Jazoir xalqi kòp yillar davomida boshqa xalqlarga 
kurashib keldi va bu yòlda kòp qahromanlar yetishib chiqdi 
ayniqsa Abdulqodir va ularning Fransuzlarga qarshi kurashi 
òchmas iz qoldirdi.  H ozirgi  k unda Jazoir Shimoliy Afrikadagi 
rivojlangan davlatlardan biri bunday natijaga erishish juda 
ham qiyin bulgan ular Ikkinchi jahon urushi yillarida nemis 
it a lyanlarga qarshi kura sh  olib borgan. Keyinchalik esa Ular 
fransuz va ingli z lar tomonidan ozod qilingan.

Jazoirda arab qabilalarning milliy ozodlik kurashi. Reja: 1.XIX-XX asrda arab qabilalarning mavqeyini aytib bering. 2.Yevropa mustamlakachilarning arab mamlakatlardagi faoliyati qanday bòlgan. 3.Fransiya Jazoirni bosib olish uchun qanday qadamlar tashadi. 4.Jazoirdagi milliy ozodlik kurashidan qanday hulosalar chiqarish mumkin. 5.Abdulqodir va uning faoilyati

XIX-XX asrda arab qabilalarning mavqeyi. XIX asr oxirida arab mamlakatlari aholisi kòpchiligi mustamlakaga aylanib qolgandi.Arab mamlakatlari aholisi birinchi navbatda Turk hukmronligigaqarshi kurashishedi.Harakatga burjua- feodal qatlami boshchilik qildi.Jazoirning ijtimoiy siyosiy ahvoliga metropoliya kuchli tasir kòrsatdi.

1847-1870 yillarda fransuz inqilobing ishtirokchilari Jazoirga surgun qilingan edi. 1870 yil kuzida mamlakatning turli shaharlarida fransuz mehnatkashlari Respublika uyushmasini tuzdilar, uning tarkibiga arablar ham kirdi. Uning maqsadi gubernatorni olib tashlash va o'z hokimiyatini o'rnatish edi. Biroq, bu reja amalga oshmadi. Uyushma a zolari Parij ʼ kommunasini qo llab-quvvatlagan bo lsalar-da, arab xalqi manfaatlarini ʻ ʻ hisobga olishni istamadilar. 1871-yil mart oyida jazoirlik fellahlar va berber qabilalari mustamlakachilarga qarshi qo zg olon ko tardilar. ʻ ʻ ʻ Ko'plab ko'chmanchilar frantsuz mustamlaka hokimiyati tomoniga o'tdilar.

Jazoirning mustamlaka qilinishi dahshatli oqibatlarga olib keldi.

1868-1870 yillarda. ommaviy ochlik tufayli aholining bir qismi halok bo'ldi. 1866-yilda 2552 ming kishini tashkil etgan jazoirliklar soni 1872-yilda 2125 ming kishiga kamaydi.Yuqumli kasalliklar ocharchilikka qo shildi, ba zi ʻ ʼ hududlarda o lganlar dafn etishga ham ulgurmadi. Bu holat tez-tez qo'zg'olon ʻ va ish tashlashlarga olib keldi. 1871 yilda Sharqiy Jazoirdagi qobil qabilalari qo zg olonda qatnashdilar. Qo zg olonga Muhammad Mukrani boshchilik qildi. ʻ ʻ ʻ ʻ Unda mamlakat aholisining uchdan bir qismi qatnashdi. 10 oy davomida 340 ta jang bo'lib o'tdi. Muhammad Mukrani yaralanganidan keyin uning ukasi Ahmad bu-Mirzo kurashni davom ettirdi. Harbiylar aholi punktlarini yoqib yubordi, mulk va chorva mollarini talon-taroj qildi, tinch aholini qirib tashladi. Qo'zg'olon bo'lgan hududlarda frantsuzlar 500 ming gektar yerni tortib oldilar va jazoirliklarga katta jarima soldilar.