Mavzu: Livanda fuqarolar urishi 1975-1990 - yillar REJA: 1.Fuqarolar urishidan oldingi Livanning ijtimoiy-siyosiy ahvoli 2.Livanda fuqarolik urishining boshlanish sabablari 3.Livan fuqarolar urishi davrda 4.Livanda urushdan keying ijtimoiy vaziyat 5.Xulosa

1.Fuqarolar urishidan oldingi ijtimoiy-siyosiy vaziyat Livan O’rta Yer dengizining sharqiy qirg’og’idagi davlat. Territoriyasi 10,4 ming kv.km. Aholisi - .... Aholining 90%idan ko’prog’i arablar, qolganlari arman, kurd, cherkas, turk va boshqa millat vakillariga mansub. Davlat tili – arab tili. Aholining 50%i xristian, qolgan 50%i esa islomga e’tiqod qiladi. 1261-1516 yillarda Misr tarkibida, 1517-1918 yillarda Usmonli turklar imperiyasi tarkibida, 1918 yilda Angliya va Fransiya qo’shinlari Livanni bosib oldi. 1920 yilda Fransiya Livan ustidan o’z protektorati o’rnatadi. 1922 yilda Millatlar Ligasi Fransiyaning mandatini tasdiqlaydi. 1926 yil may oyida Livanning fransiyalik oliy komissari mamlakat konstitusiyasini e’lon qiladi. Livanda respublika tuzimi o’rnatiladi. Biroq mamlakatning mudofaa tizimida va tashqi siyosatda fransuzlarning nazorati to’la hukm suradi. Livanning taraqqiyparvar kuchlari mamlakatning haqiqiy mustaqilligi uchun kurashni avj oldirib g’alabani qo’lga kiritadi. 1943 yilning 22 noyabrida Livan rasman mustaqil respublika deb e’lon qilindi, aynan shu kun milliy bayram sifatida nishonlanadi. 1946 yil 31 dekabrda fransuz qo’shinlari Livan territoriyasini batamom tark etdi. 1934 yildan boshlab Livan prezidentlari xristian - maroniylar 1 dan, 1937 yildan esa Livan bosh vazirlari musulmonlardan saylangan. Bu o’ziga xos an’anaviy hokimiyat taqsimlash tartiboti 1943 yilda Milliy ahdnoma qabul qilinishi bilan rasman qonunlashtirildi. Ahdnomaga muvofiq mamlakat prezidenti lavozimiga musulmon – shiya vakillari saylanishi mumkin bo’lgan. 1958 yil 21 fevralida umumxalq referendum natijasida Birlashgan Arab Respublikasi deb atalmish federativ davlat yuzaga keldi. Birlashgan Arab Respublikasi tashkil topganiga javob tariqasida Iroq va Iordaniya konferativ birlashmasi Xoshimiy Arab Federasiyasi deb ataldi. Ikki federasiya o’rtasida kelishmovchlikning sababi siyosiy boshqaruv tizimida edi. Agarda Birlashgan Arab respublikasida – respublika tizimi hukm suradigan bo’lsa, Xoshimiylar federasiyasida monarxiya tartiboti hukm surardi. Buning ustiga arablar dunyosida yetakchilikka intilish borasidagi kurash, bu ikki federasiya orasida qarama- qarshilikni yanada kuchaytirgan. Ikki federasiya o’rtasida navbatdagi keskin kelishmovchilik Livandagi 1958 yilgi voqyealar bo’ldi. 1958 yilning bahorida bu mamlakatda ichki siyosiy vaziyat o’ta keskinlashdi. G’arbga tayangan liberal guruhlar (prezident Komil Shamun boshchiligida) va g’arbga qarshi turgan radikal-millatchilar (ular Milliy front nomini olgan) o’rtasida mamlakatning ichki va tashqi siyosiy yo’nalishi bo’yicha tortishuvlar boshlanib ketdi. Komil Shamun hukumati «Eyzenxauer doktrinasi»ni qo’llab- quvvatlashi bilan oppozisiya (Milliy Front) uni betaraflik prinsipini buzganida ayblab jangavor targ’ibot kompaniyasini boshlab yubordi. Komil Shamunning 1 V - VII асрларда Сурияда ташкил топган христиан черковининг афсонавий асосчиси Мар Марон номидан олинган.

«siyosiy feadalizm»ga qarshi kurashi ham oppozisiyaning noroziligini yanada kuchaytirdi. K.Shamunning «siyosiy feodalizmi» mamlakatdagi hokimiyatni diniy jamoa vakillari orasida taqsimlashni tushungan. 1958 yil mayida Livandagi ichki keskin siyosiy vaziyat o’zining yuqori cho’qqisiga chiqdi. Mamlakatda umumiy ish tashlash boshlanib, u tez orada hukumatga qarshi chiqishlarga aylanib ketdi. K.Shamun va oppozisiya o’rtasidagi kurash fuqarolar urushiga aylandi. Livan prezidenti mamlakatda siyosiy inqirozning vujudga kelishida Birlashgan Arab Respublikasini aybdor deb ko’rsatdi va BMTga shikoyat qildi. Biroq BMTning bu yerga kelgan komissiyasi BAR Livanning ichki ishlariga aralashgani to’g’risida hyech qanday dalillar topmaganligini rasman ta’kidladi. Unda livan Xoshimiy Federasiyasiga murojaat qilib yordam so’raydi. Abdul Karim Qosim boshchiligida Iroq armiyasi Livanga otlanishi kerak bo’lgan. Ammo mutlaq kutulmaganda voqyea ro’y bergan. Adul Karim Qosim qo’shini o’z yo’nalishini o’zgartirib, Iroq poytaxti Bag’dodga kirib keladi va davlat to’ntarishida ishtirok etib, qirol hokimiyatini ag’daradi. 1958 yil 14 iyulida amalga oshirilgan to’ntarish natijasida Xoshimiylar monarxiyasi Iroqda batamom yo’q qilindi. 1958 yil 15 iyulida Iroqning yangi hokimiyati Xoshimiylar federasiyasidan chiqib ketganini bayon etdi. Endi komil Shamun. Arab qo’shnilari yordamidan mahrum bo’lgach, AQShga o’z nigohini qaratadi. «Eyzenxauer doktrinasi»ni qabul qilgan davlat Amerika yordamiga tayanish mumkin bo’lganligidan foydalangan aqsh, 1958 yil 15 iyulida dengiz piyoda askarlarini Livanga kiritadi. Biroq tez orada amerikaliklar Livanga demokratiyani «jahon kommunizmidan» himoya qilishga emas, balki ichki siyosiy va diniy jamoalari o’rtasidagi hokimiyat uchun bo’lgan kurashga tortilganini tushunadi. Keskin vaziyatni va fuqarolar urushining oldini olish maqsadida AQSh hukumati Komil Shamun va uning tarafdorlarini hokimiyat tepasidan chetlashtiradi va Fuad Shihab boshchiligida yangi hukumat tuzilishiga ko’mak berdi. Prezident Fuad Shihab Livan davlatining qat’iy betaraflik siyosatiga qaytganini bayon qilgan. 1950-1960 yillarning birinchi yarmigacha Livanda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning jadal suratlarini kuzatish mumkin. Mamlakat aynan o’sha vaqtda Yaqin Sharq Shveysariyasi nomiga ega bo’lgan. Bayrut moliyaviy markaz sifatida neft qazib chiqaruvchi arab davlatlari va G’arbning eng rivojlangan mamlakatlari o’rtasida Livan poytaxtida Sharqning eng yirik banklari joylashganligi, bu kichik mamlakatni xalqaro miqyosida alohida o’ringa chiqargan.