Ms Word menyularini sozlash lotin kirill dasturi va abbyy lingvo x64 dastur yorlig'i ni wordga qo'shish. Matnni orfografik, statik xatoliklari bilan ishlash

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

831.177734375 KB

Ko'chirib olish

Ms Word menyularini sozlash lotin kirill dasturi va abbyy lingvo x64 dastur
yorlig'i ni wordga qo'shish.Matnni orfografik,statik xatoliklari bilan
ishlash.Kimyoviy laboratoriya ishlarini crocodile chemistry dasturida
bajarish
Reja:
1. Ms Word menyularini sozlash
2. lotin kirill dasturi va abbyy lingvo x64 dastur yorlig'i ni wordga qo'shish.
3. matnni Orfografik,statik xatoliklari bilan ishlash.
4. Kimyoviy laboratoriya ishlarini crocodile chemistry dasturida bajarish
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Microsoft Word dasturini sozlash.
I. Wordni umumiy sozlash.
1. D diskda “HUJJATLAR” papkasini yaratamiz.
2. Wordga kiramiz.
3. Файл .
4. Параметры
5. Общие
6. Цветовая схема : rangni tanlash
7. Сохранение файлов
8. Расположение локальных файлов по умолчанию.
9. Обзор
10. Локальный диск ( D )
11. HUJJATLAR
12. OK
13. OK
II . VARAQNING PARAMETRLARINI SOZLASH .
1. Wordga kiramiz
2. Разметка страницы (Макет)
3. Параметры страницы
4. ni bosamiz
5. Поля
6. Поля
7. Верхнее: 2 sm
8. Левое: 3 sm
9. Переплёт: 0 sm
10. Нижнее: 2 sm
11. Правое: 1,5 sm
12. Положение переплёта: слева
13. Ориентация: книжная

14. Страницы: несколько страниц: обычный
15. По умолчанию
16. Да
III . SHRIFTNI SOZLASH
1. Wordga kiramiz
2. Главная
3. Шрифт
4. ni bosamiz
5. Шрифт
6. Шрифт: Times New Roman
7. Начертание: Обычный
8. Размер: 12
9. По умолчанию
10. Для всех документов ( ptichka belgisi )
11. ok

IV. KLAVIATURADA BO‘LMAGAN SIMVOLLARNI
KLAVISHLAR KOMBINATSIYASIGA BIRIKTIRISH.
1. Wordga kiramiz
2. Вставка
3. Символ
4. Другие символы
5. K erakli simvolni topamiz va uni aktivlashtiramiz
6. Сочетание клавиш
7. Текущее сочетание – agar yozuv bo‘lsa uni aktivlash tiramiz,
agar yozuv bo‘lmasa 9 punktga o‘tamiz
8. Удалить
9. Новое сочетание клавиш
10. O‘zimizga qulay bo‘lgan, esda qoladigan, oldin ish
latilmagan klavishlar
kombinatsiyasini tanlaymiz, ya’ni +
11. Назначить
12. Закрыть
13. Закрыть Ctrl Э

TAQDIMOTGA OVOZ , AUDIO VA VIDEO MATERIALLARINI
JOYLASHTIRISH
I. TAQDIMOTGA OVOZ QO‘YISH
1. Kerak bo‘lgan barcha ma’lumotlarni ya’ni taqdimotdagi audio va
video fayllarni birta papkaga joylashtiramiz.
2. Taqdimotni ochamiz, kerakli slaydga o tamiz.ʻ
3. Вставка
4. Звук
5. Записать звук
6. Ekranda звукозапись chiqadi
7. ni bosamiz
8. Mikrofonda ovoz beramiz
9. stopni bosamiz
10. OK
11. Ekranning o ‘ rtasiga karnaychaning nishonchasi chiqadi, sichqonchaning
chap tugmasini bosib uni qo‘yvormasdan nishonchani o ‘ zimizga maqul
bo ‘l gan joyga joylashtiramiz
12. Xuddi shunday boshqa slaydlarga ham ovoz qo‘yamiz.
II. TAQDIMOTGA AUDIO JOYLASHTIRISH
1. Taqdimotni ochamiz , kerakli slaydga o tamiz.
ʻ
2. Вставка
3. Звук
4. Звук из файла
5. Yaratilgan papkani ichidan kerakli audioni topamiz va uni aktivlashtiramiz
6. Вставить
7. Ekranning o‘rtasida karnaychaning nishonchasi chiqadi
8. U yog‘ini o‘zimiz bilamiz

III. Tayyor videoni taqdimotga joylashtirish
1. Taqdimotni ochamiz , kerakli slaydga o tamiz.ʻ
2. Вставка
3. Видео
4. Видео из файла
5. Yaratgan papkaning ichidan kerakli videoni topamiz va aktivlashtiramiz
6. Вставить
7. Slaydning ustida 4 burchak shaklida video ekran chiqadi, uni dioganal
bo‘yicha kattalashtirish yoki kichraytirish mumkin va xoxlagan joyga
joylashtirsa bo‘ladi.
8. U yog‘ini o‘zimiz bilamiz.

«Microsoft Word» uchun «translit» dasturi
19.04.2018 12:06 0 56776
Foto: «microsoft-word»
Ko‘pincha bizga kirill yoki lotin alifbosida materiallar kelganida ularni kirilldan-
lotinga , lotindan-kirillga o‘girish ehtiyoji paydo bo‘lib turadi. Bundan tashqari
hujjatimizni odatdagidek emas, balki kitob ko‘rinishida chop etish ehtiyoji ham
yuzaga keladi. Siz bilan bo‘lishmoqchi bo‘lganimiz, «translit» dasturi ana shu
muammolarni hal qilishingizda sizga yordam beradi.
Ushbu dasturni o‘zingizga yuklab olib , uni arxivdan alohida papkaga ajrating.
Dasturni o‘rnatish tartibi oddiy, buning uchun « Setup.exe» yoki « Translit.exe» ni
ishga tushiramiz. Dasturni o‘rnatayotgan paytingizda bu ikki ilova bir papkada
bo‘lishi muhim hisoblanadi. Dasturning o‘rnatilishi oxirida xatolik oynasi chiqadi:

Buning dastur ishlashiga hech qanday ta’siri yo‘q, bu oynada
« Continue» tugmasini bosib davom etamiz va keyingi oynada « Close» tugmasini
bosib dastur o‘rnatilishini yakunlaymiz. Dasturni o‘rnatayotgan paytimizda
« Word» dasturi ishga tushirilmagan bo‘lishi lozim.
Dasturni o‘rnatib bo‘lganingizdan so‘ng undan foydalanish uchun
« Word» dasturini ishga tushiramiz va «Menyu» satri (Stroka menyu) da
« Nadstroyki» bo‘limi (Vkladka) ni topamiz, uning tarkibida « Kirill – Lotin» ,
« Lotin – Kirill» va « Print_Kitob» tugmalarini ko‘rishingiz mumkin.
«Kirill-Lotin» tugmasini bosganingizda hujjatdagi to‘liq matn lotin alifbosiga
o‘tadi, buni matnning bir qismini belgilab amalga oshirishimiz ham mumkin,
shunda faqatgina belgilangan matn lotin alifbosiga o‘tadi.
«Lotin-Kirill» ni qo‘llash ham xuddi shu singari amalga oshiriladi, faqat buni
diqqat bilan amalga oshiring, chunki ingliz tilidagi so‘zlar matn ham kirill
alifbosiga o‘tib ketishi mumkin.
«Print_Kitob» tugmasini hujjatingizni tayyor holatida bosasiz, shunda quyidagi
kabi oyna ochiladi:

Hujjat uchun yetishmagan sahifalarni dastur o‘zi qo‘shadi va jami sahifalar sonini
va printerga qancha qog‘oz yuklash kerakligini xabar beradi, « Old
sahifalar» aktiv bo‘lib turgan paytda « Chop etish» tugmasi bosiladi, hujjat chop
etilganidan so‘ng « Orqa sahifalar» aktiv bo‘ladi, chop etilgan qog‘ozlarni shu
holida yana printerga yuklab, qolgan qismini chop etamiz. Dastur tomonidan
qo‘shilgan sahifalar hujjatda qoladi, kerak bo‘lmasa ularni keyin o‘chirib
tashlashingiz mumkin.
Matnlar bilan ishlash.
Microsoft Word matn muxarriri.
Kompyuterdan foydalanuvchi ish jarayonida biror xujjatni tez va yuqori
sifatida kirill yoki lotin alifbosida tayorlash hamda chop qilish zaruratiga
ko'pincha duch keladi. Bunday vaziyatda u Microsoft firmasi tomonidan
yaratilgan WORD dasturida ishlashni bilishi lozim.
MS WORD - bu matnli xujjatlarni tuzish, ko'zdan kechirish, taxrir qilish va
chop etish uchun xizmat qiluvchi xamda Microsoft Office dasturlari guruxiga
kiruvchi zamonaviy matn muxarriridir.

MS WORD - matnli va grafikli malumotlar ustida yuzdan ortiq
operatsiyalarni bajaruvchi xamda matnli protsessorlar sinfiga kiruvchi eng
takomillashgan amaliy dasturlardan biri hisoblanadi.
MS WORD - yordamida ixtiyoriy ko'rinishdagi xujjatni juda tez va yuqori
sifatda tayorlash mumkin. Dasturning yana bir qulaylik tomoni shundan
iboratki, unda bir nechta xujjatlar bilan, ya'ni ularni qo'shish, biridan
ikkinchisiga kerakli joyni olib ko'chirish, matn oldiga tasvir tushirish, jadval
tashkil qilish, turli shriftlar bilan ishlash, xarflarni istalgan shaklda yetarlicha
katta formatda chop etish mumkin. Lekin MS WORD - ayrim "kamchiliklar"
dan ham holi emas. Masalan: matematik ifodalar va kimyoviy formulalarni
kiritishda katta qiyinchiliklar mavjud. Bundan tashqari, juda murakkab
strukturali poligrafik (atlaslar, albomlar va jurnal muqovalari) materiallarini
tayorlashda noqulaylik yuzaga keladi.
Shunday qilib, WORD matn muxarriri ko'magida rus va ingliz tilida xar xil
xujjatlar, xat, xisobot, maqola, tijorat xabarlari kabi bir turkum matnli
ma'lumotlarni zudlikda tayorlash va chop qilish mumkin. Bu matn muxarriri
yordamida o'zbek shriftida va lotin alifbosi asosida, o'zbek tilida xar xil
ma'lumotlarni osonlik bilan tayorlash mumkin.
Word matn muxarriri imkoniyatlari.
-Matnni kiritish, taxrir qilish va ko'zdan kechirish;
-Qator oraliqlari abzatsini o'rnatish;
-Avtomatik tarzda matnni saxifalarga bo'lish;
-Matn qismni ajratish va uni kerakli joyga nusxalash;
-Xujjat mundarijasini tuzish;

-Matematik, kimyoviy formulalarni yozish;
-Xar xil shriftlarda - oddiy, og'ma, tagiga chizib yozish;
-Bir vaqtda bir nechta oynada xujjat tayorlash;
-Matnda xar xil shakl, grafik va rasmlardan foydalanish;
-Turli ma'lumotli jadvallar tuzish;
-Avtofiguralar chizish, titul varaqalarini jihozlash va shu kabi yana bir
turkum ishlarni bajarishi mumkin;
Word dasturini ishga tushirish va undan chiqish.
Word dasturi, odatda, dasturlar dispechorining Microsoft Office bo'limida
joylashgan bo'ladi. Word dasturini ishga tushirish uchun "sichqoncha"
ko'rsatkichini Word piktogrammasini ustiga keltirilib, uning chap tugmachasi
ikki marta bosib, standart usulda ishga tushirish mumkin. Yoxud " Пуск "
tugmachasi yordamida " Программы " bandiga kiriladi va dasturlar ro'yxatidan
Microsoft Word ko'rsatkich orqali topiladi xamda "sichqoncha" chap
tugmachasi bosiladi. Natijada ekranda dastlab Word dasturi zarvaragi so'ngra
Wordning ishchi stoli paydo bo'ladi.
Microsoft Word dasturi ish stoli.
Uskunalar majmuasida Word menyu buyruqlarining deyarli barchasiga mos
xamda qo'shimcha amallarni bajarish uchun mo'ljallangan maxsus
tugmachalar joylashgan. Maxsus tugmachalar ustidagi belgilar bajariladigan
amallarni ko'rsatib turadi.
Masalan, uskunalar majmuasida printer tugmachasi mavjud. Bu
tugmachani bosish ekrandagi matnni chop qilishga buyruq beradi.
Dasturdan chiqish quyidagi usulda bajariladi. Ko'rsatkichni sistema
menyusi ustiga keltirilib, ikki marta bosish bilan:
Oyna ilovasining sistema menyusini ochib va Close buyrug'ini tanlash bilan:

[Alt]-[F4] klaviatura tugmachalarini birgalikda bosish bilan: Файл buyruqlar
to'plamidan Выход buyrug'ini berish bilan:
Agar Word oynasini yopish paytida xujjatga ayrim o'zgartirishlar
kiritilgan bo'lib, u diskda saqlanmagan bo'lsa, ekranda " Хотители вы
сохранить изменения в документе ?" degan savol chiqadi, u xolda
o'zgarishni diskda saqlash uchun " Да ", o'zgarishni saqlamaslik uchun " Нет "
yoki taxrir qilishni davom ettirish uchun " Отмена " tugmachalari tanlanadi.
Matnlarni kiritish va saqlash.
Agar buyruqlar satrida argumentsiz Wordni ishga tushirgan bo'lsangiz, u
xolda kompyuter yangi xujjatni " Документ 1" shartli nom bilan boshlashni
taklif etadi. Ushbu xujjatning shabloni Normal.Dat fayl standart fayl shaklida
saqlanadi. Yangi saxifa ochilgandan so'ng kerakli xujjat klaviatura
tugmachalari orqali kiritiladi.
Odatda, matn klaviatura qurilmasidan terib kiritiladi. Dastlab, ko'rsatkich
ekranda kerakli joyga keltiriladi. Kiritilayotgan matn ko'rsatkich turgan joyga
joylashadi.
Agar kirill alifbosidan lotin alifbosiga o'tish lozim bo'lsa [Alt]-[Shift]
tugmachalar majmuasidan foydalaniladi. Klaviatura drayverlari xar xil
bo'lganligi sababli, kirill alifbosida lotin alifbosiga o'tish, bazan ikki marta
[Shift] yoki [Ctrl] bilan birgalikda bosilganda bo'lishi xam mumkin.
Yangi abzatsdan matnni kiritishni boshlash uchun qator nixoyasida
[Enter] tugmachasini bosish lozim, aks xolda ko'rsatkich avtomatik ravishda
qator oxiridan yangi qator boshiga keladi. Matndagi keraksiz jumlalarni
o'chirish uchun ko'rsatkich mazkur belgi old tomoniga keltiriladi va [Del]
tugmachasi yordamida o'chiriladi.

Matndagi biror qatorni ikkiga bo'lish uchun bo'linadigan matn
maydoniga ko'rsatkich keltiriladi va [Enter] tugmachasi bosiladi. Ikki qatorni
birlashtirish uchun birinchi qator oxiriga ko'rsatkich keltiriladi va [Del]
tugmachasi bosiladi.
Xujjatni tayyorlab bo'lgandan keyin ixtiyoriy nom va DOC kengaytkichi
bilan " Сохранит как " buyrugi orqali saqlab qoyishingiz yoki menyudagi fayl
bo'limiga kirib, " Сохранит " satrini tanlash yo'li bilan uni xotirada saqlab
qo'yishingiz mumkin.
Xotirada saqlab qo'yilgan faylni yana taxrir qilish zarur bo'lsa, Word
menyusidagi Файл bo'limida Открыть buyrug'i tanlanadi va fayl nomi
beriladi.
Natijada ish stolida matn xosil bo'ladi. O'z navbatida matnni taxrir
qilish yoki chop qilishni davom ettirish mumkin.
WD matn muharriri menyusi oltita buyruqdan iborat. Har bir buyruq oldidan uni
bajarish uchun bosilishi mumkin bo'lgan klavish (F1, F2, …/10,) ko'rsatilgan.
Leksikon matn protsessori menyusi ichma-ich joylashgan buyruqlar tizimiga ega.
Ya'ni menyuning biror buyrug'i tanlasa, Menyu satrida qo'shimcha buyruqlar hosil
bo'ladi. F10 klavishi bosiladi. Natijada yurgich menyular satriga o'tadi.
Yo'nalish klavishlari (chapga yoki o'ngga) yordamida yurgich menyuning "Tekst"
menyusining amallari ("yuklash", saqlash" va hakozo) paydo bo'ladi.
Yuqorida aytilganlarni hisobga olib matn ko'rinishdagi axborotlarni qayta ishlash
usullari va yo'l-yo'riqlarini hozirgi kunda eng mukammal matn protsessorlaridan
biri bo'lgan MICROSOFT WORD (qisqacha WORD) matn protsessori misolida
ko'rib chiqamiz. U juda ko'p amallarni bajara olishi bilan boshqa matn
protsessorlaridan ajralib turadi. WORD grafik interfeysga ega bo'lib, aksariyat
buyruq va amallar "sichqoncha" yordamida amalga oshiriladi.

WORD bir vaqtda bir vaqtning o'zida bir nechta xujjat bilan ishlash imkoniyatiga
ega. Har bir hujjat "oyna" deb ataladigan ichki maydonida tashkil etiladi.
Oynalarning o'lchami va joylashish tartibi foydalanuvchi o'z hohishiga qarab
belgilab oladi.
MICROSOFT WORD matn protsessorlarining o'zbek tilidagi ifodasi bilan birga
qavs ichida rus tilidagi ifodasini berib borishni lozim topdik.
MICROSOFT WORD ishga tushirilganda ekranda uning ishchi maydoni va
boshqarish paneli hosil bo'ladi. Boshqarish paneli, odatda sarlavha satri, va
uskunalar panelidan iborat
Uskunalar panelida uskunalar rasmi chizilgan tugmalar bo'lib,
Ulardan foydalanish matn protsessori bilan ishlashda qulaylik yaratadi.
Sarlavhalar satrida ishlanayotgan hujjatning nomi aks etadi:

Menyular satri quyidagilardan iborat.
- fayl menyusi
- to'g'rilash
- ko'rinish
- joylashtirish
- format
- servis
- jadval (tablitsa)
- oyna (okno)
- ma'lumot (spravka)

Mazkur menyular hujjatlar tanlashda muhim ahamiyatga ega. Endi har bir
menyuning asosiy buyruqlari bilan tanishib chiqamiz
Fayl menyusi:
- ochish ( открыть )
- hosil qilish ( создать )
- saqlash (сохранить)
- …kabi saqlash (сохранить как)
- hujjatlarni chop etish ( печать )
- WORD dan chiqish ( выход )

"To'g'rilash" menyusi quyidagi amallarni bajaradi :
- yo'qotish qirqib olish (virezat)
- nusxalash (kopirovat)
- joylashtirish (vstavit)
- matnni izlash va almashtirish (poisk i zamenit teksta)

"Ko'rinish" menyusi quyidagi amallarni bajaradi:
- hujjatni ko'rish rejimini tanlash buyruqlari;
- uskunalar paneli;

- kolontitul o`rnatish
- hujjat matni tasvirining masshtabini sozlash

"Joylashtirish" menyusi quyidagi amallarni bajaradi:
- turli ko'rinishdagi matnlar va grafik tasvirlarni hujjat matni ichiga
joylashtirish.
"Format" menyusi quyidagi amallarni bajaradi.
- matnlarni formatlash;
- grafiklarni formatlash (ularning rangi va o'lchovini o'zgartirish);

"Servis" menyusi quyidagi amallarni bajaradi:
- Hujjatlarni tekshirish,
- WORD dasturlarini sozlash.

"Jadval" quyidagi amallarni bajaradi:
- Jadvallarni hosil qilish.
- To'g'rilash.
- Formatlash.

"Oyna" menyusi quyidagi amallarni bajaradi:
- ochiq xujjatlar oynasini tartibga keltirish,
- kerakli oynani hujjatda ishlash.

"Ma'lumot" menyusi quyidagi amallarni bajaradi:
- WORD dasturi bilan ishlashga doir ma'lumotlarni olishga xizmat
qiladi
- WORD matn protsessorlarida bir nechta uskunalar paneli bo'lib,
asosan ikkita "standart" va "format" uskunalar paneli ko'p qo'llaniladi.
Matn protsessorlari yordamida hosil qilingan matn hujjat deb yuritiladi. U rasmiy
hujjat bo'lishi shart emas.
quyida hujjatlarning asosiy parametrlari keltirilgan:
- sahifa o'lchami
- sahifa yo'nalishi;
- hoshiya
- abzats chekinishi;
- shrift turi;
- shrift o'lchami;
- satrlar orasidagi masofa
Sahifa o'lchamlari va hoshiyalar o'rnatilgach, "sahifa parametrlari" muloqot
oynasidagi " OK " tugmasi bosiladi.

Kerakli shriftni tanlash uchun " FORMAT " menyusiga kirib, " SHRIFT …" amali
bajariladi. Ekranda " SHRIFT " muloqot oynasida berilgan shriftlardan biri
tanlanadi.

" Fayl " menyusidan "hosil qilish" ( sozdat ) buyrug'i tanlanadi. Natijada matn terish
uchun yangi sahifa vujudga keladi. Bu ishni standart uskunalar panelidagi "hosil
qilish" (sozdat) tugmasini bosish bilan ham amalga oshirish mumkin. Matnda
tinish belgilar va maxsus belgilar ham ishlatiladi. Bu belgilar hammasi
klaviaturada mavjud. Kursor harakatini boshqaruvchi yana bir nechta klavishlar
bor. Ulardan eng muhimi " ENTER " klavishidir. ENTER " klavishi bosilganda
yurgich keyingi qator boshiga ko'chadi. Bu matnda abzats tugab, yangi abzats
boshlanganligini bildiradi. "Chapga", "o'ngga", "yuqoriga", pastga, yo'nalish
klavishlari mos ravishda siljitadi.
Bosh harflarni yozish uchun "SHIFT" klavishini bosishni unutmang. Ba'zan
matnning biror qismini faqat bosh harflarda yozishga to'g'ri keladi. Bunday holda,
odatda, " CAPS LOCK " klavishidan foydalaniladi. Yozayotgan matnni vaqt- vaqti
bilan saqlab turish kerak bo'ladi.
Matnli hujjatda tuzatishlar kiritish matnni tahrir qilish deyiladi.
Matnni tahrirlashda eng ko'p bajariladigan ish bu ortiqcha belgini o'chirish yoki
tushib qolgan belgini oraga joylashtirish. U quyidagicha amalga oshiriladi.
1. Yurgich o'chiriladigan belgi oldiga olib kelinadi. Buning uchun yurgich
harakatini boshqaruvchi klavishlardan foydalanamiz.
2. Yurgichni matnning kerakli joyiga "sichqoncha" yordamida"
ham o'rnatish mumkin. Buning uchun "sichqon" ko'rsatgichi matnning kerakli
joyiga olib boriladi va sichqonning chap tugmasi bosiladi.
3. Yurgich kerakli joyga qo'yilgach bitta yoki bir nechta belgini o'chirish
mumkin. Buning uchun DELETE yoki BACKSPASE klavishlari qo'laniladi.
Ularning ishlari turlicha.

4. BACKSPASE klavishi bilan yurgichdan chapda joylashgan belgilar
o'chiriladi Ba'zi klaviaturalarda BACKSPASE yozuvi o'rniga mazkur klavishga
chapga yo'nalgan chiziq chizilgan.
5. DELETE klavishi bilan yurgichdan o'ngda joylashgan belgilar o'chiriladi.
Matnga yangi belgilarni kiritish quyidagicha bajariladi:
1. Yurgich matnnig kerakli yeriga o'rnatiladi.
2. Kerakli belgilar klaviaturada teriladi.
WORD matn protsessori dasturiy ta'minotiga 50 dan ziyod rasmlar kirgan bo'lib,
ulardan turli hujjatlarni bezatishda foydalanish mumkin. Joylashtirish (Vstavka)
menyusidan "rasm" (risunok) buyrug'i tanlanadi.
Ekranda "rasm joylashtirish" muloqat oynasi paydo bo'ladi.

Mazkur muloqot oynasi rasmli fayllar nomlari ro'yxatini ko'rsatib turadi.

Ushbu ro'yxatdan biror faylni belgilab, undagi rasm tasvirini ko'rish mumkin. Bu
kerakli rasmni tanlash uchun juda qulay. Rasm tanlangach "OK" tugmasi bosiladi.
Hosil bo'lgan rasmdan nusha olish, uni o'chirish va o'lchamlarini o'zgartirish
mumkin. Belgilangan rasm o'lchamini o'zgartirish uchun "sichqoncha"ni chap
tugmasi bosilgan holda qarama qarshi burchak tomonga siljitilsa, rasm kichrayadi,
aksincha kattalashadi.
Ixtiyoriy jadval n ta ustun va m ta satrdan iborat. Ular o'z navbatida kataklardan
tashkil topadi. Jadvalning asosiy elementi - katak. Katakni o'ziga hos mikro hujjat

deyish mumkin. Katakka matn yozish, uni formatlash, hatto rasmlar joylashtirish
mumkin bo'ladi. Unga faqatgina yangi jadval joylashtirib bo'lmaydi.
Jadval katagiga kiritilgan axborotlar ham jadval elementi hisoblanadi. Jadvallar
quyidagi amallarni bajarishi mumkin.
- jadvalga yangi ustunlar qo'shish;
- jadvalga yangi satrlar qo'shish;
- jadval kataklarini birlashtirish;
- jadval kataklarini bo'laklarga ajratish;
- jadval elementlarini saralash.

Таблица menyusidan вставить - таблица buyrug`i tanlanadi. Ekranda вставка
таблицы muloqot oynasi paydo bo`ladi.

Avval jadval nechta ustun va satrdan iborat bo'lishini aniqlab olish lozim. Ustun va
satrlar soni aniqlangach, "jadval" (tablitsa) menyusining "jadval joylashtirish"
buyrug'i tanlanadi. Hosil bo'lgan muloqot oynasida ustunlar va satrlar soni
kiritiladi va "OK" tugmasi bosiladi.
Qadim-qadimdan o‘quv-o‘rganish mobaynida modellardan foydalanib kelingan.
Simulyatorlar o‘quv jarayoning qariyb barcha jabhalarida: boshlang‘ich ta’limdan
boshlab oliy o‘quv yurtlarigacha qo‘llanilishi mumkin. Keyingi vaqtlarda xattoki
meditsina sohasida ham simulyatorlardan foydalanilmoqda. Simulyatorlardan
foydalanishning asosiy sabablaridan biri ularning real ob’ektlarga nisbatan juda
ham arzon alternativa ekanligidadir. Simulyatorlar esa shunday haqiqiy asbob-
uskuna va jihozlarsiz virtual holatda biror bir fizik jarayonni modellashtirish
hamda virtual laboratoriya ishlarini o‘tkazishga imkoniyat yaratadi. Bu o‘z-o‘zidan

nafaqat katta miqdorda mablag‘lar tejalishiga, balki ularga umuman ehtiyoj ham
tug‘dirmaydi. Simulyatorlarning qariyb hech qanday moliyaviy mablag‘lar talab
etmasligi ma’lum tadqiqotlarni talabalar tomonidan yuzlab, kerak bo‘lsa minglab
marotaba qayta-qayta amalga oshirishga imkoniyat yaratadi. Simulyatorlardan
foydalanishning yana bir afzallik tomoni ularning xavfsiz ekanligidadir. Ba’zi
tadqiqotlarni amalga oshirish inson hayoti uchun xavf tug‘diradi, masalan, yadro
fizikasiga oid bo‘lgan hodisalarni o‘rganish. Bunday tadqiqot katta miqdorda
moliyaviy xarajat talab etibgina qolmasdan, tadqiqotni olib boruvchilar uchun
hayotiga xavf ham tug‘diradi.
Simulyatorlardan foydalanish jarayonida talabalar ma’ruza vaqtida o‘rgangan
bilimlarini virtual bo‘lsada hayotga tadbiq qiladilar. Ushbu tadqiqotlar jarayonida
bilimlarini yanada mustahkamlash bilan bir qatorda nazariya hamda hayotiy
tadbiqotlarning rivojlanishiga bevosita xissa qo‘shadilar. Bundan tashqari o‘sha
simulyatorlarning ham yanada rivojlanishiga, yanada haqiqiy hayotiy tadqiqotlarga
yaqin natijalar beradigan darajaga chiqarishda o‘z xissalarini qo‘shishlari mumkin.
Bu o‘z o‘rnida talabalarni faqatgina “tinglovchi” vazifasida qolmasdan, bevosita
ilmiy-tadqiqot ishlarida qatnashuvchilarga aylantiradi. Bu esa o‘z navbatida
talabalarda o‘qish va tadqiqotlarga bo‘lgan qiziqishlarini yanada ortishiga olib
keladi.
Tabiiy fanlar yo‘nalishida 2001 yildagi Nobel mukofotining laureati K. Viman
tomonidan «Physics Education Technology» (PhET) sayti yaratilgan. PhET saytida
har xil mavzularga oid modellar mavjud bo‘lib, ular Java va Macromedia flash
dasturlarida yaratilgan.

1-rasm. PhET dasturining umumiy ko‘rinishi.
PhET saytida taqdim etilayotgan modellar Open Sourse bo‘lib, xohlagan
foydalanuvchi bepul foydalanishi mumkin. PhET dagi modellar soni 100 dan ortiq
bo‘lib ular fizika, matematika, kimyo fanlariga oid namoyish tajribalarini
o‘tkazish, virtual laboratoriya ishlarini tashkillashtirish va modellashtirish
imkoniyatiga ega. Bu PhET dasturi O‘zbekiston davlat ta’lim standartlariga va
o‘quv muassasalarida qo‘llanilayotgan adabiyotlariga mos keladi.
PhET dasturini http://phet.colorado.edu saytidan ko‘chirib olishingiz mumkin.
PhET dasturidagi modellardan fizika, matematika, ximiya va biologiya fanlaridan
dars mashg‘ulotlarida namoyish tajribalari sifatida, virtual laboratoriya
mashg‘ulotlarini tashkillashtirishda keng foydalanish mumkin.
Xususan fizika faniiga oid 90 dan ortiq modellar mavjud;
Biologiya faniga oid 10 dan ortiq modellar mavjud;
Matematika faniga oid 7 ta model mavjud;
Ximiya faniga oid 20 dan ortiq modellar mavjud.
Dasturda keltirilgan modellarni faqat ingiliz tilida emas. Balki 50 dan ortiq tilga
tarjimalarini topish mumkin, xususan o‘zbek tilida 1 ta model tarjima qilingan.
Agar siz dasturda keltirilgan modellarni o‘zbek tiliga tarjima qilishni hoxlasangiz,
xech qanday qiyinchiliksiz bu niyatingizni amalga oshirishingiz mumkin. Buning
uchun dasturning rasmiy saytida “Translated Sims” bandi mavjud bo‘lib, u erga

kirib maxsus qaydnomani tuldirgan holda tegishli modelni tanlab o‘zbek tiliga
tarjima qilishingiz mumkin.
PhET dasturida har xil fanlar kesimidagi modellarning ko‘rinishini qo‘yidagi
rasmda ko‘rishingiz mumkin:
2-rasm. PHET dasturida mavjud modellarning ko‘rinishi

3-rasm. PHET dasturining “Elektr va magnitezm” bo‘limiga oid modellar
4-rasm. PHET dasturida mavjud modellarning ko‘rinishi
PHET dasturining rasmiy http://phet.colorado.edu saytining “O‘qituvchilar uchun”
bandida har bir model uchun metodik ko‘rsatmalar (virutal laboratoriya ishlari,
namoyish tajribalari va boshq.) keltirilgan. O‘qituvchi xech qanday qiyinchiliksiz
qo‘yidagi qidiruv fil ь tri orqali (5-rasm) mavzuga oid dars ishlanasini yoki metodik
ko‘rsatmalarni, ta’lim turi kesimida pdf yoki doc formatlarida ko‘chirib olishi
mumkin.

Crocodile Clips Ltd simulyatorlaribilan ishlash.
Crocodile Clips Ltd o‘zining yaratgan dasturlarini hozirda uy sharoitida ( home
licence ) o‘qituvchi va o‘quvchilar (talabalar) bepul foydalanishlari uchun
imkoniyat yaratdi.
SHuni ta’kidlab o‘tamizki, hozirda Crocodile kompaniyasi dasturiy ta’minotlarini
Yenka nomi bilan takomillashtirilgan holda yaratildi. Hozirda bu dasturlar Yenka
nomi bilan chiqmoqda, lekin dasturlarning ishlashi Crocodile dagidan farq
qilmaydi.
Keling, endi shu dasturiy ta’minotlar bilan tanishib chiqsak.
Fizika fanida Crocodile Physics dastur muhitidan foydalanish.
Crocodile Physics dasturi xaqida.
Crocodile Physics dasturi fizik jarayonlarni modellashtirish va fizikaning
mexanika, Elektr zanjirlar, Optika va To‘lqin hodisalari bo‘limlariga oid tajribalar
yaratish va kuzatish imkoniyatini beruvchi dasturdir. Bu kuchli dastur fizik
hodisalarni kuzatish, tajribalar o‘tkazish va turli murakkablik darajasidagi
jarayonlarni modellashtirish imkoniyatini beradi. Ushbu dastur Crocodile Clips Ltd
tomonida 1994 yildan beri takomillashtirilib kelinmoqda. Dasturdan masala
echishda, virtual laboratoriya ishlarini va namoyish tajribalarini tashkillashtirishda
keng foydalansa bo‘ladi. Dastur fizikaning barcha bo‘limlari bilan ishlash,
jarayonlarni chuqur o‘rganish imkoniyatini yaratadi.
6-rasm. Crocodile Physics dastur muhitining ishchi stoli

7-rasm. Crocodile Physics dastur muhitida yaratilgan model.
Dasturning o‘ziga xos xususiyatlari: Fizik hodisalarni namoyish etuvchi optimal
dastur, 50 dan ortiq qadamma - qadam o‘rgatuvchi darslar, 150 dan ortiq fizikaning
bo‘limlariga oid tayyor modellar, fizik jarayonlarni komp ь yuterda modelashtirish
imkoniyati, mustaqil modellashtirish imkoniyatini beruvchi sodda interfeys, Er
sharoitida o‘tkazish qiyin bo‘lgan tajribalarni amalga oshirish va kuzatish,
dasturning kuchli instrumentariyasi, tajribada qatnashayotgan fizik kattaliklarning
qiymatini juda yaxshi aniqlik bilan hisoblash imkoniyatini beradi, fizik hodisada
qatnashayotgan fizik kattalik bilan boshqa fizik kattaliklar o‘rtasidagi grafikli
bog‘lanishni hosil qilish, yaratilgan modellarni saqlash va qog‘ozga chop etish
mumkin.
Crocodile Technology dasturiy haqida
Bu dasturdan o‘rta maktab o‘quvchi va o‘qituvchilari, litsey, kollej talabalari va
oliy ta’lim muassasalarining talaba, professor-o‘qituvchilari «Elektr»,
“Elektrotexnika”, “Sxemotexnika”, “Elektr zanjirlar nazariyasi“ fanlarida
qo‘shimcha pedagogik dastariy vosita sifatida keng foydalanishlari mumkin.

8-rasm.
Dastur elektron konstruktor bo‘lib, u monitor ekranida elektr sxemalarini yig‘ish
jarayonini xuddi haqiqiy tajribadagi singari imitatsiya qilish, elektr kattaliklarni
mulьtimetrda (3 o‘lchovli), ampermetr va volьtmetrlarda o‘lchash imkoniyatini
beradi.
9-rasm.
Masalan, dasturda:
Mikroprotsessorlarni dasturlash va robototexnikaga oid modellarning 3D
ko‘rinishda simulyasiyalashtirish mumkin.
Konstruktor detallarining tasviri va o‘lchov asboblarining sxematik va haqiqiy
ko‘rinishda berilgan;
Qarshilikdan oqib o‘tayotgan tok quvvatining qiymati berilgan nominaldan ortib
ketsa, qarshilik (portlab) kuyadi, bu esa ekranda uning rangi o‘zgarib qoraygan
detal ь ko‘rinishiga o‘tishi bilan ko‘rsatiladi;
Lampochka va elektr isitgich asboblari quvvatning nominal qiymatida
yorqinlashadi, agar ulardagi quvvat ishchi qiymatidan ortib ketsa kuyadi va bu
asbob ekranda qorayib qoladi. Xuddi shuningdek ekranda boshqa detallardagi
fizikaviy kattaliklarning o‘zgarishi imitatsiya qilinadi;
Ko‘pgina jarayonlar va ularning natijalari tovushli effektlar orqali ifodalanadi.
Bularning barchasi, talaba o‘zi yo‘l qo‘ygan xatolarini ko‘rishi, muvaffaqiyatsiz
bajarilgan tajribaning sabablarini aniqlashni o‘rganishi va elektr sxemalarini

tajribani haqiqiy qurilmalarda bajarishdan oldin tahlil qilish ko‘nikmalarini hosil
qilish imkonini beradi.
Bu dastur, kasbi kim bo‘lishidan qat’i nazar foydalanuvchini izlanuvchanlikka,
ijodiy fikr yuritishga, ish natijalarini tahlil qilishga o‘rgatadi.
Dastur imkoniyatlari juda keng bo‘lib, undan amaliy mashg‘ulotlarda (ya’ni
masalalar echishda) ayniqsa, virtual laboratoriya ishlarini bajarishda keng
foydalanish mumkin.
Crocodile Chemistry dasturi haqida.
Crocodile Chemistry dasturi orqali Mendeleev jadvalida mavjud barcha
elementlarning kimyoviy va fizikaviy xususiyatlarini o‘rganish mumkin. Odatda
kimyoviy reaksiyalar ruy berish vaqtida reaksiyaga qatnashayotgan
molekulalarning boshqa molekulaga aylanish jarayonini (molekulyar darajada)
kuzatish iloji yo‘q. Lekin, bu dastur orqali kimyoviy moddani boshqa moddalar
bilan reaksiyaga kirishish jarayonida molekulalarning dinamikasini kuzatish
mumkin bo‘ladi.
Bu dastur orqali kimyoviy jarayonlarni modellashtirish, turli reaksiyalarni
o‘tkazish va, eng asosiysi, buni xavfsiz amalga oshirish mumkin.
Bu dasturdan o‘rta-maxsus va oliy o‘quv yurtlarida kimyo fanini o‘qitishda keng
foydalanish mumkin.
10-rasm.
Dastur orqali ixtiyoriy shakldagi idishlardan foydalanib, turli reaktivlarni o‘zaro
aralashtirib kimyoviy reaksiyani ko‘zatish mumkin. Kimyoviy reaksiya vaqtida
reaktivlarning rangi, moddalar ulushini, kimyoviy reaksiya formulalarni maxsus
oynada ko‘rish imkoniyati dasturning kuchli pedagogik qurol sifatida foydalanish

imkoniyatini beradi. Crocodile Chemistry dasturining bunday imkoniyatlari kimyo
fanini o‘qitishda inqilobiy o‘zgarishga sabab bo‘ldi.
11-rasm. Crocodile Chemistry dastur muhitida yaratilgan kimyoviy reaksiya
jarayoni.
Crocodile ICT dasturi haqida.
Crocodile ICT dasturi, Evropa mamlakatlarida Informatika fanini o‘qitishda juda
yaxshi samara bermoqda. Bu dastur yordamida informatikada dasturlash
jarayonini, aniqroq qilib aytganda algoritmlash bo‘limini o‘quvchiga aniqroq
etkazib berish mumkin.
13-rasm.

Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlashni o‘qitishda juda qo‘l keladigan Crocodile ICT
ning oddiy interfeysi va blok sxemalari yordamida yaratilayotgan dastur orqali har
bir buyruqni animatsiya ko‘rinishda tasvirlash mumkin.
14-rasm.
Bundan tashqari, blok sxemalarda biror bir shart bajarilganda odam personajlariga
30 dan ortiq harakat turlarini (salta olish, qarsak chalish, o‘ngga yoki chapga
harakatlanishi, ularning yuzlarida emotsional o‘zgarishlarni, ma’lum bir so‘zlarni
gapirishlari va hakazo) bajartirish mumkin. Dasturning bunday imkoniyati
o‘quvchining (talabaning) darsdan zerikishining, e’tibori pasayishining oldini
oladi. Bu esa ma’lum ma’noda ta’lim samaradorligiga o‘zining ijobiy ta’sirini
ko‘rsatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Internet brauzerga http://www.yenka.com saytini tering.
2. http :// www . yenka . com sayti orqali Ruyhatdan o ‘ ting
3. Ro ‘ yhatdan o ‘ tganingizdan keyin o ‘ quv muassasalari uchun uy sharoitida foydalanish
bepul hisoblanadi . Bunda siz uchun maxsus kod beriladi.
4. Saytning Downloads bandidan
( http://yenka.com/file/YK/3.0.1/Yenka_3_0_1_Setup.exe ) 61 M hajmdagi dasturni
kompyuteringizga ko‘chirib oling.
5. Ruyhatdan o‘tganingizdan keyin berilgan kodni terib, dasturni ishga tushiring

Ms Word menyularini sozlash lotin kirill dasturi va abbyy lingvo x64 dastur yorlig'i ni wordga qo'shish.Matnni orfografik,statik xatoliklari bilan ishlash.Kimyoviy laboratoriya ishlarini crocodile chemistry dasturida bajarish Reja: 1. Ms Word menyularini sozlash 2. lotin kirill dasturi va abbyy lingvo x64 dastur yorlig'i ni wordga qo'shish. 3. matnni Orfografik,statik xatoliklari bilan ishlash. 4. Kimyoviy laboratoriya ishlarini crocodile chemistry dasturida bajarish Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Microsoft Word dasturini sozlash. I. Wordni umumiy sozlash. 1. D diskda “HUJJATLAR” papkasini yaratamiz. 2. Wordga kiramiz. 3. Файл . 4. Параметры 5. Общие 6. Цветовая схема : rangni tanlash 7. Сохранение файлов 8. Расположение локальных файлов по умолчанию. 9. Обзор 10. Локальный диск ( D ) 11. HUJJATLAR 12. OK 13. OK II . VARAQNING PARAMETRLARINI SOZLASH . 1. Wordga kiramiz 2. Разметка страницы (Макет) 3. Параметры страницы 4. ni bosamiz 5. Поля 6. Поля 7. Верхнее: 2 sm 8. Левое: 3 sm 9. Переплёт: 0 sm 10. Нижнее: 2 sm 11. Правое: 1,5 sm 12. Положение переплёта: слева 13. Ориентация: книжная

14. Страницы: несколько страниц: обычный 15. По умолчанию 16. Да III . SHRIFTNI SOZLASH 1. Wordga kiramiz 2. Главная 3. Шрифт 4. ni bosamiz 5. Шрифт 6. Шрифт: Times New Roman 7. Начертание: Обычный 8. Размер: 12 9. По умолчанию 10. Для всех документов ( ptichka belgisi ) 11. ok

IV. KLAVIATURADA BO‘LMAGAN SIMVOLLARNI KLAVISHLAR KOMBINATSIYASIGA BIRIKTIRISH. 1. Wordga kiramiz 2. Вставка 3. Символ 4. Другие символы 5. K erakli simvolni topamiz va uni aktivlashtiramiz 6. Сочетание клавиш 7. Текущее сочетание – agar yozuv bo‘lsa uni aktivlash tiramiz, agar yozuv bo‘lmasa 9 punktga o‘tamiz 8. Удалить 9. Новое сочетание клавиш 10. O‘zimizga qulay bo‘lgan, esda qoladigan, oldin ish latilmagan klavishlar kombinatsiyasini tanlaymiz, ya’ni + 11. Назначить 12. Закрыть 13. Закрыть Ctrl Э

TAQDIMOTGA OVOZ , AUDIO VA VIDEO MATERIALLARINI JOYLASHTIRISH I. TAQDIMOTGA OVOZ QO‘YISH 1. Kerak bo‘lgan barcha ma’lumotlarni ya’ni taqdimotdagi audio va video fayllarni birta papkaga joylashtiramiz. 2. Taqdimotni ochamiz, kerakli slaydga o tamiz.ʻ 3. Вставка 4. Звук 5. Записать звук 6. Ekranda звукозапись chiqadi 7. ni bosamiz 8. Mikrofonda ovoz beramiz 9. stopni bosamiz 10. OK 11. Ekranning o ‘ rtasiga karnaychaning nishonchasi chiqadi, sichqonchaning chap tugmasini bosib uni qo‘yvormasdan nishonchani o ‘ zimizga maqul bo ‘l gan joyga joylashtiramiz 12. Xuddi shunday boshqa slaydlarga ham ovoz qo‘yamiz. II. TAQDIMOTGA AUDIO JOYLASHTIRISH 1. Taqdimotni ochamiz , kerakli slaydga o tamiz. ʻ 2. Вставка 3. Звук 4. Звук из файла 5. Yaratilgan papkani ichidan kerakli audioni topamiz va uni aktivlashtiramiz 6. Вставить 7. Ekranning o‘rtasida karnaychaning nishonchasi chiqadi 8. U yog‘ini o‘zimiz bilamiz

O'xshashlar

OFFICE dasturlari

Manni lotindan krilga o’tkazib beruvchi dasturni ishlab chiqish

FrontPage dasturi yordamida Web-sahifalar yaratish

C++ tilining grafik tartibida ishlash asoslari

Front Page dasturning asosiy oynalari, menyusi, komponentlari.