Kemp-devid shartnomasi

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.7373046875 KB

Ko'chirib olish

REJA:
I.Kirish.Qiyomat urushi natijalari.
II.Asosiy qism.
1.AQSH hukumatining XX asr 70-yillaridagi yaqin
sharqdagi pozitsiyasi.
2.Anvar Saodatning Isroil davlatiga munosabati.Begin
rejasi.
3.1978-yilgi AQSH,Isroil va Misr boshliqlari
uchrashuvlari.
4.Kemp-devid shartnomasi imzolanishi.(1979-yil 26-
mart).
III.Xulosa .Kemp-devidning natijalari.
IV.Foydalanilgan adabiyotlar.

I.Kirish.Qiyomat urushi natijalari
1969-yil o rtalarida Nosir Isroilga qarshi “buzg unchilik urushi” boshlaganini ʻ ʻ
e lon qildi. Uning maqsadi isroilliklarga ishchi kuchida katta yo'qotishlar keltirish
ʼ
edi. Buning uchun artilleriya kuchlari va maxsus kuchlar bo'linmalari jalb
qilingan.Nosirning chaqirig'iga javoban isroilliklar "Bar Lev chizig'i" deb
nomlangan Suvaysh kanali bo'ylab shoshilinch ravishda o'z pozitsiyalarini
mustahkamlay boshladilar. Bu tankga qarshi qumli qirg'oqlar va ariqlar tizimi
bilan bog'langan qal'alar zanjiri bo'lib, dushman hujumi paytida yonib turgan moy
bilan to'ldiriladi. "Yorqin urushi"dagi jangovar harakatlar cho'qqisi 1969-1971
yillarda sodir bo'lgan. Harbiy harakatlarda misrliklar va isroilliklardan tashqari
sovet harbiy mutaxassislari ham faol qatnashdilar. 1970 yilning yozida Misrdagi
ob'ektlarga Isroil havo hujumlaridan so'ng o'rnatilgan yangi havo mudofaa
tizimlari - SAM-3 hisob-kitoblari bilan jihozlangan SSSRning zenit qurollari edi.
O'sha yilning iyul oyida isroilliklar sovet uchuvchilari tomonidan boshqariladigan
to'rtta MiG-21 samolyotini urib tushirdilar. Oqibatda, “qo‘zg‘olon urushi” har ikki
tomonga ham g‘alaba keltirmadi. Ammo qo'shinlarining eng dahshatli
kamchiliklarini bartaraf etishga va 1967 yilgi mag'lubiyat uchun qasos olishga
tayyorlanishga muvaffaq bo'lishdi. 1973 yil 6 oktyabrda isroilliklar Yom Kippur -
Qiyomat kunini, ro'za tutish va tavba qilish kunini nishonladilar. Mamlakatda
jamoat transporti, davlat idoralari va do‘konlar ishlamadi. Ko'p askarlar uyda,
ta'tilda edi. Muqaddas kun sukunati ropparosa 14:00da Misrning 200 ta batareyasi
Suvaysh kanalining sharqiy qirg‘og‘idagi Isroil pozitsiyalariga qarata o‘t
ochganda buzildi. Misrliklarning artilleriya isroilliklarning o'q otish joylarini tark
etib, bunkerlarga panoh topishdan boshqa iloji qolmadi. Artilleriya tayyorgarligi
boshlanganidan yarim soat o'tgach, PT-56 amfibiya tanklari va BTR-50 zirhli
transport vositalari Suvaysh kanali tomon yugurdi. Zirhli transport vositalariga
puflanadigan rezina qayiqli piyoda askarlar hamrohlik qilishdi. Bir necha daqiqada
misrliklarning avangardi Suvaysh kanalini

kesib o'tdi va soat 15.00 da "Bar Lev liniyasi" ning birinchi qal'alari taslim bo'ldi.
Bu vaqtda misrlik sapyorlar tankga qarshi qumli qirg'oqlarni suv to'plari bilan yo'q
qilishdi va og'ir texnika uchun ponton ko'priklar qurishdi. Misrning Suvaysh
kanalini majburlash bo'yicha operatsiyasida ko'p narsa sovet mutaxassislari uni
rivojlantirishda faol ishtirok etganliklarini ko'rsatadi. Qorong'i tushgunga qadar 80
mingga yaqin misrliklar kanalning sharqiy qirg'og'iga o'tishdi. Isroil istehkomlari
birin-ketin taslim bo'ldi. Misr qo'shinlari yana Sinay yurtiga kirishdi. Arablar
uchun 1967 yildagi uyat yuvildi. Shimoldagi misrliklar bilan bir vaqtda Suriya
qo'shinlari ham isroilliklarga hujum qilish uchun harakat qilishdi. Suriya
komandolari vertolyotlardan Golan tepaliklariga qo‘ndi va to‘satdan zarba bilan
Xermon tog‘idagi Isroil pozitsiyalarini egallab oldi. Suriyaning ikkita zirhli va
uchta piyoda diviziyasi isroilliklarga qarshi hujum boshladi. Ularga faqat tarqoq
Isroil harbiy bo‘linmalari qarshilik ko‘rsatdi. Isroil rahbariyati nega Misr-
Suriyaning yaqinlashib kelayotgan hujumi haqidagi razvedka ogohlantirishlariga
e'tibor bermaganiga hozircha hech kim aniq javob bera olmaydi. Bir narsa aniq -
isroilliklar o'z raqiblarini yaqqol past baholadilar. ID bu beparvolik uchun katta
to'lovni to'ladi. Misr va Suriyaning birlashgan kuchlari deyarli yarim million askar,
3,5 ming tank va 800 ta jangovar samolyotdan iborat edi. Isroil 400 ming askar, 2
ming tank va 450 samolyoti bilan bu kuchlarga qarshi turishi mumkin edi.
Quruqlikda, havoda va dengizda shiddatli janglar olib borildi. 6 oktyabrdan 7
oktyabrga o'tar kechasi Isroil tanklari misrliklarni Suvaysh kanaliga uloqtirmoqchi
bo'ldi. Biroq, piyodalar yordamisiz tungi tank hujumi falokatga aylandi. Yom
Kippur urushini Yaqin Sharqdagi birinchi urush deb atash mumkin, bu yerda
ommaviy ravishda yuqori texnologiyali qurollar qo‘llanilgan. Bu Misr va Suriya
askarlarining individual tayyorgarligi zaifligini qoplash uchun mo'ljallangan edi.
Misr va Suriya piyodalarining jangovar tuzilmalari Malyutka boshqariladigan
tankga qarshi raketalar va RPG-7 granatalari bilan to'ldirilgan. Aynan ular bilan
Isroil tankerlari to'qnash kelishdi. Bir necha soat ichida Isroilning bir nechta tank
batalyonlari butunlay yo'q qilindi. Shomron tank brigadasi o‘sha kechada jang
qilgan 100 ta mashinadan 75 tasini yo‘qotdi. Ertasi kuni ertalab isroilliklarning

hafsalasi pir bo'ldi. Isroilning mashhur havo kuchlari - "Hel HaAvir" - Misrning
Suvaysh kanali orqali o'tish joylarini yo'q qilaolmadi. Ponton ko'prigi ZSU-23-4
Shilka tez o'q otish zenit qurollarining batareyalari, yangi SAM-6 zenit-raketa
tizimlari va SAM-7 (Strela) portativ zenit raketasi bilan yaxshi himoyalangan.
tizimlari, Yaxshi tayyorgarlikdan o'tgan isroillik uchuvchilar yana so'nggi sovet
harbiy texnikasiga qarshi ojiz bo'lishdi. Misrliklar kanalni kesib o'tishga va o'tish
joylarini himoya qilishga muvaffaq bo'lishsa ham, ularning Sinayning ichki
qismiga keyingi yurishi kechiktirildi. Misr qo'mondonligi 2 va 3-Misr
armiyalarining asosiy zirhli kuchlarining sharqiy qirg'oqqa o'tishini kutayotgan
edi. Ayrim tadqiqotchilarning fikricha, misrliklarning oldinga siljishining
kechikishi Isroilga barcha kuchlarini Suriya frontida jamlashga imkon berdi. Isroil
hukumati va harbiy qo‘mondonlari jangning birinchi kunidagi
muvaffaqiyatsizliklardan hayratda qolishdi. Matbuotning yozishicha, Golda Meir
vazirlar mahkamasi Misr va Suriya armiyalari Isroilning aholi zich joylashgan
hududlariga yaqinlashsa, arab davlatlariga qarshi yadro qurolidan foydalanish
imkoniyatini jiddiy muhokama qilgan. Ammo tez orada Tel-Avivga frontdan
optimistik xabarlar kela boshladi. Muvaffaqiyatli boshlangan Suriya hujumi 7
oktabr kuni so'nggi o'qlarigacha kurashgan Isroil tankerlari tomonidan to'xtatildi.
Suriyaliklarning pozitsiyasi Golan tepaliklarining tog'li erlari bilan
murakkablashdi, bu esa yirik tank kuchlarini joylashtirish uchun mos emas edi. 9-
oktabrga kelib suriyaliklar 600 ga yaqin avtomobilini yo‘qotgan. Isroilning havo
hujumlari tufayli Suriya aloqalari buzildi, ular shimolda Sinayga qaraganda ancha
muvaffaqiyatli bo'ldi. Bu sinish edi. Isroilliklar hujumga o'tdilar va 13 oktyabrga
kelib nafaqat Golan tepaliklarida yo'qolgan hududlarni qaytarib olishdi, balki
Suriyaga kirib, Damashq chegarasidan yarmida joylashgan Sass shahriga
yaqinlashdilar. U yerda hujumchilarni Iroq, Iordaniya, Marokash va Quvayt
birliklari kutib oldi. Isroilliklar bilan bo'lgan jangda ular katta yo'qotishlarga duch
kelishdi, ammo ID tank kolonnalarining Suriya poytaxtigacha borishinito'xtatdilar .
14-oktabrda misrliklar hujum boshladilar, uning maqsadi strategik ahamiyatga

ega bo‘lgan Mitla va Gidi dovonlarini egallab olish bo‘lib, Sinay yarim orolining
qa’riga yo‘l ochdi. Ammo o'sha vaqtga kelib, isroilliklar Suriya frontidan
o'tkazilgan zahiralar bilan tank uchun xavfli bo'lgan barcha yo'nalishlarni bosib
o'tishgan. Kursk jangidan keyingi tarixdagi eng yirik tank jangi boshlandi. Unda
misrliklar to'liq mag'lubiyatga uchradi. Ular 250 ta tankni yo'qotdilar, raqiblari esa
bor-yo'g'i 10 tasini yo'qotdi. Yana isroilliklarning yaxshi tayyorgarligi o'z ta'sirini
ko'rsatdi, Isroil tanklarining 105 millimetrli to'plari o'zini yaxshi ko'rsatdi. Bundan
tashqari, misrliklar kanal zonasini tark etib, havo mudofaasi "soyaboni" ostidan
chiqib, Isroil samolyotlari va vertolyotlari hujumlaridan himoyasiz bo'lishdi. Misr
tank armadasining qoldiqlari Suvaysh kanaliga o'zlarining dastlabki holatiga
qaytishdi. 15-oktabr kuni Isroil generali Ariel Sharonning tank diviziyasi Misrning
2 va 3- chi armiyalari o'rtasida o'tib ketdi va Misrning 23-tank brigadasini tor-mor
etib, Suvaysh kanaliga etib keldi. Zarba shu qadar to'satdan sodir bo'ldiki,
isroilliklar Misrning ponton ko'priklarini egallab olishga muvaffaq bo'lishdi va 16
oktyabr kuni birinchi isroillik askari Suvaysh kanalining g'arbiy sohiliga kirdi.
Kanalni kesib o'tib, Isroil tanklari janubga, Suvaysh shahriga burildi. 21-oktabrda
ular Qohira-Suvaysh
avtomagistralini kesib tashlashdi va 3-Misr armiyasi uning orqasidan uzilib qoldi.
Aslida, bu Misrning harbiy mag'lubiyatini anglatardi.
22-oktabr kuni yirik davlatlar bosimi ostida urushayotgan tomonlar o‘t ochishni
to‘xtatish to‘g‘risida kelishuv imzoladi. SSSR ham, AQSh ham harbiy harakatlar
davom etishi Yaqin Sharqda xavfli kuchlar nomutanosibligini keltirib chiqarishi
yoki undan ham xavflisi, jangovar harakatlar jarayonida buyuk davlatlarning
aralashuvini talab qilishidan qo'rqardi.
Yom Kippur urushi tugadi. Unda Isroil 2521 askarini, arab mamlakatlari esa 28
ming askarini yo’qotdi.

$1.AQSH hukumatining XX asr 70- yillaridagi yaqin sharqdagi pozitsiyasi. 1974 yil fevral oyida Qohira va Vashington ortasida diplomatik munosabatlar qayta tiklandi. 1970 yil sentyabrida Nosirning kukdisdan ulimi A.Sadatni dav- latning eng oliy lavozimiga olib keldi. Kupinchachilarning vak,- tilcha prezident vazifasini boshqaruvchi, a^amiyatsiz va vak.tincha odam deb xdsoblashlariga kdramasdan, u musta^kam tura olish krbiliyatini ko'rgan kildi. A. Sadatning ra^iblari \ali birlashishga xdm ulgurmas- dan turib, 1970 yilning 15 oktyabridagi umumiy xalq, saylovi aytib \oki- miyat chukkisida bulishini k,onunlashtirdi. Yangi rahbarida A. Sadat ning birinchi vazifasi uz x,olatini musta\kamlash buldi. 1971 yil may oyida u sun'iy yullar bilan rak,iblarini davlat tuntarishiga uri- nishda ayblab, siyosiy dushmanlaridan qutuldi. «Isyonning boshlovchila- ri» — Ichki ishlar vaziri Sharavi Gomaa va Mudofaa vaziri gene ral Muxammad Favzilarga ulim yozosini talab k,ilib, minglab kishi- lar K,ox.ira kuchalariga chikdilar. Xavfsizlik xizmati ra^barlari lavo- zimlaridan bushatildilar. Uzgartirishlar natijasida Nosirning eng obruli tarafdorlari va A. Sadatning dushmanlari yuk kildi. Nosir tuzumining «yumshatilishi» «Erkin ofitserlar»ni o'rta sinf vakillari bilan yarashtirdi va sobik, oliy taba^ani ixchamlashtirdi. A. Sadat bu galabasini «Tartiblashtiruvchi in^ilob» deb ataydi. Usha oyning uzida prezident Sovet Ittifoqi bilan dustlik va \amkorlik \akida shart-$

nomani imzoladi. Lekin Moskva bilan munosabatlarida avvali ish,- Malumki, ikki
davlat orasidagi aloqalar «Olti kunlik urush» paytida J.A.Nosirning tashabbusi
bilan uzilgan edi. 1974 yil iyunida AQSh prezidenti R.Nikson Misrga tashrif
buyuradi. Uning oqibatida ikki davlat ortasida har tomonlama munosabatlarni
rivojlantirish maqsadida hamkorlik komissiyasi tuzildi. Tez orada AQSh Misrga
katta hajmda moliyaviy yordam beradigan bolib, 1977 yilga kelib Vashingtonning
yordami 1 mlrd. dollarni tashkil qilgan.
Misr va AQSh ortasida diplomatik aloqalar va siyosiy konsultasiyalar ham avj
oladi. A.Saodat endi aynan AQShning vositachiligida Yaqin Sharq inqirozini
bartaraf etuvchi yollarni qidirishga oz faoliyatini bagishlaydi. AQShning
vositachiligida birinchi (1974) va ikkinchi (1975) Sinay shartnomalari imzolandi.
Shu orinda aytish lozim-ki, Sinay shartnomalari (ayniqsa ikkinchi shartnoma) arab
davlatlari aksariyati tomonidan qabul qilinmadi va keskin tanqidga duch keldi.
Ikkinchi Sinay shartnomasidan keyin AQShning bevosita faol vositachiligida
Isroil-Misr muzokaralari boshlanib ketdi. Shu bilan birga A.Saodatning xohish-
irodasi ila SSSR va Misr ortasidagi munosabatlar kundan-kunga yomonlashdi.
1976 yilda Misr hukumati 1971 yilning 27 iayida imzolangan «Sovet Ittifoqi va
Misr ortasida dostlik va hamkorlik togrisidagi shartnoma»ni bekor qildi. 1977
yilning yanvar oyidan boshlab esa ikki davlat ortasida barcha sohalardagi
hamkorlikka chek qoyila boshlandi. Oktyabr urushi evolyutsiyaning o'ziga xos
chegarasiga aylandi
Sadat tuzumi. Ungacha, hammasiga qaramay Misr siyosati hali ham saqlanib qoldi
Nosir kursidan meros bo'lib qolgan ko'plab xususiyatlar.
1973 yil oktyabr oyidan keyin Sadat, o'zini etarli deb hisobladi
lekin o'z pozitsiyalarini mustahkamladi, masalani derazalar ekanligiga olib keldi
iyul inqilobining tamoyillari va maqsadlarini ataylab rad etishlar. Paradoks Misrda
edi Rossiya prezidenti siyosatni buzdi, busiz muvaffaqiyatga erishdi
Oktyabr urushida Misrning chi bo'lishi mumkin emas edi.

Harbiy harakatlar to'xtatilganidan ikki hafta o'tgach Yaqin Sharqdagi faoliyati,
Keys Qohiraga keldi o'sha paytga qadar davlat lavozimini egallagan qo'shiqchi
AQSh Davlat kotibi. U bu erda ta'kidlangan iliq kutib olish. Shuttlening
boshlanishini belgilagan ushbu tashrif xorijiy diplomatiya• Qo'shma Shtatlar,
uchun boshlang'ich nuqta bo'lib xizmat qildi samimiy munosabatlar o'rnatish •
Sadat Kissinjerd bilan Jerom, uni • yoqimli, boshqa hech kim deb atay
boshladido'stim• yoki •mening akam Genri•. Bu davrdan boshlab, qayd etilganchet
el matbuotida tobora kuchayib borayotgan e'tibor bor edilation • xushomadgo'ylik
va tabassum siyosati • o'rtasidagi munosabatlarda Qohira va Vashington. Misr
rahbarlari, ofitserlar Misr tashviqoti kuchli va asosiy targ'ibot qila boshladi radikal
bo'lgan Nikson ma'muriyati kiyish Amerikaning Yaqin Sharqdagi siyosatini
o'zgartirdi va bugun yoki ertaga Isroil qo'shinlarining olib chiqib ketilishini
ta'minlamaydi Barcha qo'lga olingan arab hududlari ro'yxati. Vashingtonda oktyabr
urushidan keyin, albatta, oldini olish haqida o'ylay olmadi wa Amerikaning arab
mamlakatlaridagi pozitsiyalari. Bunga
Amerika Qo'shma Shtatlar bir qator siyosiy va iqtisodiy ta'sirlarga duchor
bo'ldiomillar: arab xalqlarining qarama-qarshilikdagi muvaffaqiyati Isroil agressori
va uning imperialisti homiylar, Kadagi energiya inqirozining kuchayishi oziq-
ovqat dunyosi, G'arbning tobora ortib borayotgan qaramligi Arab nefti, Amerika
neftining manfaatlari monopoliya va hokazo. Hozirgi sharoitda amerikalik
ma'muriyati qandaydir taktika qila boshladi973 yil noyabr oyida Qohira va
Vashington o'rtasida diplomatik munosabatlar tiklandi. iyun 1974 yilda Prezident
Nikson Yegiga tashrif buyurdi uy hayvonlari, uning atrofida katta shov-shuv
ko'tarildi. Tashrif chog‘ida tomonlar qo‘shma hamkorlikni tashkil etishga kelishib
oldilar hamkorlik bo‘yicha komissiya topshirildi .Misr-Amerikaning turli
jihatlarini ko'rib chiqing osmon munosabatlari. 1975 yildan boshlab Qo'shma
Shtatlar eko bilan ta'minlay boshladi Misrga nomik yordam va, ta'kidlanganidek
gazetasi •Vashington Potst•, u dastlab amalga oshirilgan davlatlarning shattl
diplomatiyasi doirasida amalga oshirildi

rag'batlantirish maqsadida Davlat kotibi Genri Kissinger
Sadat tinchlikparvar wuxiga ijobiy qarash AQSH hukumati • 40 • 1977 yilga
kelib bu yordam 1 mlrd. dollarni tashkil etdi va Qohira eng katta bo'ldi (Iz temir
yo'l) Amerika moliyaviy in'ektsiyalarini oluvchi. 1975 yilda Vashington uni qayta
ko'rib chiqishga rozi bo'ldi Misrga qurol yetkazib berishdan bosh tortishga qaror
qildi uzoq yillar davomida faoliyat yuritgan. To'g'ri, dastlab Shimon Peres
(1975-1977) Sadat rejimi edi faqat 6 ta transport samolyoti • S-130 • va ba'zilari
berilgan. Sadatga katta umid bog'lagan Qo'shma Shtatlar xulosani tezlashtirish
borasidagi sa’y-harakatlarini kuchaytirdilar Yaqin Sharq masalalari bo'yicha
alohida bitimlar onam. Noyabr oyida Qohiraga birinchi tashrifi davomida
1973 yil, Kissinger Misr rahbariyati bilan kelishib oldi. Amerika Qo'shma Shtatlar
va Misrning O'rtadagi umumiy strategiyasi Sharq. Chet elga ko'ra, uning asosiy
qismi manbalarga ko'ra, Sovet Ittifoqini olib tashlash istagi bor edi Yaqin Sharqni
tartibga solishda ishtirok etishdan 41 • Quyidagi Bu bilan har ikki tomon qo'pol
ravishda buzayotganini ta'kidlamaslik kerak ramkada olgan majburiyatlarining
ro'mollari SSSR bilan sobiq ikki tomonlama munosabatlar, shuningdek, majburiy
338-sonli rezolyutsiyani qo'llab-quvvatlashidan kelib chiqadigan imtiyozlar
BMT Xavfsizlik Kengashi. Bu tashrif Kissinge ortida Ikki yil ichida RAning
ortidan yana 11 ta o'z shotllari keldi sayohat • Yaqin Sharqqa. Bu bosqichma-
bosqich sho'ng'ish sindirish • faol yordamga tayangan holda Amerika Qo'shma
Shtatlari Sodat rejimi, oxir-oqibat jiddiy sabab bo'ldi arablarning adolatli qaror
topishi uchun zarar Isroil mojarosi. Shuni ta'kidlash kerakki, Sovet Ittifoqi
printsipial jihatdan murakkab muammolarni hal qilish g'oyasini rad etmadi
Sharqning bosqichma-bosqich, har bir shunday sharti bilan bosqich ajralmas
qismi sifatida qaralishi kerak umumbashariy qarorgohga qadam qo'ying barcha
oqibatlarni bartaraf etish
Isroil agressiyasi 1967 yil. Ammo bu yondashuv Qo'shma Shtatlar va ularga mos
kelmadi yaqinlashib kelayotgan alohida bitimlarda hamkorlar. Vashington
arablarga har xil majburlashlarga intildi. Qisman yechimlar• Isroilga ruxsat

beradi asosiy mo'ylovlarni bajarishdan qochish uchun tajovuzkorga turar-joy
sharoitlari - barcha egallab olinganlarni ozod qilish iborat edi.
2.Anvar Saodatning Isroil davlatiga
munosabati.Begin rejasi.
70-yillarning boshida Misr arab respublikasi ozining murakkab damlarini boshidan
kechirmoqda edi. 1967 yildagi 6 kunlik urushning salbiy oqibatlari hali ham sezilib
turardi. Yaqin Sharq inqirozining chuqurlashuvi, mamlakat hududi malum
qismining bosib olinishi, Misr hukumatini yarim millionli armiyani saqlab turishga
majbur etgan.
«Na urush na tinchlik» holati hukm surayotgan paytda mudofaaga bolgan ota katta
xarajat mamlakat iqtisodiyotiga salbiy tasir korsatmoqda edi. 1970 yil 28
sentyabrda Misr prezidenti J.A.Nosir vafot etdi. 1970 yil 15 oktyabrda otkazilgan
referendumda yangi prezident — Anvar Saodat saylandi. Osha yilning noyabr
oyida Arab sosialistik ittifoqi ommaviy siyosiy tashkilotning raisi lavozimiga ham
A.Saodat tayinlandi. ASI J.A.Nosirning dekretiga muvofiq 1962 yil oktyabr oyida
tashkil topgan.
ASI — «mamlakatning sosialistik avangardi», davlatning ichki va tashqi siyosatini
belgilab beruvchi va xalqning sosialistik jamiyati barpo etish yolida yol-yoriq
korsatuvchi tan olingan siyosiy tashkilot bolib qolgan edi.
Muhammad Anvar as-Saodat 1918 yil 25 dekabrda Minufiya viloyatidagi, Abu-al
Qum qishlogida xizmatchi oilasida tugilgan. 1938 yilda harbiy bilim yurtini
tagatgan. 1942 yilda nemis agenturasi bilan aloqador bolgani uchun 18 oyga
qamalgan. 1950 yilda armiya safiga qaytgan va «Zubbot al-Axror» («Ozod
ofiserlar») tashkiloti ijroiya qomitasi azoligiga saylangan.
1952 yil inqilobi ishtirokchisi. Inqilobdan keyin «Al Jumxuriya» gazetasi bosh
muharriri, Islom kongressi bosh kotibi, milliy majlis raisi, 1969 yil dekabrdan vise-

prezident lavozimlarida ishlab kelgan. Tashqi siyosatda A.Saodat ozini
J.A.Nosirning ishlarini davomchisi deb korsatishga harakat qilgan. Biroq amalda
bunday bolmadi. A.Saodat Misrning tashqi-siyosiy partnyorlarini (sheriklarini)
almashtirib, koproq garb davlatlari bilan aloqani yolga qoyish tarafdori bolgan.
Malumki, J.A.Nosir esa tashqi siyosiy yonalishda asosan Sovet Ittifoqi va
sosialistik davlatlarga tayanib ish yuritgan edi. A.Saodat tez orada AQSh
prezidenti R.Nikson bilan norasmiy aloqalar ornatdi. Buning sababi, AQShning
Yaqin Sharqdagi inqirozni bartaraf qiladigan qurbiga ishonishda yotardi.
«Olti kunlik urush»dan keyingi dastlabki vaqtlarda Isroil, Yaqin Sharq muammosi
yuzasidan, Birlashgan Millatlar tashkiloti xizmatidan voz kechgan. Lekin
keyinroq, AQSh hukumati bosimi ostida isroil BMT xizmatidan foydalanib arab
davlatlari bilan muzokaralar olib borishga rozilik berdi.
1971 yil 8 fevralda BMT elchisi Gunkar Yaring Yaqin sharqda tinchlik ornatish
maqsadida Isroil va Misr hukumatlariga maktub yollaydi. Maktubda Isroil bosib
olgan arab yerlaridan qoshinini chiqarish va Suvaysh kanalida kemalarga xavf-
xatarsiz suzish sharoitini 1977 yilning noyabr oyida A.Saodat ozining siyosiy
tarjimai holida balki eng muhim qadamlaridan birini amalga oshirdi. 1977 yil 19
noyabrida prezident A. Taminlash kabi shartlar bayon etilgan. Misrga qaratilgan
talablar ichida ikki davlat ortasida mavjud urush holatiga barham beri shva sulh
shartnomasini imzolash masalalari ilgari surilgan. Boshqacha qilib aytganda,
tomonlar BMT Havfsizlik Kengashining 242-rezolyusiyasini bajarishga
chaqirilgan. Ammo Isroil, G.Yaring maktubiga salbiy javob berib, u hyech qachon
1967 yil 5 iyunigacha bolgan chegaralariga qaytmasligini bildirgan. Isroil tanlagan
pozisiya arab mamlakatlarini ozaro hamkorlik masalasiga etibor berishga undagan.
1971 yil 17 aprelda Misr, Liviya va Suriya maxsus deklarasiya qabul qilib Arab
respublikalari federasiyasi barpo etilganini elon qildilar. Lekin amalda Federasiya
rahbariyati qator uchrashuvlar otkazib, bir qancha bayonotlar qabul qilish bilan oz
faoliyatini cheklagan edi, xolos.

Aytish joizdirki, prezident A.Saodat tanlagan tashqi-siyosiy yonalish (AQSh va
boshqa garb davlatlar bilan yaqinlashishga intilishi) Arab sosialistik ittifoqi
yetakchilari, hukumat azolari, parlament deputatlarining noroziligini uygotdi.
Undan tashqari A.Saodatning avtoritar boshqarish uslubiga otishi ham bir qator
davlat arboblari tomonidan maqullanmadi. Mamlakat vise-prezidenti Ali Sabri,
ASI markaziy qomitasining birinchi kotibi Abu-al-Muxsin, milliy majlis raisi
L.Shukeyra tashqi ishlar vaziri Sh.Gomaa va boshqalar A.Saidatning siyosatini
keskin qoralab, undan J.A.Nosir prinsiplariga qaytishni talab qildilar.
Hokimiyatining havf ostida qolganligini sezgan amalga oshirdi. Bosh shtabi
boshligi general Muhammad Sodiq yordamida, bir guruh yuqori martabali
ofiserlarni oz tomoniga agdarib olgan prezident, armiyani ozining asosiy
tayanchiga aylantiradi.
Endi A.Saodat tezkorlik bilan ozining raqiblari vise-prezident Ali Sabri, tashqi
ishlar vaziri Shaaravi Gomaa va yana besh nafar vazirlar egallab turgan
lavozimlardan chetlashtriradi.
1971 yil 13-15 may kunlarida ASI rahbariyatidan vazirlar mahkamasidan va
parlament azolaridan 50 kishi hibsga olinadi. 13-15 may voqyealaridan song
barcha davlat, siyosiy va jamoa tashkilotlarning tarkibida qayta qurish va jiddiy
ozgarishlar bajo keltirildi. Prezident J.A.Nosir davrida qamoqqa olingan siyosiy
mahbuslar ozod qilindi, 1954 yilda taqiqlangan diniy-ekstremistik «musulmon
birodarlari» tashkilotning ayrim yetakchilariga mamlakatga qaytib kelishga ruxsat
berildi. 1971 yil 11 sentyabrdagi referendumda Misrning yangi konstitusiyasi
tasdiqlandi. Konstitusiya mamlakatning nomini ozgartirdi, u endi Misr Arab
respublikasi deb ataldi. Misr — prezident respublikasiga aylandi, unda prezident
keng vakolat va huquqlarga ega boldi. Davlat boshligi — prezident armiya va
polisiya ustidan togridan — togri nazorat ornatish huquqini qolga kiritdi. May oyi
tontarishidan keyin amalga oshirilgan barcha chora-tadbirlar 15 may «tuzatuvchan
inqilobi» degan nomni olgan.

Shuni aytish kerak-ki, dastlab A.Saodat Isroilga qarshi turishda AQSh bilan
munosabatlarni yaxshilashga intilib, ayni paytda Sovet Ittifoqi bilan ham harbiy
siyosiy aloqalarni saqlab qolishga harakat qilgan. Misr armiyasida qayta
qurollanish jarayonini davom ettirish uchun A.Saodat 1971 yid 27 mayida 15 yilga
moljallangan dostlik va hamkorlik togrisidagi Misr-SSSR shartnomasini tuzishga
tashabbuskor boldi. Biroq vaqt otishi bilan SSSRning Misrga katta miqdorda
yordam berolmasligini korgan A.Saodat Sovet Ittifoqiga suyanishdan voz kecha
boshlagan. Iqtisodiy tanglik, demografik muammo (Misr aholisi sonining jadal
osishi), harbiy harajatlar Misrning ichki ahvoliga ota salbiy tasir korsatgan. Misrga
mana shu muammolarni hal etish uchun birinchi navbatda Isroil bilan tinch-totuv
yashashi shart bolgan va Isroil bosib olgan Sinay yarimorolni qaytarib olishi ham
zarur edi. Muzokaralar orqali Sinay yarimorolini A.Saodatning fikricha, AQShning
Isroilga qilgan bosimi natijasida qaytarib olish mumkin bolgan. Misr prezidenti
AQSh hukumatiga qilgan murojaatida Isroil-Misr muzokaralarni uyushtirib, unda
vositachilik rolini ijro etishni soragan. Oz navbatida AQShning talabiga binoan
A.Saodat, Sovet Ittifoqining Misrda joylashgan havo hujumiga qarshi qurollarni
chiqarib yubormogi shart bolgan.
1972 yil bahorida sovet harbiy maslahatchilari Misr hukumati talabiga binoan,
mamlakatni tark etdi, havo hujmiga qarshi qurollar ham Misr territoriyasidan
chiqarildi. Ammo bu choralar amalga oshirilgandan keyin ham Isroil-Misr
munosabatlarda ijobiy ozgarishlar bolgani yoq. Isroil bosh vaziri Golda Meir, yana
bir marotaba uning mamlakati 1967 yilgi chegaralarga hyech vaqt qaytmasligini
qatiy takidladi. Saodatning muzokaralarga boglangan umidini uzdi. Qohirada
Isroilga qarshi kuch ishlatish qarori qabul qilindi. Misr prezidenti Damashqqa
tashrif buyurib, Suriya rahbari Hofiz Asad bilan birgalikda Isroilga qarshi urush
rejasini muhokama qildi Saodatning samolyoti Tell-Avivning Ben-Gurion
aeroportiga qondi. Misr prezidentining ushbu tashrifi arablar dunyosida katta shov-
shuvga sabab boldi. Arab davlatlarining aksariyati Misr prezidentining Isroilga
qilgan tashrifiga ozlarining garazli munosabatlarini namoyon etgan. Lekin Anvar
Saodat mamlakatning ogir ahvolidan kelib chiqqan holda qanday bolmasin Isroil

bilan tinchlik shartnoma imzolashga harakat qilgan. Togri, A.Saodat 1975-1977
yillar davomida Yaqin Sharq muammosi haqida qaysi anjumanda, uchrashuvda
gapirmasin u birinchi galda isroil bosib olgan yerlarni tark etishini va Falastin
arablarining oz vataniga sohib bolishiga imkon yaratishini talab qilgan. Ammo
Isroilning qatiy pozisiyasiga duch kelgan Misr prezidenti sekin-asta faqat Isroil-
Misr muammolariga etibor beradigan boldi.
1973 yilning sentyabrda Isroil hukumati zabt etilgan arablar yerida (jumladan
Sinay yarimorolida) yahudiylar manzilgohlari qurilishi rejasini elon qildi. Isroil
hukumatining ushbu qarori . 1974 yil 19 yanvarida (Jeneva konferensiyasi qaroriga
binoan 1973 yil dekabr) Misr va Isroil ortasida qoshinlar uzoqlashtirish masalasi
boyicha bitim imzolandi. Hujjatda takidlagandek, Isroil qoshinlari Suvaysh
kanalining garbiy qirgogidan sharqiy qirgogiga surildi. 1974 yil 18 fevralida Misr
va AQSh ortasida diplomatik munosabatlar tiklandi (1967 yil 7 iyunida prezident
J.A.Nosir hukumati «Olti kunlik urush» vaqtida uzgan edi). 1974 yil 31 mayda
qoshinlar uzoqlashtirish togrisidagi bitim Suriya va isroil ortasida imzolandi. 1974
yil iyunida Suriya ham AQSh bilan diplomatik munosabatlarni tikladi. Ikkinchi
Sinay bitimi 1975 yil 4 sentyabrda imzolandi. Unga muvofiq Misr Isroilga qarshi
harbiy harakatlarda ishtirok etmaslik majburiyatini olib, shu bilan birga Suvaysh
kanali Isroil kemalari uchun ochiq deb elon qilindi. Isroil esa Qizil dengiz
qirgogidagi yerlar va Abu-Rudays neft koni joylashgan hududni Misrga qaytarib
berishi shart bolgan. Isroil qoshinlari Suvaysh kanalidan sharqqa 30-40 km.
Surilishi lozim edi. AQSh bu yerda, yani Mitla va Gidi tepeliklarida ozining
elektron kuzatish postlarini barpo etdi. Ikkinchi Siney bitimi kuchga kirishi bilan
Misr Isroilga qarshi kurashdan voz kechdi
.Aynan shu maqsadga A.Saodat 1977 yilning noyabr oyida Quddusga tashrif
buyurgan chogida erishdi. Isroil bosh vaziri Menaxem Begin va anvar Saodat
ortasida bolgan muloqotda tomonlar ikki davlatga tegishli bolgan muammolarni
muzokaralar stoli atrofida hal etilishi lozim deb topganlar.

A.Saodatning Isroilga qilgan tashrifi yuqorida qayd qilinganidek, arab davlatlari va
FOTning qattiq tanqidiga uchradi. 1977 yil 5 dekabrda Livaya yetakchisi Muamar
Kaddafi tashabbusi bilan Tripolida arab davlatlar boshligi kengashi otkazildi. Unda
arab rahbarlari Isroil bilan tinchlik shartnomasi imzolashga qarshilik bildirib,
matonat va qarshilik harakati fronti barpo etish togrisida qaror qabul qilindi. Bu
frontning vazifasi «arab millati manfaatining xoini» A.Saodatni yoq qilishdan
iborat bolgan. Bunga javoban A.Saodat hukumati, matonat va qarshilik harakati
frontining azolari bolmish Suriya, Liviya, Jazoir, Yaman Xalq Demokratik
respublikasi, FOT va front azosi bolmagan Iroq bilan ham diplomatik aloqalarni
uzib tashladi. Misr hukumati FOTga qarshi keskin choralarni amalga oshirdi.
Misrda joylashgan «Falastin ovozi» radiostansiyasi yopildi. Qohirada tinchlik
namoyishida ishtirok etgan falastinlik studentlarga qarshi polisiya qopol ravishda
kuch ishlatib uni tarqatib yuborgan. FOTning rasmiy vakili D as-Saurani, FOT
byuro azolari va boshqa Falastin tashkilotlarning vakillari ham Misrdan haydab
chiqarildi. Bir necha kun ichida A.Saodat Falastin qarshilik harakatining Misrdagi
faoliyatiga barham berdiMisr prezidenti 1977 yil 8 dekabrda Qohirada bolib otgan
mitingda uning siyosiy yoliga qarshilik bildirgan arab davlat boshliqlarini
«avantyuristlar», «pakanalar», «savodsizlar» degan nomlar bilan haqoratlashdan
ham qaytmagan. Shu bilan birga A.Saodat AQSh va Isroil rahbariyati bilan
muzokaralarni davom ettirishga tayyor edi. 1977 yil 14 dekabrda M.Begin
Vashingtonga tashrif buyurgan chogida Yaqin Sharq inqirozini bartaraf etish
yolidagi ozining rejasini elon qilgan. «Begin rejasi » boyicha falastinlik arablarga
Iordanning garbiy qirgogida va Gazo sektorida «mamuriy muxtoriyat» berilishi
kozda tutilgan. Ammo osha hududlarda Isroilning okkupasiyaon tartiboti hukm
surishi kerak bolgan. Quddus shahrining sharqiy qismi sozsiz Isroilga berilishi va
bosib olingan arab yerlaridagi yahudiylarning harbiy poseleniyalari (manzilgohlari)
saqlanishi nazarda tutilgan. Begin rejasida Suriyaning Gollan tepaliklari haqida
lom-mim deyilmagan. Beginning tinchlik rejasida Tell-Aviv Sinay yarimorolini
tark etishini bir qancha shartlar bilan boglaganini korsatgan. Aytish joizki, osha
damlarda A.Saodat, «Begin rejasi»dagi qatiy talablarni qabul qilishga tayyor

emasdi, chunki undagi taklif va talablar faqat bir tomonning — Isroilning
manfaatini kozlagan. Lekin shunga qaramasdan Misr-Isroil-AQSh muzokaralari
davom etgan. 1977 yil 25-26 dekabrda M.Begin 1978 yil 18 yanvarida isroil
mudofaa vaziri Veysman, 20 yanvarida AQSh davlat kotibi S.Vens, 30 martda
yana Veysman Ismoiliya, Qohiraga tashrif buyurib, Misrning davlat va harbiy
rahbarlari bilan muloqotda bolgan.
Shunga oxshash uchrashuvlarda A.Saodat va Veysman 1978 yil 13 iyulida
Zalsburgda (Avstriya) 1978 yil 18-19 iyulida Misr va isroil tashqi ishlar vazirlari
Lidsda (Angliya0tomonlarni qondiruvchi shartnomaga intilishlari Samara bermadi.
Muzokaralar ota murakkab tarzda kechdi.
1974 yil fevral oyida Qohira va Vashington ortasida diplomatik munosabatlar
qayta tiklandi. Malumki, ikki davlat orasidagi aloqalar «Olti kunlik urush» paytida
J.A.Nosirning tashabbusi bilan uzilgan edi. 1974 yil iyunida AQSh prezidenti
R.Nikson Misrga tashrif buyuradi. Uning oqibatida ikki davlat ortasida har
tomonlama munosabatlarni rivojlantirish maqsadida hamkorlik komissiyasi tuzildi.
Tez orada AQSh Misrga katta hajmda moliyaviy yordam beradigan bolib, 1977
yilga kelib Vashingtonning yordami 1 mlrd. dollarni tashkil qilgan.
Misr va AQSh ortasida diplomatik aloqalar va siyosiy konsultasiyalar ham avj
oladi. A.Saodat endi aynan AQShning vositachiligida Yaqin Sharq inqirozini
bartaraf etuvchi yollarni qidirishga oz faoliyatini bagishlaydi. AQShning
vositachiligida birinchi (1974) va ikkinchi (1975) Sinay shartnomalari imzolandi.
Shu orinda aytish lozim-ki, Sinay shartnomalari (ayniqsa ikkinchi shartnoma) arab
davlatlari aksariyati tomonidan qabul qilinmadi va keskin tanqidga duch keldi.
Ikkinchi Sinay shartnomasidan keyin AQShning bevosita faol vositachiligida
Isroil-Misr muzokaralari boshlanib ketdi. Shu bilan birga A.Saodatning xohish-
irodasi ila SSSR va Misr ortasidagi munosabatlar kundan-kunga yomonlashdi.
1976 yilda Misr hukumati 1971 yilning 27 iayida imzolangan «Sovet Ittifoqi va
Misr ortasida dostlik va hamkorlik togrisidagi shartnoma»ni bekor qildi. 1977
yilning yanvar oyidan boshlab esa ikki davlat ortasida barcha sohalardagi

hamkorlikka chek qoyila boshlandi. 977 yilning noyabr oyida A.Saodat ozining
siyosiy tarjimai holida balki eng muhim qadamlaridan birini amalga oshirdi. 1977
yil 19 noyabrida prezident A.Saodatning samolyoti Tell-Avivning Ben-Gurion
aeroportiga qondi. Misr prezidentining ushbu tashrifi arablar dunyosida katta shov-
shuvga sabab boldi. Arab davlatlarining aksariyati Misr prezidentining Isroilga
qilgan tashrifiga ozlarining garazli munosabatlarini namoyon etgan. Lekin Anvar
Saodat mamlakatning ogir ahvolidan kelib chiqqan holda qanday bolmasin Isroil
bilan tinchlik shartnoma imzolashga harakat qilgan. Togri, A.Saodat 1975-1977
yillar davomida Yaqin Sharq muammosi haqida qaysi anjumanda, uchrashuvda
gapirmasin u birinchi galda isroil bosib olgan yerlarni tark etishini va Falastin
arablarining oz vataniga sohib bolishiga imkon yaratishini talab qilgan. Ammo
Isroilning qatiy pozisiyasiga duch kelgan Misr prezidenti sekin-asta faqat Isroil-
Misr muammolariga etibor beradigan boldi. Aynan shu maqsadga A.Saodat 1977
yilning noyabr oyida Quddusga tashrif buyurgan chogida erishdi. sroil bosh vaziri
Menaxem Begin va anvar Saodat ortasida bolgan muloqotda tomonlar ikki
davlatga tegishli bolgan muammolarni muzokaralar stoli atrofida hal etilishi lozim
deb topganlar.
A.Saodatning Isroilga qilgan tashrifi yuqorida qayd qilinganidek, arab davlatlari va
FOTning qattiq tanqidiga uchradi. 1977 yil 5 dekabrda Livaya yetakchisi Muamar
Kaddafi tashabbusi bilan Tripolida arab davlatlar boshligi kengashi otkazildi. Unda
arab rahbarlari Isroil bilan tinchlik shartnomasi imzolashga qarshilik bildirib,
matonat va qarshilik harakati fronti barpo etish togrisida qaror qabul qilindi. Bu
frontning vazifasi «arab millati manfaatining xoini» A.Saodatni yoq qilishdan
iborat bolgan. Bunga javoban A.Saodat hukumati, matonat va qarshilik harakati
frontining azolari bolmish Suriya, Liviya, Jazoir, Yaman Xalq Demokratik
respublikasi, FOT va front azosi bolmagan Iroq bilan ham diplomatik aloqalarni
uzib tashladi. Misr hukumati FOTga qarshi keskin choralarni amalga oshirdi.
Misrda joylashgan «Falastin ovozi» radiostansiyasi yopildi. Qohirada tinchlik
namoyishida ishtirok etgan falastinlik studentlarga qarshi polisiya qopol ravishda
kuch ishlatib uni tarqatib yuborgan. FOTning rasmiy vakili D as-Saurani, FOT

byuro azolari va boshqa Falastin tashkilotlarning vakillari ham Misrdan haydab
chiqarildi. Bir necha kun ichida A.Saodat Falastin qarshilik harakatining Misrdagi
faoliyatiga barham berdi. Shunga oxshash uchrashuvlarda A.Saodat va Veysman
1978 yil 13 iyulida Zalsburgda (Avstriya) 1978 yil 18-19 iyulida Misr va isroil
tashqi ishlar vazirlari Lidsda (Angliya0tomonlarni qondiruvchi shartnomaga
intilishlari Samara bermadi. Muzokaralar ota murakkab tarzda kechirdi.
3.1978-yilgi AQSH,Isroil va Misr boshliqlari
uchrashuvlari.
1978 yil avgust oyining boshida AQSh Isroil va Misr hukumatlariga navbatdagi
bosim otkazib, tomonlardan oliy darajadagi uchrashuvni amalga oshirishni
soragan. 1978 yil 6 avgustida S.Vens Quddusga 7 avgustda Iskandariyaga tashrif
buyurib, Begin va Saodatga prezident Karterning maktubini topshirgan. Unda
AQSh prezidenti Begin va Saodatni Kemp-Devidga (AQSh prezidentlarining
shahardan tashqaridagi qarorgohi) oliy darajadagi uchrashuvga taklif qilgan . Kemp
Devid - Amerika Qo'shma Shtatlari Prezidentining qarorgohi. Dengiz kuchlarini
qo'llab-quvvatlash markazining rasmiy nomi Thurmont. Kemp Devid
Vashingtondan 100 kilometr shimoli-g'arbda, Katoktin tog'i bog'ida (Friderik
okrugi, Merilend, AQSh) joylashgan bo'lib, Oq uy shovqinidan uzoqda, hozirgi
AQSh prezidentining dam olish maskani bo'lib xizmat qiladi. Kemp Deviddan bir
necha mil uzoqlikda Raven Rok nomi bilan ham tanilgan sayt R joylashgan.
Rezidensiya Vashingtondan mashinada ikki soat yoki vertolyotda yarim soat
masofada joylashgan. Kemp Devid va Qo'shma Shtatlardagi o'rta sinf aholi
punktlari o'rtasidagi farq qarorgohni harbiy inshootlar bilan bir qatorda himoya
qilishdir. Hududning perimetri qo'shaloq panjara bilan o'ralgan, boshqaruv va yo'l
chizig'i jihozlangan. Xavfsizlik AQSh dengiz floti va dengiz piyodalari korpusi
tomonidan ta'minlanadi. Qarorgohga hukumat aloqa liniyasi tortildi. Qarorgoh
prezident Franklin Ruzvelt davrida qurilgan va dastlab Shangri-La deb nomlangan.
Kemp Devid nomi ushbu mamlakat majmuasiga Duayt Eyzenxauer tomonidan
nabirasi sharafiga berilgan. 1978-1979-yillardan buyon u Isroil va Misr o‘rtasidagi

xuddi shu nomdagi kelishuvlar bilan dunyoda keng tanilgan. Foydalanish 1943 yil
may oyida Franklin Ruzvelt Uinston Cherchill bilan uchrashdi. Duayt Eyzenxauer
prezident sifatida birinchi hukumat yig'ilishini o'tkazdi. Jon Kennedi va uning
oilasi tez-tez ot minib, boshqa ko'ngilochar tadbirlarni o'tkazardi 1978 yilning 6
sentyabrda AQSh, Misr va Isroil rahbarlarining oliy darajadagi uchrashuvi oz
ishini boshladi. Kemp-Devid qarorgohi Vashingtondan 110 km shimolroqda
joylashgan bolib, u uchrashuv jarayonida, dengiz piyoda askarlari tomonidan
qoriqlangan. Bu albatta uchrashuvning jiddiyligi va muhimligidan darak berardi.
Kemp-Devid uchrashuvining 11-kunida uzoq davom etgan bahslardan keyin, yani
17 sentyabr kuni Karter, Saodat va Begin ikkita hujjatga imzo chekadilar.
Birinchi hujjat «Yaqin Sharqdagi sulhning chegaralari» deb atalgan. Unda Iordan
daryosining garbiy sohilida va Gazo sektorida Isroilning nazorati ostida «oz-ozini
boshqarayotgan muxtoriyat» barpo etilishi nazarda tutilgan. Muxtoriyat, besh yilga
moljallangan otish davrida amalga oshirilishi lozim bolgan. Isroil ushbu
hududlarda ozining harbiy va fuqaroviy mamuriyatlari faoliyatiga barham berishi
shart edi. Isroil qoshinlarining malum qismi belgilangan zonalarga havfsizlikni
taminlash uchun kochirtirilishi rejalashtirilgan. Garbiy sohil va Gazo sektoridagi
yahudiylar manzilgohlari togrisida «Yaqin Sharqdagi sulhning chegaralari»da
umuman fikr yuritilgani yoq. Ushbu hujjatda Yaqin Sharq inqirozining keskin
masalalaridan biri bolmish — Quddus shahrining taqdiri haqida ham soz
yuritilgani yoq. Suriyaning Golan tepaliklari muammosiga ham bagishlangan
bironta band hujjatda oz aksini topgan emas.
Ikkinchi hujjat «Misr va isroil ortasida sulh shartnomasi imzolanishga belgilangan
chegaralar» deb nomlangan. Tomonlar kelishuviga muvofiq 3 oy ichida, yani 1978
yil 17 dekabrgacha tegishli shartnoma tayyorlashlari kerak bolgan. Isroil oz
qoshinlarini Sinay hududidan bosqichma-bosqich ravishda 3 yil ichida chiqarishi
shart bolgan. Qoshinlar chiqarish jarayonining dastlabki bosqichida Misr va Isroil
ortasidagi munosabatlar normallashtirlishi kozda tutilgan. Bosh vazir M.Begin
Sharqiy Sinaydagi Isroil manzilgohlari togrisidagi masalani mamlakat parlamenti-

knessetda korib chiqishga vada berdi. 1978 yilning 17 sentyabrda A.Saodat Begin
va Karter Oq uyning sharqiy xonasida ushbu ikkita hujjatga imzo chekdilar. Shu
orinda yana bir kara takidlash lozimki, 1978 yil 17 sentyabrda imzolangan ikkinchi
hujjat — «Misr va Isroil ortasida sulh shartnomasi imzolanishga belgilangan
chegaralar» bu hali sulh shartnomasi emas, balki uning taxminiy rejasi edi, xolos.
Isroil-Misr muzokaralari shuni korsatdiki, tomonlar shu safar bir-biriga yon
berishni istamagan. Oxir oqibatda ikki davlat ortasidagi sulh shartnomasining
matni belgilangan muddatga, yani 1978 yil 17 dekabrgacha tayyorlanmadi.
1978 yilning 12 oktyabrda Misr va isroil delegasiyalari shartnomaning ayrim
asosiy bandlarini muhokama qilish uchun Vashingtonda uchrashdi. Isroil hukumati
vakillari uchrashuvda: Isroil qoshinlari Sinay yarim orolidan chiqarilayotgan
dastlabki bosqichida ikki davlat ortasida diplomatik munosabatlar ornatish
imzolayotgan Isroil-Misr shartnomasida Misrning boshqa arab davlatlari bilan
imzolangan har qanday shartnomasidan ustun turganini takidlash (boshqacha qilib
aytganda Isroil boshqa arab davlati bilan harbiy toqnashuvga kirishgan bolsa, Misr
betaraflikni saqlashi shart edi); imzolanayotgan shartnoma matnida uning va 1978
yil 17 sentyabrda imzolangan «Yaqin Sharqdagi sulhning chegaralari» shartnomasi
ortasida aloqa bor degan fikrga orin qoldirmaslik kabi qatiy talablar ortaga
tashlandi. Isroilning oldingi bosimiga yon berib kelgan A.Saodat endi yuqorida
zikr etilgan talablarga u tezda yon bera ololmasdi. Misr prezidentining isroilliklar
talablarini yumshatilishiga qaratilgan barcha urinishlari ijobiy natija keltirmadi.
Ozaro davogarlik, bahs va munozara 1979 yilning mart oyigacha davom etdi. Oxir
oqibatda asosan Isroil hukumati talablaridan tuzilgan Misr-Isroil sulh
shartnomasining loyihasi qabul qilindi. 1979 yil 8-13 martida AQSh prezidenti
Jeyms Karter Yaqin Sharqqa tashrif buyurdi. AQSh prezidentining misr va Isroilga
amalga oshirilgan tashrifi natijasida A.Saodat va M.Begin ikkala davlat ortasida
tinchlik shartnomasiga imzo chekishga rozilik berdilar. Tomonlar shartnomani
Vashingtonda 1979 yilning 26 martida imzo chekishga ahd qilganlarini malum
qildi. Kemp Devid kelishuvlari va Misrni ajratib olish

Rails shartnomasi birinchi navbatda qaratilgan edi Qo'shma Shtatlarning harbiy va
siyosiy ustunligini ta'minlash Yaqin Sharq. Ularning xulosasidan so'ng, masalan,
hamma narsa aniqroq qayta ko'rib chiqish uchun Vashington tomonidan
kuzatilgan choralar • Nikson ta'limotlari •. Bu ishlab chiqilganligi ma'lum Tang
1969 yilda AQShning Vetnamdagi bir qator mag'lubiyatlaridan keyin urush va
mahalliy foydalanish uchun taqdim etilgan, va manfaatlarini ta'minlashda Amerika
qo'shinlari emas Osiyo va Afrikada AQSh. Endi Vashington o'zgara boshladi
ularning taktikasi, to'g'ridan-to'g'ri aralashuvni ta'kidlaydi AQSh qurolli kuchlari
mustaqil ichki ishlarda rivojlanayotgan davlatlar. Kemp Devid kelishuvi uchun
katta rahmat, buning natijasida Qo'shma Shtatlar Yaqin Sharqda oldi Misr-Isroil
ittifoqi shaklidagi ke bridgehead, mumkin "Doktrina Karte" deb ataladigan narsa
tug'iladi •. U 1980 yil yanvar oyida ishlab chiqilgan Prezidentning Kongressga
murojaati •Mamlakat holati to'g'risida•. Uning asosiy maqsadi Vashingtonga
egalik qilish edi mingdagilarni o'zboshimchalik bilan e'lon qilish huquqining nom
Amerika qirg'oqlaridan milya Qo'shma Shtatlar uchun muhim va u erda
foydalanish uning harbiy qudrati, xususan, • tezkor kuchlar amalga oshirgan
FOT saflarining birlashishi, FOTning nufuzining o'sishi Arab dunyosi va xalqaro
maydonda jasur buning boshchiligida Falastin xalqining kurashi o'zlarining
muqaddas huquqlari uchun to'planganlik g'azabga sabab bo'ldi Isroil
hukmdorlarining yovuzligi, xalqaro impe Realistik va sionistik doiralar. Har
holda ular Falastin ozodligiga putur yetkazmoqchi bo‘ldilar harakat, uning
avangardini jismonan yo'q qiladi - PLO va keyin generaldan Falastin muammosini
chiqarib tashlang Yaqin Sharqni tartibga solish jarayoni. Boolean kabi
Amerika-Isroil-Misr kelishuvining natijasi Kemp Devid arab dunyosida sionist
sifatida qabul qilingan samoviy terrorchilar rahbarlarini yo'q qilish rejasi Falastin
xalqi qayerda bo'lmasin. Bu haqida Bu rejani Isroil razvedkasi aytgan xizmatlar.
Bunday dahshatli odamning mavjudligiga ishonish qiyin edi dan majburan
mahrum qilingan odamlarni yo'q qilishni rejalashtirgan , mustaqil davlatlarning
suverenitetini oyoq osti qiladigan reja davlatlar Shunga qaramay, u amalga

oshirildi. butun bir seriya Isroil maxsus agentlari tomonidan falastinlik
shaxslarning o'ldirilishi xizmatlar va ayniqsa razvedka xizmati •Mossad•, faqat
1978 yilda tuzilgan. Mana ba'zilari terroristik harakatlarning ushbu dahshatli
ro'yxatidan faktlar o'rtoq: Londonda Mossad xizmati vakilini o'ldirdi FOT Said
Hammam; Quvaytda Isroil agentlari qo'lida o'rtoq Ali Yasin, ozodlik tashkiloti
byurosi boshlig'i vafot etdi; Parijda PLO vakili Ezziddin Kalak va uning
o'rinbosarlari o'ldirildi
Tel Hamad Adnan; Pokistondagi Isroil agentlari maxsus xizmatlar FOT byurosi
binosiga va shafqatsizlarcha bostirib kirishdi uch nafar xodimini o‘ldirdi. DS
saflarining birlashi, FOT nufuzu o'sishi Arab dunyosi va xalqaro maydonda jasur
buning boshchiligida Falastin xalqining kurashi o'zlarining muqaddas huquqlari
uchun to'planganlik g'azabga sabab bo'ldi Isroil hukmdorlarining yovuzligi,
xalqaro impe Realistik va sionistik doiralar. Har holda ular Falastin ozodligiga
putur yetkazmoqchi bo‘ldilar harakat, uning avangardini jismonan yo'q qiladi -
PLO va keyin generaldan Falastin muammosini olib tashlash Yaqin Sharqni
tartibga solish jarayoni. Mantiqiy kabi Amerika-Isroil-Misr rivojlanishining
natijasi Kemp Devid arab dunyosida sionist sifatida qabul qilingan samoviy
terrorchilarni yo'q qilish rejasi Falastin xalqi qayerda bo'lmasin. Bu haqida Bu
rejani Isroil razvedkasi aytgan foydalanish. Bunday dahshat odamning ishonchiga
qiyin edi. mahrum qilingan odamlarni yo'q ushlab turishgan , mustaqil
davlatlarning suverenitetini yoriq ostiga rejalari davlatlar shunga qaramay, u
amalga oshirildi. butun bir seriya Isroil agentlari tomonidan berilgan falastinlik
maxsus xodimlar xizmatlar va ayniqsa razvedka xizmati •Mossad•, faqat 1978
yilda. Mana ba'zilari terroristik harakatlarning kuchli ro'yxatidan faktlar o'rtoq:
Londonda Mossad xizmati vakilini o'ldirdi PLO Said Hammam; Quvaytda Isroil
agentlari qo'lida o'rtoq Ali Yasin, ozodlik tashkiloti byurosi boshligi vafot etdi;
Parijda PLO vakili Ezziddin Kalak va uning o'rinbosarlari o'ldirildi Tel Hamad
Adnan; Pokistondagi Isroil agentlari maxsus berish FLO byurosi binosiga va
shafqatsizlarcha bostirib kirishdi uch nafar xodimini o'ldirdi.

4.Kemp-devid shartnomasi imzolanishi.
(1979-yil 26-mart).
1979 yil 26 martida Kemp-Devidda isroil va Misr ortasida tinch-totuv
shartnomasi imzolandi. Unda Misr prezidenti A.Saodat Isroil bosh vaziri Menaxem
Begin va AQSh prezidenti Jeyms Karterning imzolari mavjud. Shartnomaga
muvofiq Misr va Isroil ortasida urush holatiga barham berildi. Isroil armiyasi Sinay
yarim orolidan uch yil mobaynida chiqarilishi nazarda tutilgan. Qoshinlar
Sinaydan chiqarib boshlaganicha toqqiz oy otgandan song Misr va Isroil ortasida
diplomatik munosabatlar ornatilishi lozim bolgan.
Kemp-Devid (1978 yil sentyabr — 1979 yil mart) shartnomalari arablar
dunyosida mutlaqo qabul qilinmadi. 1978 yil noyabr oyida Bagdodda 10 ta arab
davlatlari boshliqlarining uchrashuvida A.Saodatning Kemp-Deviddagi faoliyatiga,
umuman Misrning Yaqin Sharq muammosida tutgan pozisiyasiga siyosiy baho
berildi. Ushbu yigilishda «Kemp-Devid bitimlari arab davlatlari tanlagan bosh
siyosiy yonalishiga zid turdi va arab millatining tarixiy huquqinin paymol etishga
xizmat qilmoqda» degan xulosa chiqarildi.
Garb davlatlari esa Kemp-Devid bitimlariga ijobiy baho berib, qabul
qilingan qarorlar Yaqin Sharq muammosini bartaraf etishda salmoqli hissa qoshdi
degan fikrlarni ilgari surgan. Aksincha Sovet Ittifoqi va sosialistik davlat
boshliqlari Kemp-Deviddagi shartnomalarni qoraladi va rad etdi.
Misr-Isroil tinchlik shartnomasiga Sovet Ittifoqining munosabatini 1979 yil
24-26 martida, SSSR tashqi ishlar vaziri A.A.Gromыkoning Suriyaga amalga
oshirgan tashrifi boyicha qabul qilingan SSSR-Suriya qoshma bayonotida korish
mumkin. Unda quyidagi fikrlar bayon qilingan: «Yaqin Sharq inqirozi boyicha
SSSR va Suriya har qanday ayirmachilik harakat va kelishuvlar yolini qatiy rad
etadi, chunki bunday harakatlar Isroil va uning maslakdoshlariga bosqinchilik
rejalarni amalga oshirishga xizmat qiladi».

Keyingi voqyealar malum darajada SSSRning Kemp-Devid bitimlariga
bergan bahosini tasdiqladi. Kemp-Devid kelishuvidan keyin Isroil arablar
dunyosiga qarshi siyosatni yanada «dadilroq» qadamlar ila ilgari suradigan boldi.
1980 yilda Quddus shahri Isroilning «abadiy va yagona poytaxti» deb elon qilindi,
1981 yilning dekabrda Knesset qarori bilan Suriyaning Golan tepaliklari
hududidagi aholiga Isroil qonunchiligi joriy etildi, 1982 yil 6 iyunida isroil
qoshinlari janubiy Livanga bostirib kirdi.
Kemp-Devid shartnomalari Misrning ozida ham yagona fikr va mulohazalar
uygotgan emas. Anvar Saodat kursiga qarshi chiqqan oppozision kuchlar safida
turli diniy oqimlar va guruhlar, hukmron va harbiy doiralardagi ayrim arboblar,
milliy burjuaziya vakillari bolgan. Bu kuchlar Saodat tartibotiga qarshi kurash olib
borishga ham tayyor edilar. Shuning uchun ham A.Saodat 1981 yilning sentyabr
oyida ozining siyosiy raqiblariga qarshi qatagonlar va boshqa qatiy choralarni
amalga oshirdi. Lekin A.Saodatning oppozisiyaga qarshi uyushtirgan choralari
mamlakatdagi ichki vaziyatni ota keskinlashtirdi va 1981 yil 6 oktyabr dramatik
voqyealariga olib keldi. 1981 yil 6 oktyabrda Qohirada 1973 yilgi arab-isroil
urushiga bagishlangan ananaviy harbiy parad otayotgan paytda katta leytenant
Xolid al-Islombuli boshchiligida bir necha soldatlar prezident A.Saodatga qarshi ot
ochib uni oldirdilar. Suiqasd tashkilotchisi polkovnik Zumrning farmoyishini
bajargan Xolid al-Islombuli «Takfir ua Xijra» diniy tashkilotining azosi bolganligi
aniqlangan.

III.Xulosa .Kemp-devidning natijalari.
Bu kelishuvlar 1978 yil 17 sentyabrda AQSh prezidenti Jimmi Karter, Misr
prezidenti Anvar Sadat va Isroil Bosh vaziri Menaxem Begin tomonidan
imzolangan Yaqin Sharq tinchlik dasturidir. Muzokaralar chog‘ida Isroil
tomonidan tashqi ishlar vaziri Moshe Dayan va xavfsizlik vaziri Ezer Vayzman
ham ishtirok etdi. Sammit matbuot uchun yopiq tarzda o‘tkazildi. Kemp
Deviddagi muzokaralar oldidan tomonlar o'rtasida bir necha oylik samarasiz
aloqalar bo'lib o'tdi.
Kemp Devidda ikkita shartnoma imzolandi. Birinchisi, “Yaqin Sharqda tinch yo lʻ
bilan tartibga solish asoslari” Xavfsizlik Kengashining 242 va 338-
rezolyutsiyalarini tinchlik o rnatishning qonuniy asosi sifatida tan oldi. Uning
ʻ
birinchi qismi G‘arbiy Sohil va G‘azo sektoriga bag‘ishlangan bo‘lib, bu
hududlarda Falastin muxtoriyatini yaratish dasturini amalga oshirishga chaqirilgan.
Shartnomaning ikkinchi qismida Isroil va bo'lajak muxtoriyat o'rtasidagi
munosabatlarni normallashtirish mavzusi ko'zda tutilgan, shuningdek, kelajakda
Isroil, Iordaniya, Suriya va Livan o'rtasida shunga o'xshash bitimlar tuzilishi
nazarda tutilgan.
Ikkinchi shartnoma "Misr va Isroil o'rtasida tinchlik shartnomasini tuzish asoslari"
Isroilning Sinay yarim orolidan "Britaniya mandati davrida Misr va Isroil
o'rtasidagi xalqaro tan olingan chegaragacha" to'liq chiqib ketishini nazarda tutgan
edi. davlatlar o'rtasida qanday barqaror munosabatlar o'rnatiladi, shu jumladan
o'zaro tan olish va diplomatik, iqtisodiy va madaniy aloqalar.
Misr uchun hududiy kelishuvlarni Isroil bilan tinchlik jarayoni bilan bog'lash va
shu tariqa uni Falastin masalasida harakatsizlikda ayblashning oldini olish muhim
edi. FOT va arab davlatlarining aksariyati shartnomani qoraladi. Ehtimol, 1981 yil
6 oktyabrda muxolifatchi harbiylar tomonidan Sadatga suiqasd uyushtirishga,
natijada u o'ldirilishiga sabab bo'lgan shartnomaning rad etilishi bo'lgan.
Sadatning vorisi vitse-prezident va sobiq havo kuchlari qo'mondoni Husni

Muborak edi va tinchlik shartnomasi davom etdi. Isroil 1982 yil aprel oyida Sinay
yarim orolidan chiqib ketishni yakunladi. a bu butun hikoya qanday tugadi? Sadat
Isroil bilan yaqinlashgani uchun kechirilmadi. 1981 yil 6 oktyabrda Qohirada
1973 yilgi arab-isroil urushining yilligi sharafiga o'tkazilgan harbiy paradda Misr
prezidenti hayotiga suiqasd qilindi. Bir guruh harbiylar minbar yonidan o‘tayotgan
yuk mashinasidan sakrab tushib, hukumat qutisiga o‘q uzgan. Sadat o'lik yarador
bo'lib, keyin kasalxonada vafot etgan. Hujum uchun Islom fundamentalistlari
ayblanga 1982 yilda Livanda urush boshlandi, ammo tinch aholi va isroilliklar
orasida juda katta xarajatlar va ko'plab qurbonlar Isroil jamiyatida tanqid to'lqiniga
sabab bo'ldi. Xotinining o'limi va undan keyingi asabiy tushkunlik Beginning
1983 yil sentyabrida iste'foga chiqishiga olib keldi. Kemp Devid shartnomasi va
SSSR
Karter ma'muriyati Yaqin Sharqdagi diplomatik faolligini oshirdi. AQSh prezidenti
Kemp Devid jarayonini yakunlash uchun Misr va Isroilga safar qildi.Albatta, SSSR
yana kelishuv jarayoni chetida qolgani, bu jarayondan o'zini ajratib qo'yganini
tushunmagani (yoki tushunishni istamagani), o'sha paytda erishib bo'lmaydigan
umumiy siyosiy kelishuvni talab qilgani Moskvani juda g'azablantirdi. va arab
mamlakatlariga bir tomonlama yordam ko'rsatish, lekin Isroil bilan to'g'ridan-to'g'ri
aloqa qilmasdan.
Moskvaning "Qo'shma Shtatlar tomonidan Misr va Isroil o'rtasida alohida bitim
tuzish bo'yicha ko'rayotgan qadamlaridan" noroziligi Brejnevning Karterga (19
martdagi) murojaatida ifodalangan.Biroq, Karter ma'muriyati o'z yo'lidan
bordi. Misr va Isroil o'rtasidagi shartnoma Kemp Devidda imzolangan. U Karterga
maksimal siyosiy muvaffaqiyat keltirdi.Ochig'ini aytsam, men ushbu shartnoma
bo'yicha rasmiy salbiy nuqtai nazarimizni baham ko'rmadim, chunki mintaqadagi
muhim tinchlikparvar jarayonlardan o'zimizni ixtiyoriy ravishda ajratib
olishimizga ishonganman. Misr-Isroil shartnomasi mustahkam bo'lib, har ikki
tomonni ham mamnun qildi. Ochig'ini aytish kerakki, o'sha paytda Sovet
rahbariyati, mohiyatan, Yaqin Sharqni tartibga solish bo'yicha mustaqil siyosatga

ega emas edi, aniqrog'i, Moskvaning bu kelishuvga ijobiy ta'siri juda cheklangan
edi, chunki u hech qanday ta'sir ko'rsata olmadi. Isroil, u bilan dushmanlik
munosabatlari. Ma’lum bo‘lishicha, xolis vositachi sifatidagi rolimiz boshidanoq
murosaga kelgan. Bizning arab ittifoqchilarimiz Moskvaning o'z manfaatlarini
hisobga olish va himoya qilishga deyarli avtomatik tayyorligini suiiste'mol qilishdi
va deyarli ko'pincha bizdan tinchlikparvarlik tashabbuslarini blokirovka qilish
uchun ishlatishdi. Kemp Devidda imzolangan shartnoma ham shunday
bo'ldi. Afsuski, o'sha paytda Yaqin Sharqdagi vaziyatni belgilab bergan qarama-
qarshilik kontekstida Sovet rahbariyati bu borada tanqidiy pozitsiyani
tanladi. albatta Vashingtonni turli intrigalarda ayblab, oqilona shartnoma. Men
elchi sifatida shartnomani imzolash marosimini ko'rib xafa bo'ldim, bu mohiyatan
boshqa narsalar qatorida sovet diplomatiyasining katta xatosi va mag'lubiyatini
anglatardi. Yaqin Sharq mojarosini bosqichma-bosqich hal qilish uchun Qo'shma
Shtatlar bilan qo'shma yo'lga kirish uchun Moskvaga o'n yildan ko'proq vaqt kerak
bo'ldi. 1993-yil sentabrida AQSh va Rossiya nihoyat Isroil va Falastinni ozod
qilish tashkiloti o rtasidagi tarixiy tinchlik bitimining qo shma homiylariga aylandiʻ ʻ
1980 yilgi saylovlarda amerikalik yahudiylarning aksariyati Respublikachilar
partiyasi nomzodi Ronald Reyganga ovoz berishdi.
1981 yil iyun oyida Knessetga saylovlar arafasida isroilliklar Iroqda qurilayotgan
yadro reaktorini vayron qilishdi. Qaror, muxolifatning keskin e'tirozlariga
qaramay, Begin tomonidan shaxsan qabul qilingan. Bu harakat xalqaro huquqning
qo'pol buzilishi bo'lib, arab dunyosida umumiy g'azabga sabab bo'ldi va Kemp
Devid jarayoniga zarba bo'ldi. Arab rahbarlarining rasmiy qoralashi juda qattiq edi.
Ular Sadatga xabar berilmaganiga ishonishmadi. Lekin shunday edi. "Men unga
hech narsa aytmadim", deb tan oldi Begin, men unga oldingi bilim yukini yuklay
olmadim .. Biroq jaholat Sadatni qutqara olmadi. 1981-yil 6-oktabrda u Qohirada
1973-yil oktabr oyida Suvaysh kanalini kesib o‘tganining sakkiz yilligi sharafiga
o‘tkazilgan harbiy paradda islom fundamentalistlari tomonidan o‘ldirilgan.
Keyingi prezident Husni Muborak, u ham paradda va qo'lidagi hujum paytida

yaralangan, kutilganidan farqli o'laroq, Isroil bilan tinchlik shartnomasini bekor
qilmadi.
AQSh hukumati ham Isroilning harakatini qoraladi. Ammo Likud yetakchilari,
agar Iroq reaktori ishga tushsa, Isroilga qarshi hech qanday sanktsiyalar Isroilni
kutayotgan xavf bilan tenglasha olmasligiga amin edi .Iroqqa qarshi harbiy
harakatlar Kemp Deviddan keyin tashqi siyosatdagi o'zgarishlarning birinchi
namoyishi bo'ldi. Gap shundaki, 1981 yilda Isroilning xavfsizlik kontseptsiyasida
jiddiy o'zgarishlar yuz berdi. O'sha vaqtga qadar terror, qo'poruvchilik va dushman
elementlarning kirib kelishi davlat xavfsizligiga tahdid solmaydi va ularga qarshi
kurash cheklangan vositalar bilan olib borilishi kerak, davlat va ID esa diqqatni
jamlashi kerak, deb hisoblar edi. ularning arab harbiy tahdidining oldini olish va
qaytarish borasidagi sa'y-harakatlari. 1981 yilda mudofaa vaziri lavozimini
egallagan A. Sharon bu tushunchadan rasman voz kechdi. Uning xavfsizlik
muammolariga yangi yondashuvi quyidagi 14 " da ifodalangan :
1) davlat xavfsizligini ta'minlash va fuqarolarning kundalik shaxsiy xavfsizligi
muammolari o'rtasidagi chegaralarni yo'q qilish;
2) Isroilning suveren hududi, unga bo'ysunadigan hududlar va ularning
chegaralaridan tashqarida joylashgan hududlar o'rtasidagi chegaralarni yo'q qilish;
3) Isroilning o'z fuqarolarining xavfsizligi uchun javobgarligi va diasporadagi
barcha yahudiylarning taqdiri uchun javobgarligi o'rtasidagi chegaralarni yo'q
qilish;
4) Isroilning yadro strategiyasini qayta ko'rib chiqish.
Sharonning "yangi yondashuvi" ning asl maqsadi nafaqat Isroil samolyotlari
tomonidan Iroqdagi yadro reaktorining yo'q qilinishini orqaga qarab oqlash va
Jaliladagi "Tinchlik" operatsiyasiga tayyorgarlik ko'rishga qaratilgan edi. Isroilning
asosiy Likud rahbariyati butun davlat xavfsizligi va fuqarolarning kundalik
xavfsizligi muammolari o'rtasidagi farqni yo'qotishdan manfaatdor edi, chunki bu

falastinliklar bilan muzokaralar olib borishni qiyinlashtirdi, muvaffaqiyati
muqarrar edi. hududiy imtiyozlarga olib keladi. Bu yondashuv Isroilning terrorga
barham berish va shaxsiy xavfsizlikka erishish talablariga javob berdi. Bu Likudga
o'z siyosiy pozitsiyalarini mustahkamlashga va aslida asosiy hukmron blokga
aylanishiga imkon berdi.
1982 yil bahorida Sinaydan olib chiqish amalga oshirildi. Shu bilan birga, Likud
aholi punktlarini faol ravishda kengaytirish yo'nalishini belgiladi. 1980 yil iyul
oyida Knesset Likudning taklifi va bosimi ostida Quddusni Isroil davlatining
"yagona va bo'linmas poytaxti" deb e'lon qildi va 1981 yil dekabrda Golanning
"maqomini o'zgartirish" to'g'risida qonun qabul qilindi.
Foydalanilgan adabiyotlar .
1. Захаров А.М. Фомин О.И. Кэмп-Дэвид: политика, обреченная на провал
М. 1982.
2.Примаков Е.М. Анатомия Ближневосточного кризиса. М.1978.
3.Примаков Е.М. История одного сговора. М.1985.
4.Медведко Л.И. К востоку от Суэца. М. 1980.
5.Загладин Н.В. Всемирная история. Век XX . М.1999.
6.Новейшая история арабских стран Азии. М.1988.
7.Новейшая история арабских стран Африки (1917-1987). М.1990.
8.Богатуров А.Д., Аверков В.В. История международных отношений. 1945-
2008. АСПЕКТ ПРЕСС. М., 2010.
9.Бжезинский З. Великая шахматная доска. М., 1999.

REJA: I.Kirish.Qiyomat urushi natijalari. II.Asosiy qism. 1.AQSH hukumatining XX asr 70-yillaridagi yaqin sharqdagi pozitsiyasi. 2.Anvar Saodatning Isroil davlatiga munosabati.Begin rejasi. 3.1978-yilgi AQSH,Isroil va Misr boshliqlari uchrashuvlari. 4.Kemp-devid shartnomasi imzolanishi.(1979-yil 26- mart). III.Xulosa .Kemp-devidning natijalari. IV.Foydalanilgan adabiyotlar.

I.Kirish.Qiyomat urushi natijalari 1969-yil o rtalarida Nosir Isroilga qarshi “buzg unchilik urushi” boshlaganini ʻ ʻ e lon qildi. Uning maqsadi isroilliklarga ishchi kuchida katta yo'qotishlar keltirish ʼ edi. Buning uchun artilleriya kuchlari va maxsus kuchlar bo'linmalari jalb qilingan.Nosirning chaqirig'iga javoban isroilliklar "Bar Lev chizig'i" deb nomlangan Suvaysh kanali bo'ylab shoshilinch ravishda o'z pozitsiyalarini mustahkamlay boshladilar. Bu tankga qarshi qumli qirg'oqlar va ariqlar tizimi bilan bog'langan qal'alar zanjiri bo'lib, dushman hujumi paytida yonib turgan moy bilan to'ldiriladi. "Yorqin urushi"dagi jangovar harakatlar cho'qqisi 1969-1971 yillarda sodir bo'lgan. Harbiy harakatlarda misrliklar va isroilliklardan tashqari sovet harbiy mutaxassislari ham faol qatnashdilar. 1970 yilning yozida Misrdagi ob'ektlarga Isroil havo hujumlaridan so'ng o'rnatilgan yangi havo mudofaa tizimlari - SAM-3 hisob-kitoblari bilan jihozlangan SSSRning zenit qurollari edi. O'sha yilning iyul oyida isroilliklar sovet uchuvchilari tomonidan boshqariladigan to'rtta MiG-21 samolyotini urib tushirdilar. Oqibatda, “qo‘zg‘olon urushi” har ikki tomonga ham g‘alaba keltirmadi. Ammo qo'shinlarining eng dahshatli kamchiliklarini bartaraf etishga va 1967 yilgi mag'lubiyat uchun qasos olishga tayyorlanishga muvaffaq bo'lishdi. 1973 yil 6 oktyabrda isroilliklar Yom Kippur - Qiyomat kunini, ro'za tutish va tavba qilish kunini nishonladilar. Mamlakatda jamoat transporti, davlat idoralari va do‘konlar ishlamadi. Ko'p askarlar uyda, ta'tilda edi. Muqaddas kun sukunati ropparosa 14:00da Misrning 200 ta batareyasi Suvaysh kanalining sharqiy qirg‘og‘idagi Isroil pozitsiyalariga qarata o‘t ochganda buzildi. Misrliklarning artilleriya isroilliklarning o'q otish joylarini tark etib, bunkerlarga panoh topishdan boshqa iloji qolmadi. Artilleriya tayyorgarligi boshlanganidan yarim soat o'tgach, PT-56 amfibiya tanklari va BTR-50 zirhli transport vositalari Suvaysh kanali tomon yugurdi. Zirhli transport vositalariga puflanadigan rezina qayiqli piyoda askarlar hamrohlik qilishdi. Bir necha daqiqada misrliklarning avangardi Suvaysh kanalini

kesib o'tdi va soat 15.00 da "Bar Lev liniyasi" ning birinchi qal'alari taslim bo'ldi. Bu vaqtda misrlik sapyorlar tankga qarshi qumli qirg'oqlarni suv to'plari bilan yo'q qilishdi va og'ir texnika uchun ponton ko'priklar qurishdi. Misrning Suvaysh kanalini majburlash bo'yicha operatsiyasida ko'p narsa sovet mutaxassislari uni rivojlantirishda faol ishtirok etganliklarini ko'rsatadi. Qorong'i tushgunga qadar 80 mingga yaqin misrliklar kanalning sharqiy qirg'og'iga o'tishdi. Isroil istehkomlari birin-ketin taslim bo'ldi. Misr qo'shinlari yana Sinay yurtiga kirishdi. Arablar uchun 1967 yildagi uyat yuvildi. Shimoldagi misrliklar bilan bir vaqtda Suriya qo'shinlari ham isroilliklarga hujum qilish uchun harakat qilishdi. Suriya komandolari vertolyotlardan Golan tepaliklariga qo‘ndi va to‘satdan zarba bilan Xermon tog‘idagi Isroil pozitsiyalarini egallab oldi. Suriyaning ikkita zirhli va uchta piyoda diviziyasi isroilliklarga qarshi hujum boshladi. Ularga faqat tarqoq Isroil harbiy bo‘linmalari qarshilik ko‘rsatdi. Isroil rahbariyati nega Misr- Suriyaning yaqinlashib kelayotgan hujumi haqidagi razvedka ogohlantirishlariga e'tibor bermaganiga hozircha hech kim aniq javob bera olmaydi. Bir narsa aniq - isroilliklar o'z raqiblarini yaqqol past baholadilar. ID bu beparvolik uchun katta to'lovni to'ladi. Misr va Suriyaning birlashgan kuchlari deyarli yarim million askar, 3,5 ming tank va 800 ta jangovar samolyotdan iborat edi. Isroil 400 ming askar, 2 ming tank va 450 samolyoti bilan bu kuchlarga qarshi turishi mumkin edi. Quruqlikda, havoda va dengizda shiddatli janglar olib borildi. 6 oktyabrdan 7 oktyabrga o'tar kechasi Isroil tanklari misrliklarni Suvaysh kanaliga uloqtirmoqchi bo'ldi. Biroq, piyodalar yordamisiz tungi tank hujumi falokatga aylandi. Yom Kippur urushini Yaqin Sharqdagi birinchi urush deb atash mumkin, bu yerda ommaviy ravishda yuqori texnologiyali qurollar qo‘llanilgan. Bu Misr va Suriya askarlarining individual tayyorgarligi zaifligini qoplash uchun mo'ljallangan edi. Misr va Suriya piyodalarining jangovar tuzilmalari Malyutka boshqariladigan tankga qarshi raketalar va RPG-7 granatalari bilan to'ldirilgan. Aynan ular bilan Isroil tankerlari to'qnash kelishdi. Bir necha soat ichida Isroilning bir nechta tank batalyonlari butunlay yo'q qilindi. Shomron tank brigadasi o‘sha kechada jang qilgan 100 ta mashinadan 75 tasini yo‘qotdi. Ertasi kuni ertalab isroilliklarning

hafsalasi pir bo'ldi. Isroilning mashhur havo kuchlari - "Hel HaAvir" - Misrning Suvaysh kanali orqali o'tish joylarini yo'q qilaolmadi. Ponton ko'prigi ZSU-23-4 Shilka tez o'q otish zenit qurollarining batareyalari, yangi SAM-6 zenit-raketa tizimlari va SAM-7 (Strela) portativ zenit raketasi bilan yaxshi himoyalangan. tizimlari, Yaxshi tayyorgarlikdan o'tgan isroillik uchuvchilar yana so'nggi sovet harbiy texnikasiga qarshi ojiz bo'lishdi. Misrliklar kanalni kesib o'tishga va o'tish joylarini himoya qilishga muvaffaq bo'lishsa ham, ularning Sinayning ichki qismiga keyingi yurishi kechiktirildi. Misr qo'mondonligi 2 va 3-Misr armiyalarining asosiy zirhli kuchlarining sharqiy qirg'oqqa o'tishini kutayotgan edi. Ayrim tadqiqotchilarning fikricha, misrliklarning oldinga siljishining kechikishi Isroilga barcha kuchlarini Suriya frontida jamlashga imkon berdi. Isroil hukumati va harbiy qo‘mondonlari jangning birinchi kunidagi muvaffaqiyatsizliklardan hayratda qolishdi. Matbuotning yozishicha, Golda Meir vazirlar mahkamasi Misr va Suriya armiyalari Isroilning aholi zich joylashgan hududlariga yaqinlashsa, arab davlatlariga qarshi yadro qurolidan foydalanish imkoniyatini jiddiy muhokama qilgan. Ammo tez orada Tel-Avivga frontdan optimistik xabarlar kela boshladi. Muvaffaqiyatli boshlangan Suriya hujumi 7 oktabr kuni so'nggi o'qlarigacha kurashgan Isroil tankerlari tomonidan to'xtatildi. Suriyaliklarning pozitsiyasi Golan tepaliklarining tog'li erlari bilan murakkablashdi, bu esa yirik tank kuchlarini joylashtirish uchun mos emas edi. 9- oktabrga kelib suriyaliklar 600 ga yaqin avtomobilini yo‘qotgan. Isroilning havo hujumlari tufayli Suriya aloqalari buzildi, ular shimolda Sinayga qaraganda ancha muvaffaqiyatli bo'ldi. Bu sinish edi. Isroilliklar hujumga o'tdilar va 13 oktyabrga kelib nafaqat Golan tepaliklarida yo'qolgan hududlarni qaytarib olishdi, balki Suriyaga kirib, Damashq chegarasidan yarmida joylashgan Sass shahriga yaqinlashdilar. U yerda hujumchilarni Iroq, Iordaniya, Marokash va Quvayt birliklari kutib oldi. Isroilliklar bilan bo'lgan jangda ular katta yo'qotishlarga duch kelishdi, ammo ID tank kolonnalarining Suriya poytaxtigacha borishinito'xtatdilar . 14-oktabrda misrliklar hujum boshladilar, uning maqsadi strategik ahamiyatga

ega bo‘lgan Mitla va Gidi dovonlarini egallab olish bo‘lib, Sinay yarim orolining qa’riga yo‘l ochdi. Ammo o'sha vaqtga kelib, isroilliklar Suriya frontidan o'tkazilgan zahiralar bilan tank uchun xavfli bo'lgan barcha yo'nalishlarni bosib o'tishgan. Kursk jangidan keyingi tarixdagi eng yirik tank jangi boshlandi. Unda misrliklar to'liq mag'lubiyatga uchradi. Ular 250 ta tankni yo'qotdilar, raqiblari esa bor-yo'g'i 10 tasini yo'qotdi. Yana isroilliklarning yaxshi tayyorgarligi o'z ta'sirini ko'rsatdi, Isroil tanklarining 105 millimetrli to'plari o'zini yaxshi ko'rsatdi. Bundan tashqari, misrliklar kanal zonasini tark etib, havo mudofaasi "soyaboni" ostidan chiqib, Isroil samolyotlari va vertolyotlari hujumlaridan himoyasiz bo'lishdi. Misr tank armadasining qoldiqlari Suvaysh kanaliga o'zlarining dastlabki holatiga qaytishdi. 15-oktabr kuni Isroil generali Ariel Sharonning tank diviziyasi Misrning 2 va 3- chi armiyalari o'rtasida o'tib ketdi va Misrning 23-tank brigadasini tor-mor etib, Suvaysh kanaliga etib keldi. Zarba shu qadar to'satdan sodir bo'ldiki, isroilliklar Misrning ponton ko'priklarini egallab olishga muvaffaq bo'lishdi va 16 oktyabr kuni birinchi isroillik askari Suvaysh kanalining g'arbiy sohiliga kirdi. Kanalni kesib o'tib, Isroil tanklari janubga, Suvaysh shahriga burildi. 21-oktabrda ular Qohira-Suvaysh avtomagistralini kesib tashlashdi va 3-Misr armiyasi uning orqasidan uzilib qoldi. Aslida, bu Misrning harbiy mag'lubiyatini anglatardi. 22-oktabr kuni yirik davlatlar bosimi ostida urushayotgan tomonlar o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risida kelishuv imzoladi. SSSR ham, AQSh ham harbiy harakatlar davom etishi Yaqin Sharqda xavfli kuchlar nomutanosibligini keltirib chiqarishi yoki undan ham xavflisi, jangovar harakatlar jarayonida buyuk davlatlarning aralashuvini talab qilishidan qo'rqardi. Yom Kippur urushi tugadi. Unda Isroil 2521 askarini, arab mamlakatlari esa 28 ming askarini yo’qotdi.

O'xshashlar

Hadya shartnomasi haqida

XX asr oxiri XXI asr boshlarida Misr

Yosir Arofatning Falastin davlatining tuzilishidagi o’rni

Isroil podsholigi

Livanda fuqarolar urishi 1975-1990 - yillar