Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilova

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1169.6533203125 KB

Ko'chirib olish

Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilova
Reja:
Kirish
Nazariy qism:
1.1. Mobile ilovalar va ularning asosiy tushunchalari
1.2. Mobile ilovalar yaratish
Asosiy qism:
2.1. “ Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilova ” dasturini mantiqiy
strukturasi va uni shakllantirish
2.2. Ilova foydalanuvchi interfeysini yaratish
2.3. Ilova funksionaligini taminlash
2.4. Dasturni qurish va apk fayl tayyorlash
Xulosa
Foydanaligan adabiyotlar

Kirish
Mobil ilovalar, mobil qurilmalar uchun yaratilgan dasturlar hisoblanadi. Bu
ilovalar, odatda mobil qurilmalarda ishga tushiriladigan boshqa ilovalardan farqli
o'laroq, o'rnatilgan mobil qurilmani yaxshiroq qo'llashga yordam beradi. Mobil
ilovalar, Android va iOS (Apple) platformalariga mo'ljallangan o'ziga xos
dasturlash tilida yoziladi.
Mobil ilovalarning asosiy tushunchalari quyidagilardir:
1. Mobil ilova tashqi interfeysi (UI): Mobil ilovalar o'zining tashqi interfeysi
orqali foydalanuvchilar bilan muloqotda bo'ladi. Bu interfeys, tugma, ikon, menyu
va boshqa interaktiv elementlarni o'z ichiga oladi. Mobil ilovalar, intuitiv, qulay va
ishlashga mo'ljallangan interfeyslarga ega bo'lishi kerak.
2. Mobil ilova asosiy funksiyalari: Mobil ilovalarning asosiy funksiyalari,
qurilma tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlardan foydalanish orqali bajariladi.
Misol uchun, telefon qo'llanilgan ilovada qo'ng'iroq qilish, habar yuborish,
rasmlarni olish, matn yozish va boshqalar kabi funktsiyalar bo'lishi mumkin.
3. Mobil ilova ma'lumotlar bazasi: Ko'plab mobil ilovalar, ma'lumotlarni
saqlash uchun ma'lumotlar bazasidan foydalanadi. Bu ma'lumotlar bazasi, ilovaga
tegishli ma'lumotlarni saqlab qo'yish, o'qish va o'zgartirishga imkon beradi. Bu,
ilova ma'lumotlarini doimiy saqlab turishni ta'minlayadi va foydalanuvchilar va
ilovaga xizmat ko'rsatuvchilar orasidagi ma'lumot almashishini mumkin qilar.
4. Mobil ilova to'plamlari: Mobil ilovalar, asosan bir nechta fungsional
to'plamlar yig'indisi sifatida yaratiladi. Bu to'plamlar, bir xil maqsad uchun yaxshi
integratsiya qilgan va bir-biri bilan aloqador bo'lgan ilova o'rikalaridan iborat
bo'lishi mumkin. Masalan, xarita ilovasi to'plami, o'qish-to'qish ilovasi to'plami
yoki ijtimoiy tarmoq bilan bog'liq ilovalar to'plami kabi.
5. Mobil ilova yo'nalishi: Mobil ilovalar, turli sohalarga yo'naltirilgan bo'lishi
mumkin. Bu sohalar, biznes ilovalari, ijtimoiy tarmoq ilovalari, o'yinlar,
ma'lumotlar analizi ilovalari, xarita va navigatsiya ilovalari, e-tijorat ilovalari va
boshqalar kabi bo'lishi mumkin.

I. NAZARIY QISM
1.1. Mobile ilovalar va ularning asosiy tushunchalari
Mobil ilova (inglizcha: Mobile app) — ma lum bir platforma (iOS, Android,ʼ
Windows Phone va boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va
boshqa mobil qurilmalarda ishlashga mo ljallangan dastur. Ko pgina mobil
ʻ ʻ
ilovalar qurilmaning o zida oldindan o rnatiladi yoki ularni App Store, Google
ʻ ʻ
Play va boshqalar kabi onlayn dastur do konlaridan bepul yoki pullik yuklab olish
ʻ
mumkin.Dastlab, mobil ilovalar elektron pochtani tezda tekshirish uchun
ishlatilgan, ammo ularning yuqori talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga
olib keldi, masalan, mobil telefon va GPS o yinlari, suhbatlashish, video tomosha
ʻ
qilish va Internetdan foydalanish. Ushbu atama 2007-yildan beri juda mashhur
bo lib, 2010-yilda Amerika Dialektik Jamiyati tomonidan „Yil so zlari“ ro yxatiga
ʻ ʻ ʻ
kiritilgan.Mobil ilovalar bozori bugungi kunda juda rivojlangan va barqaror o sib
ʻ
bormoqda. Statista prognozlariga ko ra, 2020-yilda mobil ilovalar sanoatining
ʻ
yillik yalpi daromadi $189 milliarddan oshadi.Mobil ilovalar - smartfon va
planshetlar kabi mobil qurilmalar uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot. Ular
mobil qurilmalarni funktsiyali va qiziqarli miniatyura kuchlariga aylantiradi. Ba'zi
qurilmalar ishlab chiqaruvchilarining ayrim uyali ilovalari yoki ular bilan
bog'langan uyali aloqa provayderlari bilan oldindan o'rnatilgan bo'ladi, lekin
ko'plab ilovalar qurilmaga xos ilova orqali mavjud do'konlar.
Ushbu ilovalarning maqsadlari o'yin-kulgidan, mahsuldorlikdan va o'yin-
kulgidan o'yin-kulgi, sport, fitnes va boshqa har qanday odamni tasavvur qilish
uchun gamutni boshqaradi. Ijtimoiy media - mobil ilovalarni ishlab chiqish va
qabul qilishning eng mashhur yo'nalishlaridan biri. Aslida, Facebook barcha
platformalarda 2017-yilda eng keng tarqalgan dastur hisoblanadi.Ko'pgina onlayn
ob'ektlar mobil veb-saytlar va mobil ilovalarga ega. Umuman olganda, farq bir
maqsadga qaratilgan: App odatda mobil veb-saytga qaraganda kichikroq bo'ladi,
ko'proq interaktivlik taklif qiladi va mobil qurilmada ishlatish oson va intuitiv
ravishda yanada aniqroq ma'lumotlarni taqdim etadi.

Mobil ilovalar turlari. Smartfon bozori deyarli bir necha o'n yillar oldin
o'sishni boshlagan, ammo bu uning eng yaxshi daqiqasi deb ayta olamiz.Ilovalar
ularning eng muvaffaqiyatli strategik nuqtasi edi va ular tasniflana boshlagan va
turli vazifalarni hal qilishga moyil bo'lganida, ularning tegishli do'konlarida yana
ko'plab takliflar paydo bo'ldi.Biroq, kompaniya o'z savdolarini yoki ular orqali
mavqeini oshirishga qaror qilishi uchun nima ekanligini bilish muhimdir Mobil
ilovalar turlari bozorda mavjud, shuningdek, uning asosiy funktsiyalari va
xususiyatlari sizning auditoriyangizga va potentsial mijozlarga eng mos
keladiganini tanlash uchun. Agar dasturlash va uning rivojlanishini tashkil etuvchi
elementlar haqida gapiradigan bo'lsak, biz guruhlashimiz mumkin Eng ko'p
ishlatiladigan mobil ilovalarning 3 asosiy turi. Unga berilgan foydalanishga va u
amalga oshiriladigan qurilmalar bilan mosligiga qarab, ular turli holatlar uchun
ishlatilishi mumkin.
Mahalliy ilovalar. Mahalliy mobil ilovalar ishlashi va ishlashi uchun har bir
operatsion tizimning eksklyuziv tilini talab qiladigan ilovalar sifatida tanilgan. Ular
ushbu maxsus qurilmalarning talablari asosida ishlab chiqilgan, shuning uchun ular
har bir tizimning spetsifikatsiyalari bo'yicha alohida ishlashi kerak.Misol uchun,
Android-da ishlashi uchun iOS uchun mo'ljallangan mahalliy ilova uchun to'liq
noldan va Android operatsion tizimi tilida qo'shimchasini yaratish kerak, ya'ni
operatsiyalarni qo'llab-quvvatlashni alohida ajratish kerak.Shu ma'noda iOS
ilovalari Objective-C tili ostida ishlab chiqilgan bo'lsa, Android esa ushbu
operatsion tizimni ishlab chiqish vaqtida foydalanilgan Java bilan ishlaydi. Agar
siz boshqa tizim uchun ilovani loyihalashni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, u o'ziga
xos tilda bajarilishi kerak.
Afzalliklar. Ushbu ilovalarning funktsiyalariga ko'ra, biz kompaniyamiz
uchun kerak bo'lgan yoki nima qilishni xohlayotganimizni tanlashda hisobga
olinadigan bir qator afzalliklarni aniqlashimiz mumkin. Agar dastur iOS uchun
ishlab chiqilgan bo'lsa, u turli modellarda mavjud bo'lgan barcha funktsiyalarni
hisobga oladi, shunda dastur dasturiy ta'minoti o'zining ishlashi va bajarilishida
ulardan foydalanadi. Bu uni tashkil etuvchi xususiyatlarni sezilarli darajada

kengaytiradi.Misol uchun, agar telefonda barmoq izini o'qish qurilmasi bo'lsa,
WhatsApp kabi mahalliy ilova o'z tizimini buzg'unchilardan himoya qilish uchun
ushbu xususiyatdan foydalanishi mumkin.Ular internetga ulanmasdan ishlashlari
mumkin.Bu nuqta mahalliy ilovalar o'rnatilishi va ishlashi uchun tizim
resurslaridan foydalanishi bilan bog'liq. Ko'pchilik ma'lumotlarni yuborish va
qabul qilish uchun internetga ulanishi kerak bo'lsa-da, ular osongina ochilishi va
vositalarining aksariyati bilan ishlashi mumkin.
App Store yoki Google Play faqat o'zlarining maxsus operatsion tizimlari
uchun ishlab chiqilgan ilovalarni o'z do'konlarida nashr etadi. Albatta, siz ba'zi
xavfsizlik choralarini ko'rishingiz kerak bo'lsa-da, lekin bu marketingni amalga
oshirishda ijobiy nuqta.Qurilmalar takomillashgani va ularning ishlab
chiqaruvchilari o‘z operatsion tizimlariga muntazam yangilanishlar chiqarayotgani
sababli, ilovalar ortda qolishi mumkin emas. Ilova yangilanishlari nafaqat
yaxshilanishlarni qo'shadi, balki xatolarni tuzatadi va kechikishlarni tuzatadi.
Kamchiliklari. Mahalliy ilovani tanlashdan oldin bilishingiz kerak bo'lgan
ba'zi salbiy fikrlar ham mavjud:Ularni ishlab chiqish qimmatroq,Siz ularni doimiy
ravishda yangilab turishingiz va har bir tizimda alohida ishlashingiz kerakligi
sababli, rivojlanishni qo'llab-quvvatlash odatda yaratish uchun ko'proq moliyaviy,
insoniy va texnologik resurslarni talab qiladi,Kodlarni qayta ishlatish mumkin
emas,Bu operatsion tizimlarning turli tillari bilan bog'liq. Shu sababli, iOS uchun
yaratilgan dastur hech qachon Androidda ishlamaydi va siz ushbu OT parametrlari
va talablariga rioya qilgan holda uni noldan qayta yaratishingiz kerak bo'ladi.
1. Mobil ilova platformalari: Mobil ilovalar Android va iOS (Apple)
platformalariga moslashtirilgan holda yaratiladi. Android, Google tomonidan
ishlab chiqilgan va dunyoda eng keng tarqalgan mobil operatsion tizimdir. iOS esa
Apple tomonidan ishlab chiqilgan va faqatgina Apple qurilmalari (iPhone, iPad)
uchun mo'ljallangan operatsion tizimdir.
2. Mobil ilovalar uchun dasturlash tillari: Android ilovalarini dasturlash
uchun asosan Java va Kotlin tillari ishlatiladi. Java o'zining to'rtinchi versiyasini
Android ilovalarini yaratish uchun ishlatish mumkin. Kotlin esa Android

ilovalarini yaratish uchun yangi, sodda va qulay dasturlash tili sifatida taklif
qilinadi. iOS ilovalarini esa Apple tomonidan ishlab chiqilgan Swift dasturlash tili
bilan yaratish mumkin.
3. Mobil ilova yaratish vositalari: Mobil ilovalarni yaratishda
foydalanuvchilar uchun turli dasturlash vositalari mavjud. Misol uchun, Android
Studio Android ilovalarini yaratish uchun moslashuvchan, kompleks dasturlash
muhiti hisoblanadi. Xuddi shunday, Xcode esa iOS ilovalarini yaratish uchun
moslashuvchan dasturlash muhiti hisoblanadi. Bu vositalar dasturlash jarayonini
osonlashtirish va ilovalarni amalga oshirishda yordam beradi.
4. Mobil ilova ishlab chiqish jarayoni: Mobil ilova yaratish jarayoni odatda
quyidagi bosqichlardan iborat bo'ladi:
- Talablar tahlili: Ilovaning maqsadi, funktsiyalari va qo'llanuvchilarga
qanday yordam berishi lozimligini tushunish uchun talablar tahlili amalga
oshiriladi.
- Dizayn va interfeys yaratish: Ilovaning dizayni va foydalanuvchilar bilan
tashqaridan ko'rinadigan tashqi interfeysi yaratiladi.
- Dasturlash: Mobil ilova, tanlangan dasturlash tillari va muhiti yordamida
yaratiladi. Kerakli funktsiyalarni o'rnatish va ulardan foydalanish mumkin.
- Testlash va tanlash: Ilova yaratilganidan so'ng, uning davom etishini
ta'minlash va xato va muammo larini aniqlash uchun testlar o'tkaziladi. Testlash
natijalariga ko'ra ilova ustunliklari va kamchiliklari hisobga olinadi.
- E'lon qilish va tarqatish: Ilova ilgari tarqatiladi va foydalanuvchilar
uchun amalga oshirishga mo'ljallangan.
5. Ilova doirasidagi xizmatlar: Mobil ilovalar boshqarish tizimlari,
ma'lumotlar bazalari, habarlar yuborish xizmatlari, kartalar va navigatsiya
xizmatlari, ma'lumot analitikasi va boshqalar kabi qo'shimcha xizmatlardan
foydalanishi mumkin. Bu xizmatlar, ilova foydalanuvchilari va ilovaga xizmat
ko'rsatuvchilari orasidagi ma'lumot almashishni va kommunikatsiyani ta'minlayadi.

1.2. Mobile ilovalar yaratish
Mobil ilova yaratish uchun bir nechta tillar va freymvorklar mavjud. Ulardan
ba'zilari quyidagilardir:
1. Java: Java dasturlash tili, Android ilovalarini yaratish uchun o'rtacha ravishda
ishlatiladi. Bu kuchli, oson o'rgatiladigan va keng tarqalgan dasturlash tili
hisoblanadi. Java, Android SDK (Software Development Kit) bilan birga
ishlatiladi va Android Studio dasturlash muhitida ishlatiladi.
2. Kotlin: Kotlin, Android ilovalarini yaratish uchun yangi va qulay dasturlash tili
hisoblanadi. Kotlin, Java bilan to'liq muvofiq ishlash imkonini beradi va Android
Studio bilan ham integratsiya qilinadi. Kotlin, oson syntaksisiga va kamroq kod
yozishga imkon berishi bilan mashhurdir.
3. Swift: Swift, iOS ilovalarini yaratish uchun Apple tomonidan ishlab chiqilgan
dasturlash tili hisoblanadi. U shunchaki sodda va oson syntaxga ega bo'lib, tezlik
va xavfsizlikni oshiradi. Swift, iOS platformasidagi ilovalarni yaratishda asosiy
dasturlash tili sifatida ishlatiladi.
4. Objective-C: Objective-C, Swift dan oldingi asosiy iOS dasturlash tili bo'lib,
iOS ilovalarini yaratishda hali ham ishlatiladi. Objective-C, iOS SDK bilan birga
ishlatiladi va eski ilovalarni yangilash, integratsiya qilish va Swift bilan muvofiq
ishlaydigan ilovalarni yaratish uchun ishlatiladi.
Freymvorklar esa mobil ilovalar yaratishda foydalaniladigan tayyor qismlar,
qo'llanmalar va kodlar to'plamlari hisoblanadi. Ba'zi eng mashhur mobil
freymvorklar quyidagilardir:
1. Android freymvorki: Android ilovalarini yaratishda ishlatiladigan eng mashhur
freymvorklar Android SDK bilan ta'minlangan. Bu freymvork ilova interfeysi
yaratish uchun UI qismi (Activity, Fragment), ma'lumotlar bazasi integratsiyasi
(SQLite, Room), tarmoq ishlash (Retrofit), hujjatlar, multimedia muhit va boshqa
komponentlarni o'z ichiga oladi.

2. iOS freymvorki: iOS ilovalarini yaratishda Apple tomonidan taqdim etilgan
UIKit freymvorki o'rnatilgan. UIKit, ilova interfeysi yaratishda kerakli
komponentlarni (View, ViewController), animatsiya, aloqa, grafika, hujjatlar bilan
ishlash, tarmoq, multimediyalar va boshqa ilova funktsiyalarini o'z ichiga oladi.
3. React Native: React Native, ham Android ham iOS uchun mobil ilovalarni
yaratishda ishlatiladigan tanlovdan chiqgan bir freymvork hisoblanadi. Bu
freymvork JavaScript tilidan foydalanadi va bir marta yozilgan koddan ham
Android, ham iOS ilovalarini o'rnatish imkonini beradi.
4. Flutter: Flutter, Google tomonidan taqdim etilgan freymvork hisoblanadi. Dart
dasturlash tilidan foydalanadi va kross-platforma ilovalarni yaratish imkonini
beradi. Flutter, ilova interfeysi, animatsiya, grafika, tarmoq, hujjatlar va boshqa
funktsiyalar uchun mo'ljallangan keng imkoniyatlarga ega.
Bu faqat ba'zi freymvorklar va tillar, mobil ilovalar yaratishda foydalaniladigan
ko'p vaqt o'tkaziladigan turli freymvorklar mavjud. Tanlov shaxsiy va loyihaning
talablari, tajribangiz va shaxsiy qobiliyatlariga qarab belgilanishi lozim.
Mobil ilova yaratishning muhim qadamlari quyidagicha bo'lishi mumkin:
1. Maqsad va tushunchalarni aniqlash: Mobil ilova yaratish jarayonini boshlash
uchun ilovaning maqsadini va tushunchalarini aniqlashingiz kerak. Maqsad,
ilovaning qanday bir vazifani bajarishi kerakligini ifodalaydi, masalan, e-tijorat
platformasi, ijtimoiy tarmoq ilovasi yoki o'yin.
2. Qo'llanuvchilar tahlili: O'zlangan foydalanuvchilar tahlili, ilovangizning asosiy
maqsad va yo'nalishini aniqlashga yordam beradi. Foydalanuvchilar tahlili,
o'zining talablari, ehtiyojlari va yo'qotishlari bo'yicha ma'lumotlar to'plashni o'z
ichiga oladi. Bu ma'lumotlar, ilovangizni foydalanuvchilar uchun foydali va qulay
qilishda foydalanish mumkin.
3. Dizayn va interfeys yaratish: Ilova dizayni va tashqi interfeysi, foydalanuvchilar
bilan muloqotda bo'lishning asosiy qismidir. Uning o'rnatilgan dizayni, yoritish,
ranglar va elementlar o'z ichiga oladi. Foydalanuvchilar bilan hamkorlik qilish va

ularga qulaylik ko'rsatish uchun dizayn va interfeysning intuitiv va qulay bo'lishi
kerak.
4. Ilova dasturlash: Ilova dasturlash jarayonida, yaratilgan tushunchalarni va
dizaynni asosida mobil ilovani amalga oshirish uchun dasturlash tilidan
foydalanish kerak. Android ilovalari uchun Java yoki Kotlin, iOS ilovalari uchun
Swift dasturlash tillari o'zining platformasiga moslashtirilgan holda ishlatiladi.
Dasturlash muhiti va vositalaridan foydalanib, ilova asosiy funksiyalarini yaratish
va ulardan foydalanish mumkin.
5. Testlash va ishga tushirish: Ilova yaratilgandan so'ng, uni kuchli siniqqa
o'tkazish kerak. Xato va muammo larni aniqlash uchun test jarayonlari o'tkaziladi.
Bu loyihani to'g'ri ishlashini va foydalanuvchilarga qulaylik ko'rsatishini
ta'minlashga yordam beradi. Testlar natijalariga muvofiq taqrimanliklar va
to'liqishlar amalga oshirilishi kerak.
6. E'lon qilish va tarqatish: Ilova ishga tushirish jarayonida uning e'loni va
tarqatishi muhim bo'ladi. Ma'lumotlar bazasida, mobil ilova doirasidagi
xizmatlarda va turli platformalardagi ilova do'konlarida ilovaning o'rnatilishi va
tarqatishini ta'minlash kerak.

ASOSIY QISM
2.1. Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilovasini mantiqiy strukturasi
quyidagicha.
Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilovaning mantiqiy strukturasini quyidagicha
ko'rsatish mumkin:
1. Ma'lumotlar Modeli (Data Model):
- Xarajat obyekti (Expense object): Bu obyektga xarajatning tarkibi (miqdori,
turi, sana, to'lov usuli, va boshqalar) saqlanadi.
- Avtomobil xarajatlari ro'yxati (Expense list): Bu ro'yxatga xarajat obyektlari
saqlanadi.
2. Foydalanuvchi Interfeysi (User Interface):
- Foydalanuvchi interfeysi, Avtomobil xarajatlarini kiritingiz, Avtomobil
xarajatlarini ko'rish, Avtomobil xarajatlarini tahrirlash, Avtomobil xarajatlari
haqida ma'lumotlarni ko'rish va boshqalar kabi amallarni bajarish uchun bir nechta
asosiy ekranlardan (aktivitelerdan) iborat bo'lishi mumkin.
- Asosiy ekranlarda xarajat kiritish uchun forma, Avtomobil xarajatlari ro'yxatini
ko'rish uchun ro'yxat ko'rinishi, Avtomobil xarajatlarini tahrirlash uchun tahrir
qilish ekranlari va boshqalar kabi komponentlar mavjud bo'ladi.
3. Avtomobil xarajatlarini Hisoblash (Expense Calculation):
- Avtomobil xarajatlarini hisoblash funktsiyalari, Avtomobil xarajatlarini
qo'shish, o'chirish, tahrirlash, hisoblash va boshqalar kabi amallarni bajarish uchun
yozilishi kerak.
- Avtomobil xarajatlarini hisoblashda miqdorlar, valyuta, to'lov usuli, sana,
kategoriyalar va boshqalar bilan ishlash mumkin bo'ladi.
4. Ma'lumotlar saqlash va o'qish (Data Storage and Retrieval):
- Avtomobil xarajatlari va boshqalar kabi ma'lumotlar, ma'lumotlar ombori yoki
lokal ma'lumotlar bazasida saqlanishi mumkin.

- Avtomobil xarajatlarini saqlash va o'qish uchun to'g'ridan-to'g'ri SQL, Firebase,
Room yoki SharedPreferences kabi kerakli tekhnologiyalardan foydalanish
mumkin.
5. Real vaqt rejimidagi Avtomobil xarajatlari (Real-time Expenses):
- Agar ilova real vaqt rejimida ishlashi kerak bo'lsa, alohida to'g'ridan-to'g'ri
xabar almashish tizimini yaratish va Avtomobil xarajatlarini boshqarish uchun
Firebase Realtime Database, WebSocket, MQTT yoki boshqa texnologiyalardan
foydalanish mumkin.
Bu mantiqiy struktura, kalkulyator ilovasi uchun umumiy jadvallashuv
strukturasiga o'xshashligi bilan bir xil bo'ladi. Ushbu struktura asosida ilova
qo'shish, o'chirish, tahrirlash va hisoblash funktsiyalarini bajarishi mumkin va
foydalanuvchi interfeysi orqali foydalanuvchiga Avtomobil xarajatlarini
boshqarish imkoniyatini beradi. Buning o'zida, ma'lumotlar saqlash, hisoblash,
ma'lumotlarni ko'rish va o'qish kabi qo'shimcha funksiyalar mavjud bo'ladi.
Dastur strukturasi tuzilishi

2.2. Ilova foydalanuvchi interfeysini yaratish
Android Studio, Android ilovalarini yaratish uchun rasmiy integratsiya
muhitini taqdim etuvchi kompilyator va muharrir hisoblanadi. U Android
ilovalarini yaratish, kod yozish, grafiklar tahrir qilish, ilova testini o'tkazish va
ilovani boshqarish imkonini beradi.
Java esa umumiy maqsadli dasturlash tili hisoblanadi, Android ilovalarini
yaratish uchun ham ko'p ishlatiladi. Java, platformaga bag'li bo'lib, Android
ilovalarini yaratish uchun Android Studio va Android SDK bilan integratsiya
qilinadi. Java tilida yozilgan ilovalar, Android platformasida ishlaydigan ilovaga
aylanadi.
Java ilovalarni yaratish uchun ko'plab asosiy tushunchalar va imkoniyatlar
mavjud. Ular quyidagilardan iborat:
1. Obyektga yo'naltirilgan dasturlash: Java obyektoriyentlangan dasturlash tili
hisoblanadi. Bu, obyektlar yordamida ma'lumotlar va funksiyalarni birlashtirish
imkonini beradi. Bu, dasturlarni tizimli va tartiblangan qilishga yordam beradi.
2. Platforma-mustaqil: Java, platforma-mustaqil dasturlash tili sifatida mashhurdir.
Bu, bir marta yozilgan dastur ma'muriyati bilan turli platformalarda ishlayishi
uchun o'z imkoniyatlarini taqdim etadi. Bu, Android, Windows, Mac OS, Linux va
boshqalar kabi platformalarda ishlovchi dasturlarni yaratish imkonini beradi.
3. Qulay API: Java, ko'plab standart bibliotekalarni va platforma interfeyslarini
(API) taqdim etadi. Bu interfeyslar orqali fayllar bilan ishlash, tarmoq bilan
aloqalar o'rnatish, grafiikani boshqarish, ma'lumotlarni saqlash va yuklash, to'lov
jarayonlarini boshqarish va boshqa amallar bajarish imkonini beradi.
4. Garb ko'rsatkichlarini boshqarish: Java, garb to'plami tomonidan avtomatik
ravishda to'plamni boshqarishga yordam beradi. Bu, yodda tutilgan obyektlarni
avtomatik ravishda yutib tashlash va xotiradagi ehtiyojlarni avtomatik ravishda
belgilash va boshqarishga imkon beradi. Bu, dasturlarni xavfsiz va xotira boyicha
samarali qilishda muhim bo'lgan tushunchadir.

Java va Android Studio, Android ilovalarini yaratishda ko'p ishlatilgan va
o'rganilgan vositalardir. Bu texnologiyalar yordamida qulay va kuchli Android
ilovalarini yaratish va ulardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lish mumkin.
Dasturni yaratish uchun kerak bo’ladigan komponentalar
Quiz dasturi yaratish uchun kerak bo'ladigan komponentlar quyidagilardir:
1. Text: Matn oynasini yaratish uchun ishlatiladi. Matnlar, sarlavhlar, tugmalar va
boshqa matn elementlarini ko'rsatish uchun ishlatiladi.
2. <EditText> tugmasi, Android platformasida matn kiritish uchun ishlatiluvchi interfeys
elementini ifodalaydi. Ushbu elementga matn kiritilishi mumkin bo'ladi va foydalanuvchi
kiritgan matn o'zgaruvchiga olinadi. .

3. RecyclerView, Android platformasida ro'yxat ko'rinishidagi ma'lumotlarni
dinamik tarzda ko'rsatish va boshqarish uchun ishlatiluvchi bir elementdir.
RecyclerView o'zida adapter, layout manager va item animator kabi
komponentlarni saqlaydi.
4.Button ushbu komponenta tugma hisoblanib asosiy ishalarni bajaradi.

2.3. Ilova funksionaligini taminlash.
Ushbu kod metodda ma'lumotlar bazasida saqlangan malumotlarni qayta tiklash va
"price" ustunidagi qiymatni "0$" ga o'zgartirishni amalga oshiradi. Bunda
`DBHelper` nomli ma'lumotlar bazasi yordamchi sinfidan foydalanilganligi
ko'rinadi.
Kodning tavsifi:
1. `ContentValues` obyektini yaratib "price" ustuniga "0$" qiymatini
joylashtiriladi.
2. `DBHelper` yordamchi sinfidan `getWritableDatabase()` metodi orqali yozuvchi
ma'lumotlar bazasiga yozish uchun o'zgaruvchan sQLiteDatabase olish.
3. `DBHelper.temp_name` orqali ma'lumotlarni o'qish uchun `query()` metodini
ishga tushiramiz. `DBHelper.temp_name` ma'lumotlar bazasidagi jadval nomini
ifodalaydi.
4. `Cursor` obyektini olish va `DBHelper.price` ustunining indeksini olish.
5. `Cursor` ning `moveToFirst()` metodi orqali birinchi qatordan boshlab tomosha
qilish.
6. `do-while` tsikli orqali hamma qatorlar uchun murojaatni amalga oshiramiz.
- `sQLiteDatabase.update()` metodi orqali "price" ustunidagi qiymatni "0$" ga
o'zgartirishni amalga oshiramiz. Shuningdek, "price" ustunidagi qiymatni

o'zgartirishga aloqador bo'lgan qatorni tanlash uchun `cursor.getString(price)`
ishlatiladi.
7. `moveToNext()` metodi orqali keyingi qatorga o'tishni tekshiramiz. Agar
keyingi qator mavjud bo'lsa, tsikl davom etadi.
8. `Cursor` ni yopamiz.
9. `SQLiteDatabase` ni yopamiz.
Ushbu kod metodda ma'lumotlar bazasida saqlangan malumotlarni qayta
tiklash va "price" ustunidagi qiymatni "0$" ga o'zgartirishni amalga oshiradi.
Bunda `DBHelper` nomli ma'lumotlar bazasi yordamchi sinfidan
foydalanilganligi ko'rinadi.
Kodning tavsifi:
1. `ContentValues` obyektini yaratib "price" ustuniga "0$" qiymatini
joylashtiriladi.
2. `DBHelper` yordamchi sinfidan `getWritableDatabase()` metodi orqali
yozuvchi ma'lumotlar bazasiga yozish uchun o'zgaruvchan sQLiteDatabase
olish.
3. `DBHelper.temp_name` orqali ma'lumotlarni o'qish uchun `query()`
metodini ishga tushiramiz. `DBHelper.temp_name` ma'lumotlar bazasidagi
jadval nomini ifodalaydi.
4. `Cursor` obyektini olish va `DBHelper.price` ustunining indeksini olish.
5. `Cursor` ning `moveToFirst()` metodi orqali birinchi qatordan boshlab
tomosha qilish.
6. `do-while` tsikli orqali hamma qatorlar uchun murojaatni amalga
oshiramiz.
- `sQLiteDatabase.update()` metodi orqali "price" ustunidagi qiymatni
"0$" ga o'zgartirishni amalga oshiramiz. Shuningdek, "price" ustunidagi

qiymatni o'zgartirishga aloqador bo'lgan qatorni tanlash uchun
`cursor.getString(price)` ishlatiladi.
7. `moveToNext()` metodi orqali keyingi qatorga o'tishni tekshiramiz. Agar
keyingi qator mavjud bo'lsa, tsikl davom etadi.
8. `Cursor` ni yopamiz.
9. `SQLiteDatabase` ni yopamiz.
2.1. Dasturni qurish va apk fayl tayyorlash
Yangi kun qo’shish oynasi Harajatlar grafigi oynasi

Xulosa.
Kurs ishi uchun mobil ilova yaratish jarayonini quyidagi qadamlar bilan
xulosa qilish mumkin:Maqsad va ma'lumotlar to'plamini tushuning: Kurs ishi
uchun mobil ilovani yaratishdan oldin, maqsadlaringizni va ma'lumotlar
to'plamingizni tushunib oling. Bu sizga loyihaning to'plam archasidagi yo'l va
o'zgarishlarni tayyorlashda yordam beradi.Dasturlash tilini va platformasini
tanlang: Mobil ilova yaratish uchun qaysi dasturlash tilini va platformasini
ishlatishni tanlang. Kotlin va Java Android uchun, Swift va Objective-C esa iOS
uchun eng ko'p ishlatiladigan dasturlash tillaridir.Proyektni yo'lovchilar bilan
belgilang: Kurs ishida nima yaratmoqchi bo'lsangiz, proyektni tayyorlashda nima
yordam kerakligini aniqlang. Misol uchun, o'yin ilovasi, xarita ilovasi, chat ilovasi
yoki ko'plab bilimlar yoki mahsulotlar haqidagi ilovani yaratsangiz, yo'lovchilarni
va ularga qanday xizmat ko'rsatishni belgilang.Ma'lumotlar modelini va interfeysni
loyihalash: Ma'lumotlar modelini va ilova interfeysini tuzish uchun loyihalashni
boshlang. Ma'lumotlar modeli, ilovada saqlanadigan ma'lumotlar strukturasi,
xususiyatlari va ularga bog'liq metodlarni o'z ichiga oladi. Interfeys esa ilovaning
foydalanuvchiga ko'rsatadigan UI elementlarini va ularga interaktivlikni qo'shish
uchun kerakli ko'rinishlarni o'z ichiga oladi.Asosiy funksiyalarni yaratish: Ilovada
kerakli asosiy funksiyalarni yaratishdan boshlang. Bu foydalanuvchining
ma'lumotlarni kiritish, ma'lumotlarni saqlash, ulashish, tahrirlash, yuklash va
ko'rish, biznes-logicni amalga oshirish va boshqalar kabi funktsiyalarni o'z ichiga
oladiInteraktivlikni qo'shish: Foydalanuvchiga interaktivlik va to'plamlar orqali
ilovani ishlata olish imkonini berish uchun interfeysga interaktivlikni qo'shing.
Tugmalar, oynalar, belgilash to'g'risidagi belgilar, ma'lumotlarni kiritish yoki
o'qish oynalari, rasm yuklash funktsiyalari kabi interaktivlikni o'rnatish uchun UI
elementlarga mos keladigan ko'rinishlarni qo'shing.Test va qayta ishlash: Ilovani
sinovdan o'tkazing va istalgan xatolarni aniqlang va tuzatish uchun zarur
o'zgarishlarni qiling. Ilovaning ishga tushirishdan oldin qayta sinovdan o'tish va
to'g'ri ishlashi va foydalanuvchining kerakli funksiyalarni qo'llashini tekshirish
uchun imkoniyatlar yaratish juda muhimdir.Ilovaning tasdiqlash va taqdimot:

Ilovani kurs ishi doirasida tasdiqlang va taqdim etish uchun to'plamlar,
dokumentatsiyalar, demo videolar yoki boshqa ko'rinishlarda ishlating. Bu sizning
ishingizni ko'rsatish va o'zingizning yaratgan ilovangizni kurs ishi jamoasiga
taqdim etishning muhim qismi.Bu xulosa yordamida, mobil ilova yaratish kurs
ishini tuzish jarayonida muvaffaqiyatga erishishingiz mumkin. Uni qadam-qadam
hamda to'g'ri yo'nalishda o'tkazish va loyihani maqsad va talablaringizga
moslashtirish juda muhimdir.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. "Android Programming: The Big Nerd Ranch Guide" - Bill Phillips va
Brian Hardy
2. "Head First Android Development: A Brain-Friendly Guide" - Dawn
Griffiths va David Griffiths
3. "Mobile Design Pattern Gallery: UI Patterns for Smartphone Apps" -
Theresa Neil
4.Android Weekly (https://androidweekly.net): Haftalik ravishda yangilangan
Android dasturlash bo'yicha maqolalarni taqdim etuvchi bu xizmat, so'nggi
yangiliklarni, loyihalarni, kutubxonalarni va qo'llanmalarni kuzatib borish uchun
yaxshi bir manbadir.
5.Udacity (https://www.udacity.com): Udacity, onlayn ta'limni amalga
oshiradigan bir platformadir. Android dasturlash bo'yicha kurslarini taklif qiladi va
amaliy mashg'ulotlar orqali mustaqil ravishda Android loyihalari yaratishni
o'rganishga yordam beradi.
6.Medium (https://medium.com): Android dasturlash sohasida bir nechta
maqolalar va bloglar mavjud. Bu manba orqali yangiliklarni kuzatib borishingiz va
Android bo'yicha mustaqil dasturlash maqolalarini o'qingiz mumkin.
7.Android Developers YouTube kanali
(https://www.youtube.com/user/androiddevelopers): Android jamoasi tomonidan
yaratilgan rasmiy YouTube kanalidir. Bu manba orqali Android dasturlash
sohasida narsalar bilan tanishishingiz, konferensiyalarni ko'rish va yo'riqnoma
videolari orqali mustaqil o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishingiz mumkin.

Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilova Reja: Kirish Nazariy qism: 1.1. Mobile ilovalar va ularning asosiy tushunchalari 1.2. Mobile ilovalar yaratish Asosiy qism: 2.1. “ Avtomobil xarajatlarini hisoblovchi ilova ” dasturini mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish 2.2. Ilova foydalanuvchi interfeysini yaratish 2.3. Ilova funksionaligini taminlash 2.4. Dasturni qurish va apk fayl tayyorlash Xulosa Foydanaligan adabiyotlar

Kirish Mobil ilovalar, mobil qurilmalar uchun yaratilgan dasturlar hisoblanadi. Bu ilovalar, odatda mobil qurilmalarda ishga tushiriladigan boshqa ilovalardan farqli o'laroq, o'rnatilgan mobil qurilmani yaxshiroq qo'llashga yordam beradi. Mobil ilovalar, Android va iOS (Apple) platformalariga mo'ljallangan o'ziga xos dasturlash tilida yoziladi. Mobil ilovalarning asosiy tushunchalari quyidagilardir: 1. Mobil ilova tashqi interfeysi (UI): Mobil ilovalar o'zining tashqi interfeysi orqali foydalanuvchilar bilan muloqotda bo'ladi. Bu interfeys, tugma, ikon, menyu va boshqa interaktiv elementlarni o'z ichiga oladi. Mobil ilovalar, intuitiv, qulay va ishlashga mo'ljallangan interfeyslarga ega bo'lishi kerak. 2. Mobil ilova asosiy funksiyalari: Mobil ilovalarning asosiy funksiyalari, qurilma tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlardan foydalanish orqali bajariladi. Misol uchun, telefon qo'llanilgan ilovada qo'ng'iroq qilish, habar yuborish, rasmlarni olish, matn yozish va boshqalar kabi funktsiyalar bo'lishi mumkin. 3. Mobil ilova ma'lumotlar bazasi: Ko'plab mobil ilovalar, ma'lumotlarni saqlash uchun ma'lumotlar bazasidan foydalanadi. Bu ma'lumotlar bazasi, ilovaga tegishli ma'lumotlarni saqlab qo'yish, o'qish va o'zgartirishga imkon beradi. Bu, ilova ma'lumotlarini doimiy saqlab turishni ta'minlayadi va foydalanuvchilar va ilovaga xizmat ko'rsatuvchilar orasidagi ma'lumot almashishini mumkin qilar. 4. Mobil ilova to'plamlari: Mobil ilovalar, asosan bir nechta fungsional to'plamlar yig'indisi sifatida yaratiladi. Bu to'plamlar, bir xil maqsad uchun yaxshi integratsiya qilgan va bir-biri bilan aloqador bo'lgan ilova o'rikalaridan iborat bo'lishi mumkin. Masalan, xarita ilovasi to'plami, o'qish-to'qish ilovasi to'plami yoki ijtimoiy tarmoq bilan bog'liq ilovalar to'plami kabi. 5. Mobil ilova yo'nalishi: Mobil ilovalar, turli sohalarga yo'naltirilgan bo'lishi mumkin. Bu sohalar, biznes ilovalari, ijtimoiy tarmoq ilovalari, o'yinlar, ma'lumotlar analizi ilovalari, xarita va navigatsiya ilovalari, e-tijorat ilovalari va boshqalar kabi bo'lishi mumkin.

I. NAZARIY QISM 1.1. Mobile ilovalar va ularning asosiy tushunchalari Mobil ilova (inglizcha: Mobile app) — ma lum bir platforma (iOS, Android,ʼ Windows Phone va boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va boshqa mobil qurilmalarda ishlashga mo ljallangan dastur. Ko pgina mobil ʻ ʻ ilovalar qurilmaning o zida oldindan o rnatiladi yoki ularni App Store, Google ʻ ʻ Play va boshqalar kabi onlayn dastur do konlaridan bepul yoki pullik yuklab olish ʻ mumkin.Dastlab, mobil ilovalar elektron pochtani tezda tekshirish uchun ishlatilgan, ammo ularning yuqori talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga olib keldi, masalan, mobil telefon va GPS o yinlari, suhbatlashish, video tomosha ʻ qilish va Internetdan foydalanish. Ushbu atama 2007-yildan beri juda mashhur bo lib, 2010-yilda Amerika Dialektik Jamiyati tomonidan „Yil so zlari“ ro yxatiga ʻ ʻ ʻ kiritilgan.Mobil ilovalar bozori bugungi kunda juda rivojlangan va barqaror o sib ʻ bormoqda. Statista prognozlariga ko ra, 2020-yilda mobil ilovalar sanoatining ʻ yillik yalpi daromadi $189 milliarddan oshadi.Mobil ilovalar - smartfon va planshetlar kabi mobil qurilmalar uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot. Ular mobil qurilmalarni funktsiyali va qiziqarli miniatyura kuchlariga aylantiradi. Ba'zi qurilmalar ishlab chiqaruvchilarining ayrim uyali ilovalari yoki ular bilan bog'langan uyali aloqa provayderlari bilan oldindan o'rnatilgan bo'ladi, lekin ko'plab ilovalar qurilmaga xos ilova orqali mavjud do'konlar. Ushbu ilovalarning maqsadlari o'yin-kulgidan, mahsuldorlikdan va o'yin- kulgidan o'yin-kulgi, sport, fitnes va boshqa har qanday odamni tasavvur qilish uchun gamutni boshqaradi. Ijtimoiy media - mobil ilovalarni ishlab chiqish va qabul qilishning eng mashhur yo'nalishlaridan biri. Aslida, Facebook barcha platformalarda 2017-yilda eng keng tarqalgan dastur hisoblanadi.Ko'pgina onlayn ob'ektlar mobil veb-saytlar va mobil ilovalarga ega. Umuman olganda, farq bir maqsadga qaratilgan: App odatda mobil veb-saytga qaraganda kichikroq bo'ladi, ko'proq interaktivlik taklif qiladi va mobil qurilmada ishlatish oson va intuitiv ravishda yanada aniqroq ma'lumotlarni taqdim etadi.

Mobil ilovalar turlari. Smartfon bozori deyarli bir necha o'n yillar oldin o'sishni boshlagan, ammo bu uning eng yaxshi daqiqasi deb ayta olamiz.Ilovalar ularning eng muvaffaqiyatli strategik nuqtasi edi va ular tasniflana boshlagan va turli vazifalarni hal qilishga moyil bo'lganida, ularning tegishli do'konlarida yana ko'plab takliflar paydo bo'ldi.Biroq, kompaniya o'z savdolarini yoki ular orqali mavqeini oshirishga qaror qilishi uchun nima ekanligini bilish muhimdir Mobil ilovalar turlari bozorda mavjud, shuningdek, uning asosiy funktsiyalari va xususiyatlari sizning auditoriyangizga va potentsial mijozlarga eng mos keladiganini tanlash uchun. Agar dasturlash va uning rivojlanishini tashkil etuvchi elementlar haqida gapiradigan bo'lsak, biz guruhlashimiz mumkin Eng ko'p ishlatiladigan mobil ilovalarning 3 asosiy turi. Unga berilgan foydalanishga va u amalga oshiriladigan qurilmalar bilan mosligiga qarab, ular turli holatlar uchun ishlatilishi mumkin. Mahalliy ilovalar. Mahalliy mobil ilovalar ishlashi va ishlashi uchun har bir operatsion tizimning eksklyuziv tilini talab qiladigan ilovalar sifatida tanilgan. Ular ushbu maxsus qurilmalarning talablari asosida ishlab chiqilgan, shuning uchun ular har bir tizimning spetsifikatsiyalari bo'yicha alohida ishlashi kerak.Misol uchun, Android-da ishlashi uchun iOS uchun mo'ljallangan mahalliy ilova uchun to'liq noldan va Android operatsion tizimi tilida qo'shimchasini yaratish kerak, ya'ni operatsiyalarni qo'llab-quvvatlashni alohida ajratish kerak.Shu ma'noda iOS ilovalari Objective-C tili ostida ishlab chiqilgan bo'lsa, Android esa ushbu operatsion tizimni ishlab chiqish vaqtida foydalanilgan Java bilan ishlaydi. Agar siz boshqa tizim uchun ilovani loyihalashni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, u o'ziga xos tilda bajarilishi kerak. Afzalliklar. Ushbu ilovalarning funktsiyalariga ko'ra, biz kompaniyamiz uchun kerak bo'lgan yoki nima qilishni xohlayotganimizni tanlashda hisobga olinadigan bir qator afzalliklarni aniqlashimiz mumkin. Agar dastur iOS uchun ishlab chiqilgan bo'lsa, u turli modellarda mavjud bo'lgan barcha funktsiyalarni hisobga oladi, shunda dastur dasturiy ta'minoti o'zining ishlashi va bajarilishida ulardan foydalanadi. Bu uni tashkil etuvchi xususiyatlarni sezilarli darajada

kengaytiradi.Misol uchun, agar telefonda barmoq izini o'qish qurilmasi bo'lsa, WhatsApp kabi mahalliy ilova o'z tizimini buzg'unchilardan himoya qilish uchun ushbu xususiyatdan foydalanishi mumkin.Ular internetga ulanmasdan ishlashlari mumkin.Bu nuqta mahalliy ilovalar o'rnatilishi va ishlashi uchun tizim resurslaridan foydalanishi bilan bog'liq. Ko'pchilik ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish uchun internetga ulanishi kerak bo'lsa-da, ular osongina ochilishi va vositalarining aksariyati bilan ishlashi mumkin. App Store yoki Google Play faqat o'zlarining maxsus operatsion tizimlari uchun ishlab chiqilgan ilovalarni o'z do'konlarida nashr etadi. Albatta, siz ba'zi xavfsizlik choralarini ko'rishingiz kerak bo'lsa-da, lekin bu marketingni amalga oshirishda ijobiy nuqta.Qurilmalar takomillashgani va ularning ishlab chiqaruvchilari o‘z operatsion tizimlariga muntazam yangilanishlar chiqarayotgani sababli, ilovalar ortda qolishi mumkin emas. Ilova yangilanishlari nafaqat yaxshilanishlarni qo'shadi, balki xatolarni tuzatadi va kechikishlarni tuzatadi. Kamchiliklari. Mahalliy ilovani tanlashdan oldin bilishingiz kerak bo'lgan ba'zi salbiy fikrlar ham mavjud:Ularni ishlab chiqish qimmatroq,Siz ularni doimiy ravishda yangilab turishingiz va har bir tizimda alohida ishlashingiz kerakligi sababli, rivojlanishni qo'llab-quvvatlash odatda yaratish uchun ko'proq moliyaviy, insoniy va texnologik resurslarni talab qiladi,Kodlarni qayta ishlatish mumkin emas,Bu operatsion tizimlarning turli tillari bilan bog'liq. Shu sababli, iOS uchun yaratilgan dastur hech qachon Androidda ishlamaydi va siz ushbu OT parametrlari va talablariga rioya qilgan holda uni noldan qayta yaratishingiz kerak bo'ladi. 1. Mobil ilova platformalari: Mobil ilovalar Android va iOS (Apple) platformalariga moslashtirilgan holda yaratiladi. Android, Google tomonidan ishlab chiqilgan va dunyoda eng keng tarqalgan mobil operatsion tizimdir. iOS esa Apple tomonidan ishlab chiqilgan va faqatgina Apple qurilmalari (iPhone, iPad) uchun mo'ljallangan operatsion tizimdir. 2. Mobil ilovalar uchun dasturlash tillari: Android ilovalarini dasturlash uchun asosan Java va Kotlin tillari ishlatiladi. Java o'zining to'rtinchi versiyasini Android ilovalarini yaratish uchun ishlatish mumkin. Kotlin esa Android

O'xshashlar

Xarajatlarni hisoblovchi ilova

Avtomobil qo’yish joylari

SAMARQAND ShAHAR ATMOSFERA HAVOSINING IFLOSLANIShIGA AVTOMOBIL TARANPORTINING TA’SIRI

O’z-o’zini rivojlantirish bo’yicha ilova