Mavzu;Teodolit syomkasi natijalarini ishlab chiqish va planini chizish Reja 1.Teodolıt haqıda tushuncha. 2.Teodolıt syomka jarayonı. 3.Teodolıt bılan plan olıshda joyda bajarıladıgan ıshlar.

Teodolit syomkasining mohiyati Teodolit syomkasi dala o‘lchash ishlaridan boshlanib, uni bajarishda dastlab syomka tarmog‘i barpo qilinadi va u asosda joydagi tafsilotlar syomka qilinadi. Òeodolit syomkasi deyilishiga sabab, asosiy o‘lchash ishlari — gorizontal burchaklar va og‘ish burchaklari geodezik asbob — teodolit bilan bajarilishidir. Òeodolit syomkasini bajarishda yopiq ko‘pburchaklar (poligonlar) tarmog‘i (10.1- a shakl) yoki ochiq ko‘pburchaklar tarmog‘ini hosil qiluvchi teodolit yo‘llari (10.1- b shakl) syomka tarmog‘i bo‘lib xizmat qiladi. Bu yo‘llar burilish uchi nuqtalarining o‘rni joyda mahkamlanadi va koordinatalari aniqlanadi. Katta bo‘lmagan yer bo‘laklarini syomka qilishda esa yopiq ko‘pburchak (poligon) yoki ochiq ko‘pburchaklar (10.2- shakl) syomka asosi vazifasini bajaradi. Poligon o‘rta qismida joylashgan tafsilotlarni syomka qilish uchun poligon o‘rtasidan qo‘shimcha yo‘l o‘tkazilsa, unga diagonal yo‘l deyiladi (2, 6, 7 va 5 nuqtalar, 10.1- a shakl). O‘lchashlarni bajarishdan avval yo‘llar burilish nuqtalarining o‘rni joyda yog‘och qoziqlar, yog‘och ustunlar (7.2 ga qaralsin) va boshqalar bilan mahkamlanadi.

Keyin tomonlar orasidagi burchaklar, tomonlarning uzunligi hamda ularning og‘ish burchaklari (tomonlar uzunligi gorizontal quyilishini hisoblash uchun) o‘lchanadi. Shunday qilib, teodolit syomkasini bajarish quyidagi bosqichlardan tashkil topadi: 1. Òeodolit yo‘li (poligon) nuqtalarini joyda mahkamlash. 2. Poligon yoki ochiq yo‘lda tomonlar uzunligini va gorizontal burchaklarni o‘lchash. 3. Joy tafsilotlarini syomka qilish. O‘lchashlar natijasi maxsus jurnalga yozib boriladi (11- jadval). Òafsilotlar syomkasi asosida abris chiziladi. Dala o‘lchash natijalari kameral sharoitda (idorada) matematik ishlab chiqiladi va teodolit yo‘li nuqtalarining koordi- 164 natalari topiladi. Sifatli qalin chizma qog‘oz (vatman) olinib, tegishli masshtabda unga teodolit yo‘li (poligoni) nuqtalari hisoblab topilgan koordinatalari bo‘yicha tushiriladi

Joy tafsilotlarini syomka qilish Yer bo‘lagining chegaralari va o‘rta qismi bo‘ylab teodolit yo‘llari o‘tkazilgandan so‘ng tafsilotlarni syomka qilish boshlanadi, ko‘pincha teodolit yo‘llarini o‘tkazish bilan bir vaqtda tafsilotlar ham syomka qilinib boriladi. Syomka qilinadigan joydagi tafsilotlar shakliga, chegaralarining murakkabligiga, uzoq yoki yaqinligiga qarab quyidagi usullardan biri qo‘llaniladi.