Turkmaniston o’lkasi 1917-yil fevral-oktabr oralig’ida. Sovet hokimiyatining majburiy tartibda o’rnatilishi, bolsheviklar diktaturasi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

776.7421875 KB

Скачать

Turkmaniston o’lkasi 1917-yil fevral-oktabr
oralig’ida. Sovet hokimiyatining majburiy
tartibda o’rnatilishi, bolsheviklar
diktaturasi

1. Fevral inqilobi va uning Turkiston
o’lkasiga ta’siri
2. Rossiya Muvaqqat hukumatning
Turkiston komiteti faoliyati
3. Rossiyadagi Oktabr tuntarishi
hamda uning Turkiston o’lkasiga
ta’siri

1917-yil iyunda Shuroi Islom iya Shuroi Ulam o

Xalq Komissarlari Sovetining tashkil qilinishi. Oktyabr to'ntarishi haqidagi xabar 27-oktyabrda Toshkentga
yetib kelgach, bolsheviklar va so'l eserlar
hokimiyatni zo'ravonlik yo'li bilan egallash uchun kurash boshladilar. Bolsheviklar rahbarlik qilgan Toshkent
Soveti ishchi va soldatlarni qo'zg'olon ko tarishga da'vat qildi. Lekin Muvaqqat hukumat tomonidan Turkiston ʻ
o lkasining bosh komissari qilib tayinlangan general P.Korovichenkoga sodiq qolgan qismlar bunga qarshilik
ʻ
ko'rsatdilar. 28 oktyabrdan boshlab Toshkentning yangi shaharida qurolli to'qnashuvlar avj oldi. To'rt kunlik
janglardan so'ng Toshkentning yangi shahar qismida zo'ravonlik bilan sovet hokimiyati o'rnatildi. Biroq qurolli
to'qnashuvda mahalliy aholi deyarli ishtirok etmadi. 1917-yil noyabrda Samarqand, Skobelev va boshqa
shaharlarda ham sovet hokimiyati o'rnatildi.
Toshkentda 1917-yil 15 - 22-noyabrda bo'lgan Turkiston ishchi va soldat deputatlari Sovetlarining III o'lka
syezdida so'l eserlar, bolsheviklar va maksimalistlardan iborat sovet hukumati - Turkiston o lka Xalq
ʻ
Komissarlari Soveti tuzildi. Hukumatda 8 o rin sol eserlarga, 7 o rin bolsheviklar bilan maksimalistlarga
ʻ ʻ
berildi hamda u faqat yevropaliklardan iborat qilib tuzildi. Turkiston o'lkasi XKS raisi lavozimini kasbi
chizmachi bo'lgan bolshevik Fyodor Kolesov egalladi, harbiy komissar qilib izvoshchi Ye.Perfilev, boshqa
komissarlik lavozimlariga ham o rtamiyona ma'lumot olgan kishilar tayinlandi Hukumat tarkibiga mahalliy
ʻ
xalqlar vakillaridan biror kishi ham kiritilmadi. Bu tasodifiy hol emas edi.
Xullas, Turkistonda ham bolsheviklar tomonidan zo'ravonlik bilan sovet hokimiyati o rnatildi. Bolsheviklar
ʻ
hukumati yevropalik ishchilar, qizil gvardiyachilar va boshqa harbiy qismlarga tayanib, mintaqada o z
ʻ
diktaturasini o'rnatdi.

Turkistonning kelgusi taqdiri hal qilinayotgan ana shu murakkab paytda bolsheviklar va sovet hokimiyatiga
munosabat masalasida musulmon aholining
asosiy vakillari bo'lgan "Sho roi Ulamo” hamda taraqqiyparvarlardan iborat Milliy Markaz (Kraymussovet) ʻ
o'rtasida kurash avjiga chiqib ketdi. "Sho'roi Ulamo" tashkilotining Toshkent shu'basi yetakchilari (Sherali
Lapin va b.) hokimiyatni zo'ravonlik bilan egallagan bolsheviklarni qo'llab-quvvatlashdi. Turkiston o lka
ʻ
musulmonlari Markaziy Kengashi (Milliy Markaz) bolsheviklar bilan hamkorlik qilishga qarshi chiqdilar va
noyabr oyi boshlarida Toshkentdan Qo'qon shahriga ko'chib o tib, Farg'ona vodiysida o z faoliyatlarini
ʻ ʻ
kuchaytirdilar. "Sho roi Islomiya” tashkiloti ham bu paytda o z qarorgohini Qo'qonga ko chirgan edi.
ʻ ʻ ʻ
Toshkent shahrida “Sho roi Ulamo” tashkilotining tashabbusi bilan 1917yil 12 - 15-noyabrda turli musulmon
ʻ
guruhlarining birlashgan kengashi" o tkazilib, unda Sirdaryo va Samarqand viloyatlaridan kelgan vakillar
ʻ
qatnashdi. Kengash kun tartibida “Turkistonda hokimiyatni tashkil etish masalasi turar edi. Kengash
o rinlarining yarmi musulmon aholisi vakillariga beriladigan koalitsion hukumat tuzishni yoqlab chiqdi. Biroq
ʻ
bolsheviklar o'zlari bilan koalitsion hukumat tuzishni orzu qilgan Sherali Lapin boshchiligidagi
ulamochilarning fikrlarini qat'iy suratda rad etishdi. Ulamochilarning bu talabini milliy demokratik kuchlar
ham qo'llab-quvvatlamadi.
Jadidlar va ularning “Sho roi Islomiya" hamda Turkiston o lka musulmonlari Markaziy Kengashi (Milliy
ʻ ʻ
Markaz)dagi safdoshlari Butunturkiston musulmonlari qurultoyini chaqirish va unda Turkistonga muxtoriyat
maqomini berish taklifi bilan maydonga chiqdilar. Bolsheviklar eng avvalo Turkiston taraqqiyparvarlari va
jadidlariga qarshi shafqatsiz kurash olib bordi.

Turkmaniston o’lkasi 1917-yil fevral-oktabr oralig’ida. Sovet hokimiyatining majburiy tartibda o’rnatilishi, bolsheviklar diktaturasi

1. Fevral inqilobi va uning Turkiston o’lkasiga ta’siri 2. Rossiya Muvaqqat hukumatning Turkiston komiteti faoliyati 3. Rossiyadagi Oktabr tuntarishi hamda uning Turkiston o’lkasiga ta’siri

Turkmaniston o’lkasi 1917-yil fevral-oktabr oralig’ida. Sovet hokimiyatining majburiy tartibda o’rnatilishi, bolsheviklar diktaturasi

10.08.2023

0

776.7421875 KB

Похожие