logo

XX asrning oxiri XXI asr boshlarida Ispaniya

Загружено в:

28.11.2024

Скачано:

0

Размер:

2924.9248046875 KB
XX asrning oxiri XXI asr 
boshlarida Ispaniya Ispaniya (España), Ispaniya Qirolligi 
(Reino de España) — Yevropaning 
janubi-g arbida, Pireney yarim orolda ʻ
joylashgan davlat. O rta dengizdagi 	
ʻ
Balear (shu jumladan Pitius), 
Atlantika okeanidagi Kanar orollari, 
Afrikaning shimoliy qirg og idagi 	
ʻ ʻ
Seuta va Melilya shaharlari va unga 
yondosh Veles-de-la-Gomera, 
Alusemas, Chafarinas orollari ham 
Ispaniyaga qaraydi. Maydoni 504,75 
ming km2. Aholisi 47,27 mln. kishi 
(2012). Ma muriy jihatdan o z 	
ʼ ʻ
hukumati va parlamentiga ega 
bo lgan 17 muxtor regionga, ular, o z 	
ʻ ʻ
navbatida, 50 viloyat (provincia)ra 
bo linadi. Poytaxti — Madrid shahri
ʻ  Ispaniyaning tashqi siyosatdagi ustuvor yo‘nalish Yevropa yo‘nalishi bo‘lib 
qolmoqda, deb aytdi Ispaniyaning yangi tashqi ishlar vaziri Alfonso Dastis 
Yevropa Ittifoqining xorijiy ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy vakili 
Federika Mogerini bilan uchrashuvda.
Ispaniya tashqi ishlar vazirligida ma'lum qilinishicha, Dastis 7 noyabrda 
Bryusselda Mogerini hamda xalqaro hamkorlik va taraqqiyot bo‘yicha 
yevrokomissar Neven Mimitsa bilan uchrashdi.
Uchrashuvda Dastis Yevropa bilan hamkorlik Ispaniya yangi hukumatining 
asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lishini aytdi. U shuningdek "doimiy 
aloqalar, hamfikrlik va hamkorlik qo‘llab-quvvatlanishini" aytdi. Uchrashuvda 
tomonlar Suriya, Liviya va Saxel (Afrikaning tropik savannasi) 
mamlakatlaridagi vaziyatni hamda Lotin Amerikasi bilan munosabatlarni 
muhokama qilishdi.    
3 noyabrda Ispaniyaning yangi bosh vaziri Mariano Raxoy mamlakatning yangi 
hukumati tarkibini ma'lum qildi. Unga ko‘ra, Ispaniya tashqi ishlar vaziri 2011 
yildan Yevropa Ittifoqida Ispaniya vakili lavozimini egallab kelgan Alfonso 
Dastis Kesedo bo‘ldi. Ispaniya-parlamentli monarxiya. 
Amaldagi konstitutsiyasi 1978-yil 
6-dekabr sanasida milliy 
referendumda ma qullangan, osha ʼ
yili 29-dekabrdan kuchga kirgan, 
1992-yilda unga tuzatishlar 
kritilgan. Davlat boshlig i-	
ʻ
Qirol(1975-yil 22-noyabrdan Xuan 
Karlos1), uning huquqi 
konstitutsiya bo yicha cheklnagan. 	
ʻ
Qonun chiqaruvchi hokimyatni 
bosh kortestlar(parlament) 
boshqaradi. Kortestlar ikki 
palatadan yani deputatlar 
kongresi va senatdan iborat. 
Ijrochi hokimyatni hukumat 
amalga oshiradi. Hukumatni qirol 
siyosiy partiyasi va parlamentning 
ikki palatasi raislari bilan 
maslahatlashib boshqaradi Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari
Deputatlar kongressi
Ispaniyada 500 dan ko proq siyosiy partiya va jamoat ʻ
tashkiloti ro yxatga olingan. Asosiy partiyalari: Xalq 	
ʻ
partiyasi (1989-yil yanvargacha Xalq uyushmasi), 
1976-yilda tuzilgan; I. sotsialistik ishchi partiyasi, 
1879-yilda tuzilgan; I. kommunistik partiyasi, 1920-
yilda tuzilgan; Basklarning millatparvar partiyasi, 
1993-yilda tuzilgan; Kataloniya demokratik 
konvergensiyasi, 1974-yilda asos solingan; Valensiya 
ittifoqi. Kasaba uyushma birlashmalari: Mexnat-
kashlar umumiy ittifoqi, 1888-yilda tuzilgan; Ishchilar 
kasaba uyushma birlashmasi, 1960-yilda asos 
solingan; Ishchi komissiyalari, 1956-yilda tuzilgan.  Ispaniya iqtisodiyoti - yuqori darajada rivojlangan 
ijtimoiy bozor iqtisodiyotidir. U nominal YaIM bo'yicha 
dunyoda 15-o'rinda va Evropada oltinchi o'rinda turadi 
bundan tashqari Ispaniya Yevropa Ittifoqi va evrozona, 
shuningdek, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti 
va Jahon savdo tashkiloti a zosi. 2021-yilda Ispaniya ʼ
dunyodagi yigirmanchi yirik eksportchi va o'n oltinchi 
yirik importyor bo'ldi. Ispaniya Birlashgan Millatlar 
Tashkilotining Inson taraqqiyoti indeksida 27-o'rinda va 
Jahon banki tomonidan aholi jon boshiga yalpi ichki 
mahsulot bo'yicha 37 - o'rinda. 2005 - yilda The 
Economist ma'lumotlariga ko'ra, Ispaniya hayot sifati 
bo'yicha dunyoda 10-o'rinda egallagan edi. Iqtisodiy 
faoliyatning asosiy yo'nalishlaridan biri - avtomobilsozlik, 
tibbiy texnologiya, kimyo, kemasozlik, turizm va 
to'qimachilik sanoatini o'z ichiga oladi. O`zbekiston – Ispaniya  o`rtasida 15-asrdayoq xalqaro 
aloqalar o`rnatilganligi, 1404-yilda Kastiliya qirolining 
elchisi Rui Gonsales de Klavixo Samarqandga kelgani va 
Amir Temur saltanati haqida esdaliklar yozgani tarixdan 
ma`lum.
O`zbekiston mustaqillikka erishganidan keyin Ispaniya bilan 
savdo-iqtisodiy va madaniy-ma`rifiy sohalarda hamkorlik 
yo`lga qo`yila boshlandi. Ikki mamlakat rasmiy 
delegatsiyalarining o`zaro tashriflari chog`ida 
hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy negizini yaratuvchi bir 
qancha hujjatlar kelishib olindi.
O`zbekiston va Ispaniya
Ikkala mamlakatning savdo-iqtisodiy aloqalari 
O`zbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan munosabatlari 
doirasida rivojlanyapti. O`zbekiston Ispaniyaga paxta 
tolasi, gazlama, kalava ip eksport qilsa, Ispaniyadan 
elektrotexnika va mexanika asbob-uskunalari, dori-darmon, 
qora metallar, plastmassa, keramika mahsulotlari sotib 
oladi  Ispaniya iqtisodiyoti qishloq xo‘jaligiga asoslangan. Biroq u 
Yevropada sanoat sohasida ham yetakchilardan hisoblanadi. 
Tashqi savdoda asosan Yevropa Ittifoqi, AQSH va Lotin 
Amerikasi mamlakatlari bilan sherikchilik qiladi. AQSH, 
Fransiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Shveytsariya 
kompaniyalarining iqtisodiyotga ta’siri katta. Mamlakat 
mashinasozlik va metallurgiya korxonalarining yarmidan ko‘pi 
mana shu kompaniyalarga tegishli
Turizm sohasi yuksak darajada rivojlangan. O‘lkaga har yili 
oltmish millionga yaqin sayyoh keladi.
Bank tizimi barqarorligi bo‘yicha Yevropada yetakchilardan
Mashinasozlik sohasida kemasozlik asosiy o‘rinni egallaydi. 
Dunyoga mashhur “Folksvagen” mashinasozlik kontserni shu 
yerda joylashgan. Elektrotexnika sanoati; kimyo, 
yengilsanoat, oziq-ovqat sanoati asbob-uskunalari va qurilish 
materiallari ishlab chiqarish rivojlangan. Ispaniya iqtisodiyotining tarmoq tuzilishi sanoat-agrar 
mamlakatga mos keladi va xizmat ko'rsatish sohasi ham 
ushbu tarmoqlar bilan bir xil pozitsiyada. Sanoat bilan 
birgalikda xizmat ko'rsatish sohasi shakllanadi 90 % yalpi 
ichki mahsulot.
Xizmat ko'rsatish sohasi iqtisodiyot tarmoqlari orasida 
etakchi o'rinni egallaydi: baham ko'ring Umumiy hisob YaIM 
2012 yilda 65,4 foizni tashkil etdi, va sanoatda band 
bo'lganlar soni 74,9 % . Xizmat ko'rsatish sohasida yillik 
shartnomalar hajmi 1 trln. evro. Moliyaviy inqiroz fonida 
xizmatlar ko'rsatish bo'yicha shartnomalar hajmining 
qisqarishi kuzatilmoqda (2012 yilda u 4,6 foizga kamaydi), 
sanoatda band bo'lganlar soni ham qisqardi

XX asrning oxiri XXI asr boshlarida Ispaniya

Ispaniya (España), Ispaniya Qirolligi (Reino de España) — Yevropaning janubi-g arbida, Pireney yarim orolda ʻ joylashgan davlat. O rta dengizdagi ʻ Balear (shu jumladan Pitius), Atlantika okeanidagi Kanar orollari, Afrikaning shimoliy qirg og idagi ʻ ʻ Seuta va Melilya shaharlari va unga yondosh Veles-de-la-Gomera, Alusemas, Chafarinas orollari ham Ispaniyaga qaraydi. Maydoni 504,75 ming km2. Aholisi 47,27 mln. kishi (2012). Ma muriy jihatdan o z ʼ ʻ hukumati va parlamentiga ega bo lgan 17 muxtor regionga, ular, o z ʻ ʻ navbatida, 50 viloyat (provincia)ra bo linadi. Poytaxti — Madrid shahri ʻ

Ispaniyaning tashqi siyosatdagi ustuvor yo‘nalish Yevropa yo‘nalishi bo‘lib qolmoqda, deb aytdi Ispaniyaning yangi tashqi ishlar vaziri Alfonso Dastis Yevropa Ittifoqining xorijiy ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy vakili Federika Mogerini bilan uchrashuvda. Ispaniya tashqi ishlar vazirligida ma'lum qilinishicha, Dastis 7 noyabrda Bryusselda Mogerini hamda xalqaro hamkorlik va taraqqiyot bo‘yicha yevrokomissar Neven Mimitsa bilan uchrashdi. Uchrashuvda Dastis Yevropa bilan hamkorlik Ispaniya yangi hukumatining asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lishini aytdi. U shuningdek "doimiy aloqalar, hamfikrlik va hamkorlik qo‘llab-quvvatlanishini" aytdi. Uchrashuvda tomonlar Suriya, Liviya va Saxel (Afrikaning tropik savannasi) mamlakatlaridagi vaziyatni hamda Lotin Amerikasi bilan munosabatlarni muhokama qilishdi. 3 noyabrda Ispaniyaning yangi bosh vaziri Mariano Raxoy mamlakatning yangi hukumati tarkibini ma'lum qildi. Unga ko‘ra, Ispaniya tashqi ishlar vaziri 2011 yildan Yevropa Ittifoqida Ispaniya vakili lavozimini egallab kelgan Alfonso Dastis Kesedo bo‘ldi.

Ispaniya-parlamentli monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1978-yil 6-dekabr sanasida milliy referendumda ma qullangan, osha ʼ yili 29-dekabrdan kuchga kirgan, 1992-yilda unga tuzatishlar kritilgan. Davlat boshlig i- ʻ Qirol(1975-yil 22-noyabrdan Xuan Karlos1), uning huquqi konstitutsiya bo yicha cheklnagan. ʻ Qonun chiqaruvchi hokimyatni bosh kortestlar(parlament) boshqaradi. Kortestlar ikki palatadan yani deputatlar kongresi va senatdan iborat. Ijrochi hokimyatni hukumat amalga oshiradi. Hukumatni qirol siyosiy partiyasi va parlamentning ikki palatasi raislari bilan maslahatlashib boshqaradi