C++ dasturlash tilida switch va goto operatorlarining vazifalari

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85.8447265625 KB

Ko'chirib olish

“C++ dasturlash tilida switch va goto operatorlarining vazifalari”
MUNDARIJA
KIRISH......................................................................................................................3
I BOB . Tanlash va o’tish operatorlari …...................................................................7
1.1. C + + S w i t c h ( Ta n l a s h O p e r a t o r i ) .................................................................7
1.2. Shartsiz o‘tish (Goto) operatori ..........................................................................9
1.3. C++ dasturlash tilida tanlash va takrorlanuvchi
jarayonlar………………………………….............................................................11
II BOB. Amaliy qism dasturi va algoritm … ……………………..………………21
2.1. C + + S w i t c h d a s t u r l a r d a ………….....…………...………..……………….21
2.2. (Goto) operatori d a s t u r l a r d a ………...……………………..……………….23
XULOSA ................................................................................................................25
FOYDALANILGAN
ADABIYOTLAR …………................................................................26
1

K i r i s h
Hozirgi vaqtda axborot-kommunikasiya vositalari barcha turdagi tashkilot va
muassasalarga shiddat bilan kirib kelmoqda. Hozirgi davrda axborotlarning haddan
tashqari ko’pligi bu axborotlarni saqlashda, qayta ishlashda, hamda har xil turdagi
tizimlarni yaratish, ulardan keng foydalanishni va axborot tizimlari yaratishni talab
qiladi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 21 martdagi “Zamonaviy
axborot-kommunikasiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish
chora-tadbirlari to’g‘risida” gi PQ-1730 Qarori hamda “O’zbekiston
Respublikasida “Elektron ta‘lim milliy tarmog‘ini yaratish” investision loyihasini
amalga oshirish chora-tadbirlari to'g‘risida” gi PQ-1740 Qarori va me‘yoriy
hujjatlar asosida algoritmiy ta‘minot ishlab chiqish va joriy etish keng ko'lamli
hisoblanadi. Barcha tashkilot va muassasalarda avtomatlashtirilgan tizimlar
yaratish ulardan keng ko’lamda foydalanish uchun algoritmlash tillarini o’rni katta
hisoblanadi. Axborot tizimlari axborotni to’plash, saqlash va qayta ishlash uchun,
keng imkoniyatli maqsadlarda samarali foydalanish uchun xizmat qiladi.
Zamonaviy axborotlashtirish tizimi, ma‘lumotlar integratsiyasi konsepsiyasiga
asoslangan katta hajmdagi ma‘lumotlarni saqlash bilan tavsiflanadi va ko’p
sondagi foydalanuvchilarning turli xildagi talablariga javob berishi kerak bo’ladi.
C dasturlash tilini Dennis Ritchie B dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili uni
ilk bor Bell Laboratoriyasida, DEC PDP-11 kompyuterida qo’lladi. C o’zidan
oldingi B va BCPL tillarining juda ko’p muhim tomonlarni o’z ichiga olishi bilan
bir qatorda o’zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir qator boshqa yangiliklarni kiritdi.
Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng tarqaldi. Xozirda operasion
sistemalarning asosiy qismi C++ dasturlash tillarida yozilmoqda.
C++ 1980 yillar boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda
tuzildi. C++ juda ko’p qo’shimchalarni o’z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u
obyektlar bilan dasturlashga imkon beradi.
Dasturlarni tez va sifatli yozish xozirgi kunda katta axamiyat kasb etmoqda.
2

Buni ta’minlash uchun obyektli dasturlash g’oyasi ilgari surildi. 70-yillar boshida
strukturali dasturlash kabi, dasturlarni xayotdagi jismlarni modellashtiruvchi
obyektlar orqali tuzish dasturlash soxasida inqilob qildi desak mubolag’a
bo’lmaydi.
C++ dasturlash tilidan tashqari boshqa ko’p obyektli dasturlashga
yo’naltirilgan tillar paydo bo’ldi. Shulardan eng ko’zga tashlanadigani Xerox ning
Palo Altoda joylashgan ilmiy-qidiruv markazida (PARC) tuzilgan Smalltalk
dasturlash tilidir. Smalltalk da xamma narsa obyektlarga asoslangan. C++ esa
gibrid tildir.
C++ funksiya va obyektlarning juda boy kutubxonasiga ega. Ya’ni C++ da
dasturlashni o’rganish ikki qismga bo’linadi. Birinchisi bu C++ ni o’zini o’rganish,
ikkinchisi esa C++ ning standart kutubxonasidagi tayyor obyekt va funksiyalarni
qo’llashni o’rganishdir.
1980 yilda C tilining avlodi C++ dasturlash tili yaratildiki, unda strukturali
va obyektga yo’naltirilgan dasturlash texnologiyasiga tayangan xolda dastur
yaratish imkoniyati tug’ildi.
C++ standarti ayni vaqtda ISO – International Standards Organization
(Ctandartlash bo’yicha halqaro tashkilot) standarti deb ham nomlanadi.
Tilning tarkibi Ixtiyoriy tabiiy tilning matnida 4 ta asosiy elementni ajratib
ko’rsatish mumkin: simvollar, so’zlar, so’z birikmalari va gaplar. Bunga o’xshash
elementlarni dasturlash til ham o’z ichiga oladi, faqat so’zlar leksemalar (elementar
tuzilmalar) so’z birikmalari - ifodalar, gaplar – operatorlar deb ataladi. Leksemalar
simvollarda, ifodalar – leksema va simvollardan, operatorlar – simvollar, ifodalar
va leksemalardan iborat
Tilning tarkibi :
- Til alifbosi, yoki uning simvollari – tildagi barcha matnlari yoziladigan asosiy
bo’linmas belgilar.
- Leksema, yoki elementar tuzilma – mustaqil ma’noga ega tilning minimal birligi.
- Ifoda biror qiymatni hisoblash qoidasida boradi.
- Operatorlar biror amalning tugallangan tavsifini beradi.
3

$Til alifbosi C++ tilning alifbosi quyidagilarni o’z ichiga oladi: - Katta va kichik lotin xarflar va ta’kidlash ishorasi - 0 dan 9 gacha arab raqamlar - Maxsus belgilar: " { } , ¦ [ ] ( ) + - / % * . \ ' : ? < = > ! & # ~ ; ^ Bo’shliq simvollari: bo’shliq, tabulasiya simvollari, yangi satrga o’tish simvollari. Alifbosi simvollaridan til leksemalari shakllanadi: - identifikatorlar - tayanch (zahiralangan) so’zlar - amallar ishoralari - konstantalar - ajratuvchilar (qavslar, nuqta, vergul, bo’shliq belgilari) Us hb u k ur s i s hi da m e n t an l a sh va shartsiz o‘tish o pe r a t or i ha qi da ha m m a ’ l u m o t l ar be r i b o’ t am an . T a nl a sh o per at or i da n f o yd al an i s hi m i z uc hu n sw i t ch ka l i t so 'z i d an f o yd al an am i z . U sh bu op er at or n i qo 'l l a m a sd an sh ar t op er at or i da n f o yd al an sa ng i z h am b o' l a di , am m o sw i t ch an ch a i sh i n gi z y en gi l l as ha di Odatta shartsiz o’tish operatorini programmangizda ishlatmasligingizni ko’p programmistlar maslahat berishadi. Bu gap albatta to’g’ri. Chunki bu shartsiz o’tish operatori programmangiz strukturasini buzishi mumkin. Bu programmani ishlatib bo’lmaydigan joylar bor bunga misol: shartsiz o’tish operatori orqali qism dasturga o’tib bo’lmaydi, sikllarga o’tib bo’lmidi va hokazo bularni o’z praktikangiz davomida o’rganib borasiz. Shartsiz o’tish operatorining umumiy ko’rinishi quyidagicha: Goto <metka>; 4$

Goto operatoridan keyin boshqarilish <metka> ga uzatiladi va
programmaning bajarilishi shu yerdan davom etadi.
Metkani nishon ham deb aytiladi bu davomida ‘:’ qo’yilgan identifikator.
Misol uchun: metka: ;
Metka har qanday operator oldidan ishlatilishi mumkin, shuningdek shart
operatori oldidan ham.
I BOB . Tanlash va o’tish operatorlari
1 . 1 C + + S w i t c h ( Ta n l a s h O p e r a t o r i )
Dasturlash tillarida algoritmlarni dasturini tuzish vaqtida shartlarning qiymatlari
ikki va undan ortiq bo ‘lgan holatlarda dastur tuzuvchilarga bir muncha
5

qiyinchiliklar tug‘diradi. Agar shartlar qiymati ikkitadan ortiq holatlarni e‘tiborga
olish kerak bo ‘lgan holatlarda har bir shart uchun kod yozishga to ‘g‘ri keladi.
Agar shartlar soni ko ‘p bo‘lgan holatlarda, albatta, biz tanlash operatorlaridan
foydalanish maqsadga muvofiqdir. C++ dasturlash tilida tanlash jarayonlarini if
qisqa shartli operator ko ‘rinishda ham ifodalash mumkin. Bunday holatda, albatta,
har bir tanlov uchun shartli kod yoziladi.
Tanlash jarayonlarini dasturiy ta‘minotini yaratishda doimo qisqa shartli
operatorlaridan foydalanilsa, dasturning ishlash holat tezligi susayganligi seziladi,
bunday holatlarda ko’p hollarda tanlash jarayonini switch operatoridan foydalanish
maqsadga muvofiq.
C++ dasturlash tilida tanlash jarayonini tasvirlash uchun switch operatorining
umumiy ko’rinishi quyidagicha.
switch(<ifoda>)
{ case <qiymat1>: <operatorlar1>; break;
case <qiymat2>: <operatorlar2>; break;
- - - - - - - - - - - - - - -
case <qiymatn>: <operatorlarn>; break;
default: <operatorlarx>
}
Tanlash operatorining ishlash jarayoni switch operatori tarkibidagi ifoda
qiymati qiymat1 ga teng bo‘lsa operatorlar1 , qiymat2 ga teng bo‘lsa operatorlar2
va hakoza qiymatn ga teng bo‘lsa operatorlarn bajariladi aks holda default kalit
so’zidan keyingi operatorlar x bajariladi.
Tanlash operatorini tanlash sharti natijasining bir nechta qiymati uchun yagona
qiymat tanlansa, bunday holatlarni ham e’tiborga olish mumkin. Tanlash
operatorini tanlash sharti natijasining bir nechta qiymati uchun yagona qiymat
tanlanishini quyidagi masala orqali ko’rib chiqamiz.
Misol: Berilgan oy tartib soni qaysi faslga
tegishli ekanligini aniqlash dasturi. #include
<iostream.h>
6

int main ()
{ int i;
cout<< ‘‘oy tartib raqamini kiriting’’;
cin>>i;
switch(i)
{ case 1:
case 2:
case 12: cout<< ‘‘qish”; break;
case 3:
case 4:
case 5: cout<< ‘‘bahor”; break;
case 6:
case 7:
case 8: cout<< “yoz; break”;
case 9:
case 10:
case 11: cout<< “kuz”; break;
default: cout<< ‘‘oy tartib raqami emas”;
}
return 0;
}
Dastur natijasi
i=2 bo‘lsa qish
i=7 bo‘lsa yoz
Yuqoridagi masala shartiga e‘tibor bersak uchta qiymat uchun yagona tanlash
bajarilyapti.
Demak tanlash jarayonlarini yuqoridagi holatlarni e‘tiborga olib C++ dasturlash
tilida tasvirlashimiz mumkin.
Tanlash operatori – o’zgaruvchining qiymatiga qarab ko’p tarmoq ichidan
bittasi tanlanadi. Bu operatorning kurinishi quyidagicha:
7

switch (ifodayoki o’zgaruvchi)
{ case1-qiymat: operator(lar); break;
case 2-qiymat: operator(lar); break;
casen - qiymat: operator(lar); break;
default : aks holdagioperator (lar); }
1.2. Shartsiz o‘tish (Goto) operatori
Algoritm bajarilish vaqtida ma‘lum bir buyruqlar sakrab o’tish yoki ba‘zi
buyruqlar bir necha marta takrorlanish holatlari ham mavjud. Bunday holatlarda
shartsiz o’tish operatori yordamida dasturlashimiz mumkin.
Tarif: Algoritm bajarilish davrida uning qandaydir qismi tashlanib yoki sakrab
o’tish jarayoniga shartsiz o‘tish jarayoni deyiladi.
Shartsiz o’tish jarayonini takrorlanuvchi va tarmoqlanuvchi jarayonlarda ham
ishlatish mumkin.
Shartsiz o’tish operatorining umumiy ko‘rinishi quyidagicha:
Goto <belgi>; <belgi>:
Goto operatorining ishlash jarayoni goto kalit so’zidan keyingi belgini dastur
tanasidan izlaydi va topilgan <belgi>: dan keying operatorlar bajariladi.
Bu operator hech imkon bo’lmay qolgan holda dasturning tabiiy bajarilishini
buzib, boshqaruvni dasturning ixtiyoriy joyiga uzatish uchun xizmat qiladi.
O’tish operatori quyidagicha beriladi:
goto nishon(belgi);
bu yerda goto(..ga o’tish) - operator nomi, nishon – bu belgi bo’lib, u harf,
harflar yoki harf va sonlar bo’lishi mumkin. Bu operatordan foydalanish uchun
boshqaruv shartsiz ravishda uzatiladigan operator belgilanadi. Operatorni belgilash
uchun uning oldiga nishon va : qo’yiladi: nishon : operator;
Masalan: goto a;
.................
a: y=x*x+c;
Bu yerda goto a; operatori bajarilgandan keyin boshqaruv to’g’ridan-tog’ri
a:y=x*x+c; operatorga uzaytriladi.
8

1.3. C++ dasturlash tilida tanlash va takrorlanuvchi jarayonlar
C+ + d as t u r l as h t i l i da m a t e m a t i ka da qo 'l l a ni l a di ga n od at i y m an t i qi y
sh ar t l ar ni q o' l l ab q uv va t l ay di .
 K a m r o q : a < b
 K a m y o k i t e n g : a < = b
 K a t t a r o q : a > b
 K a t t a r o q y o k i t e n g : a > = b
 a = = b g a t e n g
 T e n g e m a s : a ! = b
C + + qu yi d ag i s ha r t l i i b or al ar g a e ga :
1 . i f A g a r b e l g i l a n g a n s h a r t r o s t b o ' l s a , b a j a r i l i s h i k e r a k b o ' l g a n
k o d b l o k i n i b e l g i l a s h u c h u n f o y d a l a n i n g
2 . e l s e A g a r b i r x i l s h a r t n o t o ' g ' r i b o ' l s a , b a j a r i l i s h i k e r a k b o ' l g a n
k o d b l o k i n i b e l g i l a s h u c h u n f o y d a l a n i n g
3 . e l s e i f A g a r b i r i n c h i s h a r t n o t o ' g ' r i b o ' l s a , s i n o v q i l i s h u c h u n
y a n g i s h a r t n i b e l g i l a s h u c h u n f o y d a l a n i n g
4 . s w i t c h A m a l g a o s h i r i l a d i g a n k o ' p l a b a l t e r n a t i v k o d b l o k l a r i n i
b e l g i l a s h u c h u n f o y d a l a n i n g
IF (Agar)
i f Ag ar s ha r t b o' l s a, b aj ar i l i sh i k er a k b o' l g an C ++ k od i bl o ki ni
be l g i l as h uc hu n ba yo nn om ad an f oy da l a ni ng t ru e .
if ( < Shart > ) {
// Faqat to 'g' ri bo 'lgandagi holatni yozasiz
}
E'tibor bering, if kichik harflar bilan. Katta harflar (If yoki IF) xato keltirib
chiqaradi.
Qu yi da gi m i s ol da , 1 5 ni ng 1 3 da n ka t t a e ka nl i g i n i an i q l a sh uc hu n
i k ki t a q i y m a t n i si na b k o'r am i z , a ga r sh ar t bo 'l sa t ru e , ba 'z i m at nl ar n i
ch op e t i ng :
9

# include <iostream>
using namespace std;
int main () {
if ( 15 > 13 ) {
cout << "15 soni 13 dan katta" ;
}
return 0 ;
}
15 soni 13 dan katta
else (Aks Holda)
el se Ag ar s ha r t b o' l s a, b aj ar i l i sh i k er a k b o' l g an k od b l o ki ni
be l g i l as h uc hu n f oy da l a ni ng f al se .
if (<Shart>) {
// Shart bajarilgan vaqtdagi operatorlar
} else {
// shart bajarilmagan holdagi kod blogini joylaysiz
}
# include <iostream>
using namespace std;
int main () {
int time = 20 ;
if (time < 18 ) {
cout << "Hayirli Kun." ;
} else {
cout << "Hayirli Kech." ;
}
return 0 ;
}
Hayirli Kech
10

else if (Aks holda agar)
el se i f ag ar a ks ho l d a de ga n m a' no ni ber i b b i r i nc hi y ok i un da n yu qor i
sh ar t l ar q an oa t l an t i r m a sa u sh bu sh ar t op er at or i i sh l a t i l a di .
else if har doim undan oldin else if yoki if sahrt operatorlari keladi.
if (<Shart1>) {
// Birinchi shart True bo'lsa u holda siz da ushbu blog kodingiz ishlaydi
} else if (<Shart2>) {
// birinchi shart false bo'lsa ikkinchi shart true bo'lsa ushbu blog ishlaydi
} else {
// ikki shart ham qanoatlantirmasa ushbu blog ishlaydi.
}
# include <iostream>
using namespace std;
int main () {
int time = 22 ;
if (time < 10 ) {
cout << "Hayirli Tong." ;
} else if (time < 20 ) {
cout << "Hayirli Kun." ;
} else {
cout << "Hayirli Kech." ;
}
return 0 ;
}
Hayirli Kech.
Qisqa Shart Operatorlari.
C+ + d as t u r l as h t i l i ni s hu nd ay bi r i m k on i y at i bor ki b ul ar bi r i n i
i m ko ni ya t i s ha r t o per at or i ni q i s qa r t i r i b . yo zi sh da n i b or a t . Q uy i d ag i
f or m ul an i yo d ol i n g.
o'zgaruvchi = ( shart ) ? shart to'g'ri bo'lsa : shart notug'ri bo'lsa ;
Qu yi da gi k od ga e ' t i b or be ri ng .
# include <iostream>
using namespace std;
int main () {
int time = 20 ;
11

$if (time < 18 ) { cout << "Hayirli Kun." ; } else { cout << "Hayirli Kech." ; } return 0 ; } Qi s q a t a r t i b d a y o z i s h. #include <iostream> using namespace std ; int main () { int time = 20 ; string result = (time < 18 ) ? "Hayirli Kun." : "Hayirli Kech." ; cout << result; return 0 ; } Hayirli Kech. T ak r or l a sh qa da m i ni a m a l g a o sh i r i s h u ch un wh i l e ka l i t so 'z i d an f oy da l a na m i z. sh ar t or q al i t s ki l h os i l b o' l a di . q uy i d ag i si nt ak si sn i o' zi ng i z ga f or m ul a s i f at i d a yo dl ab q uy i n g. while (<Shart>) { // tsikl tanasi } Mi so l : wh i l e da n f o yd al an i b 0 d an 7 g ac ha so nl ar ni e kr an ga ch i q ar i sh da st ur i n i t u zi sh . # include <iostream> using namespace std; int main () { int i = 0 ; while (i <= 7 ) { cout << i << "\n" ; i++; } return 0 ; } 0 1 12$ $2 3 4 5 6 7 Do/While Tsikl do / wh i l e va wh i l e i k ki si ha m t s ki l hi so bl an ad i . bi r i n ch i s i n i i k ki nc hi si da n f ar q l i j i ha t i s hu nd ak i b i r i n do / wh i l e av va l s ha r t ni b aj ar i b ke yi n t e ks hi r a di . wh i l e es a av va l sh ar t b aj ar i l a di a ga r t o 'g 'r i bo 'l sa t s i k l t a na si da gi k od i sh l a t i l a di . qu yi da gi do / wh i l e si nt ak si si ni yo dd a sa ql as hi ng i z zar ur b o' l a di . do { // tsikl tanasi } while (<Shart>) ; Yu qor i d ag i Mi so l d ag i sh ar t g a m uaf i q s hu ni bi z do / wh i l e da i sh l a b ko 'r am i z . # include <iostream> using namespace std; int main () { int i = 0 ; do { cout << i << "\n" ; i++; } while (i <= 7 ); return 0 ; } 0 1 2 3 4 5 6 13$ $7 Unutmang! tskil aylanayotgan vaqtda bog'liq bo'lgan o'zgaruvchini o'zgartirishni unutmang. agar qiymatini o'zgartirmasangiz tsikl tugamaydi. C + + F o r Ts i k l for (shart 1; shart 2; shart 3 ) { // for tsikl tanasi } Mi so l ko 'r i b ch i q am i z . Ta kr or l a sh O p er at or i da b er i l ga n m i so l d ag i ko dn i f or t s ki l d a y oz am i z . # include <iostream> using namespace std; int main () { for ( int i = 0 ; i <= 7 ; i++) { cout << i << "\n" ; } return 0 ; } 0 1 2 3 4 5 6 7 Misolni tahlili 1 - s ha rt : t s i k l a yl an i s hi j ar ay on i d a b og 'l i q b o' l g an o 'z ga r u vc hi qi ym at i ber i l ad i . i nt i = 0; 2 - s ha rt : t s ki l n i ay l a ni sh d avr i n i be l g i l ay si z. bu nd a a so sa n bor ad i g an so n b er i l a di . un ut m a ng t si kl qa da m i ga t e sk ar i so n q uy sa ng i z t sk i l t u ga m a y. 3 - s ha rt : t s i k l qa da m i bo 'l i b h ar bi r a yl an ga n v aq t d a t si kl b o' gl i q bo 'l ga n o 'z ga r u vc hi ni ng o sh i b bor ad i g an qi y m a t i t us hu ni l a di . 14$ $Mi so l : 0 da n 10 g ac ha bo 'l ga n s on l a r n i f a qa t j uf t so nl ar ni c hi qar i s h da st ur i n i t u zi sh . # include <iostream> using namespace std; int main () { for ( int i = 2 ; i <= 10 ; i = i + 2 ) { cout << i << "\n" ; } return 0 ; } 2 4 6 8 10 C + + B re a k v a C o n t i n u e As sa l o m u a l a yk um bu gu n si z b i l a n br ea k va co nt i nue ha qi da ga pl as hi b o l a m i z. Fun ks i y al ar , Sh ar t op er a t o r l a r i v a t a kr o r l a sh op er at or l ar i da k o' p q o' l l an i l ad i . C++ break Si z al l a qa ch on br ea k us hb u d ar sl i k ni ng o l d i n gi b obi da i s hl at i l ga n i b or a ni ko 'r ga ns i z . Bu sw i t ch da r s l i gi da k o' r g an e di ng i z "s ak r a sh i " uc hu n i s hl at i l ga n . break - yakka holatda o'zi keladi. funksiya, shart operatori yoki tsikl ni ishini yakunlash uchun ishlatiladi. Mi so l : 0 da n 10 g ac ha t s i k l h os i l qi l i n g. S an as h j ar ay on i d a 4 - t a kr o r l a ni sh da t si kl ni y ak un l a ng . # include <iostream> using namespace std; 15$ $int main () { for ( int i = 0 ; i < 10 ; i++) { if (i == 4 ) { break ; } cout << i << "\n" ; } return 0 ; } 0 1 2 3 C++ continue continue - yakka holatda kelib ushbu kalit so'zi kelganda undan keyin kelgan kodni o'tkazib yuboradi. tsikl da kelgan vaqtida undan keyin kelgan kodni o'tkazib yuborib tsiklni takrorlashni davom etadi. Mi so l : 0 da n 10 g ac ha t a kr or l as h a m a l g a o sh i r i b s hu nd a 4 s on i n i ch i q ar m a ng . # include <iostream> using namespace std; int main () { for ( int i = 0 ; i <= 10 ; i++) { if (i == 4 ) { continue ; } cout << i << "\n" ; } return 0 ; } 0 1 2 3 5 6 7 8 9 16$ 10
Har ikkalasini vaziyatga qarab bir yoki bir necha marta ishlatishingiz
mumkin.
17

10
Har ikkalasini vaziyatga qarab bir yoki bir necha marta ishlatishingiz
mumkin.
17

II BOB. Amaliy qism dasturi va algoritm
2 . 1 . C + + S w i t c h d a s t u r l a r d a
Sw i t c h t a nl as h o pe r a t or i n i n g si nt ak si s k o'r i n i s hi .
switch (qiymat) {
case x:
// code block
break ;
case y:
// code block
break ;
default :
// code block
}
Bu quy i da gi ch a i s hl ay di :
 s w i t c h I f o d a b i r m a r t a b a h o l a n a d i
 I f o d a n i n g q i y m a t i h a r b i r i n i n g q i y m a t l a r i b i l a n
t a q q o s l a n a d i c a s e
 A g a r m o s k e l a d i g a n b o ' l s a , t e g i s h l i k o d b l o k i b a j a r i l a d i
 b r e a k t a n l a s h o p e r a t o r i n i i s h i n i y a k u n l a y d i
 d e f a u l t k a l i t s o ' z l a r i x t i y o r i y b o ' l g a n q i y m a t u c h u n i s h l a y d i .
y u q o r i d a g i b i r o n t a s i m o s k e l m a s i d e m a k d e f a u l t i s h l a y d i .
Qu yi da gi m i s ol da ha f t a ku nl ar i n om i ni h i s ob l a sh u ch un sw i t ch i s h
ku ni ni ng r a qa m i i sh l a t i l a di :
# include <iostream>
using namespace std;
int main () {
int day = 4 ;
switch (day) {
case 1 :
cout << "Dushanba" ;
break ;
case 2 :
cout << "Seshanba" ;
break ;
case 3 :
18

cout << "Chorshanba" ;
break ;
case 4 :
cout << "Payshanba" ;
break ;
case 5 :
cout << "Juma" ;
break ;
case 6 :
cout << "Shanba" ;
break ;
case 7 :
cout << "Yakshanba" ;
break ;
}
return 0 ;
}
Payshanba
2.2. (Goto) operatori d a s t u r l a r d a
// Ushbu dastur foydalanuvchi tomonidan kiritilgan sonlarning o'rtacha qiymatini
hisoblab chiqadi.
// Agar foydalanuvchi manfiy sonni kiritsa, u sonni e'tiborsiz qoldiradi va
undan keyin kiritilgan sonni oladi.
# include <iostream>
using namespace std;
19

$int main() { float num, average, sum = 0.0; int i, n; cout << "Maximum kiritiladigan sonlar: "; cin >> n; for(i = 1; i <= n; ++i) { cout << "Enter n" << i << ": "; cin >> num; if(num < 0.0) { // Dasturni boshqarishga o'tish uchun harakat qilish: goto o'tish; } sum += num; } jump: average = sum / (i - 1); cout << "\nAverage = " << average; return 0; } 5 ta musbat sonni o’rta arifmetigini hisobladi: 20$ Quyida manfiy sonni hisobga olmasdan o’rta arifmetikni hisoblaganini
ko’rishingiz mumkin :
21

Quyida manfiy sonni hisobga olmasdan o’rta arifmetikni hisoblaganini
ko’rishingiz mumkin :
21

XULOSA
C++ dasturlash tilidagi shartli algoritmning yana bir turi mavjud ekan, bu
tanlash asosida algoritmning bajarilishidir. Algoritm tarkibida shartli operatorning
natijasi ikki va undan ortiq ham bo’lishi mumkin ekanligini kurs ishimda
ko’rsatishga urundim. Agar shartning natijasi ikki va undan ortiq bo’lsa, bunday
holatlarda tanlash jarayonlaridan foydalanilishini ham ko’rsatib o’tdim.
Va yana men dasturlash jarayonida ba‘zi bir masalalarni algoritmlari tarkibidagi
buyruqlar bir necha marta bajarilishiga to’g‘ri kelishini ko’rsatib o’tishga ham
urundim. Agar algoritm tarkibidagi bir necha marta takrorlanishi kerak bo’lgan
buyruqlarni takrorlanuvchi jarayonlar asosida dasturlash tillarida tasvirlanmasa, bu
buyruqlarni barchasini bajarish murakkablashadi. Elektron hisoblash mashinalarini
insoniyatdan farqi shundaki, insoniyatda bir nechta buyruqlarni bajarish davomida
toliqish holatlari bo‘lishi mumkin elektron mashinalarga takrorlanishni
qanchaligini ma‘lum bir buyruqlar asosida berilsa, ular barchasini charchamasdan
bajaradi. Tarmoqlanuvchi jarayonlarni masalan matematikada ixtiyoriy ketma
ketliklarni yig‘indisini hisoblash oddiy usullar bilan hal etilmaydigan holatlarda
qo‘llash mumkin ekanligini kurs yuqorida ko’rishingiz mumkin.
22

FOYDALINILGAN ADABIYODLAR
1. Nazarov Fayzullo Maxmadiyarovich . C++ tilida dasturlash
a soslari S amarqand – 2017 146-160-betlar
2.Страуструп Б. Язик программирования С++. Специальное издание. –
Москва 1997. -1055 с.
3.Фролов А.Б. Фролов Г.Б. Язик С# Самоучитель. Москва 2003.-559 с.
4.Герберт Ш. С++ Базовый курс. Москва Издательский дом
―Вильямс .2010.-621 с. ‖
5. Стенли Липпман. Язык программирование С++. Базовой курс.
Вильямс - М.: 2014.
6.Никита Культин. Microsoft Visual C++ в задачах и примерах. БХВ-
Петербург - Петербург.:2010.
7. Б. Страуструп. Язык программирования С++. Специальное издание.-
М.:ООО «Бином-Пресс», 2006.-1104 с.
8. Павловская Т.А. С++. Программирование на языке высокого уровня
–СПб.: Питер. 2005.- 461 с.
9. Подбельский В.В. Язык С++.- М.; Финансы и статистика- 2003 562с.
10.Павловская Т.С. Щупак Ю.С. С/С++. Структурное
программирование. Практикум.-СПб.: Питер,2002-240с
11.Павловская Т.С. Щупак Ю.С. С++. Объектно- ориентированное
программ-мирование. Практикум.-СПб.: Питер,2005-265с
12.С++: Учебный курс.- Харьков: Фолио; М.: ООО «Издательство
АСТ», 2001.-500с.
13.Ш.Ф. Мадрахимов, С. М. Гайназаров С++ тилида программалаш
асослари. Т. 2009.
14.www.Intuit.ru. Интернет-Университет информационных
технологий.Москва.
15. Пильшиков В.Н. Упражнения по языку Паскаль-М.: МГУ, 1986.
16. Абрамов С.А.,Гнезделова Капустина Е.Н.и др. Задачи по программ-
мированию. - М.: Наука, 1988.
17. Вирт Н. Алгоритмы + структуры данных = программа.-
М.:Мир,1985.-405с.
18. Eshtemirov S. Nomozov F. C++ dasturlash tili. Uslubiy qo‘llanma.
Samarqand 2016. -146 b.
19. https://www.programiz.com/
21. https://uzbekdevs.uz/
22. https://webdastur.uz/
23. “ C++ tilida dasturlash asoslari” o’quv uslubiy majmua Toshkent 2016
TATU t.f.d. professor A.X. Nishanov
23

“C++ dasturlash tilida switch va goto operatorlarining vazifalari” MUNDARIJA KIRISH......................................................................................................................3 I BOB . Tanlash va o’tish operatorlari …...................................................................7 1.1. C + + S w i t c h ( Ta n l a s h O p e r a t o r i ) .................................................................7 1.2. Shartsiz o‘tish (Goto) operatori ..........................................................................9 1.3. C++ dasturlash tilida tanlash va takrorlanuvchi jarayonlar………………………………….............................................................11 II BOB. Amaliy qism dasturi va algoritm … ……………………..………………21 2.1. C + + S w i t c h d a s t u r l a r d a ………….....…………...………..……………….21 2.2. (Goto) operatori d a s t u r l a r d a ………...……………………..……………….23 XULOSA ................................................................................................................25 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………................................................................26 1

K i r i s h Hozirgi vaqtda axborot-kommunikasiya vositalari barcha turdagi tashkilot va muassasalarga shiddat bilan kirib kelmoqda. Hozirgi davrda axborotlarning haddan tashqari ko’pligi bu axborotlarni saqlashda, qayta ishlashda, hamda har xil turdagi tizimlarni yaratish, ulardan keng foydalanishni va axborot tizimlari yaratishni talab qiladi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 21 martdagi “Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to’g‘risida” gi PQ-1730 Qarori hamda “O’zbekiston Respublikasida “Elektron ta‘lim milliy tarmog‘ini yaratish” investision loyihasini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g‘risida” gi PQ-1740 Qarori va me‘yoriy hujjatlar asosida algoritmiy ta‘minot ishlab chiqish va joriy etish keng ko'lamli hisoblanadi. Barcha tashkilot va muassasalarda avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish ulardan keng ko’lamda foydalanish uchun algoritmlash tillarini o’rni katta hisoblanadi. Axborot tizimlari axborotni to’plash, saqlash va qayta ishlash uchun, keng imkoniyatli maqsadlarda samarali foydalanish uchun xizmat qiladi. Zamonaviy axborotlashtirish tizimi, ma‘lumotlar integratsiyasi konsepsiyasiga asoslangan katta hajmdagi ma‘lumotlarni saqlash bilan tavsiflanadi va ko’p sondagi foydalanuvchilarning turli xildagi talablariga javob berishi kerak bo’ladi. C dasturlash tilini Dennis Ritchie B dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili uni ilk bor Bell Laboratoriyasida, DEC PDP-11 kompyuterida qo’lladi. C o’zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko’p muhim tomonlarni o’z ichiga olishi bilan bir qatorda o’zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir qator boshqa yangiliklarni kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng tarqaldi. Xozirda operasion sistemalarning asosiy qismi C++ dasturlash tillarida yozilmoqda. C++ 1980 yillar boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda ko’p qo’shimchalarni o’z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u obyektlar bilan dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni tez va sifatli yozish xozirgi kunda katta axamiyat kasb etmoqda. 2

Buni ta’minlash uchun obyektli dasturlash g’oyasi ilgari surildi. 70-yillar boshida strukturali dasturlash kabi, dasturlarni xayotdagi jismlarni modellashtiruvchi obyektlar orqali tuzish dasturlash soxasida inqilob qildi desak mubolag’a bo’lmaydi. C++ dasturlash tilidan tashqari boshqa ko’p obyektli dasturlashga yo’naltirilgan tillar paydo bo’ldi. Shulardan eng ko’zga tashlanadigani Xerox ning Palo Altoda joylashgan ilmiy-qidiruv markazida (PARC) tuzilgan Smalltalk dasturlash tilidir. Smalltalk da xamma narsa obyektlarga asoslangan. C++ esa gibrid tildir. C++ funksiya va obyektlarning juda boy kutubxonasiga ega. Ya’ni C++ da dasturlashni o’rganish ikki qismga bo’linadi. Birinchisi bu C++ ni o’zini o’rganish, ikkinchisi esa C++ ning standart kutubxonasidagi tayyor obyekt va funksiyalarni qo’llashni o’rganishdir. 1980 yilda C tilining avlodi C++ dasturlash tili yaratildiki, unda strukturali va obyektga yo’naltirilgan dasturlash texnologiyasiga tayangan xolda dastur yaratish imkoniyati tug’ildi. C++ standarti ayni vaqtda ISO – International Standards Organization (Ctandartlash bo’yicha halqaro tashkilot) standarti deb ham nomlanadi. Tilning tarkibi Ixtiyoriy tabiiy tilning matnida 4 ta asosiy elementni ajratib ko’rsatish mumkin: simvollar, so’zlar, so’z birikmalari va gaplar. Bunga o’xshash elementlarni dasturlash til ham o’z ichiga oladi, faqat so’zlar leksemalar (elementar tuzilmalar) so’z birikmalari - ifodalar, gaplar – operatorlar deb ataladi. Leksemalar simvollarda, ifodalar – leksema va simvollardan, operatorlar – simvollar, ifodalar va leksemalardan iborat Tilning tarkibi : - Til alifbosi, yoki uning simvollari – tildagi barcha matnlari yoziladigan asosiy bo’linmas belgilar. - Leksema, yoki elementar tuzilma – mustaqil ma’noga ega tilning minimal birligi. - Ifoda biror qiymatni hisoblash qoidasida boradi. - Operatorlar biror amalning tugallangan tavsifini beradi. 3

Til alifbosi C++ tilning alifbosi quyidagilarni o’z ichiga oladi: - Katta va kichik lotin xarflar va ta’kidlash ishorasi - 0 dan 9 gacha arab raqamlar - Maxsus belgilar: " { } , ¦ [ ] ( ) + - / % * . \ ' : ? < = > ! & # ~ ; ^ Bo’shliq simvollari: bo’shliq, tabulasiya simvollari, yangi satrga o’tish simvollari. Alifbosi simvollaridan til leksemalari shakllanadi: - identifikatorlar - tayanch (zahiralangan) so’zlar - amallar ishoralari - konstantalar - ajratuvchilar (qavslar, nuqta, vergul, bo’shliq belgilari) Us hb u k ur s i s hi da m e n t an l a sh va shartsiz o‘tish o pe r a t or i ha qi da ha m m a ’ l u m o t l ar be r i b o’ t am an . T a nl a sh o per at or i da n f o yd al an i s hi m i z uc hu n sw i t ch ka l i t so 'z i d an f o yd al an am i z . U sh bu op er at or n i qo 'l l a m a sd an sh ar t op er at or i da n f o yd al an sa ng i z h am b o' l a di , am m o sw i t ch an ch a i sh i n gi z y en gi l l as ha di Odatta shartsiz o’tish operatorini programmangizda ishlatmasligingizni ko’p programmistlar maslahat berishadi. Bu gap albatta to’g’ri. Chunki bu shartsiz o’tish operatori programmangiz strukturasini buzishi mumkin. Bu programmani ishlatib bo’lmaydigan joylar bor bunga misol: shartsiz o’tish operatori orqali qism dasturga o’tib bo’lmaydi, sikllarga o’tib bo’lmidi va hokazo bularni o’z praktikangiz davomida o’rganib borasiz. Shartsiz o’tish operatorining umumiy ko’rinishi quyidagicha: Goto <metka>; 4

Goto operatoridan keyin boshqarilish <metka> ga uzatiladi va programmaning bajarilishi shu yerdan davom etadi. Metkani nishon ham deb aytiladi bu davomida ‘:’ qo’yilgan identifikator. Misol uchun: metka: ; Metka har qanday operator oldidan ishlatilishi mumkin, shuningdek shart operatori oldidan ham. I BOB . Tanlash va o’tish operatorlari 1 . 1 C + + S w i t c h ( Ta n l a s h O p e r a t o r i ) Dasturlash tillarida algoritmlarni dasturini tuzish vaqtida shartlarning qiymatlari ikki va undan ortiq bo ‘lgan holatlarda dastur tuzuvchilarga bir muncha 5

O'xshashlar

C++ dasturlash tilida shartli operatolar

C# dasturlash tilida massivlar bilan ishlash

C++ DASTURLASH TILIDA KO’RSATKICHLAR, FUNKSIYALAR VA REKURSIV FUNKSIYALAR ASOSIDA MURAKKAB JARAYONLARNI DASTURLASH

C++ da dasturlash tilida statik kutbxonalar yaratish va ulardan foydalanish

Dasturlash tilida ichma-ich sikllarni ishlatish