logo

XX asrning oxiri XXI asrning boshlarida Portugaliya

Загружено в:

28.11.2024

Скачано:

0

Размер:

225.6923828125 KB
X X  a sr n in g ox ir i  X X I 
a sr n in g b osh la r id a  
Por tu ga liy a   Portugaliya (Portugal), Portugaliya	 
Respublikasi	
 (República	 Portuguesa)	 —	 
Yevropaning	
 janubiy	 -g arbida,	 Pirenei	 	ʻ
yarim	
 orolda	 joylashgan	 davlat.	 Atlantika	 
okeanidagi	
 Azor	 orollari	 va	 Madeyra	 
arxipelagini	
 o z	 ichiga	 oladi.	 Maydoni	 92,3	 	ʻ
ming	
 km².	 Aholisi	 10,53	 mln.	 kishi	 (2012).	 
Poytaxti	
 —	 Lissabon	 shahri	 Ma muriy	 	ʼ
jihatdan	
 2	 muxtor	 viloyat,	 22	 okrug	 
(distrito)ra	
 bo lingan,	 shundan	 18	 tasi	 	ʻ
materikda	
 joylashgan	 bo lib,	 11	 tarixiy	 	ʻ
viloyatga	
 birlashgan. Dav lat  t uzumi
Portugaliya — respublika. Amaldagi 
konstitutsiyasi 1976-yil 25-aprelda kuchga kirgan, 
unga 1982 va 1989-yillarda oʻzgartirishlar 
kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident (1996-
yildan Jorje Sampayyu), u umumiy toʻgʻri va 
yashirin ovoz berish yoʻli bilan 5 yilga va kupi 
bilan ikki muddatga saylanadi. Qonun 
chiqaruvchi hokimiyatni Respublika majlisi (bir 
pala-tali parlament), ijrochi hokimiyatni Vazirlar 
Kengashi (hukumat) amalga oshiradi Tashqi sav dosi
Portugaliya chetga mineral xom ashyo, 
toʻqimachilik va tikuvchilik buyumlari, vino, 
meva, poʻkak, qogʻoz, oziqovqat mahsulotlari, 
mashina-uskunalar chiqaradi. Chetdan qishloq 
xoʻjaligi mahsulotlari, xom ashyo va yoqilgʻi 
(asosan, neft va neft mahsulotlari), mashina va 
uskunalar, kimyoviy mahsulotlar keltiradi. 
Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya, Italiya, 
AQSH bilan savdo qiladi. Pul birligi — eskudo. DAVLAT GERBI  Portugaliya va O‘zbekiston 2022-yilni COVID-19 
pandemiyasidan so‘ng tiklanish yili, ya’ni siyosiy, 
diplomatik va iqtisodiy aloqalarni yaxshilash sifatida 
ko‘rmoqda. Ushbu cheklovlarga qaramay 12 yillik 
tanaffusdan so‘ng 2021-yil aprel oyida 
(videokonferensaloqa orqali) siyosiy 
maslahatlashuvlarning ikkinchi bosqichi o‘tkazildi. Har 
ikki tomon ham yaqin orada bo‘lib o‘tadigan siyosiy 
maslahatlashuvlarning uchinchi davrasini tashkil etishga 
xayrixoh bo‘lib turibdi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalar pandemiya davrida ham davom 
etdi va 2021-yil may oyida Portugaliya Savdo va 
investitsiya agentligi AICEP prezidentining Toshkentga 
tashrifi mamlakatlarimizning iqtisodiy hamkorlikni 
rivojlantirishdan manfaatdorligini namoyon etdi. 2021-
yilda savdo hajmimiz pandemiyagacha bo‘lgan darajadan 
oshdi va bu bizning birgalikdagi sa’y-harakatlarimizdan 
dalolatdir. Portugaliya va O‘zbekiston o‘rtasidagi hamkorlik va do‘stlik 
faqatgina ikki tomonlama hamkorlik bilan cheklanib 
qolmaydi. Mamlakatlarimiz Birlashgan Millatlar 
Tashkilotiga asoslangan xalqaro tashkilotlarda, jumladan 
Portugaliyaning BMT Xavfsizlik Kengashiga nomzodligi 
(2027-2028-yillar) va O‘zbekistonning Inson huquqlari 
kengashining (2021-2023-yillar) amaldagi mandati o‘rtasida 
o‘zaro yordam almashishga asoslangan keng qamrovli 
tarixga ega. Biz Yevropada xavfsizlik va hamkorlik 
tashkilotiga a’zo davlatlar sifatida inklyuzivlik va 
konsensus tamoyillariga asoslanib, barqarorlik, tinchlik va 
demokratiyaga intilib, muhim ishlarni amalga 
oshirmoqdamiz.
Ikkala davlat ham ana shu qadriyatlarga asoslangan global 
kun tartibini ishlab chiqishga chorlamoqda va hozirgi 
Yevroosiyo manfaatlarini hisobga olgan holda bu pozitsiya 
davom ettiriladi.  Portugaliya — industrial-agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda 
sanoatning ulushi — 30%, qishloq xoʻjaligi ulushi — 6% atrofida.
20-asr oxirlarida sanoatda mehnatga layoqatli aholining 33% ishladi 
va yalpi milliy mahsulotning 40% dan koʻprogʻini ishlab chiqardi. 
Temir, volfram, mis, uran, qalay rudalari, kumir, oltin, kumush qazib 
chiqariladi, dengiz suvidan tuz ajra-tib olinadi. Mayda metallurgiya 
korxonalarida va Lissabon yaqinidagi Seyshal shahridagi zavodda 
metall eritiladi. Sanoat ishlab chiqarish qiymatining salkam 30% 
mashinasozlik va metall ishlash korxonalari ulushiga toʻgʻri keladi. 
Kemasozlik, avtomobil yigʻuv, velosiped, mototsikl, motorlar, ayrim 
turdagi stanoklar, roʻzgʻor mashinalari, elektrotexnika va 
radioelektronika asbob-uskunalari ishlab chiqarish rivojlangan. 
Kimyo va neft kimyosi korxonalarida oltingugurt kislotasi, mineral 
o'gʻit, sintetik tola va plastmassa ishlab chiqariladi. Toʻqimachilik (ip 
va jun gazlama toʻqish), tikuvchilik, oziq,-ovqat (zaytun yogʻi, baliq 
konservalari, vino ishlab chiqarish) sanoati azaldan eksport uchun 
ishlaydi. Sement, chinni, oyna va sopol ishlab chiqarish korxonalari 
bor. Yiliga oʻrtacha 30 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi 
(asosan, GESlarda). Asosiy sanoat markazlari: Lissabon, Portu, 
Setubal, Barreyru, Braga. 7 yoshdan 13 yoshgacha oʻqish majburiy va bepul. Boshlangʻich maktabi 7 
yillik boʻlib, u 4 yillik boshlangʻich va 3 yillik qoʻshimcha kursdan iborat. 4 
yillik boshlangʻich maktab negiziga tayangan litseylar va shunga oʻxshash 
boshqa oʻquv yurtlari oʻrta maʼlumot beradi. Hunar-texnika taʼlimi beruvchi 
turli oʻquv yurtlarida oʻqish muddati 1 yildan 5 yilgacha. 8 universitet, oliy 
pogʻona kollejlari, harbiy va dengiz maktablari oliy maʼlumot beradi. Ko-
imbradagi universitet (1290-yil asos solingan, xuzurida 5 institut bor), 
Lissabon universiteti (1290-yil asos solingan, 1911-yil qayta tiklangan, 
xuzurida 8 institut bor), Lissabondagi texnika universiteti (1931-yil asos 
solingan), Portu shahridagi universitet (1911-yil asos solingan) ularning eng 
yiriklaridir. Portugaliyada Lissabon ilm-fan aka-demiyasi (1779), Milliy sanʼat 
akademiyasi (1932), 25 ilmiy tadqiqot instituti, koʻpgina filiallarga ega boʻlgan 
Tabiiy fanlar boʻyicha tadqiqot kengashi (1936-yil Lissabonda tashkil etilgan), 
tibbiyot, fizika fanlari, texnika masalalarini ishlab chiqish bilan 
shugʻullanuvchi tadqiqot markazlari bor. Ped., tarix, geogr., arxeologiya, 
sanʼatshunoslik, til va adabiyot arboblarini byrlashtiruvchi 48 ilmiy jamiyat 
mavjud. Yi-rik kutubxonalari: Fanlar akademiya-sining kutubxonasi (1779), 
Lissabondagi Milliy kutubxona (1796), Koim-bra universiteti kutubxonasi va 
boshqa Yirik muzeylari: Milliy qad. sanʼat muzeyi, Milliy zamonaviy sanʼat 
muzeyi, Xalq sanʼati muzeyi, Dengiz orti hududlari etnografiyasi muzeyi, 
Arxeologiya, Bezak sanʼati, Harbiy mu-zeylar (hammasi Lissabonda), Koimb-
radagi tabiat tarixi muzeyi va boshqa

X X a sr n in g ox ir i X X I a sr n in g b osh la r id a Por tu ga liy a

Portugaliya (Portugal), Portugaliya   Respublikasi  (República  Portuguesa)  —   Yevropaning  janubiy  -g arbida,  Pirenei   ʻ yarim  orolda  joylashgan  davlat.  Atlantika   okeanidagi  Azor  orollari  va  Madeyra   arxipelagini  o z  ichiga  oladi.  Maydoni  92,3   ʻ ming  km².  Aholisi  10,53  mln.  kishi  (2012).   Poytaxti  —  Lissabon  shahri  Ma muriy   ʼ jihatdan  2  muxtor  viloyat,  22  okrug   (distrito)ra  bo lingan,  shundan  18  tasi   ʻ materikda  joylashgan  bo lib,  11  tarixiy   ʻ viloyatga  birlashgan.

Dav lat t uzumi Portugaliya — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1976-yil 25-aprelda kuchga kirgan, unga 1982 va 1989-yillarda oʻzgartirishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident (1996- yildan Jorje Sampayyu), u umumiy toʻgʻri va yashirin ovoz berish yoʻli bilan 5 yilga va kupi bilan ikki muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Respublika majlisi (bir pala-tali parlament), ijrochi hokimiyatni Vazirlar Kengashi (hukumat) amalga oshiradi

Tashqi sav dosi Portugaliya chetga mineral xom ashyo, toʻqimachilik va tikuvchilik buyumlari, vino, meva, poʻkak, qogʻoz, oziqovqat mahsulotlari, mashina-uskunalar chiqaradi. Chetdan qishloq xoʻjaligi mahsulotlari, xom ashyo va yoqilgʻi (asosan, neft va neft mahsulotlari), mashina va uskunalar, kimyoviy mahsulotlar keltiradi. Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya, Italiya, AQSH bilan savdo qiladi. Pul birligi — eskudo.

DAVLAT GERBI