logo

Тарақиёти кӯдак то мактаб омадани ӯ

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

17276.772460938 KB
Тарақиёти кӯдак 
то мактаб 
омадани ӯ Дар давраи инқироз муқобилияти кудак ба калонсолон 
дар шаклҳои гуногун зуҳур намуда, онҳо ба ҳолат ва 
ҳодисаи психологии муваққати шабоҳат доранд. Лекин 
дар чараёни бартараф кардани мушкилиҳои оила ва 
кӯдакистон, ба шахси кудак бо дарназардошти 
хусусиятҳои ба худ хоси ў, муносибати дуруст ва окилона 
ва аз инқироз руҳан солим баровардан аҳамияти муҳим 
дорад. Ҳоло дар бораи баъзе чунин муқобилиятҳо 
маълумоти мухтасар медихем. Аз тадқиқотҳои равоншиносони зиёд ва мулоҳизаҳо а ë н 
аст, ки бачагон дар ин давраи буҳрон як чанд намуди 
синни якравиро аз сар мегузаронанд.
Яке аз ин нишонаҳо ба даврае, ки мо дар назар дорем, яъне 
сесолагии бача рост меояд. Айнан дар 3 солаги дар кудак ба 
иродаи худ эҳсоси боварӣ пайдо мешавад. У худшиносиро огоз 
мекунад. Ҷараёни худшиносй бо бартараф кардани зиддият ва 
муқобилиятҳо сурат мегирад.
Кудаке, ки дар ин синну сол аст, гоҳо моҳияти суханҳои ба ў 
гуфташударо намефахмад, дарк намекунад, баъзан ба бозӣ 
аз ҳад зиёд дода шуда, овози калонсолонро намефаҳмад. 
Дар чунин маврид дар бача норасоии кобилият барои 
эътибор ба таъсири беруна ё ки барангезанда мушоҳида 
мешавад, ки ин дар натичаи кайфияти болида ё ки 
гамгинии у рух медихад. Гоҳо кудак фирефтаи хаёл ва 
тасаввуроти худ гардида, ба таъсири беруна андак дертар 
ҷавоб доданаш мумкин аст. Так ом и лёби и  бози  
дардавраи  си нни  
том ак таби
Тавре, ки дар психология зикр гардидааст, фаъолияти бозии 
образдор аз сюжет ва мазмун таркиб меёбад. Одатан сюжет 
гуфта, доираи воқеияте фаҳмида мешавад, ки бача дар 
фаъолияти бозии худ инъикос кардааст. Сюжети бозӣ дар 
вобастаги бо давраҳои гуногун, хусусияти синфи, тарзи зист, 
шароити ҷуғрофӣ ва истеҳсоли созмон меёбад. Во қ еияте, ки бача 
дар он ба муносибат медарояд, ҳар кадар махдуд ва танг бошад, 
сюжети бозӣ ҳам хамон қадар хира ва якранг мегардад. Ба гу ногу нрангии  сюж етҳ о нигоҳ  нак арда, 
онҳ оро ба гу рӯ ҳ ҳ ои  м ахсус вобаста к ардан 
им к онпазир аст. Масалан, психологи 
ш и нох та Е.А.А рк ин тасни ф и зерини  
бози ҳ оро тавси я м еди хад: :
- боз иҳ о доир ба исте ҳ сол от ( те хник а) ; 
саноат, хочагии к ишл ок , сох тм он, к асбу  
х у нар;
- боз иҳ о оиди ҳ а ë ти м аиши ва ичим ой, 
сиё сат, рў з гор: ба богча, м ак таб, з индагонии 
ру з м арра;
- боз иҳ ои ҳ арби: боз иҳ ои ҷ анговарона;
- боз иҳ ои драм м ак у нонидашу да: к ино, 
спе к так л  ва гайра Mo  ба м ул оҳ из аҳ ои танқ идии равоншиносон 
Л.С.Виготск ий, А .Н.Ле онте в, Д .Б.Эл к онин дар бораи 
ин тасниф  ҳ ам роҳ  м е шаве м . Чунк и боз иҳ ои ҳ арби 
ва драм ак у нонидашу даро низ  ба гу рӯ ҳ и боз ихои 
ичтим ой-сиё си  ny ppa  ҳ ам роҳ  к ардан м ум к ин аст. 
Бинобар ин, тасниф и Д .Б.Эл к онин ху бтар аст. у 
тавсия м е диҳ ад, к и боз ихои образ дори бачагони 
синни том ак табиро аз  ру йи сюж е ташон ба се  
гу ру ҳ  так сим  к ардан м увоф ик и м ак сад аст:
-  бозиҳо доир ба мавзӯи маишӣ
-
бозиҳо дар сюжети истеҳсолӣ
-
бозиҳои дорои сюжети ичтимой- сиёсӣ араёни дониш ва худхоси риво и нутқҶ ҷ
Нутқ  ва таф ак к у р.  Оҳиста-оҳиста 
калимаҳоро мефаҳмад. Давраи якум. Дар 
1-1.5 солаги 20-30 калимаро медонад 
Калимаи "оча"-ро бо имову ишораҳо 
мегуяд. Ин "нутқи ситуативи вазъияти" 
гуфта мешавад. Одаме, ки ҳамроҳ 
зиндаги мекунад, мефаҳмад. Дар кўдак 
луғат ба таври пассив ривоҷ меёбад. Яъне 
танҳо яктарафа мефаҳмад К А ЛИМА Ҳ ОИ НА ВРО БО ОСОНИ 
МЕОМӮЗА НД  Д ар 1 
сол аги 3 
к ал им аро 
м е ом ӯ з ан
д   
Д ар 3 сол агӣ 
800 - 900 
к ал им аро 
м е ом ӯз анд
Д ар 2,6 сол агӣ 
450 к ал им аро 
м е ом ӯз анд
Д ар 2 сол агӣ 
280 
к ал им аро 
м е ом ӯ з андД ар 1,9 сол агӣ 
120 к ал им аро 
м е ом ӯ з андД ар 1,6 сол агӣ 
25 -30 к ал им аро 
м е ом ӯ з анд Д ар 1,3 
сол агӣ 19 -
20 
к ал им аро 
м е ом ӯ з анд Ф аҳ м и ш  дар бораи   
ф еном ентҳ ои  Ж .Пи аж е бори  
ҳ ам и н си ну  сол  
Психолог  Ж.Пиаже ба омили ҳангоми бозӣ ба ҷисмҳо номи нав 
додан эътибори чидди дода, ба хулосае омадааст, ки ин такягоҳи 
ташаккули тафаккури маънодори рамзии кор мебошад. Аммо аз 
ин хулосае барнамеояд. Ки ин роҳи ягонаи ифодаи вазъият 
мебошад. Аз ин рў, дигар намудани номи ашё, ин аз кудак 
интизор шудани тафаккур ва аклу заковат мантикан нодуруст аст. Аслан аз номгузорӣ намудани ашё не, балки нав 
дигаргунсозии хусусияти ҳаракатҳои бози ба ривоҷи 
ақлин бача таъсир мерасонад. Дар ҳакикат, дар 
фаъолияти бози дар бача намуди нави ҳаракат, ҷиҳати 
фикрӣ ва аклии ў намоён мешавад. Аз ин рӯ, ҳангоми 
тартиб додани ҳаракатҳои бозӣ дар кудак нишони 
нахустини фаъолияти фикрронӣ ба вуҷуд меояд. Дар 
камолоти акли ва умумии кудак мавқеи ба худ хосро 
соҳиб будани бозӣ дар асоси хамин далел ифодаи худро 
меёбад. К удак  дар ф аъолияти бозӣ ба таъли м и  
м ак таби  тай ёр м еш авад. Аз ин рў, дар ў  
ш ак лҳ ои м уай яни  ҳ арк атҳ ои  ақ ли  
таш ак к ул м еёбанд. Лек и н дар 
ф аъолияти  бозӣ  дои р ба дақ иқ тар эзоҳ  
додани  инк и ш оф и  ақ лии  к удак  
м аълу м отҳ ои  к оф и  дастрас нестанд. Бозии образдор танҳ о барои ҷ араёни псих ик ии  
алох и да соҳ и баҳ ам ият нест, балк и  барои  дар к удак  
таш ак к ул додани х усуси ят ва ф азилатҳ ои ш ахси  ни з 
зару р аст. Бинобар и н, образи одам они к алонсолро 
инти хоб к арда, и ҷ ро нам удани он ак сосоти ботини и 
к ӯдак ро як ҷ оя бо барангезандагон иф ода м ек у над. 
Чу нк и дар раф ти  бозӣ  дар к удак  хоҳ иш  ва орзу ҳ ои 
гу ногу н пайдо м еш аванд. Инҳ о дар натиҷ аи 
алом атҳ ои  беру нии аш ёи ди гар, беих тиёрона, дар 
зери таъси ри  хам солон ба ву ҷ уд м еоянд. Там ом

Тарақиёти кӯдак то мактаб омадани ӯ

Дар давраи инқироз муқобилияти кудак ба калонсолон дар шаклҳои гуногун зуҳур намуда, онҳо ба ҳолат ва ҳодисаи психологии муваққати шабоҳат доранд. Лекин дар чараёни бартараф кардани мушкилиҳои оила ва кӯдакистон, ба шахси кудак бо дарназардошти хусусиятҳои ба худ хоси ў, муносибати дуруст ва окилона ва аз инқироз руҳан солим баровардан аҳамияти муҳим дорад. Ҳоло дар бораи баъзе чунин муқобилиятҳо маълумоти мухтасар медихем.

Аз тадқиқотҳои равоншиносони зиёд ва мулоҳизаҳо а ë н аст, ки бачагон дар ин давраи буҳрон як чанд намуди синни якравиро аз сар мегузаронанд. Яке аз ин нишонаҳо ба даврае, ки мо дар назар дорем, яъне сесолагии бача рост меояд. Айнан дар 3 солаги дар кудак ба иродаи худ эҳсоси боварӣ пайдо мешавад. У худшиносиро огоз мекунад. Ҷараёни худшиносй бо бартараф кардани зиддият ва муқобилиятҳо сурат мегирад. Кудаке, ки дар ин синну сол аст, гоҳо моҳияти суханҳои ба ў гуфташударо намефахмад, дарк намекунад, баъзан ба бозӣ аз ҳад зиёд дода шуда, овози калонсолонро намефаҳмад. Дар чунин маврид дар бача норасоии кобилият барои эътибор ба таъсири беруна ё ки барангезанда мушоҳида мешавад, ки ин дар натичаи кайфияти болида ё ки гамгинии у рух медихад. Гоҳо кудак фирефтаи хаёл ва тасаввуроти худ гардида, ба таъсири беруна андак дертар ҷавоб доданаш мумкин аст.

Так ом и лёби и бози дардавраи си нни том ак таби Тавре, ки дар психология зикр гардидааст, фаъолияти бозии образдор аз сюжет ва мазмун таркиб меёбад. Одатан сюжет гуфта, доираи воқеияте фаҳмида мешавад, ки бача дар фаъолияти бозии худ инъикос кардааст. Сюжети бозӣ дар вобастаги бо давраҳои гуногун, хусусияти синфи, тарзи зист, шароити ҷуғрофӣ ва истеҳсоли созмон меёбад. Во қ еияте, ки бача дар он ба муносибат медарояд, ҳар кадар махдуд ва танг бошад, сюжети бозӣ ҳам хамон қадар хира ва якранг мегардад.

Ба гу ногу нрангии сюж етҳ о нигоҳ нак арда, онҳ оро ба гу рӯ ҳ ҳ ои м ахсус вобаста к ардан им к онпазир аст. Масалан, психологи ш и нох та Е.А.А рк ин тасни ф и зерини бози ҳ оро тавси я м еди хад: : - боз иҳ о доир ба исте ҳ сол от ( те хник а) ; саноат, хочагии к ишл ок , сох тм он, к асбу х у нар; - боз иҳ о оиди ҳ а ë ти м аиши ва ичим ой, сиё сат, рў з гор: ба богча, м ак таб, з индагонии ру з м арра; - боз иҳ ои ҳ арби: боз иҳ ои ҷ анговарона; - боз иҳ ои драм м ак у нонидашу да: к ино, спе к так л ва гайра