Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari
![MAVZU: Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari.
REJA:
1. Formalar xaqida umumiy ma’lumot.
2. Shakllar bilan ishlash
Начало формы
Конец формы
3.Ma’lumotlarni kiritish INPUT elementi
4. BUTTON tugmasi
5. Ko‘p satrli mantli maydon. TEXTAREA elementi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_1.png)
![1. Formalar haqida umumiy ma’lumot
HTML formalar , foydalanuvchilar tomonidan, ma’lumotlarni kiritish va kiritilgan
ma’lumotlardan keyinchalik foydalanish maqsadida tashkil qilingan. Formalar –
matnli oynalar, tugmalar , bayroqchalar, ulagich(pereklyuchatel)lar va menyular
kabi boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar
Начало формы
va
Конец формы
teglari orasida joylashadi.
Ba’zi xollarda foydalanuvchi bilan brauzer o‘rtasida aktiv muloqat qilishga to‘g‘ri
keladi, ya’ni ma’lumotlarni kiritishga va tahrir qilishga to‘g‘ri keladi. Bunday
hollarda biz yuqorida aytganimizdek HTML hujjatning formalar deb ataluvchi
bo‘limidan foydalanamiz. Foydalanuvchi yuqorida ko‘rsatilgan formalarni
ma’lumotlar bilan to‘ldiradi va uni qayta ishlash uchun serverga jo‘natadi. Server
bu odatda Web-server yoki elektron pochta serveri bo‘lishi mumkin.
HTML formalar quyidagi boshqariladigan elementlardan foydalanadi:
Tugmalar (buttons)
Uchta turdagi tagmalar mavjud:
Jo‘natuvchi tugmalar – bu tugmalar yordamida formalar serverga qayta ishlash
uchun jo‘natiladi.
Inkor etuvchi tugmalar – bu tugma bosilsa formaning hamma qiymatlari qaytadan
boshlang‘ich xolatiga o‘rnatiladi.
Umumiy tugmalar – bunday turdagi tugmani bosganda shu tugmaga bog‘langan
protsedura ishga tushadi.
Bayroqchalar (chekboxes)
Bayroqcha – bu ikkita (tanlangan yoki tanlanmagan) holatga ega bo‘ladigan
element. Bayroqchalar input elementi yordamida hosil qilinadi.
Ulagichlar (radiobuttons)](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_2.png)
![Ulagichlar ham bayroqchalarga o‘xshaydi, ammo bitta farqi shundaki hamma
elementlari bitta nomga ega bo‘ladi va shulardan bittasi tanlanadi. Ulagichlar
ham input yordamida tashkil qilinadi.
Menyular (menus)
Menyu foydalanuvchiga bir nechta variantlardan bir yoki bir nechtasini tanlash
imkoniyatini yaratadi. Menyu selest elementi yordamida optgrup va option lar
bilan birgalikda tashkil qilinadi.
Matn kiritish maydoni (text input)
Matnni foydalanuvchi tomonidan kiritilishini amalga oshiruvchi ikkita element
mavjud. input elementi bitta qatorli kiritishni ta’minlaydi. textarea – ko‘pqatorli
kiritishni amalga oshirish uchun ishlatiladi.
Fayl selektori (file selest)
Bu element yordamida biz serverga yuboradigan faylni tanlaymiz. Fayl selektori
ham input elementi yordamida amalga oshiriladi.
Bunday element yordamida qosil qilingan tugmalar input elementi yordamida hosil
qilingan tugmaga o‘xshaydi lekin uning o‘z tashkil etuvchilari bor. Bu
yerda name atributi yordamida tugma nomi beriladi. value bilan uning
boshlang‘ich qiymati, type yordamida esa tugma turi aniqlanadi.
submit – formani jo‘natish tugmasi (jimlik bo‘yicha qabul qilingan).
reset – formani bekor qilish.
button – umumiy ko‘rinishdagi tugma.
disabled – bu atribut tugmani aktiv bo‘lishini taqiqlaydi. Bu degani shu element
fokusga olinmaydi.
acceskey – yordamida tugmaga tezda murojaat qilish uchun klaviaturadagi biror
tugmaning unicode dagi simvoli beriladi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_3.png)
![Menyular. SELECT, OPTGRUOP va OPTION
Sintaksis: (Matnli element)
Atributlar: id, class, style, title, lang, dir, hodisa
name = CDATA (Element nomi)
size = (Ko‘rinadigan opsiyalar soni)
multiple = multiple (Kup opsiyalarni tanlash)
disabled = disabled (Element taqiqlangan)
tabindex = son (Tab tugmasi bilan borish uchun tartib raqami)
onfocus = ssenariya (Element fokuslanganda yuz beradi)
onblur = ssenariya (Element fokusi yo‘qolganda sodir bo‘ladi)
onchange = ssenariya (Element qiymati o‘zgarganda)
select elementi yordamida ro‘yxatdan biror opsiyani tanlash imkoniyatini yaratadi.
Odatda bu element yordamida ochiluvchi menyular tuziladi va menyuning
opsiyalari (punktlari) optgruop va option lar yordamida aniqlanadi. name atributi
yordamida elementning nomi beriladi , size atributi esa ekranda hosil qilinadigan
opsiyalar sonini aniqlaydi, agar opsiyalar size da ko‘rsatilgan sondan katta bo‘lsa,
u holda brauzer o‘tkazish yo‘lakchasi (prokrutka)ni hosil qiladi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_4.png)
![Forma serverga jo‘natilgandan name=value ko‘rinishida qiymatlar to‘plamidan
iborat bo‘ladi. value bu foydalanuvchi tomonidan kiritilgan
qiymat. rows va cols atributlar mos ravishda matn kiritiladigan oynaning satrlar va
ustunlar sonini bildiradi. Agar kiritilgan matn oynaga sig‘masa brauzer avtomatik
ravishda (prokrutka) yo‘lakcha hosil qiladi. Amaliyotda kiritiladigan matnning
o‘lchami 32 kv yoki 64 kv dan oshmasligi kerak. Shart
bo‘lmagan atribut readonly maydondagi matnni o‘zgartirishni
taqiqlaydi. Disabled atributi esa elementni faol (aktiv) holatini o‘chiradi.
Elementga tezda murojaat qilish uchun accesskey atributiga biror
tugmaning unicode dagi simvolini berish kerak. tabindex yordamida esa Web
sahifa bo‘ylab Tab tugmasi yordamida harakatlanganda nechanchi o‘rinda
fokuslanish nomeri beriladi. Buning qiymati 0 dan 32767 gacha bo‘lgan butun
sonlar bo‘lishi mumkin.
Ushbu bo'limda biz foydalanuvchidan ma'lumotlarni qabul qilishni o'rganamiz.
Sahifada ma'lumotlarni kiritish uchun ism va emailni kiritish uchun shakl bor.
Sahifada kiritilgan ma'lumotlar tasdiqlanishi uchun ko'rsatiladi.
Shu maqsadga erishish uchun biz bitta amal va ikkta ko'rinish yasashdan
tashqari model yaratasiz.
Ushbu qo'lanmada siz quydagilarni o'rganasiz:
Qandey qilib foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma'lumotlar
uchun modelni yaratish mumkin;
Qandey qilib ma'lumotlarni tekshirish uchun mantiq yozishimiz mumkin;
Qandey qilib HTML-shaklni ko'rinish ichida yaratishimiz mumkin.
Model yaratilishi
Fayl models/EntryForm.phpda EntryForm pastda ko'rsatilganidek klassini yarating.
U foydalanuvchidan kelgan ma'lumotlar saqlash uchun ishlatiladi. Klasslarni
nomlari haqida siz « Klasslarni avtoyuklanishi » bo'limida o'qishingiz mumkin.
<?php
namespace app\models;](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_5.png)
![use yii\base\Model;
class EntryForm extends Model
{
public $name;
public $email;
public function rules()
{
return [
[['name', 'email'], 'required'],
['email', 'email'],
];
}
}
Ushbu klass quydagi klassni kengaytiradi yii\base\Model , u esa frameworkni bir
qismi hisoblanadi va oddatda shakl ma'lumotlari bilan ishlaydi.
Klass 2-ta ochiq hossa name va email iborat, ular foydalanuvchilar ma'lumotlarni
saqlash uchun ishlatiladi. uni yana rules() usuli bor, u esa ma'lumotlarni saqlash
qoidalarini (tartibini) yozib o'tadi. Yuqorida yozilgan qoidalar quydagicha ta'riflasa
bo'ladi:
Xossalar name vaemail to'ldirilishi shart;
Xossaemail ma'lumoti email bo'lishi shart.
Agar EntryForm nusxasi (obyekt) ma'lumotlar bilan to'ldirilgan bo'lsa, kiritilgan
ma'lumotlarni kiritilgan ma'lumotlar ma'lumot qoidalari talabiga to'g'ri
kelishini validate() tekshirishingiz mumkin. Agar ma'lumotlar tekshirishdan
o'tmasa hasErrors xossasi true ga teng bo'lib qoladi. Ushbu xossa: errors orqali siz
qanaqa xatolar borligini ko'rishingiz mumkin.
Amal yaratilishi](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_6.png)
![Endi esa huddi pastda ko'rsatilganidek site nazoratchisi ichida entry amalini
yarating.
<?php
namespace app\controllers;
use Yii;
use yii\web\Controller;
use app\models\EntryForm;
class SiteController extends Controller
{
// ...yaratilgan kod...
public function actionEntry()
{
$model = new EntryForm();
if ($model->load(Yii::$app->request->post()) && $model->validate()) {
// $model ichidagi ma'lumotlar tekshirishdan muvaffaqiyatli o'tgan
// endi esa biror $model bilan mantiq...
return $this->render('entry-confirm', ['model' => $model]);
} else {
// Sahifaga kirilgan holatda yoki hato mavjud bo'ganida
return $this->render('entry', ['model' => $model]);
}
}
}](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_7.png)
![Amal EntryForm nusxasini yaratadi. Keyin esa u $_POST dan kelgan ma'lumotlar
bilan modelni to'ldirayapti, u ma'lumotlar Yiida yii\web\Request::post() usulu
orqali olinadi. Agar model muvaffaqiyatli to'ldirilsa, foydalanuvchi ma'lumotlarni
shakldan foydalanib jonatib ma'lumotlar shu orqali kelganini nazarda tutayapmiz,
keyin ma'lumotlar tekshirish uchun validate() usuli ishlatilayapti.
Agar hammasi yaxshi o'tsa, amal entry-confirm ko'rinishini qaytaradi, u esa
foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma'lumotlarini ko'rsatadi. Aks holda
esa entry ko'rinishi qaytariladi, u esa HTML-shaklni va xatolarni chiqarib beradi,
agar ular bor bo'lsa.
Ma'lumot uchun: Yii::$app yagona global xossasi Yiining nusxasini o'z ichiga
oladi ilova (singleton). Bir vaqtni o'zida u Service Locator ham hisoblanadi, undan
esa quydagi komponentlar bilan foydalanish mumkin request, response, db va
boshqa. Yuqorida ko'rsatilgan kodda $_POST massivini qabul qilish uchun
biz request komponentini ishlatdik.
Ko'rinish yaratilishi
Yakunda biz entry-confirm va entry ko'rinishlarini yaratamiz, ular esa yuqorida
yozilgan entry amali orqali ma'lum bir xolatlarda qaytariladi.
Ko'rinish entry-confirm kiritilgan email va ismni ko'rsatadi. U views/site/entry-
confirm.php fayli ichiga saqlangan bo'lishi kerak.
<?php
use yii\helpers\Html;
?>
<p>Siz quydagi ma'lumotlarni kiritingiz:</p>
<ul>
<li><label>Name</label>: <?= Html::encode($model->name) ?></li>
<li><label>Email</label>: <?= Html::encode($model->email) ?></li>
</ul>
Ko'rinish entry HTML-shaklni yasaydi. U quydagi faylga saqlangan bo'lishi
kerak views/site/entry.php.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_8.png)
![<?php
use yii\helpers\Html;
use yii\widgets\ActiveForm;
?>
<?php $form = ActiveForm::begin(); ?>
<?= $form->field($model, 'name') ?>
<?= $form->field($model, 'email') ?>
<div class="form-group">
<?= Html::submitButton('Jonatish', ['class' => 'btn btn-primary']) ?>
</div>
<?php ActiveForm::end(); ?>
HTML-shaklni yasash uchun juda mukammal vidjet ActiveForm ishlatilmoqda.
Quydagi usular begin() va end() shaklni ochilish va yopilish teglarini yasaydi.
Bular orasida esa ma'lumotlar kiritilishi uchun kerak bo'lgan
maydonlar field() yaratilmoqda . Birinchi "name", ikkinchisi esa "email". Keyin
esa shaklni ma'lumotlarni jonatish uchun tugma yasalishiga javob beradigan
usul yii\helpers\Html::submitButton() chaqirilmoqda.
Keling, sinab ko'raylik
Ish jarayonida yaratilgan bor narsani ko'rish uchun, browserni ochib quydagi
URLni kiritaylik:
http://hostname/index.php?r=site%2Fentry
Siz ikkta maydoni o'z ichiga olgan shaklni ko'rishingiz mumkin. Har bir maydon
oldida esa yorlig' bor, u yorlig'lar, qanaqa ma'lumotlar kiritilishi kerak bo'lishi
haqida ma'lumot saqlaydi. Agar siz ma'lumotlarni kiritmasdan jonatish tugasiga
bosangiz yoki email noto'g'ri kiritsangiz, siz har bir maydon oldida hatolarni
ko'rishingiz mumkin bo'ladi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_9.png)
![Ma'lumot kiritilib jonatilgandan so'ng esa, siz hozirgina kiritilgan ma'lumotlar
sahifasini ko'rasiz.
Bu qandey ishlayapti?](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_10.png)
![Siz, bu HTML-shakl aslida qandey qilib ishlayotganini haqida savollar borligi
bo'lishi mumkin. Butun jarayon ozgina murakkab ko'rinishi mumkin: maydonlar
oldida yorlig'lar, ma'lumotlar noto'g'ri kiritilganda hatolar va bularni hammasi
sahifa qayta yuklanmasdan ishlayotganiga ajablanishingiz mumkin.
Ha albatta, ma'lumotlar tekshirishi aslida Javascript tarafida ham Serverda ham
amalga oshirilmoqda. yii\widgets\ActiveForm judda yaxshi o'langan,
siz EntryFormda kirigan qoidalarni olish uchun. Ularni Javascript kodga aylantirib
va tekshirish jarayonida ishlatiladi. Agar browserda Javascript o'chsa tekshirish
server tarafda ham actionEntry() usulida ko'rsatilganidek o'tmoqda. Bu esa
foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma'lumotlar ishonchli ekanliginini ko'rishimiz
mumkin.
Moydonlar uchun yasalgan yorlig'lar xossalar nomlari assosida quydagi
usul field() orqali yaratilmoqda. Misol uchun, yasalgan Name yorlig'i name xossasi
uchun shaklangan. Siz yorlig'larni quydagicha o'zgartirishingiz mumkin:
<?= $form->field($model, 'name')->label('Sizning ismingiz') ?>
<?= $form->field($model, 'email')->label('Sizning elektron qutingiz') ?>
Ma'lumot uchun: Yilda juda ham ko'p vidjetlar bor, ular bizga tez va murakkab
ko'rinishlarni yasashga yordam beradi. Vijetlarni yasash judda oson va sodda
ekanligini keyin (oldinda) bilishingiz mumkin. Ko'rinishdagi narsalarni ko'p
narsani vijetlarga chiqarsa bo'ladi, nimaga? keyinchalik ham boshqa joylarda
ishlatish uchun, bu esa ishni soddalashtiradi.
Xulosa
Bu bo'limda siz MVC-arxitekturasidagi xar bir qismini ishlatib ko'rdingiz.Siz
foydalanuvchidan kelgan ma'lumotlarni qabul qilib tekshirish uchun, model
klasslarini yaratishni o'rgandingiz.
Shuningdek, siz foydalanuvchidan ma'lumotlarni qabul qilish va ularni ko'rsatishni
o'rgandingiz. Aslida bu ish jarayonida ma'lum bir vaqtni talab qilishi mumkin. Yii
esa juda mukammal vidjetlarni taqdim qiladi, ular esa bizga ish jarayonini
tezlashtirishni yordam beradi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_11.png)
![Keyingi bo'limda siz ma'lumotlar ombori bilan ishlashni o'rganasiz, bu esa juda
ko'p ilovalarda talab qilinadi.
Matnli axborotlarni qayta ishlash dasturlari. Microsoft Word matn protsessori
Название Matnli axborotlarni qayta ishlash dasturlari. Microsoft Word matn
protsessori
Дата 21.05.2013
Размер 38.63 Kb.
Тип Документы
скачать
Давление станет 120 на 80, а сосуды очистятся за 10 дней! ...
Эти забытые таблетки чистят сосуды за 3 суток
Matnli axborotlarni qayta ishlash dasturlari. Microsoft Word matn protsessori.
Reja:
1.Kirish.
2.Word matn muharriri xaqida tushuncha.
3.Word matn muharririni ishga tushirish va uning oynasi.
4.Oddiy matnlar ustida ishlash tyexnologiyasi.
5.Jadvallar ustida ishlash tyexnologiyasi.
6.Rasm-fayllarni chaqirib qo‘yish va ular ustida operatsiyalar bajarish.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_12.png)
![7.Maxsus buyruqlar. Ob’yekt programmalari.
8.Nazorat savollari.
1.Kirish
Shaxsiy komp’yuterda har bir foydalanuvchi turli hujjat va matnlarni tayyorlash
zarurati tug‘iladi. Bunda matnlarni tayyorlashda foydalanuvchi uchun ko‘pgina
qulaylik yaratiladi va hujjatlar sifati oshadi. Bunday qulayliklarni yaratib beruvchi
programmalarga matn muharirlari deb ataladi. Matn muharirlari matnlarni kiritish,
o‘zgartirish, ko‘chirish va bosmaga chiqarish kabi bir qancha imkoniyatlarga ega.
Bunday matn muharirlariga Lyeksikon, WD, PE2, Word va boshqalarni misol
keltirish mumkin. Hozirgi kunda eng ko‘p ishlatiladigani bu Word sistemasi bo‘lib
unda juda katta imkoniyatlar mavjud va u Windows muhitida ishlaydi.
^ 2.Word matn muharriri haqida tushunchalar
Word matn muharriri Windows sistemasi muhitida ishlaydigan matn muharriri
bo‘lib, oddiy va murakkab strukturali matnli hujjatlarni tashkil qilish va chop etish
uchun xizmat qiladi. Word matn muharriri yordamida har qanday hujjatni tez va
bosmaxona talabiga javob beradigan darajada tayyorlash mumkin. Word matn
muharriri matnlar ustida bajariladigan hamma opyeratsiyalarni keraklicha bajarish
imkoniyatlariga ega bo‘lib, zamonaviy komp’yuter texnologiyasining hamma
talabini o‘z ichiga oladi.
^ 3.Word programmasini ishga tushurish va uning oynasi.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_13.png)
![Word matn muharriri ekranda «Microsoft office» da «W» belgisi bilan
ko‘rsatilgan bo‘ladi. Uni ishga tushirish sichqoncha ko‘rsatkichini «W» belgisiga
keltirib, sichqonchaning o‘ng tugmachasini bosish bilan bajariladi. So‘ng Word
matn muharriri komp’yutyer xotirasiga yuklanadi va oddiy strukturali matnlarni
kiritish uchun « Документ 1» nomli yangi fayl hosil qiladi. Agar siz murakkab
strukturali hujjat (masalan xat, faks orqali jo‘natiladigan xat, hisobotlar va hakozo)
tayyorlamoqchi bo‘lsangiz u holda « Файл » menyusidan « Создать » menyu ostini
ishlatasiz. U yerda bir necha murakkab strukturali hujjatlar shabloni berilgan. Siz
ulardan o‘zingizga kerak bo‘lgan strukturali hujjat shablonini tanlab, o‘zingizni
hujjatingizni tez va yuqori darajada tayyorlaysiz. Tayyor bo‘lgan hujjat « Файл »
menyusining « Сохранить » yoki « Сохранить как » komandalaridan biri
yordamida saqlanadi. Word sizning hamma fayllarinigizga «.doc» nomli
kengaytma nom qo‘shib saqlaydi. Ishni tamomlash uchun saqlab qo‘yilgan hujjat
« Файл » menyusining « Закрыть » komandasi bilan yopiladi va « Выход »
komandasi bosiladi.
Word matn muhariri oynasining umumiy ko‘rinishi quyida 1-rasmda keltirilgan.
Oynaning eng yuqori satri, sarlavha satri bo‘lib, unda matn muharrirning belgisi va
nomi ko‘rsatiladi.
1- rasm. Word matn muhariri oynasining umumiy ko‘rinishi.
Shu satrning eng o‘ng qismida uchta kichik tugmacha ko‘rsatilgan bo‘lib, ular mos
ravishda oynani ekrandan olish, oyna kattaligini ekran kattaligiga tenglashtirish va
oynani yopish vazifalarini bajaradi. Oynaning ikkinchi satri WORDning asosiy
menyular satri bo‘lib, har bir menyu o‘ziga xos funksiyalarni bajaradi. Oynaning
keyingi ikki satrlarida instrumyentlar paneli joylashgan va ular bajaradigan
funksiyasiga mos piktogrammali tugmachalarda berilgan. Ularning funksiyalarini](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_14.png)
![bilib olish uchun sichqoncha ko‘rsatkichini piktogrammalar ustiga keltirish kifoya.
Instrumyentlar panelidan keyingi satr lineyka dyeb ataladi va oynaning matn
yoziladigan qismi satrlarini kengaytirish va qisqartirish uchun xizmat qiladi.
Oynaning chetlarida matnni mos ravishda chapga, o‘nga, yuqoriga va pastga
siljituvchi tugmachalar mavjud. Matnni chapga siljituvchi tugmachadan oldin
joylashgan uch tugmacha (2-rasm) matn tasvirini o‘zgartirish uchun xizmat qiladi.
Oynaning eng quyi satri xolatlar satri dyeb ataladi va kursorni o‘rni haqida axborot
byerib turadi.
^ 4.Oddiy matnlar ustida ishlash texnologiyasi.
Matnlarni kiritish va bosmaga tayyorlash
WORD matn muharririni ishga tushirganimizda WORD oynasida hali bo‘sh
bo‘lgan fayl hujjatining birinchi varag‘i ekranga chiqadi. Bu varaqning keyingi
satriga o‘tish «Enter» tugmachasini bosish bilan bajariladi. Ґ ujjat matnini kiritishni
boshlashdan oldin ba’zi bir tayyorgarlik ishlarini bajarib olish lozim:
kiritilayotgan hujjat strukturasiga mos strukturali fayl ochish;
kyerakli shrift va shrift razmyerini tanlash;
kyerakli ryejim tanlash va hokazo.
Bu ishlar bajarilgandan so‘ng hujjat matnini kiritish maqsadga muvofiqdir. Hujjat
matni xotiraga kiritilib bo‘lingandan so‘ng uni bosmaga tayyorlash kerak bo‘ladi.
Buning uchun instrumyentlar panyelidan « Предварительный просмотр »
piktogrammasini sichqoncha ko‘rsatkichi orqali bosish kerak. U holda oynada](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_15.png)
![kiritilgan hujjatning har bir betini ko‘rinishi chiqadi. Agar shu ko‘rinish sizni
qoniqtirsa demak hujjat bosmaga tayyor bo‘ladi va siz uni bosmaga berishingiz
mumkin. Aks holda siz matn betlarini siljitish bilan bosmaga tayyorlaysiz. Tayyor
bo‘lgan hujjatni bosmaga chiqarish uchun « Файл » menyusining « Печать »
bo‘limidan foydalanasiz.
Mavjud fayl-xujjatlarini qayta ishlash va saqlash.
Agar siz biror bir mavjud hujjat faylingizni qayta ishlamoqchi bo‘lsangiz,
«^ Файл » « Открыть » komandasini berasiz va bizga muloqot darchasi chiqadi. U
yerdan siz o‘z hujjat fayllingizni topib sichqoncha tugmachasini ikki marta
bosishingiz kerak. Word matn muhariri bir paytni o‘zida bir necha fayllar bilan
ishlash imkoniyatiga ega. Shu imkoniyatdan foydalangan holda bir necha fayllarni
ketma-ket chaqarishingiz va ularni tahrirlashingiz mumkin. Buning uchun siz
« Окно » menyusidan foydalanishingiz kerak.
Komp’yutyer ekranida hujjat tasviri
Oddiy DOS matn faylidan Word matn fayli keraklicha murakkab strukturaga ega.
Word oynasida hujjatlar uch xil variantda tasvirlanadi:
-Normal (normal rejim, ruscha variantida «^ Разметка станицы »);
-Page Layout (betlarga bo‘lish ryejimi, ruscha variantida « Обычный »);
-Outline (hujjat strukturasi ko‘rsatish rejimi, ruscha variantida « Структура »).
Ґ ujjatlarni ekranda tasvirlash rejimini o‘rnatishni ikki usulda amalga oshirish
mumkin.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_16.png)
![«^ Вид » menyusi punktini tanlab sichqoncha tugmasi bosiladi va yuqoridagi uchta
komandalardan biri tanlanadi, ya’ni « Обычный », « Структура », « Разметка
страницы ».
Ekranning pastki chap qismidagi uchta tugmachalardan (2-rasmga qarang) birini
sichqoncha ko‘rsatkichi yordamida bosish bilan bajariladi.
2 - rasm. Rejimlarni o‘zgartirish tugmalari
Matn ustida ishlashning asosiy opyeratsiyalari:
Matnni ekranda surish (siljitish). Kiritilgan matnni klaviatura yoki sichqoncha
orqali pastga, yuqoriga, chapga va o‘nga siljitish mumkin. Klaviatura yordamida
matnni surish asosan quyidagi tugmachalar orqali bajariladi:
-tugmachalar «End», «Home», «Page Up», «Page Down»;
-tugmachalar «Left», «Up», «Right», «Down»;
-tugmachalar kombinatsiyasi «Ctrl+Right», «Ctrl+Left», «Ctrl+End»,
«Ctrl+Home».
Bulardan tashqari abzatsga surish uchun «Ctrl+Up» (yuqoriga) va «Ctrl+Down»
(pastga) tugmachalar kombinatsiyasi ishlatiladi. Sichqoncha orqali matnni tez
surish uchun ekranning o‘ng va chap, past va yuqori qismlarida mos ravishda
« »va « » hamda « » va « » ko‘rinishdagi tugmachalar mavjud. Matnni surish bu
tugmachalarni sichqoncha yordamida bosib turish bilan bajariladi. Bundan tashqari
bu tugmachalar orasida « » (belgi cho‘ziq bo‘lishi ham mumkin) belgisi](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_17.png)
![joylashgan. Bu belgi orqali matnni tez kerakli joyga siljitish mumkin. Bu esa
sichqoncha tugmasini bosgan holda belgini siljitish bilan bajariladi.
«Edit-goto» komandasi yordamida matnning kerakli qatoriga, betiga va bo‘limiga
o‘tishimiz mumkin.
^ Matn bo‘laklarini ajratish. Agar siz hujjatning biror bir qismini (fragmyentini)
ajratib, shu qism ustida biror ish qilmoqchi bo‘lsangiz, masalan shriftini
o‘zgartirish, o‘chirish, o‘chirib matnning boshqa joyiga qo‘yish kabi ishlarni
bajarmoqchi bo‘lsangiz avvalo quyidagilarni bilishingiz kyerak bo‘ladi:
-so‘zni ajratish- buning uchun sichqoncha ko‘rsatgichi ajratilish kyerak bo‘lgan
so‘z oldiga olib kelinib tugmachasi bosilgan holda oxirgi belgisiga olib kelinib
qo‘yib yuboriladi;
-qatorni ajratish - qatorining boshiga sichqoncha ko‘rsatkichini keltirib,
sichqonchaning chap tugmachasini bosish va qo‘yib yubormasdan pastga yoki
yuqoriga siljitish kyerak;
-abzasni ajratish uchun esa sichqon ko‘rsatkichi abzats boshiga kyeltirilib, chap
tugmachani uch marta bosish yoki «Ctrl» tugmasini bosgan holda sichqoncha
tugmasini bosish kyerak;
-rasmni ajratish uchun sichqoncha ko‘rsatkichini shu rasmga keltirgan holda bir
marta sichqoncha tugmasini bosish kerak;
-jadvalni- ajratish uchun «Table-Select Table» komandasini tanlash kyerak (bu
haqida jadval bilan ishlash bo‘limida to‘liq byerilgan).
^ Hujjat bo‘lagini o‘chirish, siljitish va ko‘chirish. Hujjat bo‘laklarini o‘chirish,](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_18.png)
![siljitish va ko‘chirish uchun uni oldin ajratib olish kyerak.
Ajratilgan hujjat bo‘lagini o‘chirish uchun «Del» tugmachasini bosish yoki «Edit-
Cut» komandasini bosish kerak. «Del» tugmachasini bosganda xujjat bo‘lagi
yo‘qotiladi. «Edit-Cut» komandasi berilganda esa ajratilgan bo‘lak oynadan
o‘chiriladi va vaqtincha xotiraga olib qo‘yiladi va uni keyinchalik kerakli joyga
qo‘yish mumkin bo‘ladi.
Ґ ujjat bo‘lagini siljitish va ko‘chirish uchun uni oldin ajratish, keyin esa
komp’yutyer xotirasiga olish kerak. Komp’yutyer xotirasiga olish «Edit-Cut»
komandasi yoki «standart» instrumentlar panelidagi «qaychi» rasmi ko‘rsatilgan
piktogrammani sichqoncha yordamida bosish bilan bajariladi. Sichqoncha
ko‘rsatkichi bilan qo‘yiladigan joy aniqlanib, «standart» panelida joylashgan
« Вставит из буфера » piktogrammasi yoki «Edit-Paste» komandasi beriladi.
Hujjat bo‘lagini izlash va almashtirish. Hujjat bo‘lagini izlash yoki uni
almashtirish uchun «Edit-Find» va «Edit-Replase» komandasi ishlatiladi.
Ruslashtirilgan variantida « Правка - найти » va « Правка - заменить » komandalari
ishlatiladi. Bu komandalar berilganda ekranda muloqot darchasi chiqadi. U joydan
«Find What» maydoniga izlanayotgan bo‘lak yoziladi va «Find next» tugmachasi
bosilib shu bo‘lak ketma-ket izlanadi. Almashtirish uchun esa «Find-What»
maydoniga izlanadigan bo‘lak yoziladi. «Replace With» maydoniga yangi
almashtirish uchun kerak bo‘lgan so‘z yoziladi. Oldin «Find-Next» tugmachasi
keyin «Replase» tugmachasi bosiladi.
Komandani bekor qilish yoki orqaga qaytarish. Word matn muharririning o‘ziga
xos imkoniyatlaridan biri bu kiritilgan operatsiyalar va komandalarni ish
jaroyonida xotirada saqlab turishidir.
Word prosessori o‘z xotirasida 100 ta ketma-ket berilgan operatsiyalarni saqlash](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_19.png)
![imkoniga ega. Bu yo‘l qo‘yilgan xatolarni to‘g‘rilashda juda foydalidir. Bu
operasiyalarni orqaga qaytarish uchun Word muloqot oynasida « Стандарт »
instrumentlar panelining o‘rta qismida joylashgan orqaga va oldinga qaytish
ko‘rsatkichi belgisi chizilgan piktogrammalar yordamida bajariladi.
^ Simvolni va abzasni formatlash. Ko‘p hollarda hujjatlar tayyorlashda uning
chiroyli chiqishiga etibor beriladi, masalan hujjat sarlavhasi qalin shriftda, matni
boshqa shriftda, punktlari esa boshqa bir shriftda, ayrim so‘zlar kursivli shriftda va
hokazo bo‘lishi mumkin. Umuman hujjatni chiroyli chiqishi uchun qilinadigan
ko‘pgina ishlarni formatlash asosida bajarish mumkin. Word matn muharriri ikki
xil ko‘rinishdagi formatlashni qaraydi:
-istalgan ketma-ketlikda simvollarni formatlash;
-abzasli formatlash.
Formatlash instrumentlar panelidagi « Автоформат » piktogrammasi yordamida
yoki gorizontal menyudan « Формат - фон » ( Формат - шрифт ) yoki « Формат -
параграф » ( Формат - абзац ) komandalari yordamida qilinishi mumkin.
Formatlash uchun format qilinishi kyerak bo‘lgan bo‘lak oldin ajratiladi. So‘ng
instrumyentlar panyelidan yoki « Формат » menyusi yordamida keraklicha format
qilinadi.
^ 5. Jadvallar ustida ishlash texnologiyasi.
WORD matn muharriri yordamida har qanday ko‘rinishdagi jadvallarni tez kiritib,
bosmaga chiqarishimiz mumkin.](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_20.png)
![Jadvalni hosil qilish va uni qayta ishlashda asosan biz bosh menyuning «Table»
(« Таблица ») punktidan foydalanamiz (1-rasmga qarang).
Word programmasida jadval qurish ikki usulda bajariladi.
1. Mavjud matnni jadval ko‘rinishga o‘tkazish.
2. Bo‘sh jadval qurish.
Agar siz jadval ko‘rinishdagi ma’lumotlar bilan ish yuritmoqchi bo‘lsangiz
ikkinchi usuldan foydalaning.
Jadval tuzish uchun « Стандарт » instrumyentlar panelining jadval rasmi bilan
berilgan piktogrammani topib, sichqoncha ko‘rsatkichi bilan bosish yoki bosh
menyuning « Таблица » bo‘limidagi « Вставить таблицу » komandasini berish
bilan bajariladi. Bu komanda berilganda oynaga muloqat darchasi chiqadi va u
joyda jadvalning satrlari va ustunlarining sonini ko‘rsatiladi (3-rasmga qarang).
So‘ng oynada tayyor jadvalning qolipi (maketi) chiqadi. Jadvalning hamma
kataklari bir hil uzunlikda va kenglikda bo‘ladi. Tuzilgan jadvalni format qilish
(ishlov berish) «Table-Auto-Format» ( Таблица l-A втоформат ) komandasi
yordamida bajariladi. Bu komanda berilishi bilan ekranda har xil jadvallarni nomi
va unga mos ko‘rinishi (shabloni) chiqadi. Siz ulardan o‘zingizga ma’qul
bo‘lganini tanlaysiz.
3-rasm. Jadval qurish oynasi.
Siz jadval bilan ishlamoqchi bo‘lsangiz quyidagilarni bilishingiz kyerak.
-jadvalda satrni ajratish uchun sichqoncha ko‘rsatkichi satr boshiga olib boriladi va](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_21.png)
![sichqonchaning chap tugmasi bosiladi;
-jadvalda ustunni ajratish uchun sichqoncha ko‘rsatkichi ustun boshiga olib
boriladi va ustunni ko‘rsatuvchi yo‘nalish belgisi chiqganda sichqonchaning chap
tugmasi bosiladi;
-jadvalda katakni ajratish uchun sichqoncha ko‘rsatkichi katakga olib boriladi va
sichqonchaning chap tugmasi ketma ket ikki marta bosiladi;
-jadvalda bir katakdan ikkinchi bir katakga o‘tish «Tab» tugmachasini bosish yoki
sichqoncha ko‘rsatgichini olib borib chap tugmachasini bosish bilan bajariladi;
-jadvalda qatorni yo‘qotish «Del» yoki « » tugmachalarini bosish bilan bajariladi;
-jadval kataklarini chapga yoki o‘nga kyengaytirish sichqoncha ko‘rsatgichini toki
« » belgi chiqguncha jadval chizig‘iga to‘g‘rilash, va sichqoncha tugmasini
bosgan holda chapga yoki o‘nga surish bilan bajariladi;
-jadval katagini bo‘lish uchun oldin uni belgilab (ajratib) keyin
« Таблица »-« Разбить ячейки » komandasini berish bilan bajariladi.
^ 6. Rasm-fayllarni chaqirib qo‘yish va ular ustida opyeratsiyalar bajarish
Word matn muharririning yana bir imkoniyatlaridan biri matnli hujjatlarga kerakli
rasmlarni joylashtirishdir, ya’ni tashkil qilgan hujjat-faylingizni xohlagan joyiga,
mavjud grafik formasiga ega bo‘lgan rasm-fayllarni (.wmf, .bmp, .pcx va boshqa)
qo‘yishingiz mumkin. Buning uchun avvalo hujjatning qaysi qismiga rasm yoki
grafik qo‘yish kerak bo‘lsa kursor shu yerga olib kelinadi. « Вставка » menyusidan](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_22.png)
![« Рисунок » komandasi tanlanadi. U holda komp’yutyer ekranida muloqot darchasi
chiqadi. Bizga kerak mavjud rasm-fayllarni «Clipart» katalogidan yoki boshqa
kataloglardan topib, ular ichidan kerakli rasm-faylni tanlab sichqoncha tugmasini
ikki marta bosasiz. Rasm kursor turgan joyga qo‘yiladi.
Agar siz rasm o‘lchamiga o‘zgartirish kiritmoqchi bo‘lsangiz sichqoncha
ko‘rsatkichini rasm ustiga keltirib bir marta sichqoncha tugmasini bosasiz. Rasm
ramkasi va ramkaning har tarafi va burchaklarida «▀» ko‘rinishdagi belgilar
chiqadi. Bu belgilar ustiga kursor olib kelinganda sichqoncha ko‘rsatkichi « »
ko‘rinishga o‘tadi. Shu holatda sichqonchaning chap tugmasini bosgan holda
rasmni cho‘zish yoki qisqartirish mumkin.
Agar siz rasm ichida biror o‘zgartirish qilmoqchi bo‘lsangiz sichqoncha
ko‘rsatkichini rasmga keltirib, keyin ikki marta ketma-ket sichqonchaning chap
tugmachasini bosasiz. Bu holatda siz rasm ramkasi yoki rasm ustida xohlagan
ishni va yozish ishlarini bajarishingiz mumkin. Bu joydan chiqish «Close»
(« Закрыть ») tugmasini bosish bilan bajariladi.
^ 7. Maxsus belgilar. Ob’yekt programmalari.
Siz matn yozish davomida maxsus belgilarni (simvollarni) ishlatmoqchi bo‘lsangiz
oldin kursorni belgi qo‘yiladigan joyga qo‘yib, keyin «Insert-Simbol» ( Вставка -
символ ) komandasini berasiz. Bizga Word prosessori ekranda muloqot oynasini
chiqaradi. Muloqot oynasidan kerakli belgini tanlab «Insert» ( Вставка ) kyeyin
«Close» ( Закрыть ) komandasini berasiz.
Matematik ifodalarni yozish uchun asosan yuqori va pastki indekslar, kursiv, grek
va matematik belgi shriftlari, simvollar ishlatiladi. Matematikaning ancha qiyin](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_23.png)
![bo‘lgan belgilarini siz ^ Microsoft Equation programmasini ishga tushirish bilan
bajarasiz. Buning uchun «Insert-object» (Ob’ektni qo‘yish) komandasini berasiz
va u joyda Microsoft Equation programmasini ishga tushirasiz.
Ekranga Equation programmasi matematik belgilarni chiqarib beradi.
Xulosa.
Matnlarga ishlov berishda ko‘p hollarda «Wordart» programmasidan ham
foydalaniladi. Masalan yozilgan matnni har xil ko‘rishda (gorizantal yoki
vyertikalga o‘tkazish) tasvirlash kerak bo‘lishi mumkin. Buning uchun ham siz
«Insert-object» komandasini berib keyin «Wordart» programmasini ishga
tushirasiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.“Kompyuterlashtirishni rivojlantirish va axborot- kommunikatsiya
texnologiyalarini yanada rivojlantirish to’g’risida” 2002- yil 31- maydagi PF –
3080-sonli Farmoni.
2. O‘zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi G‘G‘ Barkamol
avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. –Toshkent: Sharq, 1997.
3. Olimov Q.T. Maxsus fanlar buyicha elektron darsliklarni yaratishning uslubiy
asoslari G‘G‘ Kasb-hunar ta‘limi №2. 2004 y.
4. Rasulov O. Zamonaviy elektron darsliklarning didaktik xususiyatlari Kasb-
hunar ta‘limi №5. 2005 y
Web sahifalar:
1.www.ziyonet.uz](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_24.png)
![2.www.fikr.uz](/data/documents/1b89f0fa-90d6-4936-a4b7-d8b44168052d/page_25.png)
MAVZU: Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari. REJA: 1. Formalar xaqida umumiy ma’lumot. 2. Shakllar bilan ishlash Начало формы Конец формы 3.Ma’lumotlarni kiritish INPUT elementi 4. BUTTON tugmasi 5. Ko‘p satrli mantli maydon. TEXTAREA elementi.
1. Formalar haqida umumiy ma’lumot HTML formalar , foydalanuvchilar tomonidan, ma’lumotlarni kiritish va kiritilgan ma’lumotlardan keyinchalik foydalanish maqsadida tashkil qilingan. Formalar – matnli oynalar, tugmalar , bayroqchalar, ulagich(pereklyuchatel)lar va menyular kabi boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar Начало формы va Конец формы teglari orasida joylashadi. Ba’zi xollarda foydalanuvchi bilan brauzer o‘rtasida aktiv muloqat qilishga to‘g‘ri keladi, ya’ni ma’lumotlarni kiritishga va tahrir qilishga to‘g‘ri keladi. Bunday hollarda biz yuqorida aytganimizdek HTML hujjatning formalar deb ataluvchi bo‘limidan foydalanamiz. Foydalanuvchi yuqorida ko‘rsatilgan formalarni ma’lumotlar bilan to‘ldiradi va uni qayta ishlash uchun serverga jo‘natadi. Server bu odatda Web-server yoki elektron pochta serveri bo‘lishi mumkin. HTML formalar quyidagi boshqariladigan elementlardan foydalanadi: Tugmalar (buttons) Uchta turdagi tagmalar mavjud: Jo‘natuvchi tugmalar – bu tugmalar yordamida formalar serverga qayta ishlash uchun jo‘natiladi. Inkor etuvchi tugmalar – bu tugma bosilsa formaning hamma qiymatlari qaytadan boshlang‘ich xolatiga o‘rnatiladi. Umumiy tugmalar – bunday turdagi tugmani bosganda shu tugmaga bog‘langan protsedura ishga tushadi. Bayroqchalar (chekboxes) Bayroqcha – bu ikkita (tanlangan yoki tanlanmagan) holatga ega bo‘ladigan element. Bayroqchalar input elementi yordamida hosil qilinadi. Ulagichlar (radiobuttons)
Ulagichlar ham bayroqchalarga o‘xshaydi, ammo bitta farqi shundaki hamma elementlari bitta nomga ega bo‘ladi va shulardan bittasi tanlanadi. Ulagichlar ham input yordamida tashkil qilinadi. Menyular (menus) Menyu foydalanuvchiga bir nechta variantlardan bir yoki bir nechtasini tanlash imkoniyatini yaratadi. Menyu selest elementi yordamida optgrup va option lar bilan birgalikda tashkil qilinadi. Matn kiritish maydoni (text input) Matnni foydalanuvchi tomonidan kiritilishini amalga oshiruvchi ikkita element mavjud. input elementi bitta qatorli kiritishni ta’minlaydi. textarea – ko‘pqatorli kiritishni amalga oshirish uchun ishlatiladi. Fayl selektori (file selest) Bu element yordamida biz serverga yuboradigan faylni tanlaymiz. Fayl selektori ham input elementi yordamida amalga oshiriladi. Bunday element yordamida qosil qilingan tugmalar input elementi yordamida hosil qilingan tugmaga o‘xshaydi lekin uning o‘z tashkil etuvchilari bor. Bu yerda name atributi yordamida tugma nomi beriladi. value bilan uning boshlang‘ich qiymati, type yordamida esa tugma turi aniqlanadi. submit – formani jo‘natish tugmasi (jimlik bo‘yicha qabul qilingan). reset – formani bekor qilish. button – umumiy ko‘rinishdagi tugma. disabled – bu atribut tugmani aktiv bo‘lishini taqiqlaydi. Bu degani shu element fokusga olinmaydi. acceskey – yordamida tugmaga tezda murojaat qilish uchun klaviaturadagi biror tugmaning unicode dagi simvoli beriladi.
Menyular. SELECT, OPTGRUOP va OPTION Sintaksis: (Matnli element) Atributlar: id, class, style, title, lang, dir, hodisa name = CDATA (Element nomi) size = (Ko‘rinadigan opsiyalar soni) multiple = multiple (Kup opsiyalarni tanlash) disabled = disabled (Element taqiqlangan) tabindex = son (Tab tugmasi bilan borish uchun tartib raqami) onfocus = ssenariya (Element fokuslanganda yuz beradi) onblur = ssenariya (Element fokusi yo‘qolganda sodir bo‘ladi) onchange = ssenariya (Element qiymati o‘zgarganda) select elementi yordamida ro‘yxatdan biror opsiyani tanlash imkoniyatini yaratadi. Odatda bu element yordamida ochiluvchi menyular tuziladi va menyuning opsiyalari (punktlari) optgruop va option lar yordamida aniqlanadi. name atributi yordamida elementning nomi beriladi , size atributi esa ekranda hosil qilinadigan opsiyalar sonini aniqlaydi, agar opsiyalar size da ko‘rsatilgan sondan katta bo‘lsa, u holda brauzer o‘tkazish yo‘lakchasi (prokrutka)ni hosil qiladi.
Forma serverga jo‘natilgandan name=value ko‘rinishida qiymatlar to‘plamidan iborat bo‘ladi. value bu foydalanuvchi tomonidan kiritilgan qiymat. rows va cols atributlar mos ravishda matn kiritiladigan oynaning satrlar va ustunlar sonini bildiradi. Agar kiritilgan matn oynaga sig‘masa brauzer avtomatik ravishda (prokrutka) yo‘lakcha hosil qiladi. Amaliyotda kiritiladigan matnning o‘lchami 32 kv yoki 64 kv dan oshmasligi kerak. Shart bo‘lmagan atribut readonly maydondagi matnni o‘zgartirishni taqiqlaydi. Disabled atributi esa elementni faol (aktiv) holatini o‘chiradi. Elementga tezda murojaat qilish uchun accesskey atributiga biror tugmaning unicode dagi simvolini berish kerak. tabindex yordamida esa Web sahifa bo‘ylab Tab tugmasi yordamida harakatlanganda nechanchi o‘rinda fokuslanish nomeri beriladi. Buning qiymati 0 dan 32767 gacha bo‘lgan butun sonlar bo‘lishi mumkin. Ushbu bo'limda biz foydalanuvchidan ma'lumotlarni qabul qilishni o'rganamiz. Sahifada ma'lumotlarni kiritish uchun ism va emailni kiritish uchun shakl bor. Sahifada kiritilgan ma'lumotlar tasdiqlanishi uchun ko'rsatiladi. Shu maqsadga erishish uchun biz bitta amal va ikkta ko'rinish yasashdan tashqari model yaratasiz. Ushbu qo'lanmada siz quydagilarni o'rganasiz: Qandey qilib foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma'lumotlar uchun modelni yaratish mumkin; Qandey qilib ma'lumotlarni tekshirish uchun mantiq yozishimiz mumkin; Qandey qilib HTML-shaklni ko'rinish ichida yaratishimiz mumkin. Model yaratilishi Fayl models/EntryForm.phpda EntryForm pastda ko'rsatilganidek klassini yarating. U foydalanuvchidan kelgan ma'lumotlar saqlash uchun ishlatiladi. Klasslarni nomlari haqida siz « Klasslarni avtoyuklanishi » bo'limida o'qishingiz mumkin. <?php namespace app\models;