Mavzu:Antivirus dasturlar. Reja I. Kirish II. Asosiy qism 1. Kompyuter viruslari haqida umumiy tushunchalar 2. Kompyuter viruslaridan himoyalanish usullari 3. Antivirus dasturlari III. Xulosa IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Kirish Kompyuter viruslari bugungi kunda ko'pchilikning eng dolzarb muammosidir. Bu hammani tashvishga solmoqda Bu mavzuga o’nlab kitoblar va yuzlab maqolalar yozilgan. Kompyuter viruslariga qarshi minglab professional mutaxassislar ko’plab kompaniyalarda ish olib borishmoqda. Bu mavzu o’ta qiyin va muhimki ko’p e’tiborni talab qilmoqda. Kompyuter virusi informatsiyani yo`qotish sabablaridan biri va asosiysi bo’lib qolmoqda. Viruslar ko’plab tashkilot va kompaniyalarni ishlarini buzishga olib kelganligi ma’lum. Shunday ma’lumotlar mavjudki, Niderlandiya gospitallaridan birida bemorga kompyuter kuygan tashxis bo`yicha iste’mol qilingan dori oqibatida bemor olamdan o`tgan. Bu kompyuter virusining ishi bo`lgan. E’tiborsizlik bilan qilingan ishdan kompyuter tezda virus bilan zararlanadi. Inson kasallik virusi bilan zararlansa issiqligi o`zgarishi, vazni o`zgarishi, xolsizlanish va og’riqning paydo bo`lishi ko`zda tutiladi. Kompyuter virusi bilan zararlangan kompyuterlarda quyidagilar kuzatiladi: dasturlarning ishlashining sekinlashishi, fayllar hajmi o`zgaradi, g`ayritabiiy va ba’zi bir noma’lum xatoliklar, ma’lumotlar va sistema fayllari yo`qotilishi. Ba’zi viruslar zararsiz ko’payadi, lekin qo’rqinchli emas. Bu viruslar ekranga xato ma’lumot chiqaradi. Ammo, bir turdagi viruslar hujum qiluvchi, ya’ni, yomon asoratlar qoldiruvchi hisoblanadi. Masalan, viruslar qatti q diskdagi informastiyalarni ham o’chirib tashlaydi. Kompyuter virusi o'zi nima? Ular ma'naviy qashshoq, hayotdan va boshqalardan alamzada dasturchilar tomonidan g’arazli maqsadlarda yozilgan dastur. Ular odatda, ko'p martalab nusxalanadi va ijrochi fayllarga "yopishib oladi". Ularning "ishga tushishi" oqibatida goh displeyda turli yot yozuvlar paydo bo'lishi, goh diskdagi yozuvlar (fayllar) ni o'chirib yuborishi mumkin.

Asosiy qism Kompyuter viruslari haqida umumiy tushunchalar Virus nima? Virus dasturi kompyuterdagi ma'lumotlar butunligini buzishga yoki ularni o'chirishga mo'ljallangan bo'ladi. Ilk bor virus dasturlari AQShda ishlab chiqarilgan, chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarqalgan edi. Ilk bor ishlab chiqarilgan virus dasturlari foydalanuvchini hotirjamligini buzishga va asabiga tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar yetkazishni o'zining maqsadi sifatida qabul qilib oldi. Hozirgi paytda butun dunyo buyicha 200000 dan ortiq virus dasturlari mavjud. Ular kompyuter viruslari bo'lib, kompyuterdagi ma'lumotlarga zarar yetkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib yuboradi. Mashxur «doktor» lardan biri D.N.Lozinskiy virusni kotibaga o`xshatadi. Tartibli kotibani faraz qilsak, u ishga keladi va stolidagi bir kunda qilishi kerak bo`lgan ishlarni – qog`ozlar xatlarni ko`radi. U bir varog`ni ko’paytirib bir nusxasini o`ziga ikkinchisini keyingi qo`shni stolga qo`yadi. Keyingi stoldagi kotiba ham kamida ikki nusxada ko’paytirib, yana bir kotibaga o`tkazadi. Natijada kontoradagi birinchi nusxa bir necha nusxalarga aylanadi. Ba’zi nusxalar yana ko’payib boshqa stollarga ham o`tishi mumkin. Kompyuter viruslari taxminan shunday ishlaydi, faqat qog`ozlar o`rnida endi dasturlar, kotiba bu - kompyuter. Birinchi buyruq «ko`chirish-nusxa olish» bo`lsa, kompyuter buni bajaradi va virus boshqa dasturlarga o`tib oladi. Agar kompyuter biror zararlangan dasturni ishga tushirsa virus boshqa dasturlarga tarqalib borib butun kompyuterni egallashi mumkin. Agar bir dona virusning ko’payishiga 30 sekund vaqt ketsa, bir soatdan keyin bu 1000000000 dan ortib ketishi mumkin. Aniqrogi kompyuter xotirasidagi bo`sh joylarni band qilishi mumkin. Xuddi shunday voqea 1988 yili Amerikada sodir bo`lgan. Global set orqali uzatilayotgan informastiya orqali virus bir kompyuterdan boshqasiga o`tib yurgan. Bu virus Morris virusi deb atalgan.

Ma’lumotlarni virus qanday yuk qilishi mumkin degan savolga shunday javob berish mumkin: 1. Virus nusxalari boshqa dasturlarga tez ko’payib o`tib oladi; 2. Kalendar bo`yicha 13-sana juma kunga tug`ri kelsa hamma hujjatlarni yo`q qiladi (uchiradi). Buni hammaga ma’lum «Jerusalem» («Time» virusi ham deb ataladi) virusi juda «yaxshi» amalga oshiradi. Ko’p hollarda bilib bo`lmaydi, virus qayerdan paydo bo`ldi. Kompyuter viruslari - ko’payuvchi, dasturlarni {| Ц ||ga ko`chib olishi, yomon oqibatlar keltirib chiqaruvchi dasturlardir. Lekin ular qat’iy bir ko`rinishda bo`lishi belgilab qo`yilmagan. Virusni Aniqlanishi shundaki, u kompyuter sistemasida joylashib va ko’payib borishiga bog`liq. Misol uchun, nazariy jihatdan operativ sistemada virus davolab bo`lmaydi. Bajaruvchi kodning soxasini tuzish va o`zgartirish ta’qiqlangan sistema misol bo`lishi mumkin. Virus hosil bo`lishi uchun bajariluvchi kodlar ketma-ketligi ma’lum bir sharoitda shakllanishi kerak. Kompyuter virusining xossalaridan biri o`z nusxalarini kompyuter tarmoqlari orqali bajariluvchi ob’ektlarga ko`chiradi. Bu nusxalar xam o`z-o`zidan ko’payish imkoniyatiga ega. Kompyuter viruslari qanday hosil bo`ladi? Biologik viruslardan farqli ularoq, kompyuter viruslarini inson tomonidan tuziladi. Viruslar kompyuter foydalanuvchilariga katta zarar yetkazadi. Ular kompyuter ishini to`xtatadi yoki qattiq diskdagi ma’lumotlarni uchiradi. Virus sistemaga bir necha yo`llar bilan tushishi mumkin: disketalar, dastur ta’minot yuklangan CD-ROM, tarmoq interfeysi yoki modemli bog`lanish, global Internet tarmog`idagi elektron pochta. Disketa virusdan zararlanishi oson. Zararlangan kompyuterga disketni solib o`qitilganda diskning bosh sektoriga virus tushadi.

Internet ma’lumotlar almashinishiga katta imkoniyat yaratadi. Lekin, kompyuter viruslari va zararli dasturlar tarqalishi uchun yaxshi muhit yaratadi. Albatta Internetdan olingan barcha ma’lumotlarda virus bor deb bo`lmaydi. Kompyuterda ishlovchi ko’pchilik mutaxassislar va operatorlar qabul qilinadigan ma’lumotlarni viruslardan tekshirishni doimo bajaradi. Internetda ishlayotgan har bir kishi uchun yaxshi antivirus ximoya zarur. «Kasperskiy laboratoriyasi» texnik ta’minot xizmati statistikasiga ko`ra, viruslardan zararlangan holatlarning 85% i elektron pochta orqali sodir bo`lgan. 1999 yilga nisbatan xozirgi kunda bu ko`rsatkich 70 % tashkil etadi. «Kasperskiy laboratoriyasi» elektron pochtalarga yaxshi antivirus ximoyasi kerakligini ta’kidlaydi. Virus tuzuvchilarga elektron pochta juda qulay. Amaliyot shuni ko`rsatadiki, ommabop dasturlar, operastion sistemalar, ma’lumotlarni uzatish texnologiyalari uchun viruslar ko’plab tuzilmoqda. Xozirda elektron pochta biznes va boshqa soxalarda muloqot uchun asosiy vosita bo’lib qolmoqda. Shuning uchun virus tuzuvchilari elektron pochtaga diqqatini qaratmoqda. Virus paydo bo`lish belgilari. Zararlangan kompyuterda eng muximi virusni aniqlash. Buning uchun virusni asosiy belgilarini bilish kerak: 1. Funksional dasturlarni ishini to`xtatish yoki noto’g`ri ishlashi; 2. Kompyuterni sekin ishlashi; 3. OS ni yuklanmasligi; 4. Fayl va kataloglarni yo`qolishi yoki ulardagi ma’lumotlarni buzilishi; 5. Fayllar modifikasiyasining sana va vaqktining o`zgarishi; 6. Fayl hajmining o`zgarishi; 7. Diskdagi fayllar miqdorining keskin ko’payishi; 8. Bo`sh operativ xotira hajmining keskin kamayishi; 9. Kutilmagan ma’lumotlar va tasvirlarning ekranga chiqishi; 10.Kutilmagan tovushlarning paydo bo`lishi; 11 .Kompyuterning tez-tez osilib qolishi.