Global iqtisodiyotda axborot tizimlari REJA: Kirish. 1. Global iqtisodiyotda axborot. 2. Global axborot tizimi. 3. Iqtisodiyotda axborot tizimlari. 4. Global iqtisodiyot tizimi. Xulosa Foydanilgan adabiyotlar.

Ayni paytda Xitoy koronavirusi nafaqat insoniyat hayotiga, balki ayrim davlatlar va umuman dunyo iqtisodiyotiga ham jiddiy xavf tug dirmoqda. Mazkur ʻ epidemiya Xitoy va boshqa davlatlar o rtasidagi savdo va sanoat zanjirining ʻ buzilishiga olib keldi. Investorlarning vahima sababli aksiyalarini sotib yuborishi oqibatida dunyo bo ylab yetakchi bo lgan birjalarda yuzaga kelgan inqirozni ʻ ʻ ekspertlar oxirgi 10 yillikda kuzatilmagan, deb baholashmoqda.Mazkur vaziyat oddiy “informatsion panika” emas, balki jahon iqtisodiyotiga jiddiy tahdid ekanini dunyodagi yetakchi moliyaviy institutlar, xalqaro tashkilotlar va ayrim davlatlar amalga oshirayotgan harakatlardan ham kuzatish mumkin.Jumladan, AQSH Federal Rezerv Tizimi iqtisodiy faollikni barqaror holatda ushlab turish maqsadida, 3-mart kuni bazaviy foiz stavkasini 0,5 foiz punktga tushirdi. Mazkur qaror 2008- yilgi inqiroz davridan beri birinchi marta bo layotgani ahamiyatga molikdir. ʻ AQSH moliya vazirligi huzurida kichik va o rta tadbirkorlikni rivojlantirish ʻ bo yicha maxsus gruppa tuzilgan.Shuningdek, Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish ʻ tashkiloti (OECD) 2020-yildagi jahon iqtisodiy o sish sur atlari prognozini 0,5%ga ʻ ʼ kamaytirdi. IHRT, savdo urushlari va siyosiy tanglik tufayli o zi shundoq ham “jar ʻ yoqasida”gi dunyo iqtisodiyotining hozirgi kundagi ta minot zanjirining uzilishi, ʼ resurslarga bo lgan talabning sustlashishi, turizmdagi pasayish tendensiyasi va ʻ kasallik sababli iste molchilar ishonchining kamayishi bilan bog liq muammolarga ʼ ʻ duch kelmoqda.IHRT hisobotiga ko ra, eng yomon ssenariy (Downside scenario) ʻ bo yicha, ya ni epidemiya ko lamining dunyo bo ylab kengayishi, epidemiyaga ʻ ʼ ʻ ʻ qarshi qo llaniladigan choralar va vahima sababli, ishlab chiqarishga jiddiy zarar ʻ keltirishi va oqibatda iqtisodiy retsessiyani olib kelishi, provardda esa global iqtisodiy o sish 1,5% gacha pasayishi prognoz qilingan. O z navbatida, bu ʻ ʻ

holatning ta siri mamlakatlar uchun judayam kuchli va davomli bo lishi ʼ ʻ mumkinligi aytilmoqda. Umuman olganda, global iqtisodiyotdagi mazkur salbiy tendensiyalar oqibatlari globallashgan iqtisodiyotning bir qismi sifatida O zbekistonga ham o z ʻ ʻ ta sirini ko rsatishi tabiiy. Garchi, O zbekiston rivojlangan davlatlar singari bir-biri ʼ ʻ ʻ bilan o zaro bog liqlik darajasi yuqori bo lmasa-da, ularda bo layotgan jiddiy ʻ ʻ ʻ ʻ o zgarishlar mamlakat iqtisodiyotiga o z ta sirini o tkazmasdan qolmaydi. ʻ ʻ ʼ ʻ Jumladan, Xitoy O zbekistonning eng katta savdo hamkori hisoblanib, Xitoy bilan ʻ tashqi savdo aylanmasi 2019-yilda 7,6 mlrd. dollarni (umumiy tashqi savdo aylanma hajmiga nisbatan - 18,1%), eksport- 2,5 mlrd., import – 5,1 mlrd.dollarni tashkil etgan.Xitoydagi energoresurslarga bo lgan talabning kamayishi, ʻ O zbekistonning Xitoyga amalga oshirayotgan eksportini, shu jumladan tabiiy gaz ʻ eksporti hajmining kamayishiga olib keladi. O zbekistonning eksport tarkibida ʻ energiya manbaalari va neft mahsulotlari (ya ni tabiiy gaz) 3-o rinda (14,1%) ʼ ʻ turishini, Xitoyga jami eksport hajmining 36,4%i energiya manbaalari va neft mahsulotlari hisobiga to g ri kelishini hisobga olib, xulosa qilish mumkinki, bu ʻ ʻ holat O zbekistonga valyuta tushumining qisqarishiga olib keladi.Shuningdek, ʻ Xitoydan kelayotgan xom-ashyo va butlovchi qismlarning kamayishi, transport xarajatlarining o sishi, ishlab chiqarish ta minotidagi uzilishlar O zbekistonning ʻ ʼ ʻ sanoat sohasiga jiddiy zarar keltirishi ehtimoldan xoli emas. Sababi, O zbekiston ʻ sanoati uchun zarur bo lgan mashina va asbob-uskunalar importi umumiy import ʻ hajmida Xitoyning ulushi 30,9%ni tashkil etadi, kimyo mahsulotlari va undan tayyorlangan buyumlarning importi hajmida ham Xitoyning ulushi eng katta ko rsatkich (24,0%) hisoblanadi.Shu va boshqa sabablar, O zbekistonda mazkur ʻ ʻ vaziyat yuzasidan bo lgan qisqa muddatli muhim choralarni ko rish ehtiyojini ʻ ʻ tug dirmoqda. Buning uchun, birinchidan, fiskal va pul-kredit siyosatni ʻ

qo shimcha qo llab-quvvatlash va mamlakatdagi tarkibiy islohotlarni kuchaytirish ʻ ʻ lozim. Mazkur choralar iqtisodiy o sishni barqarorligiga, iste molchilar va ʻ ʼ investorlarning ishonchini oshirishga va noaniqlikni kamaytirishga yordam beradi. Ikkinchidan esa, korxona va tashkilotlarning moliyaviy ahvolini mustahkamlashga qaratilgan choralar, jumladan soliq stavkalarini ma lum ʼ muddatga kamaytirish, “soliq ta tillari”, “soliq kreditlari”ni taqdim qilish va uzoq ʼ muddatda qaytarish imkoniyatini yaratish, QQSni tezkor qaytarish mexanizmlarini joriy etish choralarini ko rish maqsadga muvofiq. Naqd pul oqimi bilan bog liq ʻ ʻ muammolarga duch kelayotgan korxonalarga, ayniqsa kichik va o rta korxonalarga ʻ yordam berishga banklar tomonidan imkon berilishi lozim. Zarar ko rishi ehtimoli ʻ bo lgan hududlar va tarmoqlar uchun energiya manbalari narxini pasaytirish ʻ choralari ko rilishi lozim.Shu bilan birga, 9-mart kuni dunyo neft bozorida yana bir ʻ jiddiy vaziyat yuzaga kelib, neftning narxi o zining 2014-yildan keyingi eng past ʻ darajani qayd etdi. Ushbu holat neftga bo lgan global talabning tushib ketishi ʻ ortidan neft eksport qiluvchi davlatlar tashkiloti (OPEC) va Rossiya neft qazib chiqarishni (taklifni) kamaytirish bo yicha kelishuvga erisha olmagani oqibatida ʻ yuzaga keldi.Mazkur vaziyat ortidan Rossiya yetakchi kompaniyalari, jumladan “Gazprom”, “Lukoyl”, “Rosneft”, “Sberbank”, “X5 Retail Group”, “Novatek”, “Severstal” va boshqalar aksiyalari narxlari London birjasida keskin tushib ketdi. Jahon neft narxlarining pasayishi fonida Rossiya rubli pasayishni boshladi - dollar 72 rublga, yevro esa 82 rublga ko tarildi.Rossiya rublining kuchsizlanishi – ʻ so mning almashuv kursini kuchaytirishi, bu esa, Rossiya bozorida O zbekiston ʻ ʻ eksport mahsulotlarining qimmatroq bo lishiga va mahalliy eksportyorlarning ʻ daromadlari kamayishiga, o z navbatida, bu ham O zbekistondagi valyuta hajmini ʻ ʻ kamayishiga ta sir ko rsatishi mumkin.Shuningdek, Rossiya iqtisodiyotining ʼ ʻ

sustlashishi oqibatida, O zbekistonlik migrantlarning mamlakatimizga ʻ keltirayotgan 3,4 mlrd.dollarlik (YAIMga nisbatan 5,9 foiz) foydasining qisqarishiga olib kelishi ham mumkin.Aholi umumiy daromadlari tarkibida transfertlardan keladigan daromadlar 25,3%ni tashkil etishini hisobga olganda, mazkur vaziyat O zbekistonda aholining yashash darajasiga ham ma lum darajada ʻ ʼ ta sir ko rsatishi mumkin.Buning uchun, iqtisodiy faollikni rag batlantirish va ʼ ʻ ʻ bandlikni qo llab quvvatlash choralarini ko rish maqsadga muvofiq. Jumladan, ʻ ʻ kichik tadbirkorlikni moliyalashtirishni kengaytirish, berilayotgan kreditlar imtiyozli davrini uzaytirish lozim.Barcha ruxsat beruvchi va byurokratik tartib- tamoyillarga ma lum muddat moratoriy e lon qilish, tadbirkorlik faoliyatidagi ʼ ʼ vujudga kelayotgan to siq va muammolarni tezkorlik bilan hal etish, bandlikni ʻ ta minlash bo yicha keskin choralar ko rish, qisqa muddatli ish o rinlari tashkil ʼ ʻ ʻ ʻ etilishini rag batlantirish lozim.Mazkur ko riladigan choralar, tashqi global ʻ ʻ iqtisodiy oqibatlarni O zbekistonga ta sirini kamaytirish, iqtisodiy vaziyatni ʻ ʼ muvozanatlashtirish uchun xizmat qiladi.Shu o rinda ta kidlash lozim, ko pgina ʻ ʼ ʻ davlatlarning markaziy banklari asosiy foiz stavkalarini tushirishi moliyaviy sektorda emas, balki iqtisodiyotning real sektorida investitsion jozibadorlikni oshirishga qaratilgan. Agar 2008-yildagi tajribadan kelib chiqsak, o sha paytdagi ʻ ushbu vaziyat kapital oqimning rivojlangan davlatlardan rivojlanayotgan davlatlarga (Xitoyga) qarab harakatlanganligi kuzatilgan. Shu sababdan, O zbekistonning ayni paytdagi vaziyatdan foydalanib qolish imkoniyati ʻ mavjudligini inobatga olib, qulay investitsion muhitni yaratishga katta e tibor ʼ qaratish, investitsion jozibadorlikni oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. So'nggi yillarda iqtisodiyotni rivojlantirishda ilg'or texnologiyalar va innovatsiyalaming ahamiyati oshib bormoqda. Eng yangi texnologiyalar ishlab chiqarish va biznes jarayonlarining samaradorligini oshirishi mumkin. Eng yangi