logo

Yerning iqlim mintaqalari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3564.1611328125 KB
Yerning iqlim mint aqalari  Ob-havoning biror joyga xos bo‘lgan
ko‘pyillik rejimi (holati) shu joyning  iqlimi  deyiladi .  I
q
l
i
m
 
h
o
s
i
l
 
q
i
l
u
v
c
h
i
 	
o
m
i
l
l
a
r
.Geografik kenglik
atmosfera
bosimi va havo 
massalari
yerusti tuzilishi Geografik kenglik   omili  harorat, bosim, havo massalari va doimiy 
shamollarning   zonal tarqalishiga olib keladi. Havo haroratining Yer yuzasida  
tarqalishi quyosh energiyasiga bog‘liq. Ekvatordan har ikkala   qutblar tomon 
havoning o‘rtacha yillik harorati 25—26 °C dan   –10 °C gacha pasayib boradi.    ikkinchi omil—atmosfera   bosimi  va  havo 
massalari

Troposferaning bir xil 
xusu siyatga ega bo‘lgan 
katta hajmdagi havolari 
havo massasi  deb   ataladi. 

Yer yuzida ekvatorial (issiq 
va nam), tropik (issiq va  
quruq), mo‘tadil (iliq va 
nam), qutbiy, ya’ni arktika va 
antarktika   (sovuq va quruq) 
havo massalari mavjud. 
Bular shu   ketma-ketlikda 
ekvatordan qutblarga 
tomon har ikkala 
yarimsharda   almashinadi.   Uchinchi  iqlim hosil qiluvchi omil —yerusti tuzilishi   tabiat  
komplekslarining xilma-xil bo‘lishiga iqlim orqali ta’sir etadi.   Iqlim mint aqalari.

Ekvatordan 
qutblarga tomon 
issiqlikning  
kamayishi hamda 
turli kengliklarda yil 
bo‘yi yoki fasllar 
bo`yicha turli havo 
massalarining 
hukmronligi tufayli 
Yer yuzida 7 ta asosiy 
va 6 ta oraliq iqlim 
mintaqalari vujudga 
kelgan.       Ekvatorial iqlim 
mintaqasi
yil davomida doimo 
harorat va namlik 
yuqori bo‘ladi Havo harorati 24°C 
dan 28°C  gacha 
o‘zgaradi. Yiliga 
1000–2000 mm yog‘in 
yog‘adi Ko‘pincha havo issiq 
hamda bulutli bo‘lib, 
tez-tez 
momaqaldiroq 
gumbirlab, jala 
quyadi.ekvatordan har ikki 
tomondagi 5–10° 
kengliklarni o‘z ichiga 
oladi Subekvatorial
(“sub” lotincha “yoni” 
degan ma’noda)
Yozda ekvatorial havo 
massalari kirib kelgani 
uchun mo‘l yomg‘ir 
yog‘adi. Yog‘inlar asosan 
yozda yog‘adi. Qish quruq 
bo‘lib, havo ochiq bo‘ladi. Qishda esa tropik havo 
massalari kirib keladi, 
shuning uchun qish quruq 
va yog‘insiz bo‘ladi, 
harorati yoznikidan deyarli 
farq qilmaydi. Materiklarning ichki 
qismlarida 1000–1500 
mm, tog‘ yonbag‘irlarida 
yillik yog‘in miqdori 5000–
10000 mm ga etadiHavo massalari mavsumga 
qarab o‘zgaradi. Yozda 
ekvatorial havo massalari, 
qishda tropik havo 
massalari kirib keladi Tropik iqlim mintaqasi
Havo ko‘p vaqt ochiq 
bo‘ladi Qish  iliq bo‘lsa ham, 
yozdan ko‘ra ancha 
salqin bo‘lad Materiklarning 
markaziy qismlarida 
cho‘l iqlimi vujudga 
kelgan (Sahroi Kabir, 
Arabiston va b.).har ikkala 
yarimsharda 
joylashgan.      Subtropik iqlim 
mintaqasi
Yozda issiq va quruq 
tropik havo hukmron 
bo‘ladi. Qishda  salqin va nam 
mo‘tadil havo 
massalari hukmron 
bo‘ladi. Eng sovuq oyning 
harorati musbat 
bo‘ladi, shuning uchun 
o‘simliklar 
vegetatsiyasi yil bo‘yi 
davom etadi.Shimoliy  va Janubiy 
yarimsharlar 30° va 
40° kengliklar 
oralig‘idagi hududlarni 
o‘z ichiga oladi Mo‘tadil iqlim mintaqasi
yil davomida mo‘tadil havo 
massalarining va g‘arbiy 
shamollarning
hukmronligidir. siklonlar harakatining 
faolligi, iliq yoz va sovuq 
qish, qalin qor qoplami, 
okeanlarda esa suzib 
yuruvchi muzlarning
ko‘pligidir. to‘rtta iqlim  turi ajratiladi: 
materik ichkarisidagi 
kontinental,  materik 
sohillaridagi yumshoq 
(dengiz), musson va okean 
iqlimlari.har ikkala  yarimsharning 
40° va 65° kengliklari 
oralig‘idagi  hududlarni o‘z 
ichiga oladi Subarktika va 
subantarktika iqlim 
mintaqalari
qishi nisbatan iliq iqlim 
(Bofort dengizi sohili, 
Baffin yeri, Severnaya 
Zemlya, Novaya Zemlya, 
Shpitsbergen orollari, 
Taymir, Yamal yarimorollari qishi sovuq iqlim 
(Kanadaning ko‘plab 
orollari, Novaya Sibir 
orollari, Sharqiy Sibir va 
Laptevlar dengizi sohillari); qishi juda sovuq iqlim. Yoz 
harorati 0 °C dan  past 
iqlim (Grenlandiya, 
Antarktida).Yil davomida muz bilan 
qoplanib  yotadi. Yog‘inlar 
kam, fasllar bo‘yicha 
haroratning  farqi katta. 
Yozi salqin, tuman bo‘lib 
turadi Qutbiy (Arktika 
va Antarktika) 
iqlim  mintaqalari Yozda mo‘tadil, 
qishda qutbiy 
havo
massalari 
hukmron
Yozi biroz iliq, 
yog‘inli, qishi 
sovuq va quruq 
bo‘ladi

Yerning iqlim mint aqalari

Ob-havoning biror joyga xos bo‘lgan ko‘pyillik rejimi (holati) shu joyning iqlimi deyiladi .

I q l i m h o s i l q i l u v c h i o m i l l a r .Geografik kenglik atmosfera bosimi va havo massalari yerusti tuzilishi

Geografik kenglik omili harorat, bosim, havo massalari va doimiy shamollarning zonal tarqalishiga olib keladi. Havo haroratining Yer yuzasida tarqalishi quyosh energiyasiga bog‘liq. Ekvatordan har ikkala qutblar tomon havoning o‘rtacha yillik harorati 25—26 °C dan –10 °C gacha pasayib boradi.