TOVAR VA UNING HUSUSIYATLARI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3526 KB

Скачать

Reja

1. Tovarning almashuv qiymati

2.Qiymatning mehnat nazariyasi

3.Tovar almashinishida pulning ahamiyati

Tovar-pul munosabatlarini tushunishda
tovarning mazmunini, uning xususiyatlarini bilish
muhim ahamiyatga egadir. Tovarga ta`rif berishda
ham iqtisodchilar tomonidan turlicha
yondoshuvlar mavjud. Jumladan, E.F.Borisov
ta`rifiga kwra «Tovar – bu bozorda boshqa tovarga
ekvivalent asosida ayirboshlashga mwljallangan,
mehnat orqali yaratilgan ijtimoiy naflikdir».22
Bundan kwrinadiki, u tovarga inson mehnati
mahsuli sifatida qaraydi.

Buyumning iste`mol qiymati shundan iboratki, u kishilar
uchun foydali, naflidir. U shaxsiy iste`mol buyumi yoki ishlab
chiqarish vositalari sifatida kishilarning biron–bir ehtiyojini
qondiradi.

Tovarning almashuv qiymati – bu biror turdagi
naflilikning boshqa turdagi naflilikka ayirbosh
qilinadigan miqdoriy nisbatidir. Masalan, bitta
bolta 20 kg donga ayirbosh qilinadi. Ayirbosh
qilinadigan tovarlarning bu miqdoriy nisbatida
ularning almashuv qiymati ifodalanadi.

Tovar qiymatining miqdori, ijtimoiy-zaruriy vaqt deb
ataladigan ish vaqti bilan hisoblanadi. Ijtimoiy zaruriy ish
vaqti muayyan ijtimoiy normal ishlab chiqarish sharoitida
va muayyan jamiyatdagi mehnat malakasi va jadallashuvi
darajasi wrtacha bwlgan sharoitda biron bir tovarni ishlab
chiqarish uchun zarur bwlgan ish vaqtidir. Tovar
qiymatining miqdorini hisoblashda mehnatning oddiy va
murakkab, malakali va malakasiz, aqliy yoki jismoniy
turlari hisobga olinadi. Qiymatni hisoblashda nisbatan
murakkab mehnat kwpaytirilgan yoki darajaga kwtarilgan
oddiy mehnat sifatida hisobga olinadi, shu sababli oz
miqdordagi murakkab mehnat kwp miqdordagi oddiy
mehnatga tenglashtiriladi.

Tovarning ikki xil xususiyatga ega
bo’lishiga sabab tovar ishlab
chiqaruvchi mehnati tabiatining
ikki tomonlamaligidadir. Bir
tomondan, bu – muayyan turdagi
aniq mehnatdir. Shuning uchun,
iste`mol qiymatni yaratgan mehnat
aniq mehnat deb nom olgan

Qiymatning mehnat nazariyasi. Bu nazariyaning asoschilari bo’lib
Uil`yam Petti, Adam Smit, David Rikardolar hisoblanadi.

Qiymatning mehnat nazariyasi tarafdorlari tovar ishlab
chiqarish sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar
o’rtasidagi
aloqalarni, ijtimoiy mehnatni taqsimlash va
rag`batlantirishni
tartibga soluvchi, ob`ektiv qiymat qonunini mavjud
bwlishini
tan oladi. Ular fikriga kwra, bu qonunga binoan tovar
ishlab
chiqarish va ayirboshlash ularning qiymati asosida
amalga oshiriladi.

Ta lab = taklif bwlgan holda: narx = qiymat.
Ta lab > taklif bwlgan holda: narx > qiymat.
Ta lab < taklif bwlgan holda: narx < qiymat. Qiymat qonunining tartibga solib turuvchi mexanizmi rakobat kurashi
natijasida bozor narxlarining stixiyali ravishda tebranib turishidan, ularning
ijtimoiy qiymatdan farq qilib turishidan iborat. To var narxining ijtimoiy qiymatidan
chetga chiqish shart-sharoitlari quyidagilardan iborat deb hisoblanadi:

Pul uzoq zamonlardan beri odamlarga
ma`lum. Pulning kelib chiqishi turli
nazariyotchilar tomonidan tovar
ayirboshlash jarayonining rivojlanishi
bilan bog`liq holda tushuntiriladi.
Pulning vujudga kelishi va mohiyatining turli ilmiy kontseptsiyalari
mavjud bwlib, ular orasida ratsionalistik va evolyutsion kontseptsiyalar
muhim wrin tutadi.

R atsionalistik kontseptsiya pulning kelib chiqishini kishilar
o’rtasidagi bitim , kelishuv natijasi sifatida izohlaydi. B u holat
ularning tovarlarni ayirboshlash chog`ida qiym atlarning harakatlanishi
uchun m axsus vositalar zarurligiga am in bo’lishiga asoslanadi. P ulning
w zaro kelishuv sifatida am al qilishi tw g`risidagi m azkur g`oya X V III asrning
oxirlarigacha hukm surdi. P ulning kelib chiqishiga sub`ektiv psixologik
yondoshuv kw plab hozirgi zam on xorijiy iqtisodchilarning qarashlarida
ham uchrab turadi.

Pulning paydo bwlishi va rivojlanishida
qiymat shakllarining rivojlanish bosqichlari
muhim wrin tutadi. Umuman olganda
qiymatning
oddiy yoki tasodifiy, kengaytirilgan, umumiy va
pul shakllari mavjud.

Pul kelib chiqishining evolyutsion
kontseptsiyasiga ko’ra ular ijtimoiy mehnat
taqsimoti, ayirboshlash, tovar ishlab
chiqarishning rivojlanishi natijasida vujudga
kelgan. Qiymat shakllari va ayirboshlash
rivojlanishining tarixiy jarayonini tadqiq qilish
orqali tovarlar umumiy olami ichidan pul rolini
bajaruvchi alohida tovarning ajralib chiqishini
tushunish mumkin.

Pulning paydo bo’lishi va
rivojlanishida qiymat
shakllarining rivojlanish
bosqichlari muhim wrin
tutadi. Umuman olganda
qiymatning oddiy yoki
tasodifiy, kengaytirilgan,
umumiy va pul shakllari
mavjud.

Ayirboshlash jarayonining tarixan uzoq davom
etgan davri mobaynida ekvivalent rolini wynovchi
kwplab tovarlar ichidan ba`zi birlari wzining barcha
tomonidan tan olinishi tufayli ajralib chiqa boshladi.
Chunki, ekvivalent rolini wynovchi tovarlarning barchasi
ham ayirboshlash jarayonida vositachilik vazifasini bir
xilda muvaffaqiyatli bajara olmas edi. Natijada, barcha
tovarlarning qiymatini bir xil tovar qiymati orqali
taqqoslash mumkin bwlgan qiymatning umumiy
shakli vujudga keldi.

Keyinchalik umumiy ekvivalent rolini wynovchi tovarlar
ichidan maxsus tovar – pul ajralib chiqdi. Dastlabki vaqtda
pul rolini wzining qator xususiyatlariga kwra mazkur vazifani
nisbatan muvaffaqiyatli bajara oluvchi oltin va kumush metallar
bajara boshladi. Bu qiymatning pul shakli vujudga kelganini
anglatar edi.

E `T IB O
R IN
G
IZ U
C H
U
N

R A H
M
A T
E T IB O
R IN
G
IZ U
C H
U
N

R A X M
A T

 MAVZU: TOVAR VA UNING HUSUSIYATLARI

MAV ZU: Tovar va uning xususiyatlari.

Reja  1. Tovarning almashuv qiymati  2.Qiymatning mehnat nazariyasi  3.Tovar almashinishida pulning ahamiyati

Tovar-pul munosabatlarini tushunishda tovarning mazmunini, uning xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga egadir. Tovarga ta`rif berishda ham iqtisodchilar tomonidan turlicha yondoshuvlar mavjud. Jumladan, E.F.Borisov ta`rifiga kwra «Tovar – bu bozorda boshqa tovarga ekvivalent asosida ayirboshlashga mwljallangan, mehnat orqali yaratilgan ijtimoiy naflikdir».22 Bundan kwrinadiki, u tovarga inson mehnati mahsuli sifatida qaraydi.

Buyumning iste`mol qiymati shundan iboratki, u kishilar uchun foydali, naflidir. U shaxsiy iste`mol buyumi yoki ishlab chiqarish vositalari sifatida kishilarning biron–bir ehtiyojini qondiradi.

TOVAR VA UNING HUSUSIYATLARI

10.08.2023

0

3526 KB

Похожие