Yerning iqlim mintaqalari
![Yerning iqlim mint aqalari](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_1.png)
![Ob-havoning biror joyga xos bo‘lgan
ko‘pyillik rejimi (holati) shu joyning iqlimi deyiladi .](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_2.png)
![I
q
l
i
m
h
o
s
i
l
q
i
l
u
v
c
h
i
o
m
i
l
l
a
r
.Geografik kenglik
atmosfera
bosimi va havo
massalari
yerusti tuzilishi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_3.png)
![Geografik kenglik omili harorat, bosim, havo massalari va doimiy
shamollarning zonal tarqalishiga olib keladi. Havo haroratining Yer yuzasida
tarqalishi quyosh energiyasiga bog‘liq. Ekvatordan har ikkala qutblar tomon
havoning o‘rtacha yillik harorati 25—26 °C dan –10 °C gacha pasayib boradi.](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_4.png)
![](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_5.png)
![ikkinchi omil—atmosfera bosimi va havo
massalari
Troposferaning bir xil
xusu siyatga ega bo‘lgan
katta hajmdagi havolari
havo massasi deb ataladi.
Yer yuzida ekvatorial (issiq
va nam), tropik (issiq va
quruq), mo‘tadil (iliq va
nam), qutbiy, ya’ni arktika va
antarktika (sovuq va quruq)
havo massalari mavjud.
Bular shu ketma-ketlikda
ekvatordan qutblarga
tomon har ikkala
yarimsharda almashinadi.](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_6.png)
![Uchinchi iqlim hosil qiluvchi omil —yerusti tuzilishi tabiat
komplekslarining xilma-xil bo‘lishiga iqlim orqali ta’sir etadi.](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_7.png)
![Iqlim mint aqalari.
Ekvatordan
qutblarga tomon
issiqlikning
kamayishi hamda
turli kengliklarda yil
bo‘yi yoki fasllar
bo`yicha turli havo
massalarining
hukmronligi tufayli
Yer yuzida 7 ta asosiy
va 6 ta oraliq iqlim
mintaqalari vujudga
kelgan.](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_8.png)
![](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_9.png)
![](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_10.png)
![](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_11.png)
![Ekvatorial iqlim
mintaqasi
yil davomida doimo
harorat va namlik
yuqori bo‘ladi Havo harorati 24°C
dan 28°C gacha
o‘zgaradi. Yiliga
1000–2000 mm yog‘in
yog‘adi Ko‘pincha havo issiq
hamda bulutli bo‘lib,
tez-tez
momaqaldiroq
gumbirlab, jala
quyadi.ekvatordan har ikki
tomondagi 5–10°
kengliklarni o‘z ichiga
oladi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_12.png)
![Subekvatorial
(“sub” lotincha “yoni”
degan ma’noda)
Yozda ekvatorial havo
massalari kirib kelgani
uchun mo‘l yomg‘ir
yog‘adi. Yog‘inlar asosan
yozda yog‘adi. Qish quruq
bo‘lib, havo ochiq bo‘ladi. Qishda esa tropik havo
massalari kirib keladi,
shuning uchun qish quruq
va yog‘insiz bo‘ladi,
harorati yoznikidan deyarli
farq qilmaydi. Materiklarning ichki
qismlarida 1000–1500
mm, tog‘ yonbag‘irlarida
yillik yog‘in miqdori 5000–
10000 mm ga etadiHavo massalari mavsumga
qarab o‘zgaradi. Yozda
ekvatorial havo massalari,
qishda tropik havo
massalari kirib keladi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_13.png)
![Tropik iqlim mintaqasi
Havo ko‘p vaqt ochiq
bo‘ladi Qish iliq bo‘lsa ham,
yozdan ko‘ra ancha
salqin bo‘lad Materiklarning
markaziy qismlarida
cho‘l iqlimi vujudga
kelgan (Sahroi Kabir,
Arabiston va b.).har ikkala
yarimsharda
joylashgan.](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_14.png)
![Subtropik iqlim
mintaqasi
Yozda issiq va quruq
tropik havo hukmron
bo‘ladi. Qishda salqin va nam
mo‘tadil havo
massalari hukmron
bo‘ladi. Eng sovuq oyning
harorati musbat
bo‘ladi, shuning uchun
o‘simliklar
vegetatsiyasi yil bo‘yi
davom etadi.Shimoliy va Janubiy
yarimsharlar 30° va
40° kengliklar
oralig‘idagi hududlarni
o‘z ichiga oladi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_15.png)
![Mo‘tadil iqlim mintaqasi
yil davomida mo‘tadil havo
massalarining va g‘arbiy
shamollarning
hukmronligidir. siklonlar harakatining
faolligi, iliq yoz va sovuq
qish, qalin qor qoplami,
okeanlarda esa suzib
yuruvchi muzlarning
ko‘pligidir. to‘rtta iqlim turi ajratiladi:
materik ichkarisidagi
kontinental, materik
sohillaridagi yumshoq
(dengiz), musson va okean
iqlimlari.har ikkala yarimsharning
40° va 65° kengliklari
oralig‘idagi hududlarni o‘z
ichiga oladi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_16.png)
![Subarktika va
subantarktika iqlim
mintaqalari
qishi nisbatan iliq iqlim
(Bofort dengizi sohili,
Baffin yeri, Severnaya
Zemlya, Novaya Zemlya,
Shpitsbergen orollari,
Taymir, Yamal yarimorollari qishi sovuq iqlim
(Kanadaning ko‘plab
orollari, Novaya Sibir
orollari, Sharqiy Sibir va
Laptevlar dengizi sohillari); qishi juda sovuq iqlim. Yoz
harorati 0 °C dan past
iqlim (Grenlandiya,
Antarktida).Yil davomida muz bilan
qoplanib yotadi. Yog‘inlar
kam, fasllar bo‘yicha
haroratning farqi katta.
Yozi salqin, tuman bo‘lib
turadi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_17.png)
![Qutbiy (Arktika
va Antarktika)
iqlim mintaqalari Yozda mo‘tadil,
qishda qutbiy
havo
massalari
hukmron
Yozi biroz iliq,
yog‘inli, qishi
sovuq va quruq
bo‘ladi](/data/documents/0186c51a-334d-4068-b35c-5dd0994a1a11/page_18.png)
Yerning iqlim mint aqalari
Ob-havoning biror joyga xos bo‘lgan ko‘pyillik rejimi (holati) shu joyning iqlimi deyiladi .
I q l i m h o s i l q i l u v c h i o m i l l a r .Geografik kenglik atmosfera bosimi va havo massalari yerusti tuzilishi
Geografik kenglik omili harorat, bosim, havo massalari va doimiy shamollarning zonal tarqalishiga olib keladi. Havo haroratining Yer yuzasida tarqalishi quyosh energiyasiga bog‘liq. Ekvatordan har ikkala qutblar tomon havoning o‘rtacha yillik harorati 25—26 °C dan –10 °C gacha pasayib boradi.