logo

OFFICE dasturlari

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58.9326171875 KB
Mavzu: OFFICE dasturlari
REJA:
• Kirish
Asosiy qism:  OFFICE dasturlari haqida ma’lumot.
1.1   OFFICE dasturlari haqida.
1.2  OFFICE dasturlari tarkibi.
• Xulosa.
• Foydalanilgan  adabiyotlar Kirish
Maykrosoft   korporatsiyasi   ( Microsoft   Corporation,   Microsoft )   —   har   xil   turdagi
hisoblash   uskunalari:   shaxsiy   kompyuterlar ,   o yin   pristavkalari,   PDA lar,ʻ ʼ   mobil
telefonlar   va   boshqalar   uchun   dasturiy   ta minot   ishlab   chiqaruvchi   eng   yirik	
ʼ
transmilliy   kompaniyalardan   biridir.   Ayni   paytda   dunyoda   eng   keng   tarqalgan
dasturiy platforma —   Windows   operatsion tizimlar  oilasi  ham  shu  korporatsiyaga
tegishlidir.   Korporatsiyaning   sho balarida   Xbox   o yin   pristavkalari,   shuningdek,	
ʻ ʻ
shaxsiy   kompyuterlar   uchun   aksessuarlar   (klaviatura,   sichqon   va   boshqalar)   ham
ishlab   chiqaradi [2]
.   2012-yildan   beri   o zining   planshet   kompyuteri   —   Surface ni	
ʻ ʼ
ishlab   chiqarmoqda.   Microsoft   mahsulotlari   dunyoning   80   dan   ortiq
mamlakatlarida sotiladi, dasturlar 45 dan ortiq tillarga tarjima qilinadi.
Korporatsiya   shtab-kvartirasi   AQShning   Vashington   shtati   Redmond   shahrida
joylashgan.   Korporatsiyada   2020-yil   30-iyun   holatiga   ko ra,   163   mingdan   ziyod	
ʻ
kishi   ishlamoqda.   2018-yilda   u   Forbes   jurnali   bo yicha   dunyoning   500   ta   eng	
ʻ
yaxshi   ish   beruvchilari   ro yxatida   ikkinchi   o rinni   egalladi	
ʻ ʻ
Microsoft   Rossiyada   1992-yil   noyabr   oyidan   (2004-yil   iyulidan   “ Майкрософт
Рус ”   MCHJ   deb   qayta   tashkil   etildi)   faoliyat   yuritadi.Microsoft   2002-yilgi
kelishuv natijasida AQSh sudi nazorati ostida.
Kompaniya   o z   tarixini   1975-yilda,	
ʻ   Harvard   universiteti   talabalari   Bill
Gates   va   Paul   Allen   1975-yil   1-yanvarda   “Popular   Electronics”   jurnalida   yangi
Altair   8800   shaxsiy   kompyuteri   uchun   Basic   dasturlash   tili   interpretatori   ishlab
chiqish   to g risidagi   maqolani   o qishgandan   so ng   boshlandi.   Bir   oy   o tgach,   1-	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
fevral   kuni   ushbu   kompyuterni   ishlab   chiqaruvchi   Micro   Instrumentation   and
Telemetry   Systems   (MITS)   bilan   Basic   tilidan   Altair   dasturiy   ta minotining   bir	
ʼ
qismi   sifatida   foydalanish   uchun   litsenziya   shartnomasi   imzolandi.   Ular   o z	
ʻ
kompaniyasini “Allen va Geyts” deb nomlashni o ylashdi, lekin ular yuridik firma	
ʻ
uchun   Pol   taklif   etgan   “Micro-Soft   ya ni   “microcomputer”   va   “software”	
ʼ
—   mikrokompyuterlar   uchun   dastur   nomini   ma qul   deb   topishdi.   Uch   kishini   ish	
ʼ
bilan   ta’minlagan   yangi   kompaniya   o zining   birinchi   yilini   16   005   dollar   tovar	
ʻ
aylanmasi   bilan   yakunladi   (taqqoslash   uchun:   2000-yilda   korporatsiya   daromadi
25,3 milliard dollar, sof foydasi esa 7,3 milliard dollardan ortiq bo lgan).	
ʻ
1980-yillar   boshida   ikki   asoschi   ajralishdi:   Allenning   xotirlashiga   ko ra,   u   butun	
ʻ
hayotini   Microsoft ga   bag ishlashni   istamagan   bo lsa-da,   Geyts   butun   e tiborini	
ʼ ʻ ʻ ʼ
kompaniyaning ishi va rivojlanishiga qaratgan. Geytsning talabiga ko ra, sheriklar	
ʻ
biznesdagi ulushlarini bir necha bor qayta ko rib chiqishdi, Allen Geyts foydasiga	
ʻ
mag lub bo ldi. 	
ʻ ʻ 1981-yilda   kompaniya   MS-DOS   operatsion   tizimini   chiqardi,   u   Sietl   Computer
Products   kompaniyasidan   Tim   Paterson   tomonidan   yozilgan   86-DOS ning   qaytaʼ
nomlangan versiyasi   edi. 86-DOS ni   ishlab  chiqish  atigi  olti   hafta  davom  etdi.  U	
ʼ
Digital   Research   kompaniyasining   CP/M   kloni   edi   va   8086   protsessorida
foydalanish   uchun   ko chirilgan   va   asl   nusxadan   faqat   ikkita   farq:	
ʻ
takomillashtirilgan   disk   sektori   buferlash   mantig i   va   yangi   FAT12   fayl   tizimi	
ʻ
ajralib   turgan.   86-DOS ning   birinchi   versiyasi   1980-yil   avgust   oyida   chiqarilgan.	
ʼ
1980-yil   noyabr   oyida   IBM   bilan   imzolangan   shartnomaga   ko ra,   Microsoft	
ʻ
kompaniyasi   Intel   8086   protsessoriga   asoslangan   yangi   IBM   shaxsiy   kompyuteri
uchun   operatsion   tizim   tuzib   berishi   kerak   edi.   Buning   uchun   Microsoft   1981-
yilning   may   oyida   Tim   Patersonni   86-DOS ga   moslashtirishni   yakunlash   uchun	
ʼ
ishga oldi. IBM PC prototipi, keyin esa o sha yilning iyul oyida u 75 ming dollarga	
ʻ
86-DOS   1.10   huquqlarini   to liq   sotib   oldi.   Microsoft   versiya   raqamlashni   saqlab	
ʻ
qoldi,   lekin   OS   nomini   MS-DOS   deb   o zgartirdi.   1981-yil   avgust   oyida   IBM	
ʻ
korporatsiyasi   tomonidan   litsenziyalangan   MS-DOS   1.10/1.14  PC   DOS  1.0   nomi
bilan   yangi   shaxsiy   kompyuterlar   IBM   PC   bilan   yetkazib   berila   boshlandi.1983-
yilda   Allen   Microsoftni   tark   etib,   o z   aksiyalarining   bir   qismini   har   birini   10	
ʻ
dollarga   sotdi   va   direktorlar   kengashidagi   o rnini   saqlab   qoldi.   Shartnoma   unga	
ʻ
sarmoya   kiritish   imkoniyatini   berdi   va   oxir-oqibat   uni   dunyodagi   eng   boy
odamlardan biriga aylantirdi: 2011-yilda u 13 milliard dollar kapital  bilan Forbes
jurnalida   57-o rinni   egalladi.Keyinchalik,   Microsoft   mutlaqo   yangi   operatsion	
ʻ
tizim   ustida   ishladi.   Lekin   uning   grafik   foydalanuvchi   interfeysi,   uning   ayrim
tamoyillari   allaqachon  Xerox va  ayniqsa,   Apple   tomonidan ishlab  chiqilgan.  IBM
bilan   hamkorlik   davom   etdi   va   1985-yil   20-noyabrda   yangi   operatsion   tizim
Microsoft Windows chiqarildi. Shu tariqa Windows davri boshlandi. Windows Bill
Gatesni   mashhur   qilgan   va   eng   boy   odamga   aylantirgan   operatsion   tizim
bo ldi.Microsoft   o z   mahsulotlarining   ko pchiligini   ishlab   chiqishda   shaffoflik	
ʻ ʻ ʻ
yo qligi   uchun   tanqid   qilindi,   bu   esa   bir   necha   sud   jarayonlariga   sabab
ʻ
bo ldi.
ʻ   Google   kompaniyasining   Microsoft ga   qarshi   da vosi   mashhur   bo ldi,	ʼ ʼ ʻ
uning maqsadi Google dan Windows Vista qidiruv tizimi va Windows Vista uchun	
ʼ
Google Desktop ni ishlab chiqish uchun zarur bo lgan boshqa ma lumotlarni olish	
ʼ ʻ ʼ
Microsoft ,   shuningdek ,   Office   Open   XML   ( OOXML )   matn   hujjati   formatini   ISO
standarti   sifatida   targ ʻ ib   qilgani   uchun   tanqid   qilinadi ,   chunki   bir   tomondan ,
standart   allaqachon   OpenDocument   ( ODF ,   ISO / IEC   26300   standarti ),   boshqa
tomondan ,   OOXML   hujjatidir .   Microsoft   Office   2007   tomonidan   ishlatiladigan
format Microsoft ning OOXML standartiga mos kelmaydi.
ʼ
OFFICE dasturlari haqida Microsoft   Offi с e   dasturlaridan   foydalanuvchi   har   bir   masalani   yechishda,
hujjatlarni taxrirlashda va boshqa ishlarda unimli foydalanishi mumkin. Officedan
foydalangan   foydalanuvchi   ekranni   o z   xohishi   bo yicha   o zgartirishi,   shriftlarniʻ ʻ ʻ
tanlashi,   printerlarni   tanlashi,   boshqa   tizimlarni   disklarga   yozishi,   qo shimcha	
ʻ
kompyuter   qurilmalarini   o rnatishi   va   hakozo   imkoniyatlardan   foydalanishi	
ʻ
mumkin. Qisqa qilib aytganda, kompyuter ishini o z xohishiga moslab kompyuter	
ʻ
xotirasi,   ekranni,   ishlash   tezligi,   qo shimcha   qurilmalaridan   optimal   foydalanishi	
ʻ
mumkin.   Mashxur   Microsoft   korporatsiyasi   shaxsiy   kompyuterlardan
foydalanuvchilar   uchun   ko pgina   dasturlar   va   operatsion   tizimlarni   ishlab	
ʻ
chiqarishni   jadal   rivojlantirmoqdalar.   Jumladan,   foydalanuvchilarning
kompyuterdan   foydalanish   imkoniyatlarini   oshirish   uchun   OFFICE   dasturlar  
Ko pgina   foydalanuvchilar   Windows   operatsion   tizimi   bilan   OFFICE   dasturlar	
ʻ
to plamini   chalkashtirishadi.   To g'ri,   bu   ikkala   dasturlarni   ham   Microsoft
ʻ ʻ
korporatsiyasi  ishlab chiqqan va asosan shaxsiy   IBM   va Pentium kompyuterlariga
o rnatishga   mo ljallangan.   Windows   operatsion   tizimi   OFFICE   dasturlarisiz
ʻ ʻ
bemalol   ishlay   oladi,   lekin   OFFICE   dasturlari   Windows   dasturisiz
ishlamaydi.   Windows   dasturlarining   quyidagi   versiyalari   mavjud:   Windows-3.X,
Windows-95,   Windows-98,   Windows-2000,   Windows-2002,   Windows   NT,   va
hokozo.   Office   dasturlar   to plamini   esa   quyidagi   versiyalari   mavjud:   Office-95,	
ʻ
Office-96,   Office-97,   Office-2000,   Office-2002   va   Office   XP.   Office-2003
dasturlar to plamini shaxsiy kompyuterga o rnatish uchun kompyuterda Windows	
ʻ ʻ
operatsion tizimi o rnatilgan bo lishi, so ng kompyuter operativ xotirasi kamida 8-	
ʻ ʻ ʻ
16   Mb   bo lishi   va   qattiq   diskda   kamida   250   Mbdan   700   Mbgacha   (Officedan	
ʻ
foydalanish imkoniyatiga qarab) bo sh joy bo lishi lozim.	
ʻ ʻ
Microsoft   Office   bir   nechta   xilda   sotuvga   chiqariladi.   Ularning   farqi   to plam	
ʻ
tarkibi   va   narxida.   Office   dasturlar   to plamining   nisbatan   to liqroq   variantiga	
ʻ ʻ
quyidagi dasturlar kiradi:
Microsoft   HYPERLINK   "https://uz.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word"
HYPERLINK   "https://uz.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word"Word   —   har   xil
ko rinishdagi   oddiy   va   murakkab   matnlarni   taxrirlashga   mo ljallangan   matn	
ʻ ʻ
muharriri.Muqobil   dasturlar:   OpenOffice.org   Writer,   LibreOffice   Writer,
StarOffice Writer, KWord, NeoOffice Writer, Corel WordPerfect, Apple Pages (bu
faqat Mac OS tizimida) va AbiWord.
Microsoft   Excel   —   har   ko rinishdagi   hisob—kitobli   ma lumotlar   bilan   ishlashga	
ʻ ʼ
mo ljallangan elektron jadvalli dastur.	
ʻ
Muqobil   dasturlar:   OpenOffice.org   Calc,   LibreOffice   Calc,   KSpread,   StarOffice,
Gnumeric, Corel Quattro Pro va Apple Numbers (bu faqat Mac OS tizimida). Microsoft PowerPoint   — ma lumotlarni  taqdimot, reklama qilishga mo ljallanganʼ ʻ
taqdimot dasturi.
Muqobil   dasturlar:   OpenOffice.org   Impress,   LibreOffice   Impress,   KPresenter,
Corel WordPerfect va Apple Keynote.
Microsoft   Access —   ma lumotlar   ombori   (bazasi)   bilan   ishlashga   mo ljallangan	
ʼ ʻ
dastur.
O rnini bosuvchi dasturlar: OpenOffice.org Base, LibreOffice Base, Kexi.	
ʻ
Microsoft   Publisher   —   har   xil   ko rinishdagi   noshirlik   ishlarini   bajarishga	
ʻ
mo ljallangan muharrir dastur.	
ʻ
Microsoft  Outlook  (Outlook  Express   bilan  chalkashtirmang)—  elekton pachtadan
foydalanishga   mo ljallangan   dastur   va   hokazo   Uning   tarkibiga   taqvim,   ish	
ʻ
rejalashtirgich, qaydnoma, manzillar kitobi va shaxsiy pochta kiradi.
Pochta   xizmati   uchun   —   Mozilla   Thunderbird/SeaMonkey,   Novell   Evolution,
Claws   Mail,   Eudora   Mail,   The   Bat!;   shaxsiy   ma lumotlar   dispetchiri   —   Mozilla,	
ʼ
Lotus Organizer  и  Novell Evolution.
Microsoft InfoPath — ma lumot yig ish va uni boshqarish dasturi.	
ʼ ʻ
Microsoft   Communicator   (Microsoft   Lync)   —   insonlar   bilan   har   tomonlama
muloqot qilishni tashkilashtiradigan dastur.
Microsoft Visio — biznes va texnik diagrammalar bilan ishlovchi dastur.
Muqobil dasturlar: LibreOffice Draw, OpenOffice.org Draw, yEd Grapth Editor.
Microsoft Project — loyihalar bilan ishlovchi dastur.
Microsoft Query — ma lumotlar omboridan ma lumot oluvchi va ko rib chiquvchi	
ʼ ʼ ʻ
dastur.
Microsoft OneNote — qaydnomalar yozish uchun mo ljallangan dastur.	
ʻ
Microsoft Groove — birgalikdagi ishni qo llab quvvatlovchi dastur.	
ʻ
Microsoft   SharePoint   Designer   —   Microsoft   SharePoint   tizimida   dastur   yaratish
uchun vosita.
Microsoft Picture Manager — rasmlar bilan ishlash.
Muqobil dastur: OpenOffice.org Draw.
Microsoft Document Image Writer — virtual printer.
Microsoft   Diagnostics   —   Microsoft   Officening   zararlangan   dasturlarini
diagnostika qiluvchi va tuzatuvchi dastur.
OFFICE dasturlari tarkibi Office dasturlar tarkibiga quydagilar kiradi:  MS Word ,  MS Excel ,  MS Access  va 
hakazolar misol bo’ladi.
MS WORD 
Kompyuterdan   foydalanuvchi   ish   jarayonida   biror   xujjatni   tez   va   yuqori   sifatida
kirill   yoki   lotin  alifbosida   tayorlash   hamda  chop   qilish   zaruratiga   ko'pincha   duch
keladi.   Bunday   vaziyatda   u   Microsoft   firmasi   tomonidan   yaratilgan   WORD
dasturida ishlashni bilishi lozim.
MS WORD   - bu matnli xujjatlarni tuzish ,   ko'zdan kechirish, taxrir qilish va chop
etish   uchun  xizmat   qiluvchi   xamda   Microsoft   Office   dasturlari   guruxiga  kiruvchi
zamonaviy matn muxarriridir.
MS   WORD   -   matnli   va   grafikli   malumotlar   ustida   yuzdan   ortiq   operatsiyalarni
bajaruvchi xamda matnli protsessorlar sinfiga kiruvchi eng takomillashgan amaliy
dasturlardan biri hisoblanadi.
MS WORD - yordamida ixtiyoriy ko'rinishdagi xujjatni juda tez va yuqori sifatda
tayorlash mumkin. Dasturning yana bir qulaylik tomoni shundan iboratki, unda bir
nechta xujjatlar bilan, ya'ni ularni qo'shish, biridan ikkinchisiga kerakli joyni olib
ko'chirish,   matn   oldiga   tasvir   tushirish,   jadval   tashkil   qilish ,   turli   shriftlar   bilan
ishlash ,   xarflarni   istalgan   shaklda   yetarlicha   katta   formatda   chop   etish   mumkin.
Lekin MS WORD - ayrim "kamchiliklar" dan ham holi emas. Masalan: matematik
ifodalar   va   kimyoviy   formulalarni   kiritishda   katta   qiyinchiliklar   mavjud.   Bundan
tashqari,   juda   murakkab   strukturali   poligrafik   (atlaslar,   albomlar   va   jurnal
muqovalari) materiallarini tayorlashda noqulaylik yuzaga keladi.
Shunday   qilib,   WORD   matn   muxarriri   ko'magida   rus   va   ingliz   tilida   xar   xil
xujjatlar,   xat,   xisobot,   maqola,   tijorat   xabarlari   kabi   bir   turkum   matnli
ma'lumotlarni   zudlikda   tayorlash   va   chop   qilish   mumkin.   Bu   matn   muxarriri
yordamida   o'zbek   shriftida   va   lotin   alifbosi   asosida,   o'zbek   tilida   xar   xil
ma'lumotlarni   osonlik   bilan   tayorlash   mumkin.
Word   matn   muxarriri   imkoniyatlari.
-Matnni kiritish, taxrir qilish va ko'zdan kechirish;
-Qator oraliqlari abzatsini o'rnatish;
-Avtomatik tarzda matnni saxifalarga bo'lish;
-Matn qismni  ajratish   va uni kerakli joyga nusxalash ;
-Xujjat mundarijasini tuzish; -Matematik, kimyoviy formulalarni yozish;
-Xar xil shriftlarda - oddiy, og'ma, tagiga chizib yozish;
-Bir vaqtda bir nechta oynada xujjat tayorlash;
-Matnda   xar xil shakl , grafik va rasmlardan foydalanish;
-Turli ma'lumotli jadvallar tuzish;
-Avtofiguralar   chizish,   titul   varaqalarini   jihozlash   va   shu   kabi   yana   bir   turkum
ishlarni bajarishi mumkin;
Word dasturini ishga tushirish va undan chiqish.
Word   dasturi,   odatda,   dasturlar   dispechorining   Microsoft   Office   bo'limida
joylashgan   bo'ladi.   Word   dasturini   ishga   tushirish   uchun   "sichqoncha"
ko'rsatkichini Word piktogrammasini ustiga keltirilib, uning chap tugmachasi ikki
marta   bosib,   standart   usulda   ishga   tushirish   mumkin.   Yoxud   " Пуск "   tugmachasi
yordamida " Программы " bandiga kiriladi va dasturlar ro'yxatidan Microsoft Word
ko'rsatkich orqali topiladi xamda "sichqoncha" chap tugmachasi bosiladi. Natijada
ekranda   dastlab   Word   dasturi   zarvaragi   so'ngra   Wordning   ishchi   stoli   paydo
bo'ladi.
Microsoft Word dasturi ish stoli.
Uskunalar majmuasida Word menyu buyruqlarining deyarli barchasiga mos xamda
qo'shimcha   amallarni   bajarish   uchun   mo'ljallangan   maxsus   tugmachalar
joylashgan. Maxsus tugmachalar ustidagi belgilar bajariladigan amallarni ko'rsatib
turadi.
Masalan, uskunalar majmuasida printer tugmachasi mavjud. Bu tugmachani bosish
ekrandagi matnni chop qilishga buyruq beradi.
Dasturdan chiqish quyidagi usulda bajariladi. Ko'rsatkichni  sistema   menyusi ustiga
keltirilib , ikki marta bosish bilan:
Oyna ilovasining sistema menyusini ochib va Close buyrug'ini tanlash bilan:
[Alt]-[F4]   klaviatura   tugmachalarini   birgalikda   bosish   bilan:   Файл   buyruqlar
to'plamidan  Выход  buyrug'ini berish bilan: Agar Word oynasini yopish paytida xujjatga ayrim o'zgartirishlar kiritilgan bo'lib,
u   diskda   saqlanmagan   bo'lsa,   ekranda   " Хотители   вы   сохранить   изменения   в
документе ?" degan savol chiqadi, u xolda o'zgarishni diskda saqlash uchun " Да ",
o'zgarishni   saqlamaslik   uchun   " Нет "   yoki   taxrir   qilishni   davom   ettirish   uchun
" Отмена "   tugmachalari   tanlanadi.
Matnlarni   kiritish   va   saqlash.
Agar   buyruqlar   satrida   argumentsiz   Wordni   ishga   tushirgan   bo'lsangiz,   u   xolda
kompyuter yangi xujjatni " Документ   1" shartli nom bilan boshlashni  taklif etadi.
Ushbu xujjatning shabloni Normal.Dat fayl standart fayl shaklida saqlanadi. Yangi
saxifa ochilgandan so'ng kerakli xujjat klaviatura tugmachalari orqali kiritiladi.
Odatda, matn klaviatura qurilmasidan terib kiritiladi. Dastlab, ko'rsatkich ekranda
kerakli joyga keltiriladi. Kiritilayotgan matn ko'rsatkich turgan joyga joylashadi.
Agar kirill alifbosidan lotin alifbosiga o'tish lozim bo'lsa [Alt]-[Shift] tugmachalar
majmuasidan foydalaniladi. Klaviatura drayverlari xar xil bo'lganligi sababli, kirill
alifbosida   lotin   alifbosiga   o'tish,   bazan   ikki   marta   [Shift]   yoki   [Ctrl]   bilan
birgalikda bosilganda bo'lishi xam mumkin.
Yangi   abzatsdan   matnni   kiritishni   boshlash   uchun   qator   nixoyasida   [Enter]
tugmachasini bosish lozim, aks xolda ko'rsatkich avtomatik ravishda qator oxiridan
yangi   qator   boshiga   keladi.   Matndagi   keraksiz   jumlalarni   o'chirish   uchun
ko'rsatkich  mazkur  belgi  old  tomoniga  keltiriladi  va   [Del]   tugmachasi   yordamida
o'chiriladi.
Matndagi   biror   qatorni   ikkiga   bo'lish   uchun   bo'linadigan   matn   maydoniga
ko'rsatkich   keltiriladi   va   [Enter]   tugmachasi   bosiladi.   Ikki   qatorni   birlashtirish
uchun birinchi qator oxiriga ko'rsatkich keltiriladi va [Del] tugmachasi bosiladi.
Xujjatni   tayyorlab   bo'lgandan   keyin   ixtiyoriy   nom   va   DOC   kengaytkichi   bilan
" Сохранит   как " buyrugi orqali saqlab qoyishingiz yoki menyudagi fayl bo'limiga
kirib,   " Сохранит "   satrini   tanlash   yo'li   bilan   uni   xotirada   saqlab   qo'yishingiz
mumkin.
Xotirada saqlab qo'yilgan faylni yana taxrir qilish zarur bo'lsa, Word menyusidagi
Файл  bo'limida  Открыть  buyrug'i tanlanadi va fayl nomi beriladi.
Natijada ish stolida matn xosil bo'ladi. O'z navbatida matnni taxrir qilish yoki chop
qilishni davom ettirish mumkin. WD  matn  muharriri   menyusi  oltita  buyruqdan  iborat.  Har  bir   buyruq  oldidan  uni
bajarish uchun bosilishi mumkin bo'lgan klavish (F1, F2, …/10,) ko'rsatilgan.
Leksikon  matn  protsessori  menyusi  ichma-ich joylashgan   buyruqlar  tizimiga  ega.
Ya'ni menyuning biror buyrug'i tanlasa, Menyu satrida qo'shimcha buyruqlar hosil
bo'ladi. F10 klavishi bosiladi. Natijada yurgich menyular satriga o'tadi.
Yo'nalish klavishlari (chapga yoki o'ngga) yordamida yurgich menyuning "Tekst"
menyusining amallari ("yuklash", saqlash" va hakozo) paydo bo'ladi.
Yuqorida   aytilganlarni   hisobga   olib   matn  ko'rinishdagi   axborotlarni   qayta  ishlash
usullari   va   yo'l-yo'riqlarini   hozirgi   kunda   eng   mukammal   matn   protsessorlaridan
biri   bo'lgan   MICROSOFT   WORD   (qisqacha   WORD)   matn   protsessori   misolida
ko'rib   chiqamiz.   U   juda   ko'p   amallarni   bajara   olishi   bilan   boshqa   matn
protsessorlaridan   ajralib   turadi.   WORD   grafik   interfeysga   ega   bo'lib,   aksariyat
buyruq va amallar "sichqoncha" yordamida amalga oshiriladi.
WORD bir vaqtda bir vaqtning o'zida bir nechta xujjat bilan ishlash imkoniyatiga
ega.   Har   bir   hujjat   "oyna"   deb   ataladigan   ichki   maydonida   tashkil   etiladi.
Oynalarning   o'lchami   va   joylashish   tartibi   foydalanuvchi   o'z   hohishiga   qarab
belgilab oladi.
MICROSOFT   WORD   matn   protsessorlarining   o'zbek   tilidagi   ifodasi   bilan   birga
qavs ichida rus tilidagi ifodasini berib borishni lozim topdik.
MICROSOFT   WORD   ishga   tushirilganda   ekranda   uning   ishchi   maydoni   va
boshqarish   paneli   hosil   bo'ladi.   Boshqarish   paneli,   odatda   sarlavha   satri,   va
uskunalar panelidan iborat
Uskunalar panelida uskunalar rasmi chizilgan tugmalar bo'lib,
Ulardan foydalanish matn protsessori bilan ishlashda qulaylik yaratadi.
Sarlavhalar   satrida   ishlanayotgan   hujjatning   nomi   aks   etadi:   Kerakli   shriftni
tanlash   uchun   " FORMAT "   menyusiga   kirib,   " SHRIFT …"   amali   bajariladi.
Ekranda   " SHRIFT "   muloqot   oynasida   berilgan   shriftlardan   biri   tanlanadi.
" Fayl " menyusidan "hosil qilish" ( sozdat ) buyrug'i tanlanadi. Natijada matn terish
uchun   yangi   sahifa   vujudga   keladi.   Bu   ishni   standart   uskunalar   panelidagi   "hosil
qilish"   (sozdat)   tugmasini   bosish   bilan   ham   amalga   oshirish   mumkin.   Matnda tinish   belgilar   va   maxsus   belgilar   ham   ishlatiladi.   Bu   belgilar   hammasi
klaviaturada   mavjud.   Kursor   harakatini   boshqaruvchi   yana   bir   nechta   klavishlar
bor.   Ulardan   eng   muhimi   " ENTER "   klavishidir.   ENTER "   klavishi   bosilganda
yurgich   keyingi   qator   boshiga   ko'chadi.   Bu   matnda   abzats   tugab,   yangi   abzats
boshlanganligini   bildiradi.   "Chapga",   "o'ngga",   "yuqoriga",   pastga,   yo'nalish
klavishlari mos ravishda siljitadi. Bosh harflarni yozish uchun "SHIFT" klavishini
bosishni   unutmang.   Ba'zan   matnning   biror   qismini   faqat   bosh   harflarda   yozishga
to'g'ri   keladi.   Bunday   holda,   odatda,   " CAPS   LOCK "   klavishidan   foydalaniladi.
Yozayotgan   matnni   vaqt-   vaqti   bilan   saqlab   turish   kerak   bo'ladi.   Matnli   hujjatda
tuzatishlar   kiritish   matnni   tahrir   qilish   deyiladi.   Matnni   tahrirlashda   eng   ko'p
bajariladigan   ish   bu   ortiqcha   belgini   o'chirish   yoki   tushib   qolgan   belgini   oraga
joylashtirish. U quyidagicha amalga oshiriladi.
1.   Yurgich   o'chiriladigan   belgi   oldiga   olib   kelinadi.   Buning   uchun   yurgich
harakatini boshqaruvchi klavishlardan foydalanamiz.
2. Yurgichni matnning kerakli joyiga "sichqoncha" yordamida"
ham   o'rnatish   mumkin.   Buning   uchun   "sichqon"   ko'rsatgichi   matnning   kerakli
joyiga olib boriladi va sichqonning chap tugmasi bosiladi.
3. Yurgich kerakli joyga qo'yilgach bitta yoki bir nechta belgini o'chirish mumkin.
Buning   uchun   DELETE   yoki   BACKSPASE   klavishlari   qo'laniladi.   Ularning
ishlari turlicha.
4.   BACKSPASE   klavishi   bilan   yurgichdan   chapda   joylashgan   belgilar   o'chiriladi
Ba'zi   klaviaturalarda   BACKSPASE   yozuvi   o'rniga   mazkur   klavishga   chapga
yo'nalgan chiziq chizilgan.
5. DELETE klavishi bilan yurgichdan o'ngda joylashgan belgilar o'chiriladi.
Matnga   yangi   belgilarni   kiritish   quyidagicha   bajariladi:
1.Yurgich   matnnig   kerakli   yeriga   o'rnatiladi.
2.   Kerakli   belgilar   klaviaturada   teriladi.
WORD   matn   protsessori   dasturiy  ta'minotiga   50  dan   ziyod   rasmlar   kirgan  bo'lib,
ulardan   turli   hujjatlarni   bezatishda   foydalanish   mumkin.   Joylashtirish   (Vstavka)
menyusidan "rasm" (risunok) buyrug'i tanlanadi.
Ekranda "rasm joylashtirish" muloqat oynasi paydo bo'ladi. Mazkur muloqot oynasi rasmli fayllar nomlari ro'yxatini ko'rsatib turadi.
Ushbu ro'yxatdan biror  faylni  belgilab, undagi  rasm  tasvirini  ko'rish  mumkin. Bu
kerakli rasmni tanlash uchun juda qulay. Rasm tanlangach "OK" tugmasi bosiladi.
Hosil   bo'lgan   rasmdan   nusha   olish ,   uni   o'chirish   va   o'lchamlarini   o'zgartirish
mumkin.   Belgilangan   rasm   o'lchamini   o'zgartirish   uchun   "sichqoncha"ni   chap
tugmasi bosilgan holda qarama qarshi burchak tomonga siljitilsa, rasm kichrayadi,
aksincha kattalashadi.
Ixtiyoriy  jadval   n  ta   ustun   va   m   ta   satrdan  iborat.  Ular   o'z   navbatida  kataklardan
tashkil topadi. Jadvalning asosiy elementi - katak. Katakni o'ziga hos mikro hujjat
deyish   mumkin.  Katakka   matn   yozish,   uni   formatlash,   hatto   rasmlar   joylashtirish
mumkin bo'ladi. Unga faqatgina yangi jadval joylashtirib bo'lmaydi.
Jadval   katagiga   kiritilgan   axborotlar   ham   jadval   elementi   hisoblanadi.   Jadvallar
quyidagi amallarni bajarishi mumkin.
- jadvalga yangi ustunlar qo'shish;
- jadvalga yangi satrlar qo'shish;
- jadval kataklarini birlashtirish;
- jadval kataklarini bo'laklarga   ajratish ;
- jadval elementlarini saralash.
Таблица   menyusidan   вставить   -   таблица   buyrug`i   tanlanadi.   Ekranda   вставка
таблицы  muloqot oynasi paydo bo`ladi.
Avval jadval nechta ustun va satrdan iborat bo'lishini aniqlab olish lozim. Ustun va
satrlar   soni   aniqlangach,   "jadval"   (tablitsa)   menyusining   "jadval   joylashtirish"
buyrug'i   tanlanadi.   Hosil   bo'lgan   muloqot   oynasida   ustunlar   va   satrlar   soni
kiritiladi va "OK" tugmasi bosiladi.
MS Microsoft Excel    Zamonaviy   kompyuterlarning   dasturiy   taminotining   tarkibiy   qismiga   kiruvchi
MICROSOFT   OFFICE   paketidagi   asosiy   vositalardan   biri   jadval   prosessori   deb
ataluvchi EXCEL dasturidir. EXCEL WINDOWS operasion qobig’i boshqaruvida
elektron   jadvallarni   tayyorlash   va   ularga   ishlov   berishga   mo’ljallangan.   Elektron
jadvallar   asosan   iktisodiy   masalalarni   yechishga   mo’ljallangan   bo’lsa-da,   uning
tarkibiga   kiruvchi   vositalar   boshqa   soxaga   tegishli   masalalarni   yechishga   xam,
masalan,   formulalar   bo’yicha   xisoblash   ishlarini   olib   borish,   grafik   va
diagrammalar   ko’rishga   xam   katta   yordam   beradi.   Shuning   uchun   EXCEL
dasturini   o’rganish   muhim   axamiyat   kasb   etadi   va   xar   bir   foydalanuvchidan
EXCEL   bilan   ishlay   olish   kunikmasiga   ega   bo’lish   talab   etiladi.   Inson   uz   ish
faoliyati  davomida ko’pincha biror kerakli  malumot olish uchun bir  xil, zerikarli,
bazida   esa,   murakkab   bo’lgan   ishlarini   bajarishga   majbur   bo’ladi.   MICROSOFT
EXCEL   dasturi   mana   shu   ishlarni   osonlashtirish   va   kizikarli   qilish   maqsadida
ishlab   chiqilgandir.   MICROSOFT   EXCEL   elektron   jadvali   xisoblash   vositasi
sifatida   karalib,   iktisodiy   va   moliyaviy   masalalarni   yechishda   yordam   beribgina
kolmay,   balki   xar   kungi   xarid   qilinadigan   ozik-ovkatlar,   uy-ruzKor   buyumlari
hamda   bankdagi   xisob   raqamlari   xisob-kitobini   olib   borishda   xam   yordam
beruvchi   tayyor   dasturdir.   eXCEL   elektron   jadvalining   asosiy   elementlari
MICROSOFT   EXCEL   dagi   barcha   malumotlar   jadval   Ko’rinishida   namoyon
bo’lib, bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) malum qismiga boshlang’ich
va birlamchi malumotlar kiritiladi. Boshqa qismlari esa xar xil arifmetik amallar va
boshlang’ich   malumotlar   ustida   bajariladigan   turli   amallar   natijalaridan   iborat
bo’lgan axborotlardir. Elektron jadval yacheykalariga uch xil malumotlarni kiritish
mumkin: — matnli; — sonli ifodalar;
— formulalar.   Matnli malumotlar sarlavxa, belgi, izoxlarni uz ichiga oladi. Sonli
ifodalar bevosita jadval ichiga kiritiladigan sonlardir. Formulalar — kiritilgan sonli
qiymatlar   bo’yicha   yangi   qiymatlarni   xisoblaydigan   ifodalardir.   Formulalar   xar
doim   «=»   belgisini   qo’yish   bilan   boshlanadi.   Formula   yacheykaga   kiritilgandan
keyin   shu   formula   asosida   xisoblanadigan   natijalar   yana   shu   yacheykada   xosil
bo’ladi.   Agar   shu   formulada   foydalanilgan   sonlardan   yoki   belgilardan   biri
uzgartirilsa, EXCEL avtomatik ravishda yangi malumotlar bo’yicha xisob ishlarini
bajaradi   va   yangi   natijalar   xosil   qilib   beradi.   EXCELning   asosiy   ishlov   berish
obyekti   xujjatlar   (dokumentlar)   xisoblanadi.   EXCEL   xujjatlari   (dokument lari)
ixtiyoriy   nomlanadigan   va   XLS   kengaytmasiga   ega   bo’lgan  fayllardir.   EXCELda
bunday   fayllar   «Ishchi   kitob»   deb   ataladi.   Uar   bir   Ishchi   kitob   ixtiyoriy   sondagi
elektron jadvallarni o’z ichiga olishi mumkin. Ularning xar biri «ishchi varaq» deb
ataladi.   Uar   bir   ishchi   varaq   o’z   nomiga   ega   bo’ladi.   Ishchi   kitobni   xosil   qilish
uchun   MICROSOFT   EXCEL   dasturini   ishga   tushirish   zarur.   Ishchi   kitobning tarkib elementlaridan biri ishchi  varaq, yani elektron jadval xisoblanadi. Elektron
jadvalning   asosiy   elementlari   esa   yacheyka   va   diapazonlardir.   Yacheyka   —   bu
jadvaldagi   manzili   ko’rsatiladigan   hamda   bir   qator   va   bir   ustun   kesishmasi
oraliKida joylashgan elementdir. Yacheyka kesishmalarida xosil bo’lgan ustun va
qator nomi bilan ifodalanadigan manzili bilan aniqlanadi. Masalan, A — ustun, 4
—   qator   kesishmasida   joylashgan   yacheyka   —   A4   deb   nom   oladi.   Yacheykaga
sonli qiymatlar, matnli axborotlar va formulalarni joylashtirish mumkin. Bir necha
yacheykalardan   tashkil   topgan   gurux   diapazon   deb   ataladi.   Diapazon   manzilini
ko’rsatish   uchun   uni   tashkil   etgan   yacheykalarning   chap   yuqori   va   ung   kuyi
yacheykalar   manzillari   olinib,   ular   ikki   nukta   bilan   ajratilib   yoziladi.   Masalan:
A1:A4   Ishchi   jadvallarni   ko’rib   chiqishda   yoki   yacheykalarni   bichimlashda   ish
olib   borayotgan   diapazonning   manzilini   bilish   shart   emas,   lekin   formulalar   bilan
ishlayotganda bu narsa juda muhimdir.
   MICROSOFT EXCEL dasturini ishga tushirish  MICROSOFT EXCEL dasturini
bir necha usul bilan ishga tushirish mumkin: 1. Ish stoli menyusidan quyidagilarni
bajar
«Pusk»—«Programmi»—«MICROSOFT EXCEL»  ish orqali:
2.  MICROSOFT   EXCEL   da  yozilgan   ixtiyoriy   xujjatni   ochish   yordamida,  bunda
EXCEL dasturi avtomatik ravishda ishga tushiriladi.   MICROSOFT EXCEL ishga
tushirilgandan So’ng ekranda ikkita darcha xosil bo’ladi: 
MICROSOFT ACCESS TUZILISHI
qulaylik   uchun,   u   ma'lumotlar   bazasi   ma'lumotlarni   tahlil   qilish   va   qayta   ishlash
muhim rol o'ynaydi asosiy elementlar, tufayli erishiladi. Asosiy elementlar orasida
quyidagilar:stol   -   muayyan   shaklda   asosiy   ma'lumotlarni   saqlaydi   element   (son,
matn, grafik, va hokazo ...); so'rov - tegishli ob'ektlar, boshqa ma'lumotlar bazalari,
yoki   uchinchi   tomon     dasturlari   almashinuvi   o'rta;shakli   -   samimiy   shaklida
ma'lumot   yoki   ma'lumotlar   berish;Hisobot   -   qayta   natijalarini   namoyon;Ibratli   -
boriladi   element   bir   voqea   hodisaning   muayyan   harakatlarni   amalga   oshirish
imkonini beradi, siz bir so'rovlar, hisobot avlodni yaratish; moduli - Visual  Basic
tili   xususiyatlari   sezilarli   darajada  tartib  yaratish   orqali   dasturi   qobiliyatini   va   bir
necha   vazifalarni   foydalanishni   oshirish   uchun. Boshqa   ilovalar   va   tashqi
ma'lumotlar bazalari bilan aloqa   aniq bo'lgani kabi, Access - Agar foydalanuvchi o'z
usulidan   foydalanish   nafaqat   beradi,   balki   bir-biriga   ularni   ulash   uchun   dastur.
Axborot boshqa dasturlar (FoxPro, Paradox, Excel, Word, va hokazo) dan import
mumkin,   masalan,   bunday   arizani   ehtimol.   Ushbu   tartiblarini   soddalashtirish
uchun,   bu   dasturlar   bilan,   balki   bir   tarmoq   muhitida,   yoki   internetda   manbalari bilan emas, balki faqat va sherigi, import qila olmaydi.juda Shu ulash jarayoni bir
SQL   ma'lumotlar   bazasi   sifatida   ish   turiga   ko'ra   so'rovlar   (Access   ham,   ularni
qo'llab-quvvatlaydi)   asosida   amalga   oshiriladi.   Access   jadvalda   asosiy   element
hisoblanadi. ko'rinishi, bu komponenti Excel elektron jadvali juda o'xshaydi, lekin
Access   imkoniyatlar   juda   ham   keng,   va   bu   elementlar   o'z   maxsus   xususiyatlarga
ega   bo'lgan   qanday   ishlash.Biroq,   ochilishda   o'z   bazasini   yaratish   juda   oddiy
bo'lishi   mumkin.   Xush   kelibsiz   oynasi   paydo   bo'lganidan   so'ng   bir   stol   bo'lib,
ma'lumotlar   bazasi   kelajagi   tuzilishi   tashkil   etiladi   qaysi   asosida   andozalari
foydalanuvchi   tanlash   beradi.   Bu   parda   orqasida   vakillik   deb   atalmish.   Bu   yerda
siz   aniq   vazifalar   uchun   foydali   ko'milgan   blankalar,   topish,   yoki   (bu   mumkin
emas-da)   ularning   ro'yxati   hech   foydalanuvchining   ehtiyojlarini   qondirish   emas
bo'lsa, Microsoft rasmiy resurs qidiruv borish mumkin. siz bir marta siz va o'rnini
nomini, bir fayl sifatida saqlash ko'rsatish, istalgan bir shablonni tanlang va dastur
avtomatik   ravishda   tegishli   jadval   strukturasini   hosil   qiladi.   Noldan   bazasi
Foydalanuvchi   kelmaydi   va   u   o'z   bazasi   haqida   nima   istasa,   sizga   tegishli
menyusida   yangi   fayl   yaratish   bo'sh   ma'lumotlar   bazasini   tanlang.   Bu   erda   ba'zi
cheklashlar inobatga arziydi. Misol uchun, ish stoli bazasi onlayn nashrlar qo'llab-
quvvatlamaydi,   va   veb   ma'lumotlar   bazalari,   ayrim   oldingi   xususiyatlari   bilan
izchil   emas.dastlabki   jadval   tashkil,   siz   ma'lumotlarni   joriy   etish   bilan   davom
ettirishingiz   mumkin.   ma'lumotlar   faqat   qo'shni   ustunlar   va   satrlar   kiritilishi
mumkin. Shuningdek, u Excelga amalga oshiriladi qanday turiga ko'ra, ular orasida
bo'sh hujayralarini qo'shib bo'lmaydi. Bundan tashqari, eng muhim sharti  original
format   qabul   qilinmaydi   ustun   kiritilgan   bazasini   asoslangan   hisob-kitoblar   bilan
Sana va vaqt ma'lumotlarni foydalanishni o'z ichiga oladi, agar har bir ustun, ya'ni,
faqat   bitta   turini   o'z   ichiga   olishi   kerak,   deb.   shunday   qilib   siz   bu   nuqtai   bo'lgan
ehtiyoj   stol   rejalashtirish   mumkin.   qulay   foydalanish   uchun   siz   maxsus   dizayn
rejimini   foydalanishingiz   mumkin.   Boshqa   manbalardan   ma'lumotlar   import   va
ulanish   isboti   import   ma'lumotlarga   ayniqsa   cheklangan   emas   dasturida   mumkin.
asosiy sharti import ma'lumotlar (Excel jadvallar yoki Word) stol turiga tomonidan
buzildi   lozim,   faqat   shu   emas.   import   qilinsa,   masalan,   "Notepad"   bir   matn   bir
tartibga   solishga   tab   tugmasini   (Tab)   yordamida   o'xshash   tuzilishga   yaratishingiz
mumkin.   Siz   oson   ishlashi   uchun   SharePoint   ro'yxatlarini   va   bog'laning
ma'lumotlarni   foydalanishingiz   mumkin.   Buning   uchun,   import   va   majburiy
guruhida   joylashgan   tashqi   ma'lumotlar   ko'rinishida   uchun   maxsus   buyruq
foydalaning.   Bu   tayyor   echimlar   (Excel,   Word,   va   hokazo.   D.)   taklif   etadi.   Agar
faqat kerakli fayl joyini belgilash tanlagan bo'lsa, qaerda joriy bazasida saqlab, va
tanlash tasdiqlash uchun.
Mavzu:Printerlar, ularning turi, vazifasi va farqi      Printerlarning turlari Bugungi kunda bosilgan qurilmalarning o'ndan ortiq
tasniflari   mavjud.   Bundan   tashqari,   har   bir   sinf   o'z   turdagi   o'z   bo'limiga   ega   va
natijada   turli   xil   printerlar   son-sanoqsiz   miqdor   mavjud.   Ammo   ushbu
mahsulotlarning   tegishli   ta'rifi   uchun   ular   quyidagi   parametrlarga   muvofiq
tasniflanadi:bosma   turi:   harf-raqam   va   grafik;bosma   nashrlarni   yaratish   printsipi:
zarba va unga tortilmagan;chop etish rangi: monoxrom va rangli;ulanish manbasi:
simli   va   simsiz.Ma'lumki,   ofis   jihozlarining   uzoq   vaqt   davomida   ishlatilmagan,
ammo   ba'zi   qurilmalar   faqat   kelajakdagi   loyihalarda   mavjudligini   bilishga
arziydi.Ko'pincha sotuvda topilgan printerlar Yuqorida aytib o'tilganidek, bu turlar
periferik   asboblar   Ko'pchilik,   lekin   hamma   ham   do'konda   sotib   olinmaydi   va
uyingiz   yoki   ofisingizga   olib   kelinmaydi.   Eng   mashhur   va   tez-tez   uchraydigan
lazer, siyoh va termal nashriyotchilar ko'rib chiqiladi. Ularning har biri bir-biridan
ustun yoki pastroq narsada o'ziga xos xususiyatlarga ega.
      Lazer   printeri:   Ofisni   Birinchi   kunlardan   boshlab   ushbu   turdagi   ofis   jihozlari
hamma uchun  ochiq  bo'lgan  va bugungi   kunda lazer   printeri  har   qanday ofisning
ajralmas qismidir. Buning sabablari yuqori tezlikda va qora va oq rangdagi ajoyib
bosma   sifatli   edi.   Bundan   tashqari,   qoida   tariqasida,   rang   berish   vositasining
yaxshi   zaxiralarini   ajratish   mumkin   uzoq   vaqt   Foydalanish.   Biroq,   "lazer"   emas
eng yaxshi yo'l Rasmlar va fotosuratlarni rang-barang bosib chiqarishda o'zingizni
yuqori o'qing. Shuningdek, sarf materiallarini o'tkazish juda qulay emaski, ba'zida
bu   mumkin   emas.     Nima   uchun   siyohet   printeridan   uyga   ko'proq   qulayroq
foydalanish   kerak?Oldingi   orgtexnika   asbob-uskunalari   bilan   taqqoslaganda,   bu
juda   sekin   va   yoqilg'isiz   juda   kam   va   ko'p   marta   paydo   bo'ladi.   Ammo   buning
o'rniga,   u   bilan   bosilgan   material   har   doim   yuqori   sifatdir,   ayniqsa   u   rangli
formatda   bo'lsa.   Bundan   tashqari,   bunday   qurilmalar   odatda   iste'mol
materiallarining   nisbiy   cheklanganligi   sababli   ko'p   funktsional   xususiyatga   ega,
ularni uyda foydalanish uchun zarurdir.
  Yangi avlodning printerlari Zo'r bosma xususiyatlarga ega, chunki bosma nashrlar
juda   yaxshi   ranglarni   ko'paytirish,   yorqinlik   va   kontrast,   shuningdek,   saqlash   va
past shovqinli. Biroq, ularda bitta yoqimsiz mulk bor: ularning yordami bilan chop
etilgan   materiallar   ultrabinafsha   nurlanishiga   juda   sezgir.Ushbu   moddada
keltirilgan   ma'lumotlarga   ko'ra,   tuzilmagan   har   qanday   narsa,   printer   ham   bor,
printer   ham,   namunacha   bo'lishi   kerak   degan   xulosaga   kelish   mumkin.   Shuning
uchun,   o'zingiz   uchun   ushbu   qurilmani   tanlash,   undan   foydalanishingiz   va
vazifalarni   bajara   olishingiz   kerakligini   takrorlashingiz   kerak.Ma'lumot   bilan
ishlashda siz turli xil tashuvchilardan foydalanishingiz kerak. Zamonaviy dunyoda
grafika   va   matnli   ma'lumotlar   bilan   operatsiyalarning   aksariyati   kompyuterda
amalga   oshiriladi.   Biroq,   bu   yondashuv   raqamli   materiallarning   jismoniy   tiraj uchun   eng   mos   keladigan   turga   aylanishni   bekor   qilmaydi.   Boshqacha   qilib
aytganda,   kompyuterda   saqlangan   har   qanday   ma'lumotni   qattiq   tashuvchiga
o'tkazilishi   mumkin.   Ko'pincha,   ushbu   vositani   printer   sifatida   amalga   oshirish
uchun   ishlatiladi.   Printer   -   bu   shaxsiy   kompyuterning   tashqi   nafas   qisinasining
tarkibiy   qismlaridan   biri   sifatida   ko'rib   chiqilishi   mumkin   bo'lgan   yuqori
texnologiyali   qurilma.   Printerning   topshirig'i   raqamli   ma'lumotlarni   maxsus
polimer   plyonka   yoki   qog'ozga   o'tkazishdir.   Biroq,   ushbu   printer   funktsiyalari
cheklanmagan.
Printer:   Maqsad   va   asosiy   vazifalar   Bugungi   kunda   modellar   zamonaviy
kompyuter   uskunalari   bozorida   faqat   bitta   chop   etish   funktsiyasini   bajaradi.
Ko'pincha   qurilmalardan   foydalaniladi,   ular   chop   etish   bilan   bir   qatorda,
skanerning   funktsiyalarini,   nusxa   ko'chirish   mashinasi   va   telexi.   Asosiy   va
qo'shimcha funktsiyalar odatda optimallashtirilgan kompyuter texnikasi Va ishlash
texnologiyasiga ko'ra an'anaviy  qurilmalar  kamroq eslatiladi.  Printer  nima  qiladi?
Hatto   byudjet   qurilmasining   foydalanuvchi   ham,   rasmni   qog'ozning   qog'ozidan
raqamli   ko'rinishga   o'tishi   mumkin.   Bu   ushbu   turdagi   texnologiyalarning   asosiy
vazifalari.   Yordamchi   variantlar   to'plamini   qog'ozga,   pampering   va   hokazolarni
himoya   qilish   imkoniyatiga   kamaytirish   mumkin.   Taraqqiyotning   ushbu
bosqichidagi   printerning   ushbu   bosqichidagi   funktsional   imkoniyatlar   ko'payib,
bosma sifatining xususiyatlari tufayli yaxshilandi. Ishlab chiquvchilar menejmentni
tashkil etish nuqtai nazaridan yangi texnologiyalar bilan modellarga ega bo'lishga
harakat   qilmoqdalar.   Masalan,   zamonaviy   qurilmalarda   kompyuter   va   printer,
avtomatik   boshqarish   modullari,   shuningdek   boshqa   ishlanmalar   o'rtasida   amalga
oshiriladi. 
Printer qurilmasi Standart versiyadagi printer - bu kichik plastmassaning kichik bir
qismi,   uning   ichi   chop   etish   uchun   surat   bor.   Ish   jarayoni   printer   boshi,   siyohli
nasoslar,   elementlar   va   haydovchilik   mexanizmi   tomonidan   taqdim   etiladi.   Laser
printer qurilmasi o'z xususiyatlariga ega. Fotosuratlarni bosib chiqarish printsipiga
tegishli   bunday   qurilmalar   mavjud.   Lazer   printerlari   dizaynida   erkinlik   erkinligi
alohida   o'rin   egallaydi.   Bu,   uning   yuzasi   yuqori   fotogaleriklik   bilan   ajralib
turadigan   alyuminiy   tsilindridir.   Yoritishga   qarab   jihoz   elektr   qarshilikni
o'zgartirishi   mumkin.   Bu   rasmni   lazer   ta'sirida   bir   shaklda   yoki   boshqasiga
o'tkazish   qobiliyatiga   asoslanadi.   Shift   bloki   va   uzatish   lenta   alohida   joyni
egallaydi. Tasma elementi chiziqlar kartrijlari, oraliq tasvirlar bilan bog'liq
    Printerlarning   turlari   Printerlarning   o'ndan   ortiq   navlari   mavjud,   ular   ishlash   va
dizayn   printsipiga   qarab   farq   qiladi.   Inkjet,   matritsa   va   lazer   modellari   eng   katta
tarqalishga   aylandi.   Ushbu   printer   modellarining   topshirig'i   asosan,   shunga
o'xshash   va   shunga   o'xshash.   Ishlab   chiquvchilar   turli   xil   qurilmalar   Xuddi   shu maqsadga   intilish   -   yuqori   sifatli   va   minimal   xarajatlarga   ega.   Matritsa   printerini
tasnifda   asosiy   deb   atash   mumkin.   Uyda   deyarli   ishlatilmaydi,   ammo,   bunday
modellarning   platformasi   segmentni   yanada   rivojlantirishga   turtki   berdi.   Matritsa
printerlarining   texnologik   targ'iboti   natijasida   siyohet   printerlari   paydo   bo'ldi.
Bunday   qurilmalar   yuqori   tezlikda   ishning   yuqori   tezligi,   arzon   narxlar   va
ranglarni   bosib   chiqarish   qobiliyati   bilan   ajralib   turadi.   Biroq,   bunday   qurilma
katta   bosma   jild   bilan   yomon   qolaveradi.   Uning   bunday   ehtiyojlar   uchun   ishlash
xarajatlari   uchun   xarajatlar   nuqtai   nazaridan   qimmatroq   bo'ladi.   Foydalanishning
turli jihatlarida maqbul echim lazerli printer bo'lishi mumkin. Bunday qurilmaning
afzalliklari   kirishni   o'z   ichiga   oladi   materiallar,   bosma   sifatni   yuqori   tezlik   va
barqaror   xizmat   ko'rsatish.   Shuni   ta'kidlash   kerakki,   igna   elementlarining   ta'siri
ta'siri, hatto tejamkorlik bilan bog'liq bo'lgan matritsa printerining ishlash printsipi.
Bu 24 kerakli prrix printerlari va lazer emas,  aksariyat  ko'pincha rasmiy hujjatlar
bilan ishlash uchun ishlatiladi. Uchun uydan foydalanish Lazer modellari  ko'proq
mos   keladi.       3D   printerlar:   xususiyatlar   Bir   necha   yil   oldin   printerlar   segmenti
to'ldirildi   yangi   rivojlanish   -   3D   printer.   Ushbu   qurilmaning   vazifasi   to'liq   katta
hajmdagi   ommaviy   mahsulotlarni   yaratishdir.   Bunday   mahsulotlarning
parametrlari   kompyuterga   o'rnatiladi.   Ushbu   turdagi   printerlarning   maqsadi   ham
sezilarli   darajada   farq   qiladi.   Agar   an'anaviy   lazerli   modellar   grafika   yoki   matnli
ma'lumotlarni   qaratilgan   bo'lsa,   unda   3D   3D   printerlar   holatida,   siz   kompyuter
modelini haqiqiy ko'rinishga ega.
Mavzu  Kompyuter qo’shimcha qurilmalari va ular orasidagi bog’lanishlar. Qo’shimcha   qurilmalarga   «sichqoncha»   manipulyatori,   printer,   plotter,
skaner,   nurli   pero   va   boshqalar   misol   bo’ladi.   Sistema   blokini   asosiy   xotira,
protsessor   va   elektron   sxema   tashkil   etadi.   Asosiy   xotira   o’z   navbatida   tezkor
xotira qurilmasi (TXQ) va doimiy xotira qurilmasidan (DXQ) iborat. Tezkor xotira
qurilmasida   kompyuterga   kiritiladigan   va   uning   ish   jarayoni   davomida   hosil
bo’luvchi   barcha   axborotlar   va   malumotlarni   ishlash   uchun   zarur   bo’ladigan
dasturlar   vaqtincha   saqlanadi.   Chunki,   tezkor   xotira   qurilmasida   saqlanib   turgan
malumotlar kompyuterlar elektr manbadan uzilganda yoki qayta yuklangan vaqtda
o’chib   ketadi.   Tezkor   xotira   qurilmasi   registrlardan   tashkil   topgan.     Registr   –
malumotlarni   ikkilik   shaklida   vaqtinchalik   saqlab   turish   uchun   mo’ljallangan
qurilma.   Har   bir   registr   o’z   navbatida   triggerlardan   tashkil   topadi.   Trigger   mitti
kondensator bo’lib, u elektr toki bilan zaryadlangan holda – «1», zaryadlanmagan
holatda «0» ni ifodalaydi. Registrdagi triggerlarning miqdori kompyuterning necha
razryadli ekanini belgilaydi. Registrlar uyachalar (yacheykalar) deb ham yuritiladi.
Uyachalarning   har   bir   razryadida   bir   bit   axborot   joylashadi,   yani   0   yoki   1.   8   bit
axborot   birlashganda   1   bayt   miqdordagi   axborotni   hosil   qiladi.   Har   bir   bayt   o’z
tartib   raqamiga,   ya`ni   adresiga   ega   bo’ladi.   Uyachaning   sig’imi   mashina   so’zi
uzunligini   belgilab   beradi.   Mashina   so’zining   uzunligi   baytlarda   o’lchanadi.
Mashina so’zining uzunligi 2, 4, 8 baytga teng bo’lishi mumkin. Demak, ketma-ket
joylashgan ikki, to’rt yoki sakkiz bayt birlashib bitta mashina so’zini tashkil etishi
mumkin ekan. Har bir xotira uyachasi ham o’z adresiga ega, u esa shu uyachadagi
boshlang’ich bayt adresi bilan ifodalanadi. Tezkor xotira qurilmasining boshqacha
nomi – RAM (Random Access  Memory – tanlov bo’yicha istagan qismiga o’tish
mumkin   bo’lgan   xotira),   chunki   undagi   bor,   istagan   adresli   uyachaga   to’g’ridan-
to’g’ri   o’tish   imkoniyati   mavjud.   Tezkor   xotira   qurilmasining   bir   qismida
kompyuter ekranidagi joriy tasvirga mos keluvchi malumotlar saqlanadi, uni shartli
ravishda   videoxotira   deb   yuritiladi.   Agar   tezkor   xotirani   IBM   PC   rusumidagi
kompyuterlar   uchun   olsak,   u   quyidagicha   taqsimlanadi:   dastlabki   640   Kbayti
foydalanuvchi   dasturlari   va   malumotlar   uchun,   1   Mbaytgacha   bo’lgan   qismi
sistemali foydalanish uchun .Doimiy xotira qurilmasida kompyuter ishlagan paytda
yozilgan axborot o’zgarmasdan doim saqlanadi. Unda odatda, kompyuterning har
yoqilishida   uning   barcha   asosiy   qurilmalarining   sozligini   tekshiruvchi   dasturlar,
diskyurituvchi,   monitor,   klaviatura   qurilmalarining   ishini   boshqaruvchi   dasturlar,
operatsion   sistema   diskning   qaysi   joyida   joylashganligi   haqidagi   axborotlar
joylashgan   bo’ladi.Protsessor   –   kompyuterning   asosiy   qurilmasi.   Protsessor
arifmetik va mantiqiy amallar bajaradi, xotira bilan bog’lanadi va barcha mahalliy
qurilmalarning   ishini   boshqaradi.   Protsessorning   asosiy   ishi   tezkor   xotira
qurilmasida joylashgan dasturdan navbatdagi buyruqni o’qish va bajarish, natijani MAVZU  Kompyuterning grafik imkoniyatlari va ularning turlari.
  Axborotni  ishlab chiqish, ularga ishlov berish shuningdek grafik ob’yektlar
va   faylarga   bo’lgan   nografik   ob’yektlar   o’rtasida   bog’lanish   o’rnatishni
informatikada kompyuter grafikasi deb qabul qilingan.
Kopyuterlar grafikasi tashkl topishi 3 guruxga bo’linadi:
1.Rastorli;
2.Vektorli;
3.Froktal.
Rastrli grafika – nuqtalar(piksel) deb bir xil o’lcham va yacheykalarga ega bo’lgan
nuqtalar(piksellar) to’plami orqali tasvirlangan tekis geometric shaklga aytiladi. Bu
shakllarga u yoki bu usulda rang beriladi va bu ranglar fikserlagan zaryadli sonlar
bilan   kodlashtiriladi.   Nuqtaviy   tas’virlarning   asosiy   kamchiligi   ularning
fikserlangan   hajmiga   ega   bo’lib,   ichki   strukturaga   ega   bo’lmasligi   ularni
kattalashtirish   yoki   kichiklashtirilganda   tas’vir   ko’rinishini   buzilishiga   olib
keladi.Vektorli   tasvirlar   deb   –   tuzilishi   jihatidan   murakkabroq   va   har   xil
ko’rinishga   ega   bo’lgan   geometric   ob’yektlar   to’plamiga   aytiladi.   Bunday
ob’yektlarga   misol   sifatida   to’g’ri   to’rt   burchklar,   aylanalar,   kvadratlar,   elipslar,
aval va kesmalar misol bo’la oladi. Vektorli grafikaning harakterli xususiyatlaridan
biri   undagi   har   bir   ob’yekt   uchun   ularning   tashqi   ko’rinishlarini   o’rgartiruvchi
boshqaruvni berilishi hisoblanadi.Fraktal grafika – bu tasvirni chizish yoki bo’yab
jihozlash   emas   balki   uni   matimatik   hisoblashlarga   asoslangan   dasturlar   asosida
yaratish mumkin. Fractal  grafika odatda funksiyalarni grafigini chizishda, fuksiya
va   ob’yektlarni   3   o’lchovli   grafigini   chizishda   va   o’yin   dasturlarini   yaratishda
qo’llaniladi. Fractal grafikada tasvirlar matimatik funksiya va tenglamalar asosida
qurilib   uni   boshqarish   esa   funksiya   va   tenglamalar   qiymatlarini   o’zgartirish
evaziga hosil bo’ladi. Fractal grafikaga barcha dasturlar to’plami(Delphi, C, C++,
Piton,   Java   vahokazo)   hamda   grafik   chizuvchi   matimatik   dasturar   dasturlar
paketi(Mathlab,   Mathcad,   Geometriya   vahokazo)   dasturlar   kiradi.Kompyuter
garafikasida   tasvir   o’lchami   va   ranglar.Kompyuter   grafikasida   ranglar   bilan
ishlashda   ranglar   moduli   tushunchasi   ishlatiladi.   Rasmda   rangli   ma’lumotlar
kodlash usuli yordamida aniqlanadi va bir vaqtda qancha rang ekranda tasvirlanishi
bilan   bog’liq.   Ranglar   uchun   bir   bayt   bilan   ishlatilish,   bir   baytni   ajratish,   ular
kombinatsiyasidan 256 ta har xil ranglarni kodlash imkoniyatini  beradi. Ikki  bayt
esa   65336   ta   har   il   ranglarni   kodlash   imkonini   beradi.Kompyuter   grafikasi   —
grafik   displey   (monitor)   ekranida   tasviriy   informatsiyani   vizuallash
(„ko rinadigan“   qilish).   Tasvirni   qog ozda,   fotoplyonkada,   kinolenta   vaʻ ʻ
boshqalarda   aks   ettirish   usulidan   farqli   ravishda   Kompyuter   grafikasida
kompyuterda hosil qilingan tasvirni darhol o chirib tashlash, unga tuzatish kiritish,	
ʻ istalgan   yo nalishda   toraytirish   yoki   cho zish,   yaqinlashtirish   va   uzoqlashtirish,ʻ ʻ
rakurenn   o zlashtirish,   burish,   harakatlantirish,   rangini   o zgartirish   va   boshqa
ʻ ʻ
amallarni   bajarish   mumkin.   Kitoblarni   bezash,   rasm   va   chizmalarni   tayyorlashda
buyumlarni   loyihalash   va   modellarini   yasashda,   telereklamalar   yaratishda,
televizion   eshittirishlar   „qistirmalari“   (zastavkalari)   ni,   multfilmlarni   yaratishda,
kinofilmlarda qiziqarli kadrlar hosil qilish va boshqa ko p sohalarda qo llaniladi. 	
ʻ ʻ
Kompyuter   grafikasi   –   kompyuter   yordamida   yaratilgan,   asosan,   maxsus   grafik
apparat va dasturiy taminotlar vositasida yaratilgan tasviriy ifoda, ya’ni suratlar va
filmlardir. Bu kompyuter ilmiy olamidagi ulkan va eng so’nggi sohalardan biridir.
Kompyuter   grafikasi   iborasi   1960-   yilda   birinchi   bo’lib   Boeing   kompaniyasi
kompyuter   grafikasi   tadqiqotchilari   Verne   Hudson   va   William   Fetter   tomonidan
kashf   etilgan.   Iboraning   qishqartma   shakli   CG   (Computer   Graphics)   bo’lsada,
ba’zan   uni   CGI   («Computer   Generated   Imaginary»,   ya’ni   kompyuterda   hosil
bo’lgan tasavvur) deb talqin qilinadi.
Kompyuter grafukasining o’z ichiga oladigan asosiy yo’nalishlari: interface design
(interfeys dizayn), sprite graphics (sprayt grafiks), vector graphics (vector grafika),
3D   modeling   (3D   modellash),   shaders   (sheyders),   GPU   design   (GPU   dizayn),
computer   vision   (kompyuter   vision)   va   boshqalar   hisoblanadi.   Uning   asosiy
metodikasi   asosan,   geometriya,   optika   va   fizika   fanlariga   mutloq   bog’liqdir.
Kompyuter   grafikasining   vazifasi   san’at   va   tasviriy   ifodani   foydalanuvchiga
samarali va mazmunli aks ettirish va harakatllanuvchi dunyodan olingan obyektga
ishlov  berishdan  iborat.  Kompyuter   grafikasi   yordamida  kompyuterni   tushunib,  u
bilan   o’zaro   hamkorlikda   hayoliy   tasvirimizni   yaratish   oson   kechadi.   Kompyuter
grafikasi   rivojlanishi   ko’pgina   axborot   vositalariga   sezilarli   darajada   ulkan   ta’sir
ko’rsatdi   va   animatsiya,   film,   reklama,   video   o’yinlar   umumiy   olganda,   grafik
dizayn olamidagi inqilobga sabab bo’ldi.
Umumiy ma’lumot.
Kompyuter   grafikasi   atamasi   juda   keng   ma’noni   –   “kompyuterdagi   yozuv   va
tovushdan   tashqari   deyarli   barcha   narsalarni”   ifodalay   oladi.   Odatda,   kompyuter
grafikasi atamasi bir qancha ma’nolarni ifodalaydi:
tasviriy   ifodaning   kompyuter   tomonidan   namoyish   etish   va   harakatlantirish
(boshqarish);   suratni   yaratish   va   harakatlantirishda   qo’llaniladigan   turli   xil
texnologiyalar;kompyuter   ilmi   sohasiga   kiruvchi   (uni   ichidagi,   mansub)   soha
bo’lib, qaysiki raqamli sintezlash va ko’rilayotgan tarkibiy qismni boshqarishning
usullarini o’rganadi.
Kompyuter grafikasi hozirgi kunda juda keng tarqalgan. Kompyuter tasviri hozirda
televideniyeda, gazetalarda, masalan, ob- havo yangiliklari yoki tibbiy tekshiruv va
jarrohlik   muolajalarining   barcha   turlaridako’ng   ko’lamda   foydalanib   kelinmoqda.
Yaxshi   ishlangan   grafika   murakkab   statistikalarni   tushunish   va   talqin   qilishga qulay   bo’lgan   tarzda   ifodalay   oladi.   Axborot   vositalarida   bunday   grafikalar
gazetalar,   yangiliklar,   hisobotlar   va   boshqa   ko’rgazmali   materiallarda
foydalaniladi.   Hayoliy   narsani   ko’rsatib   berish   uchun   ko’plab   muchli   manbaalar
rivojlantirildi.   Kompyuter   tasavvurni   hosil   qilishni   bir   necha   turlarga   ajratadi:   2
o’lchamli   (2D),   3   o’lchamli   (3D)   va   jonlangan   grafika   (animated   graphics).
Texnologiya rivojlanib borishi bilan 3D kompyuter grafikasi ham keng ommalasha
boshladi,   biroq   2D   kompyuter   grafikasi   haligacha   keng   miqyosda   foydalanilib
kelinmoqda.   Raqamli   sintezlash   va   ko’rilayotgan   tarkibiy   qismni
boshqarish(harakatlantirish)   usullarini   o’rganadigan   kompyuter   ilmi   sohasi
kompyuter   grafikasimi   yuzada   keltirdi.   O’tgan   o’n   yil   mobaynida   axborot
vizualizatsiya   va   3   o’lchamli   hodisalar   (arxetukura,   metrologiya,   meditsina,
biologiya   va   hokazo)   asosi   hisoblangan   maxsus   vizualizatsiyalar   kabi
ixtisoslashgan sohalar keng miqyosda rivojlandi.
К ompyuter grafikasi. 2 va 3 o’lchovli grafika   К ompyuter grafikasi va animasiyasi
tushunchasi.   К ompyuter   grafikasi   o’zoq   yillar   davomida   vujudga   kelib,   1960
yillarda ham  to’laqonli grafik tizimlar mavjud bo’lgan. Hozirgi  kunda kompyuter
grafikasi   ( К G)   va   kompyuter   animasiyasi   ( К A)   atamalaridan   foydalaniladi.
К opyuter   grafikasi   tushunchasi   statik   tasvirlar   bilan   ishlashning   barcha
ko’rinishlari o’z ichiga olsa kompyuter animasiyasi  dinamik o’zgaruvchi tasvirlar
bilan ishlaydi.
К ompyuter   grafikasi   –   EHM   boshqaruvida   grafik   ob’ektlarni   kiritish,   chiqarish,
tasvirlash,   o’zgartirish   va   tahrirlashdir. К ompyuter   animasiyasi   –   ekranda
tasvirlarni “jonlantirish”, kompyuterda dinamik tasvirlar sintezidir.
К ompyuter   grafikasi   –   informatikaning   mahsus   qismi   bo’lib,   dasturiy-apparat
hisoblash  Мухи  2, [07.05.2022 8:09]
Vektorli   tasvirlarning   yana   bir   afzalligi   –   ularning   sifatini   yo’qotmagan   xolda
kattalashtirish   yoki   kichiklashtirish   imkoniyatidir.   Ob’ektlarni   masshtablash
matematik formulalardagi mos koeffisientlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish
orqali amalga oshiriladi.
Shunday qilib rastrli yoki vektorli formatni tanlash tasvir bilan ishlash maqsad va
vazifalaridan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi. Rangni o’zatishning fotografik
aniqligi   talab   etilgshanida   rastrli   formatdan   foydalanish   lozim.   Logotip,   sxemalar
va   chizmalarni   tasvirlashda   vektorli   formatdan   foydalanish   maqsadga   muvofiq.
Shuni   ta’kidlash   lozimki,   rastrli   va   vektorli   tasvirlashda   (matn   ham)   grafika
ekranga yoki chop etish qurilmasiga nuqtalar jamlanmasi sifatida o’zatiladi.
К ompyuter grafikasi bilan ishlovchi dastur sinflari.
Xozirgi ko’nga kelib kompyuter grafikasi va animasiyasi vositalari kirib bormagan
soxani topish qiyin. К ompyuter grafikasi va animasiyasi vositalarini qo’llanish soxasiga ko’ra quyidagi
guruxlarga ajratish mumkin:
·    poligrafiya ishlari uchun mo’’ljallangan kompyuter grafikasi dasturlari;
·    ikki o’lchamli rang tasvir kompyuter grafikasi;
·    taqdimot ishlari uchun mo’’ljallangan dasturlar;
·    ikki o’lchamli animasiya dasturlari;
·    uch o’lchamli animasiya dasturlari;
·    ikki o’lchamli va uch o’lchamli animasiya dasturlari;
  videotasvirlarni   qayta   ishlovchi   komplekslar;   ilmiy   vizuallashtirish   ishlarini
bajaruvchi dasturlar.
К ompyuter   grafikasi   va   animasiyasi   dasturlari   rassom   va   dizaynerlar,   poligrafchi
va   kinematografchilar,   kompyuter   o’yinlari   va   o’qitish   dasturlari   yaratuvchilari,
klipmeyker   va   olimlar,   shuningdek   o’z   faoliyatida   turli   formatdagi   tasvirlardan
foydalanuvchi barcha mutaxassislarda ham katta qiziqish uyg’otadi.
Poligrafiya   ishlari   va   rasm   chizish   uchun   mo’ljallangan   kompyuter   grafikasi
dasturlari   matnni   turli   ko’rinishdagi   illyustrasiyalar   bilan   to’ldirish,   saxifalar
dizaynini   yaratish,   hamda   yuqori   sifatli   poligrafiya   maxsulotlarini   chop   ettirish
imkoniga   egadirlar.   Bunday   dasturlarga   misol   qilib,   tasvirlarni   qayta   ishlash
imkonini   beruvchi   Adobe   Photoshop   rastrli   paketini   keltirish   mumkin.   Bu   va
sho’nga o’xshash paketlar rastrli tasvirlarni taxrirlash va montaj qilish uchun zarur
bo’lgan   vositalardan:   skanerlangan   tasvirlar   rangini   korreksiyalash,   fotosuratlarni
«tekislash»,   maxsus   effektlar   va   maskalardan   foydalanish   imkonini   beradi.
Paketning   so’nggi   versiyalari   tasvirlarning   ko’p   qatlamli   to’zilmasini   qo’llash
vektorli konturlarni yaratish va taxrirlash imkoniyatlariga ham ega. Paket tarkibiga
turli   maskalar,   ko’p   sonli   filtrlardan   tashqri   rang   bilan   ishlash   va   maxsus
effektlarni yaratishga mo’’ljallangan vositalar majmui kiritilgan.
Rastrli   paketlardan   tashqri   poligrafiya   ishlari   uchun   mo’ljallangan   vektorli
kompyuter   grafikasi   dasturlari   ham   mavjud.   Bulardan   Windows   tizimi   uchun
mo’ljallangan Adobe Illustrator va Corel Draw dasturlari haqida aytib o’tish lozim.
Illstrator   illyustrasiyalar   yaratish,   sahifalarning   umumiy   dizaynini   ishlab   chiqish
hamda   tayyor   tasvirni   yuqori   sifatda   chop   etishga   mo’ljallangan.   Paket   ihtiyoriy
shakldagi   simvollar   va   figuralarni   yaratib,   so’ng   ularni   masshtablash,
aylantirish(o’z uqi atrofida) va deformasiyalash imkoniyatlaridan tashqari matn va
ko’p varaqli xujjatlarni qayta ishlash vositalariga ega.
Corel Draw vektorli paketi rasm chizishdan tashqari turli grafiklarni tayyorlash va
rastrli   tasvirlarni   taxrirlash   ishlarini   bajara   oladi.   Bu   dastur   fayllarni   boshqarish,
kompyuter   displeyida   slayd-filmlar   namoyish   etish,   «qo’lda»   chizish   va   tasvir
qatlamlari   bilan   ishlash,   uch   o’lchamli   maxsus   effektlarni   qo’llash,   matnni   qayta
ishlash vositalari bilan ta’minlangan.  Mavzu  Microsoft Excel 2019 dasturi
  Zamonaviy   kompyuterlarning   dasturiy   taminotining   tarkibiy   qismiga   kiruvchi
MICROSOFT   OFFICE   paketidagi   asosiy   vositalardan   biri   jadval   prosessori   deb
ataluvchi EXCEL dasturidir. EXCEL WINDOWS operasion qobig’i boshqaruvida
elektron   jadvallarni   tayyorlash   va   ularga   ishlov   berishga   mo’ljallangan.   Elektron
jadvallar   asosan   iktisodiy   masalalarni   yechishga   mo’ljallangan   bo’lsa-da,   uning
tarkibiga   kiruvchi   vositalar   boshqa   soxaga   tegishli   masalalarni   yechishga   xam,
masalan,   formulalar   bo’yicha   xisoblash   ishlarini   olib   borish,   grafik   va
diagrammalar   ko’rishga   xam   katta   yordam   beradi.   Shuning   uchun   EXCEL
dasturini   o’rganish   muhim   axamiyat   kasb   etadi   va   xar   bir   foydalanuvchidan
EXCEL   bilan   ishlay   olish   kunikmasiga   ega   bo’lish   talab   etiladi.   Inson   uz   ish
faoliyati  davomida ko’pincha biror kerakli  malumot olish uchun bir  xil, zerikarli,
bazida   esa,   murakkab   bo’lgan   ishlarini   bajarishga   majbur   bo’ladi.   MICROSOFT
EXCEL   dasturi   mana   shu   ishlarni   osonlashtirish   va   kizikarli   qilish   maqsadida
ishlab   chiqilgandir.   MICROSOFT   EXCEL   elektron   jadvali   xisoblash   vositasi
sifatida   karalib,   iktisodiy   va   moliyaviy   masalalarni   yechishda   yordam   beribgina
kolmay,   balki   xar   kungi   xarid   qilinadigan   ozik-ovkatlar,   uy-ruzKor   buyumlari
hamda   bankdagi   xisob   raqamlari   xisob-kitobini   olib   borishda   xam   yordam
beruvchi   tayyor   dasturdir.   eXCEL   elektron   jadvalining   asosiy   elementlari
MICROSOFT   EXCEL   dagi   barcha   malumotlar   jadval   Ko’rinishida   namoyon
bo’lib, bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) malum qismiga boshlang’ich
va birlamchi malumotlar kiritiladi. Boshqa qismlari esa xar xil arifmetik amallar va
boshlang’ich   malumotlar   ustida   bajariladigan   turli   amallar   natijalaridan   iborat
bo’lgan axborotlardir. Elektron jadval yacheykalariga uch xil malumotlarni kiritish
mumkin: — matnli; — sonli ifodalar;
— formulalar.   Matnli malumotlar sarlavxa, belgi, izoxlarni uz ichiga oladi. Sonli
ifodalar bevosita jadval ichiga kiritiladigan sonlardir. Formulalar — kiritilgan sonli
qiymatlar   bo’yicha   yangi   qiymatlarni   xisoblaydigan   ifodalardir.   Formulalar   xar
doim   «=»   belgisini   qo’yish   bilan   boshlanadi.   Formula   yacheykaga   kiritilgandan
keyin   shu   formula   asosida   xisoblanadigan   natijalar   yana   shu   yacheykada   xosil
bo’ladi.   Agar   shu   formulada   foydalanilgan   sonlardan   yoki   belgilardan   biri
uzgartirilsa, EXCEL avtomatik ravishda yangi malumotlar bo’yicha xisob ishlarini
bajaradi   va   yangi   natijalar   xosil   qilib   beradi.   EXCELning   asosiy   ishlov   berish
obyekti   xujjatlar   (dokumentlar)   xisoblanadi.   EXCEL   xujjatlari   (dokument lari)
ixtiyoriy   nomlanadigan   va   XLS   kengaytmasiga   ega   bo’lgan  fayllardir.   EXCELda
bunday   fayllar   «Ishchi   kitob»   deb   ataladi.   Uar   bir   Ishchi   kitob   ixtiyoriy   sondagi
elektron jadvallarni o’z ichiga olishi mumkin. Ularning xar biri «ishchi varaq» deb
ataladi.   Uar   bir   ishchi   varaq   o’z   nomiga   ega   bo’ladi.   Ishchi   kitobni   xosil   qilish uchun   MICROSOFT   EXCEL   dasturini   ishga   tushirish   zarur.   Ishchi   kitobning
tarkib elementlaridan biri ishchi  varaq, yani elektron jadval xisoblanadi. Elektron
jadvalning   asosiy   elementlari   esa   yacheyka   va   diapazonlardir.   Yacheyka   —   bu
jadvaldagi   manzili   ko’rsatiladigan   hamda   bir   qator   va   bir   ustun   kesishmasi
oraliKida joylashgan elementdir. Yacheyka kesishmalarida xosil bo’lgan ustun va
qator nomi bilan ifodalanadigan manzili bilan aniqlanadi. Masalan, A — ustun, 4
—   qator   kesishmasida   joylashgan   yacheyka   —   A4   deb   nom   oladi.   Yacheykaga
sonli qiymatlar, matnli axborotlar va formulalarni joylashtirish mumkin. Bir necha
yacheykalardan   tashkil   topgan   gurux   diapazon   deb   ataladi.   Diapazon   manzilini
ko’rsatish   uchun   uni   tashkil   etgan   yacheykalarning   chap   yuqori   va   ung   kuyi
yacheykalar   manzillari   olinib,   ular   ikki   nukta   bilan   ajratilib   yoziladi.   Masalan:
A1:A4   Ishchi   jadvallarni   ko’rib   chiqishda   yoki   yacheykalarni   bichimlashda   ish
olib   borayotgan   diapazonning   manzilini   bilish   shart   emas,   lekin   formulalar   bilan
ishlayotganda bu narsa juda muhimdir.
   MICROSOFT EXCEL dasturini ishga tushirish  MICROSOFT EXCEL dasturini
bir necha usul bilan ishga tushirish mumkin: 1. Ish stoli menyusidan quyidagilarni
bajar
«Pusk»—«Programmi»—«MICROSOFT EXCEL»  ish orqali:
2.  MICROSOFT   EXCEL   da  yozilgan   ixtiyoriy   xujjatni   ochish   yordamida,  bunda
EXCEL dasturi avtomatik ravishda ishga tushiriladi.   MICROSOFT EXCEL ishga
tushirilgandan So’ng ekranda ikkita darcha xosil bo’ladi: 
 
Mavzu:Operasion sistemalar va ularning turlari Amaliy   dasturlarni   ishlab   chiqish   va   ular   bajarilishini   ta’minlaydigan
vositalar   majmuasi.   Operatsion   muhit   operatsion   tizim,   dasturiy   ta’minot,   amaliy
dasturlar   interfeyslari,   tarmoq   xizmatlari,   ma’lumotlar   bazalari   va   dasturlash
tillaridan   iborat.Operatsion   tizimKompyuter   resurslarini   va   ma’lumotlarni
muvofiqlashtiradigan   va   boshqaradigan   dasturiy   ta’minotning   asosiy   qismi   yoki,
dasturlarning   bajarilishini   boshqaradigan   va   tizimning   resurslarini   taqsimlash,
rejalashtirish,   kirish-chiqishni   va   ma’lumotlarni   boshqararish   kabi   vazifalarni
ta’minlaydigan   dasturiy   vosita.   Garchand   operatsion   tizimlar   ko‘proq   dasturiy
bo‘lsalar   ham,   biroq,   qisman   apparat   vositalari   qo‘llanishi   ham   mumkin.
Operatsion   tizimlarning   asosiy   vazifalariga:   fayl   tizimini   boshqarish   (yozish,
o‘zgartish,   fayllardan   nusxa   ko‘chirish,   erkin   foydalanishni   nazorat   qilish);
dasturlar   bajarilishini   boshqarish   (protsessor   vaqtini   taqsimlash,   dasturlarni
diskdan tezkor xotiraga yuklash, yashirin xavfli ta’sirni tutib olish va h.q.); xotirani
boshqarish   (keshlash,   taqsimlash,   ma’lumotlar   butligi   nazorati   va   h.k.);
foydalanuvchi   bilan   muloqot   (klaviaturadan,   sichqonchadan   buyruqlarni   o‘qish,
axborotni  ekranga, printerga chiqarish va h.k.) kiradi. Bundan tashqari  operatsion
tizimlar,   kompyuterlarni   turli   rusumdagi   tarmoqlardan   –   mahalliy   tarmoqlardan
global   koorporativ   tarmoqlargacha,   shu   jumladan,   Internet   tarog‘idan   erkin
foydalanishni   boshqaradi.   Operatsion   tizimga   misollar   -   MS-DOS,   Linux,   UNIX,
Windows,   Solaris   va   boshqalar.   Keling   ularning   ayrimlariga   qisqacha   to’xtalib
o’tsak:   MS-DOS   operatsion   (amaliy)   tizimi.   Microsoft   korporatsiyasi   tomonidan
taklif   qilingan   operatsion   tizim.   MS-DOS   ning   birinchi   rusumi   1981   yilda   paydo
bo‘lgan.   Avvalambor,   Microsoft   kompaniyasi   tomonidan   IBM   uchun   ishlab
chiqilgan   MS-DOS,   IBM   -   uyg‘un   kompyuterlar   uchun   standart   operatsion
tizimdir.   MS-DOS   16-xonali   operatsion   tizimi   bo‘lib,   u   ko‘pfoydalanuvchili   va
ko‘pmasalali maromlarni qo‘llab-quvvatlay olmaydi. Operatsion tizimning muhim
xususiyatlaridan biri mutaxassis bo‘lmagan foydalanuvchilarga amaliy jarayonlarni
bajarishning   qulay   shakllarini   taqdim   qilsa,   mutaxassislarga   dasturiy   ta’minotni
ishlash   uchun   yaxshi   asos   taqdim   qiladi.   MS-DOS   kataloglar   shajarasini   tashkil
qiladi, taraqqiy etgan  buyruqlar  tiliga ega. MS-DOS amaliy jarayonlar, fayllar  va
tashqi qurilmalar bilan samarali ishlay oladi. 
Linux operatsion (amaliy) tizimi. O‘zagi Unix operatsion tizimi asosida ishlangan,
tarmoq   operatsion   tizimi.   Linux   ilk   bor   1991yili   LiniusTorvalds   tomonidan
chiqarilgan.   Linuxning   muhim   xususiyatlaridan   biri   –   u   bepul   dasturiy   ta’minot
Fondi   doirasida,   GNU   oshkora   litsenziyasiga   ko‘ra   bepul   tarqatiladi.   Asosan,
Internetda va intratarmoqlarda serverlar yaratish uchun qo‘llanadi. 
UNIX operatsion (amaliy) tizimi. Bell laboratoriyasi tomonidan yaratilgan tarmoq
operatsion tizimi. Ilk bor UNIX operatsion tizimi Bell Laboratory tomonidan 1969 yili taklif qilingan, azaldan tarmoqlarda ishlatish uchun mo‘ljallangan edi. Hozirgi
kunda   UNIX,   Si   tilida   yozilgan   ko‘pfoydalanuvchili   va   ko‘pmasalali   operatsion
tizim. Tizimning bosh tarkibiy qismi bo‘lib mikroo‘zak hisoblanadi. Uning ichiga
tarmoqlararo   uzatishni   boshqarish   bayonnomasini/   bajaruvchi   modul
joylashtirilgan.   UNIX   operatsion   tizimi   bir   qancha   ijobiy   xislatlarga   ega,   ulardan
birinchi   navbatda   quyidagilarni   ko‘rsatish   zarur:   amaliy   dasturlarni   bir   turdagi
kompyuterdan   boshqa   turdagisiga   ko‘chirib   o‘tkaza   olish;   ma’lumotlarni   tarqoq
ishlovini   bajarish   imkonini   beradigan   tarmoq   xizmatlarining   keng   yig‘masi;   bir
vaqtning o‘zida turli xildagi fayl majmualarining mavjud bo‘lishi; yuz berayotgan
ishlov   jarayonlarini   foydalanuvchilar   tomonidan   rejalash   imkoni;   RISC
protsessorlari   bilan   yaxshi   uyg‘unlashuvi   xar   xil   ishlab   chiqaruvchilar   tomonidan
taqdim   qilingan   mahsulotlarni   oson   ishlatish   rivojlanish   va   kengayish   uchun
ochiqlik   UNIX   superkompyuterlari,   ishchi-stansiyalar   va   maxsus   shaxsiy
kompyuterlarda keng ishlatiladi.
UNIXWare   operatsion   (amaliy)   tizimi.   UNIX   operatsion   tizimining   Novell
korporatsiyasi   tomonidan   ishlabchiqilgan   rusumi.   UNIXWare   tizimi   birinchi
navbatda   NetWare   tarmoqlarida   ishlatish   uchun   yaratilgan.   Shu   bilan   birga,   bu
operatsion   tizimining   muhitida   hududiy   tarmoqlarning   bayonnomalari   ham
bajariladi. UNIXWare oddiy grafik interfeysga ega. Bu 32-xonali tizim «ish stoli»
deb   ataluvchi   muhitda   ishlaydi.   UNIXWare   ko‘pmasalali,   ko‘pfoydalanuvchili,
ko‘poqimli tizimdir.
Solaris   operatsion   (amaliy)   tizimi.   SUN   Microsystems   korporatsiyasi   tomonidan
taklif   qilingan   UNIX   operatsion   tizimining   rusumi.   Solaris   simmetrik
multiprotsessorli   ishlovbajaradi,   tasvirlar   bilan   ishlash   vositalariga   ega,
ma’lumotlar   xavfsizligini   ta’minlaydi.   Tizim   Internet   tarmog‘i,   elektron   pochta,
shu jumladan, nutqiy pochta, faksimil aloqa bilan o‘zaro ishlay oladi. Yuqori unum
va masshtablanuvchilik xususiyatlariga ega.
Windows   operatsion   (amaliy)   tizimi.   Microsoft   korporatsiyasi   tomonidan   shaxsiy
kompyuterlar   uchun   taklif   qilingan   operatsion   tizimlar   oilasi.   Windows   tizimi
ko‘pmasalali va ko‘poqimli bo‘lib, qulay grafik interfeys bilan tavsiflanadi, virtual
xotiraning   boshqaruvini   taqdim   qiladi   va   ko‘pgina   tashqi   qurilmalarni   qo‘llab-
quvvatlaydi.   Windowsni   ishlatib,   foydalanuvchi   birdaniga   bir   necha   amaliy
jarayonlar bilan samarali
ishlash   imkoniyatiga   egabo‘ladi.   Dunyoda   90%   ga   yaqin   kompyuterlar
Windowsoperatsion tizimi boshqaruvida ishlaydi.
Windows   95   operatsion   (amaliy)   tizimi.   Windows   95   aloqa   va   muloqot   uchun
ishlab   chiqilgan   birinchi   operatsion   tizimdir.   Ilk   bor   1995   yilning   24   avgustida chiqarilgan   Microsoft   korporatsiyasining   operatsion   tizimi,   amaliy   tizimi.
Windows  95  o‘zining  imkoniyatlariga   ko‘ra  o‘zidan  avvalgi   Windows   operatsion
tizimi,   amaliy   tizimini   ancha   ortda   qoldirgan.   Foydalanuvchining   yangi
interfeysiga   qo‘shimcha   ravishda,   Windows   95   o‘z   ichiga   ko‘pgina   muhim
angitdan kiritilgan funksiyalarga ega. U, 32-xonali qo‘llanmalarni quvvatlaydi, bu
esa,   maxsus   shu   operatsion   tizim   uchun   yaratilgan   qo‘llanmalar   yanada   tezroq
ishlashini   anglatadi.   Shu   bilan   birga,   Windows   95,   Windows   va   DOSning   eski
qo‘llanmalarini bajara oladi. Windows 95da, DOSdagi asosiy xotira 640K va fayl
nomining   uzunligi   8   belgi   bo‘lishi   kerakligi   kabi   cheklovlar   bekor   qilingan.
Windows   98   operatsion   (amaliy)   tizim.   Azalda,   bu   operatsion   tizimni   Memphis,
so‘ngra   Windows   97   deb   ataldi,   ammo   Microsoft   kompaniyasi,   operatsion   tizim
muddatida,   1997   yilda   tayyor   bo‘lmaganligi   sababli,   uning   nomini   o‘zgartirishga
majbur bo‘lgan. Windows98 ko‘pgina yangi texnologiyalarni quvvatlash imkonini
beradi, shu jumladan, FAT32, AGP, MMX, USB, DVD va ACPI texnologiyalarni
ham.   Uning   eng   sezilarli   xossasi   bo‘lib,   veb-   brauzer   (Internet   Explorer)ni
operatsion   tizim   bilan   uyg‘unlashtiruvchi,   «Faol   ish   stoli»   (Active   Desktop)
tushunchasi bo‘ladi.
Windows 2000 operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft Windows operatsion tizimlari
safidagi   mahsulot,   Windows   NT   operatsion   tizimi,   amaliy   tizimining
takomillashtirilgan rusumi. Windows 2000ni ko‘pincha W2K shaklida belgilanadi.
Windows 2000 operatsion tizimi, amaliy tizimining to‘rt rusumi bor:
Professional   –   stoldagi   va   mobil   tizimlar   uchun   operatsion   tizim.   Qo‘llanmalarni
ishlatish,   Internet   bilan   ulanish,   fayllar,   printerlar   va   tarmoq   resurslaridan   erkin
foydalanish uchun ishlatiladi.
Server – veb-server sifatida ham, mahalliy tarmoq serveri sifatida ham ishlatiladi.
Advanced   Server   –   biznes-qo‘llanmalar   va   elektron   tijorat   uchun   ishlatiladi.
Windows   2000   Server   standart   rusumidan   yuqori   masshtablanuvchanlik   va   erkin
foydalanish qulayligi bilan ajralib turadi.
Datacenter   Server   –   yuqori   tezlikda   ishlaydigan,   katta   hajmdagi   ma’lumotlarga
ishlov   berish   talab   qilinadigan   kompyuter   tarmoqlarida   foydalanish   uchun
yaratilgan.
Windows   CE   operatsion   (amaliy)   tizimi.   Microsoft   Windows   operatsion   tizimi,
amaliy   tizimining   mobil   PDA   (personal   digital   assistants)ga   o‘xshash
kompyuterlar   uchun,   qisqartirilgan   rusumi,   Windows   CEning   grafik   interfeysi
Windows 95ga o‘xshash. Windows   NT   operatsion   (amaliy)   tizimi.   Windows   New   Technology   (Windows
ning yangi texnologiyasi) 32-bitli operatsion tizim bo‘lib, Microsoft korporatsiyasi
tomonidan   Windows   95   va   MS-DOSlarning   o‘rniga   taklif   qilingan.   Windows
NTning   auditoriyasi,   kuchli   operatsion   tizimga   talabi   bo‘lgan,
foydalanuvchilarning   eng   qiziquvchan   10%   qismidir.   Windows   NT   ning   ikki
rusumi mavjud: Windows NT Server, tarmoqlarda server sifatida ishlash uchun va
Windows NT Workstation alohida yoki mijoz ish stansiyalari uchun ishlangan.
Windows XP operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan 2001
yilda   taqdim   qilingan   operatsion   tizim.   Microsoft,   Windows   XPni   Windows   95
chiqarilgandan buyon eng muhim dasturiy
mahsulot   deb   atadi.   Windows   XP,   Windows   2000ning   o‘zagida   qurilgan   bo‘lib,
yangi tashqi  ifodaga va grafik interfeysga ega. Windowsning avvalgi rusumlariga
nisbatan o‘zaro yuqori barqarorlik va ishonchlilikni mujassamlashtirgan. Windows
XPning   ikki   rusumi   mavjud:   Home   va   Professional.   Microsoft   har   ikkala
rusumning   mobilligiga   katta   e’tibor   qaratdi,   shu   jumladan,   qo‘shdi.   Simsiz
tarmoqlarga ulanish uchun “plug- and-play” vositasini ham, Windows Xpda «XP»
«eXPerience»ni anglatadi.
                       
Mavzu: Kompyuter arxitekturasini o’rganish Super   kompyuterlar,   katta   kompyuterlar,   mini   kompyuterlar,   shaxsiy
kompyuterlar,   sistema   blok,   mikroprotsessor,   tezkor   xotira,   doimiy   xotira,   kesh
xotira,   videoxotira,   shinalar,   tashqi   xotira,   qattiq   disk,   videoadapter,   klaviatura,
matritsali   printerlar,   oqimli   printerlar,   skanerlar,   monipulyatorlar   Zamonaviy
kompyuterlarning asosiy tavsiflari.Kompyuter – inglizcha soz bolib, u hisoblovchi
demakdir.   U   hozirda   faqat   hisoblovchi   bolmasdan,   matnlar,   tovush,   video   va
boshqa   ma’lumotlar   ustida   ham   amallar   bajaradi.   Uning   asosiy   vazifasi   turli
ma’lumotlarni   qayta   ishlashdan   iboratdir.   Avallo   shuni   aytish   lozimki,
kopchilikning   tushunchasida   goyoki   biz   kundalikda   foydalanadigan   faqat   shaxsiy
kompyuter bor, xolos. Bunga, albatta, sabablar kop. Shulardan biri hozirgi zamon
shaxsiy   kompyuterlari,   ilgargi   universal   deb   hisoblangan   kompyuterlardan   tezligi
va xotira  hajmi  jihatidan ancha  oshib ketganligida  bolsa,  ikkinchi  tomondan, kop
masalalarni   yechish   uchun   bu   kompyuterlar   foydalanuvchilarni
qanoatlantirishidadir.   Kompyuterlarning   amalda   turli   xillari   mavjud:   raqamli,
analogli   (uzluksiz),   raqamli   –   analogli,   maxsuslashtirilgan.   Ammo,   raqamli
kompyuterlar   foydalanilishi,   bajaradigan   amallarning   universalligi,   hisoblash
amallarining   aniqligi   va   boshqa   korsatkichlari   yuqori   bolgani   uchun   ular   koproq
foydalanilmoqda.   Amalda   esa   hozir   rivojlangan   mamlakatda   kompyuterlarning
besh guruhi keng qollanilmoqda.Kompyuterlarni  xotirasining hajmi, bir sekundda
bajaradigan   amallar   tezligi,   ma’lumotlarning   razryad   torida   (yacheykalarda)
tasvirlanishiga   qarab   besh   guruhga   bolish   mumkin:super   kompyuterlar   (Super
Computer);katta   kompyuterlar   (Manframe   Computer);mini   kompyuterlar
(Minicomputer);shaxsiy   kompyuterlar   (PC   -   Personal   Computer);bloknot
kompyuterlar (Notebook).
          Super   kompyuterlar   –   juda   katta   tezlikni   talab   qiladigan   va   kata   hajmdagi
masalalarni   yechish   uchun   moljallangan   boladi.   Bunday   masalalar   sifatida   ob   –
havoning global prognoziga oid masalalarni, uch olchovli fazoda turli oqimlarning
kechishini   organish   masalalari,   global   informatsion   tizimlar   va   h.z.   keltirish
mumkin.   Bu   kompyuterlar   bir   sekundda   10   trilliardlab   amal   bajaradi.   Super
kompyuterlarning   ma’lum   yonalish   masalalarini   yechishga   qaratilgan   turlari   ham
mavjud.Katta   kompyuterlar   –   fan   va   texnikaning   turli   sohalariga   oid   masalalarni
yechishga   moljallangan.   Ularning   amal   bajarish   tezligi   va   xotira   hajmi   super
kompyuterlarnikiga qaraganda bir – ikki pogona past.Mini kompyuterlar hajmi va
bajaradigan   amallar   tezligi   jihatidan   katta   kompyuterlardan   kamida   bir   pogona
pastdir. Shuni aytish joizki, ularning olchamlari tobora ixchamlashib, hatto shaxsiy
kompyuterdek   kichik   joyni   egallaydiganlari   yaratilmoqda.   Bu   kompyuterlar
avvallari   asosan   harbiy   maqsadlar   uchun   ishlatilgan   va   maxfiy
hisoblangan.Shaxsiy   kompyuterlar   hozirda   korxonalar,   muassasalar,   oily   oquv
yurtlarida   keng   tarqalgan   bolib,   ularning   aksariyati   IBM   rusumiga   mos kompyuterlardir.IBM   rusumiga   mos   kompyuterlar   deganda,   ularning   turli
kompaniyalar   ishlab   chiqarishiga   qaramay,   ham   texnik,   ham   dasturiy   ta’minoti
mosligi,   ya’ni   bir   –   biriga   togri   kelishi   nazarda   tutiladi.Noutbuk   kompyuterlar.
Ularning hajmi ancha ixcham bolib, ammo bajaradigan amallar soni, xotira hajmi
shaxsiy   kompyuterlar   darajasiga   kotarilib   bormoqda.   Ularning   qulaylik
tomonlaridan   biri   ham   elektr   energiyasidan   va   ichiga   ornatilgan   batareyalardan
ham uzluksiz (batareyani har safar almashtirmasdan) ishlash mumkinligidir. Bunda
batareya quvvati energiyaga ulanishi bilan ozi zaryad ola boshlaydi va u batareya
bir   necha   yillarga   moljallangan   boladi.Hozirda   noutbuk   kompyuterlaridan   ham
ixcham chontak kompyuterlari ishlab chiqilmoqda.
           Kompyuterning ishlash printsipi va tashkil etuvchilari.Kompyuterning ishlash
printsipini   birinchi   ingliz   olimi   Charliz   Bebich   va   uning   goyasining
mukammalshgan   korinishini   Djon   Fon   Neyman   taklif   qilgan.   Uning   printsipi
dastur   asosida   boshqariladigan   avtomatik   ravishda   ketma   –   ket   ishlash   goyasidan
iborat. Hozirda kop rusumli kompyuterlar shu goya asosida ishlaydi. Lekin keyingi
paytlarda   kop   protsessorli   kompyuterlar,   ya’ni   bir   vaqtda   dasturning   bolaklarini
ketma – ket emas, parallel bajaradigan kompyuterlar ham yaratilganligini korsatib
otish joizdir. Shunday qilib, kompyuter avvaldan tuzilgan dastur asosida ishlaydi.
Oz   navbatida,   dastur   qoyilgan   masalani   kompyuterda   yechish   uchun   qandaydir
dasturlash   tilida   yozilgan   buyruqlar   (operatorlar)   ketma   –ketligidir.   Dasturlash
tilida   tuzilgan   dasturlar   maxsus   tarjimon   dasturlar   yordamida   kompyuterlar   tiliga
otkaziladi.   Kompyuter   tili   0   va   1   lardan   tashkil   topgan,   ma’lum   qoidalar   asosida
yoziladigan ketma – ketliklardan iborat. Fon Neyman printsipi boyicha avtomatik
ravishda  bajariladigan dastur  avval kompyuterning xotirasiga yuklanadi. Xotirada
turgan   dastur   asosida   dasturni   tashkil   etuvchi   har   bir   operator   ishni   ketma   –   ket
bajaradi.Boshqaruv qurilmasi deb ataluvchi maxsus qurilma hozir qanday operator
bajarilishi   va   undan   keyin   qaysi   operator   bajarilishi   ustidan   nazorat   ornatadi   va
uning   bajarilishini   ta’minlaydi.   Amal   esa   protsessor   deb   ataluvchi   qurilmada
bajariladi.   Dastur   ishlash   natijasi   togridan   –   togri   ekranda   yoki   tashqi   qurilma
(chop   qiluvchi   mexanizm,   grafik   chizuvchi   qurilma,   video   qurilma   va   boshqalar)
deb   ataluvchi   qurilmada   ko`rilishi   mumkin.   Odatda   kompyuterlar   ikki   qismdan:
Hardware   (kompyuterni   tashkil   etuvchilari   –   kompyuterning   qattiq   qismlari)   va
Software (kompyuterning dastur ta’minoti – kompyuterning yumshoq qismlaridan)
tashkil   topgan   deyildi.Shaxsiy   kompyuterning   tuzilishi   Birinchi   shaxsiy
kompyuterlar   otgan   asrning   70-nchi   yillarining   ortalarida   paydo   bolgan.   Bular
“Altair   8800”,   “TRS-80   PC”,   “PET   PC”   va   “Apple”   lardir.   Mashhur   Microsoft
firmasining yaratuvchisi va boshligi bolgan Bill Geyts “Altair” shaxsiy kompyuter
(ShK)   uchun   birinchi   bolib   BASIC   tilining   interpretatorini   yaratdi.   Natijada   bu
kompyuterlar,   avval   faqat   oyinlar   uchun   moljallangan   edi.   Shu   bilan   birga foydalanuvchilar tomonidan biznesda va murakkab bolmagan muhandislik hisob –
kitoblarida ham ishlatib kelingan. 1981 yilda IBM firmasi oziga xos ShK variantini
yaratdi   va   u   IBM   PC   deb   nom   oldi.   Bu   kompyuter   juda   kop   ishlab   chiqarila
boshladi   va   jahonda   ShK   larning   standartiga   aylandi.Shaxsiy   kompyuterlar
quyidagi   qurilmalardan   tashkil   topgan:sistema
bloki;monitor;klaviatura;«sichqoncha»;tashqi qurilmalar.Sistema bloki
      Sistema   bloki   –   ShK   asosini   tashkil   etuvchi   qismi   hisoblanib,   unda
kompyuterning asosiy qismlar joylashgan boladi. Sistema bloki ichida joylashgan
qurilmalar   ichki   qurilma,   unga   tashqi   tomonidan   ulanadigan   qurilmalar   tashqi
qurilmalar deyiladi. Tashqi qoshimcha qurilmalar ma’lumotni kiritish va chiqarish
uchun  xizmat   qiladi.Sistema   bloki   tashqi   korinishlari   odatda   yassi   (desktop)   yoki
minora   (town)   korinishlarda   ishlab   chiqariladi.   Minora   korinishidagilari   har   xil
olchamlarda   bolishi   mumkin:   katta   olchamli   (BigTower),   orta   olchamli
(MidiTower),   kichik   olchamli   (MiniTower).   Yassi   korinishdagilari   esa   ikki
formatda boladi: yupqa (Full-AT) va juda yupqa (Baby-AT).Kompyuterning asosiy
qismlari sistema blokida joylashgan bolib, ular quyidagilar: tezkor xotira (RAM –
Random   Access   Memory),   mikroprotsessor,   qurilmalar   nazoratchilari   (elektron
sxemalar, elektr manbai bilan ta’minlash bloki, kontrolerlar, adapterlar), yumshoq
disk   qurilmasi   (FDD   –   Floppy   Disk   Driver),   qattiq   disk   qurilmasi   (HDD   –   Hart
Disk   Driver),   faqat   oqish   uchun   moljallangan   lazer   disk   qurilmasi   (CD   ROM   –
Compact   Disk   Read   Only   Memory),   shinalar,   modem,   sistema   platasi   va   boshqa
qurilmalar.   Sistema   blokiga   uning   parallel   (LPT)   va   ketma   –   ket   (COM)   portlari
orqali   koplab   tashqi   qurilmalarni   ulash   mumkin.   Sistema   blokining   umumiy
korinishi 2.1 – rasmda keltirilgan.
      Sistema   platasi   Sistema   blokidagi   asosiy   elektron   sxemalar   sistema   platasida
joylashgan   boladi   (mother   board).   Unda   BIOS,   mikroprotsessor,   tezkor   xotira,
doimiy xotira, kesh xotira, shinalar, taktik generator joylashgan. Bundan tashqari,
unda   ba’zi   bir   qurilmalar   ishini   boshqaruvchi   elektron   sxemalar,   klaviatura,   disk
qurilmalari   adapteri   ham   joylashgan   boladi.   Hozirda   shinalarning   PCI/ISA   turi
keng
ishlatilmoqda. Bunday shinalarning ma’lumot ayirboshlashi tezligi yuqori bolib, u
orqali kompyuterga kop tashqi qurilmalarni ulash mumkin.Kompyuterda kiritish –
chiqarish   portlari   mavjud   bolib,   ular   sistema   blokining   orqa   qismida   joylashgan
slot   deb   ataluvchi   joylar   orqali   printer,   «sichqonch»,   klaviatura   va   boshqa
qurilmalar   ulanishi   uchun   xizmat   qiladi.   Kiritish   –   chiqarish   portlari   parallel   va
ketma – ket boladi va ular mos ravishda LPT 1 – LPT 4 va COM 1 – COM 3 deb
belgilanadi.   Odatda   LPT   portga   printer   va   COM   portga   faks   –   modem,
“sichqoncha” va boshqa qurilmalar ulanadi.Shunday qilib sistema platasi ShK ning asosiy   platasi   bolib,   unda  quyidagilar   joylashgan:protsessor   –   asosiy   mikrosxema
bolib,   matematik   va   mantiqiy   operatsiyalarni   (amallarni)   bajaradi;   chipset
(mikroprotsessorli   komplekt)   –   mikrosxemalar   majmuyi   bolib,   ShK   ning   ichki
qurilmalarining   ishini   boshqaradi   va   sistema   blokining   asosiy   funktsional
imkoniyatlarini   aniqlaydi;  shinalar   – qurilmalarni   boglovchi  simlar   bolib, ulardan
kompyuterning   ichki   qurilmalari   orasidagi   berilganlarni   ayriboshlovchi   signallar
otadi;tezkor   xotira   qurilmasi   –   mikrosxemalar   majmuyi   bolib,   ma’lumotlarni
vaqtincha  saqlash  uchun  moljallangan;   doimiy  xotira  qurilmasi  –  uzoq vaqtgacha
ma’lumotni   ozida   saqlovchi   mikrosxema;   slot   –   qoshimcha   qurilmalarni   ulash
qurilmasi.   Protsessor Protsessor – bu kompyuterning asosiy mikrosxemasidir yoki
boshqacha   aytganda   kompyuterning   “miyasi”.   U   xotirada   joylashgan   dasturiy
kodlarni   bajarishni   va   barcha   qurilmalar   ishini   boshqaradi.   Uning   ishni   bajarish
tezligi kompyuterning tezligini anqlaydi. Protsessor maxsus yacheykalardan tashkil
topgan   bolib,   ular   registrlar   deb   ataladi.   Shu   registrlarda   buyruqlar   joylashgan
bolib,   protsessor   tomonidan   boshqariladi.   Protsessorning   ishi   shundan   iboratki
xotiradan   ma’lum   bir   buyruqlar   ketma   –   ketligi   va   ma’lumotlarni   tanlanib
bajariladi.ShK larda albatta, markaziy protsessor (Central Processing Unit - CPU )
bolishi  shart. U barcha asosiy  operatsiyalarni  (amallarni)  bajaradi. Kopincha ShK
qoshimcha   soprotsessorlardan   tuzilgan   bolib,   ular   ma’lum   bir   maxsus
funktsiyalarni   effektiv   bajarish   uchun   moljallangan   boladi.   Masalan,   matematik
soprotsessor   raqamli   berilganlarni   qayta   ishlaydi,   grafik   soprotsessorlar   grafik
tasvirlarni qayta ishlaydi va h.z.
Mikroprotsessor   Mikroprotsessor   kompyuterning   amal   bajaradigan   qismi   bolib,   u
ma’lumotlarni   berilgan   dastur   asosida   qayta   ishlaydi.   Birinchi   mikroprotsessorlar
1971   yilda   amerikaning   Intel   firmasi   tomonidan   ishlab   chiqilgan.Mikroprotsessor
asosan   arifmetik   -   mantiqiy   va   boshqarish   qurilmalaridan   tashkil   topgan.
Mikroprotsessor   140   tacha   turli   arifmetik   va   mantiqiy   amallarni   bajaradi.
Arifmetik   –   mantiqiy   qurilma   boshqaruv   qurilmasi   boshqaruvida   protsessorga
kelayongan berliganlarni arifmetik va mantiqiy korinishga aylantiradi.
Mavzu:Mikroprosessorlar. Mikroprotsessor (MP) shaxsiy kompyuter (SHK)ning markaziy bloki bo’lib,
u mashinaning barcha bloklari ishini boshqarish hamda axborot ustida arifmetik va
mantiqiy   amallarni   bajarish   uchun   mo’ljallangan.   Mikroprotsessor   tarkibiga
quyidagi   qurilmalar   kiradi.   Boshqarish   qurilmasi   (BQ):   mashinani   hamma
bloklariga   kerakli   vaqtda   aniq   boshqarish   signallarini   shakllantiradi   va   uzatadi
(boshqaruvchi impulslarni), bu signallar bajarilayotgan amal xususiyati va oldingi
amallar   natijalari   bilan   belgilanadi;   bajarilayotgan   amal   ishlatadigan   xotira
yacheykalari   adreslarini   shakllantiradi   va   bu   adreslarni   EHM   ni   mos   bloklariga
uzatadi;   boshqarish   qurilmasi   impulslarning   tayanchli   ketma-ketligini   taktli
impulslar   generatoridan   oladi.   Arifmetik-mantiqny   qurilma   (AMK)   —   sonli   va
belgili   axborot   ustida   barcha   arifmetik   va   mantiqiy   amallarni   bajarish   uchun
mo’ljallangan   (SHK   larning  ba’zi   modellarida   amallarni   bajarilishini   tezlashtirish
uchun   qo’shimcha   matematik   soprocessor   ulanadi).   Mikroprotsessorli   xotira
(MPX)   —   mashina   ishlashining   eng   yaqin   taktlaridagi   hisoblashlarda   bevosita
ishlatiladigan axborotni qisqa vaqt saqlash, yozish va uzatish uchun mo’ljallangan;
MPX   registrlar   asosida   quriladi   va   mashinaning   yuqori   tezkorligini   ta’minlash
uchun   ishlatiladi,   negaki   asosiy   xotira   (AX)   tez   ishlovchi   mikroprotsessorning
samarali   ishlashi   uchun   kerak   bo’lgan   ma’lumotni   yozish,   qidirish   va   o’qish
tezligini   har   doim   ham   ta’minlayvermaydi.   Registrlar   —   turli   xil   uzunlikdagi
xotiraning   tez   ishlovchi   yacheykalari   (1   bayt   standart   uzunlikka   ega   bo’lgan   va
tezkorligi nisbatan pastroq Mikroprotsessorning interfeysli tizimi SHKning boshqa
qurilmalari bilan ulash va aloqa qilish uchun mo’ljallangan, u o’z ichiga MPning
ichki   interfeysi,   buferli   eslab   qolish   registrlari   va   kiritish-chiqarish   portlarini
(KCHP),   boshqarish   sxemalari   va   tizimli   shinani   oladi.   Interfeys   (interface)   —
kompyuter   qurilmalarini   o’zaro   moslash   va   aloqa   qurilmalari   to’plami   bo’lib,
ularning   o’zaro   samarali   ishlashini   ta’minlaydi.Kiritish-chiqarish   porti   (I/O   port)
—   ulash   texnik   aviyurasi   bo’lib,   mikroprotsessorga   boshqa   qurilmalarni   ulash
imkonini beradi.
Mavzu:CD va CD-R kompakt disklariga  fayllar ko’chirish. NERO   sistemasi Nero   kompyuteringiz   funktsiyalarini   boshqarish   uchun   eng   yaxshi
vositalardan   biridir.Nero-dan   foydalanish   Smart-ni   ishga   tushirish   oynasini   ishga
tushirish,   biz   ushbu   dastur   komponentlarining   barcha   tarkibiy   qismlaridan
foydalanish imkoniyatiga ega bo'lamiz. Bu erda biz DVD yoki CD diskini yaratish,
audio   va   boshqalarni   yozish   yoki   o'zgartirish   kerak,   bu   boshlang'ich   oynadir   -
yangi   qo'llab-quvvatlash   uchun   katta   yordam.   Nero   vositalarining   ismini   yodlab
etmaslik va ularning har biri kerakli vazifani tanlash uchun mo'ljallangan. Keyingi
shunchaki ko'rsatmalarga amal qilish kerak. Faqat ba'zi vositalarni ko'rib chiqing:
Nero   to'lqin   muharriri   -   audio   fayllar   bilan   ishlash.   Ushbu   vositani   ishlatish   Siz
o'rnatilgan   noutbuk   yoki   kompyuteringizga   ulangan   mikrofon   yordamida   ovoz
yoki musiqani yozishingiz mumkin. Dastur oynasini boshqarish, biz ish maydonini
ko'ramiz.   Agar   fayl   u   erga   siljish   kerak   bo'lsa,   unda   biz   uning   Gologramma
vaqtinchalik to'g'ri chiziqqa nisbatan ko'ramiz. Istalgan hududni  ajratib ko'rsatish,
oddiy   to'qima   segmenti   bilan   ishlayotganingizdek,   uni   boshqa   operatsiyalarni,
kesish,  yopishtirish,  yopishtirish,  yopishtirish,  yopishtirish  yoki   bajarish  mumkin.
Barcha   kerakli   operatsiyalar   yorliqlarda:   asboblar,   effektlar   va   yaxshilanish.
Quyida pleerga o'xshash tugmachalar, tovushni qayta tinglash, o'ynash va to'xtatish
uchun. Ovozni aralashtirish uchun Nero alohida vosita - Nero Sountrax-ni taqdim
etadi. Siz dasturlar ro'yxatidan yoki buyruqni tanlash orqali kirishingiz mumkin -
audio   CD-ni   aralashtirishingiz   mumkin.   Agar   siz   yangi   diskni   yozib   olishingiz
kerak   bo'lsa,   unda   siz   tegishli   dasturni   tanlashingiz   kerak.   Biz   buni   Ner   Express
vositasi  misolida tasvirlaymiz. Avval siz disk turini tanlashingiz kerak. Keyin siz
yozmoqchi   bo'lgan   fayllarni   sudrab   boradigan   oynani   ko'rasiz.   Pastki   qismida
qancha   pul   to'ldirilganligini   ko'rsatadi.   Yashil   bo'lish   juda   muhim.   Agar   u   sariq
yoki yomon bo'lsa - qizil - bu fayllar juda ko'p va ular diskka mos kelmaydi. Keyin
sizga   bir   nechta   sozlamalar   mavjud   bo'ladi.   Masalan,   yozishni   tezlashtirish.
Maksimal   tezlikni   ishlatmaslik   yaxshiroqdir,   chunki   ehtimol   siz   diskni   buzasiz.
Masalan, agar diskning tezligi 32x bo'lsa, unda 16X ni tanlang. Ushbu parametrni
chap tomonda o'rnating. Haqiqiy disk yozishdan oldin, siz haqiqiy disk yozishdan
oldin   funktsiyadan   foydalaning.   Shunday   qilib,   siz   ushbu   fayllar   yozilishini
tekshirasiz.   Bu   ortiqcha   diskni   saqlab   qolish   va   buzmaslik   yordam   beradi.
Funktsiya   -   Ma'lumotlarning   "tekshirish"   loyihangizni   tekshirish   uchun   kerak.
Barcha   parametrlarni   ko'rsatish,   siz   "Yonish"   tugmachasini   xavfsiz   ravishda
bosishingiz mumkin. Nero dasturlari ro'yxatida siz boshqalarni topasiz. Vaqt o'tishi
bilan   siz   ushbu   vositalarning   barchasini   sinab   ko'rish   uchun   etarli   tajribaga   ega
bo'lasiz.   O'zingiz   ixtiyorida   hamma   narsani   ishlatadigan   yaxshi   duradgor   singari,
siz   ushbu   barcha   dasturlardan   foydalanib,   kerakli   narsani   yaratishingiz   mumkin.
Faqat CD va DVD bilan ishlash uchun foydalaniladigan Nero dasturlarining noyob
to'plamlari   katta   yoshdagilarning   versiyasiga   aylandi.   Shu   bilan   birga,   u   nafaqat tezligi,   imkoniyatlari,   ko'pligi   va   ko'p   qirrali,   balki   "multimedia   koinotining
markaziga   kengaytirildi".   Ta'rifda   aytilganidek,   "yaratish,   tahrirlash   va
zavqlaning".   6-chi   versiyadan   boshlab,   paketni   tobora   kengayib   bormoqda   va
hozirda disklar, musiqa tahrirlash dasturlari va videolar bilan ishlash va ulardan bir
qator  xizmat  dasturlari  bilan ishlash  va ularni  ko'ring Ko'pincha paket  tomonidan
ishlab   chiqarilgan   barcha   harakatlar   quyidagilarga   bo'linishi   mumkin:   fayl   kirish
videoni   nusxalash  va  tahrirlash   ovoz  (qayta  ishlash   va  aralashtirish)  bilan  ishlash
multimedia fayllarini ko'rish va tuzish kerakli uskunalarni ta'minlash. Nero 7: Disk
yozish Agar siz CD yoki DVD-da fayl, audio yoki videoni yozmoqchi bo'lsangiz,
uni Nero yonish romidan foydalanishingiz mumkin. Boshlangach, loyihaning turini
(ma'lumotlar, musiqa, video)  va o'ngdagi  disk turini (ma'lumotlar, musiqa, video)
va   chap   tomonda   kerakli   disk   sozlamalarini   o'zgartirishingiz   kerak.   Ko'p   sessiya,
fayl   tizimi,   ismi)   va   yozuv   parametrlari   (tezlikni,   yakunlanishni   yoki   bo'shatish,
bo'shatishdan   himoya   qilish).   "Yangi"   tugmachasini   bosgandan   so'ng,   tanish
"Explorer" panellari ko'rinadi, bu erda siz oddiy sudrab va tushirish bilan fayllarni
qo'shishingiz   mumkin.   Bu   bosqichda   siz,   masalan,   qayta   yozish   moslamasini
o'chirishingiz  yoki  mavjud  to'liq  nusxa   ko'chirishingiz  mumkin.  Bundan  tashqari,
yuqori   sifatli   sevuvchilar   uchun   maxsus   bazalarda   fayllar   yoki   musiqiy   treklar
haqida   ma'lumot   topish   imkoniyati   mavjud.   "Fayl"   menyusida   yoqilgan   bo'lsa,
antivirusni   antivirus   skanerini   ulash   imkoniyati   mavjud   -\u003e   "Variantlar".
Fayllarni   qo'shgandan   so'ng,   u   boshlanishi   uchun   asboblar   panelidagi   "Yozish"
tugmasini   tanlang.   Umumiy   imkoniyatlar   asosiy   rolni   ijro   etmasa,   siz   engil
versiyasidan   foydalanishingiz   mumkin.   Ner   Express   to'liq   dasturning   funktsional
imkoniyatlarini   va   bosqichma-bosqich   interfeysning   qulayligini   birlashtiradi.
Umuman   olganda,   foydalanishning   barcha   asosiy   jihatlari   bir   xil   bo'lib   qoladi.
Ammo   hatto   bunday   qadamma-bosqich   interfeysi   ham   yaxshilanishi   mumkin.
Disklar   bilan   Nero   Inccd-dan   foydalanish,   masalan,   disketalar   bilan   ishlash,
masalan,   disketalar,   ya'ni   standart   asboblar   bilan   fayllarni   saqlash   va   o'chirish
mumkin.   Ishga   tushirilgandan   so'ng,   prokada   kerakli   belgilar   diskda   tezda
ishlashingizga   imkon   beradi.   Eslatib   o'tamiz,   ushbu   texnologiya   to'g'ridan-to'g'ri
diskning   ish   joyiga   to'g'ridan-to'g'ri   chizmalar   yaratishga   imkon   beradi,   ammo
maxsus  mos  keladigan  drayverni  talab  qiladi. Buning  uchun  kerakli   turni   tanlang
va   unga   muvofiq,   oldingi   va   orqadagi   qo'shimchalar,   shuningdek   diskning
ko'rinishi   kabi   bir   nechta   sahifalar   yaratiladi.   Qulaylik   shundaki,   xususiyatlar
guruhlar tomonidan o'zgartirilishi  mumkin - "Ob'ekt" menyusida bu beshta oxirgi
beshta   narsa   javobgar   bo'ladi.   Umuman   olganda,   interfeysi   kichkina   bo'yoqdan
farq   qiladi   -   biz   qo'shmoqchi   bo'lgan   narsani   (rasm   yoki   rasmni)   va   hujjatga
joylashtiramiz. Oxirida siz saqlash yoki zudlik bilan chop etishingiz mumkin.
Mavzu: Kompyuterning asosiy qurilmalarining vazifalari tasnifi Sistemali  blok – o‘zida bir  necha  murakkab  qurilmalarni  birlashtirgan va  himoya
g‘ilofiga   o‘ralgan   qurilma.   Unda   asosiy   plata,   protsessor,   xotira,   qattiq   disk   kabi
muhim qurilmalar joylashgan
  .Asosiy   plata   yaxlit   asosga   yig‘ilgan   elektron   sxemalardan   iborat.   Unga
protsessor, xotira va boshqa qurilmalar ulanadi Protsessor kompyuterning tarkibiy
quril- masi hisoblanib, boshqa barcha qurilmalar ishini boshqaradi 
 Qattiq disk – ma’lumotlarni saqlovchi xotira qurilmasi
Tezkor xotira – ma’lumotlarni vaqtincha – kompyuter ishlashi davomida saqlaydi 
    Monitor   (lotincha   so‘z   bo‘lib,   «eslatuvchi»,   «xabar   beruvchi»   ma’nolarini
anglatadi)   kompyuterdagi   matn,   grafik   va   boshqa   turdagi   ma’lumotlarni   ekranda
aks ettirish qurilmasi (8, 9, 10-rasmlar) bo‘lib, uning bir necha turlari mavjud:
  Klaviatura   (tugmachalar   qurilmasi)   bosma   mashinkadagi   kabi   tugmachalardan
iborat bo‘lib, ma’lumotlarni kiritish qurilmasi hisoblanadi
Asosiy   qurilmalardan   tashqari,   kompyuter   boshqara   oladigan   qurilmalar   ham
mavjud. Ular kompyuterning yordamchi yoki qo‘shimcha qurilmalari  deb ataladi.
Kompyuter   qo‘shimcha   qurilmalarsiz   ham   ishlay   oladi,   ammo   bu   qurilmalarsiz
ma’lumotlarni   chop   etish,   nusxalash   yoki   uzatishni   amalga   oshirib
bo‘lmaydi.Kompyuterga   quyidagi   qo‘shimcha   qurilmalarni   ulash
mumkin:kompyuter   sichqonchasi   –   kompyuterni   boshqarish   qurilmasi;   printer   –
ma’lumotlarni chop etish qurilmasi; disk yuritgich – CD (Compakt Disk) va DVD
(Digital   Video   Disk)larni   o‘quvchi   qurilma;   skaner   –   qog‘ozdagi   tasvir   va
matnlarni   kompyuter   xotirasiga   kirituvchi   qurilma;   tovush   kolonkalari   –   ovozli
ma’lumotlarni chiqarish qurilmasi   Insoniyat asrlar davomida to'plagan bilimlarini
kelajak   avlod   uchun   qoldirishga   harakat   qilib   kelgan.   Buning   uchun   u   toshlar   va
terilarga rasmlar chizgan, biz harflar deb ataydigan belgilar va qog'oz o'ylab topib,
ular   yordamida   bitiklar   yozgan.   Ajdodlarimizdan   bizga   qadar   minglab
qo'lyozmalar   va   kitoblar   yetib   kelganini   siz   yaxshi   bilasiz.   Ularni   saqlash   uchun
juda   katta   kutubxonalar   kerak.   Avvallari   kam   nusxadagi   qo'lyozmalar   va
kitoblardan foydalanish uchun oylab, yillab navbat kutishga to'g'ri kelardi. Ba'zan,
chet  mamlakatlar  kutubxonalaridagi  kitob yoki  qo'lyozmalarni  olishning  umuman
imkoniyati  bo'lmagan.Texnikaning  rivojlanishi   natijasida  bu  kabi  muammolar  hal
bo'ldi.   Hozirgi   kunda   kompyuterlar   asosida   tashkil   etilgan   Internet   orqali
dunyoning   istalgan   nuqtasidagi   kutubxonadan   kerakli   kitob   yoki   qo'lyozmalar
nusxasini olish, yangi kitob va maqolalarni o'qish, filmlarni ko'rish, biror joyga xat
jo'natish   va   boshqa   zarur   ishlarni   amalga   oshirish   mumkin.   Umuman   olganda,
kompyuter   imkoniyatlarini   birma-bir   sanab   chiqish   qiyin.Demak,   inson tafakkurining   mahsuli   bo'lgan   kompyuter   juda   kerakli   mashina   ekan.   Shuning
uchun   bu   fanni   qunt   bilan   chuqur   o'rganish   lozim.Kompyuter   ko'rinishidan   uch
asosiy bo'lakdan iborat: Monitor deb ataluvchi qurilma televizor ekraniga o'xshash
vazifani bajaradi, ya'ni chizilayotgan rasm, yozilayotgan harflar, ko'rilayotgan film
unda namoyon bo'ladi. Monitor har xil ko'rinishlarda bo'lishi mumkin: Klaviatura
ustiga harf, son va boshqa  belgilar  yozilgan. Uning yordamida  kompyuterga turli
ma'lumot  va  buyruqlar   kiritiladi.  Sistema  bloki   himoya g'ilofiga  o'ralgan  elektron
sxemalar va qurilmalardan iborat. Elektron sxemalar yaxlit asosga yig'ilgan bo'lib,
asosiy   plata   deyiladi.   Asosiy   plataga   kompyuterning   boshqa   qurilmalarini   ulash
mumkin.   Kompyuterning   eng   asosiy   xususiyatini   asosiy   platada   joylashgan
protsessor   deb   ataluvchi   elektron   sxema   belgilaydi.   U   kompyuterning   barcha
qurilmalari   ishini   boshqaradi.   Protsessorning   turiga   qarab   kompyuterga   baho
beriladi.   Masalan,   Intel   Pentium   4   protsessori   hozircha   eng   kuchli   protsessor
hisoblanadi.Biz   ma'lumotlarni   (kino,   klip,   qo'shiq,   musiqa,   rasmlar,   hikoyalar,
referatlar) daftarlar, kitoblar, magnit tasmalar va boshqa vositalar yordamida uzoq
vaqt   saqlay   olamiz.   Kompyuterda   ham   ma'lumotlarni   uzoq   vaqt   saqlab   qo'yish
imkoniyati bor. Buning uchun asosan magnit disklar va kompakt disklar ishlatiladi.
Magnit   disklarning  qattiq   va  egiluvchan   turlari   bor.   Qattiq  disklar   vinchester   deb
atalib,   odatda   u   sistema   blokida   joylashtiriladi.   Egiluv chan   disklar   disket   deb
atalib,   asosan   bir   kompyuterdan   boshqasiga   ma'lumotlarni   ko'chirish   uchun
ishlatiladi. Disketlarga ma'lumot yozish va undagi ma'lumotni o'qish diskyuritgich
(diskovod)   qurilmasi   yordamida   amalga   oshiriladi.Vinchesterlarda   disketlarga
nisbatan   bir   necha   ming   marta   ko'p   ma'lumot   saqlash   mumkin.   Kompakt
disklardagi ma'lumotlarni o'qish uchun CD-ROM qurilmasi ishlatiladi. Vinchester,
kompakt   disk   va   disketlardagi   ma'lumotlar   kompyuter   elektr   manbasidan   uzilgan
holda ham saqlanib qoladi. Shu sababli  ularni umumiy nom  bilan kompyuterning
tashqi xotirasi deb ataymiz.
Xulosa: Men   bu   mutaqil   ishni   bajarish   natijasida   Kompyutrning   texnik   taminoti
fanidan  ko’p narsalarni  o’rgandim.Office dasturlari  haqida ko’plab  ma’lumotlarni
ularni imkoniyatlarini, turlarini ulardan foydalnishni o’rgandim.va yana bir qancha
yangi   dasturlar,   kompyutrning   texnik   qurulmalari   ularning   imkoniyatli   haqida
ma’lumot   oldim   men   bu   Mustaqil   ishni   bajarish   chog’ida   juda   yaxshi   xulosalar
o’zim uchun bilib oldim. 
Foydalanilgan  adabiyotlar ro’yxati: 1. Shafrin YU. Osnovi  kompyuternoy texnologii. Spavochnik shkolnika.
M,1998, 
2. Figurnov V.E IBM RS dilya polzovatelya .M, Finants i statistika, 1990 
3. Sipmson K. Effektivnaya rabota v Windows-95 sank-Peterburg,1997,
4.   Rahmonqulova   S.   I   IBM   RS   kompyuterida   ishlash_Toshkent,   sharq,
1996. 
5. BryabinV.M Programmnoe obespechenei VM. M, Nauka, 1988. 
6.   Ortiqov   A.   IBM   RS   kompyuteridan   foydalanish.   Toshkent,   Qomus,
1992. 
7. Vvedenie v Mikrosoft Windows-95. Moskva,1995 
8. Aripov M. Internet va elektron pochta asoslari. T., Universitet, 2000.
9.   Faysman   A.   Professeonalnoe   programmirobaniya   na   yazike   Paskal-
M; Nauka,   
10.   V.   N.   Govoruxin,   C.   G.   Tsibulin.   Vvedenie   matematicheskiy   paket
dlya vsex. -  Mir,  1997. 
11. Proxorov G.V. Paket simvolnix vichisleniy Maple V. “Petit”, 1997. 
Qo’shimcha adabiyotlar: 
1.   Volvachev   A.K.,   Krisevich   V.   S.   Programmirovanie   na   yazika   Paskal
dlya per- sonalnix EC EBM- Minsk, Visshaya shkola, 1989 g. 
2.   Vasyukova   N.D.,   Tyulyaeva   V.V.   Praktekum   po   osnovam
programmirovaniya. Yazik Paskal- M; Visshsya shkola, 1991 g. 
3.  Zuev E.A. Yazik programmiravaniya Turbo Paskal 6.0, 7.0- M; Radioi
svyaz,  1993. 
4.   Aminov   I.   Paskal   dasturlash   tili.   O'quv   qullanma-   SamDU,
Samarqand, 1996 y. 
5. Aripov M. Internet va elektron pochta asoslari. T., Universitet, 2000.
6.   Aminov   I.   “Informatika   va   informatsion   texnologiyalar   “   fanidan
ma’ruzalar matni. SamDU, - Samarqand, 2005 yil. 
7.www.internet .uz pilatformasidan 
8. Axborotlashtirish fanidan malimotlar

Mavzu: OFFICE dasturlari REJA: • Kirish Asosiy qism: OFFICE dasturlari haqida ma’lumot. 1.1 OFFICE dasturlari haqida. 1.2 OFFICE dasturlari tarkibi. • Xulosa. • Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish Maykrosoft korporatsiyasi ( Microsoft Corporation, Microsoft ) — har xil turdagi hisoblash uskunalari: shaxsiy kompyuterlar , o yin pristavkalari, PDA lar,ʻ ʼ mobil telefonlar va boshqalar uchun dasturiy ta minot ishlab chiqaruvchi eng yirik ʼ transmilliy kompaniyalardan biridir. Ayni paytda dunyoda eng keng tarqalgan dasturiy platforma — Windows operatsion tizimlar oilasi ham shu korporatsiyaga tegishlidir. Korporatsiyaning sho balarida Xbox o yin pristavkalari, shuningdek, ʻ ʻ shaxsiy kompyuterlar uchun aksessuarlar (klaviatura, sichqon va boshqalar) ham ishlab chiqaradi [2] . 2012-yildan beri o zining planshet kompyuteri — Surface ni ʻ ʼ ishlab chiqarmoqda. Microsoft mahsulotlari dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlarida sotiladi, dasturlar 45 dan ortiq tillarga tarjima qilinadi. Korporatsiya shtab-kvartirasi AQShning Vashington shtati Redmond shahrida joylashgan. Korporatsiyada 2020-yil 30-iyun holatiga ko ra, 163 mingdan ziyod ʻ kishi ishlamoqda. 2018-yilda u Forbes jurnali bo yicha dunyoning 500 ta eng ʻ yaxshi ish beruvchilari ro yxatida ikkinchi o rinni egalladi ʻ ʻ Microsoft Rossiyada 1992-yil noyabr oyidan (2004-yil iyulidan “ Майкрософт Рус ” MCHJ deb qayta tashkil etildi) faoliyat yuritadi.Microsoft 2002-yilgi kelishuv natijasida AQSh sudi nazorati ostida. Kompaniya o z tarixini 1975-yilda, ʻ Harvard universiteti talabalari Bill Gates va Paul Allen 1975-yil 1-yanvarda “Popular Electronics” jurnalida yangi Altair 8800 shaxsiy kompyuteri uchun Basic dasturlash tili interpretatori ishlab chiqish to g risidagi maqolani o qishgandan so ng boshlandi. Bir oy o tgach, 1- ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ fevral kuni ushbu kompyuterni ishlab chiqaruvchi Micro Instrumentation and Telemetry Systems (MITS) bilan Basic tilidan Altair dasturiy ta minotining bir ʼ qismi sifatida foydalanish uchun litsenziya shartnomasi imzolandi. Ular o z ʻ kompaniyasini “Allen va Geyts” deb nomlashni o ylashdi, lekin ular yuridik firma ʻ uchun Pol taklif etgan “Micro-Soft ya ni “microcomputer” va “software” ʼ — mikrokompyuterlar uchun dastur nomini ma qul deb topishdi. Uch kishini ish ʼ bilan ta’minlagan yangi kompaniya o zining birinchi yilini 16 005 dollar tovar ʻ aylanmasi bilan yakunladi (taqqoslash uchun: 2000-yilda korporatsiya daromadi 25,3 milliard dollar, sof foydasi esa 7,3 milliard dollardan ortiq bo lgan). ʻ 1980-yillar boshida ikki asoschi ajralishdi: Allenning xotirlashiga ko ra, u butun ʻ hayotini Microsoft ga bag ishlashni istamagan bo lsa-da, Geyts butun e tiborini ʼ ʻ ʻ ʼ kompaniyaning ishi va rivojlanishiga qaratgan. Geytsning talabiga ko ra, sheriklar ʻ biznesdagi ulushlarini bir necha bor qayta ko rib chiqishdi, Allen Geyts foydasiga ʻ mag lub bo ldi. ʻ ʻ

1981-yilda kompaniya MS-DOS operatsion tizimini chiqardi, u Sietl Computer Products kompaniyasidan Tim Paterson tomonidan yozilgan 86-DOS ning qaytaʼ nomlangan versiyasi edi. 86-DOS ni ishlab chiqish atigi olti hafta davom etdi. U ʼ Digital Research kompaniyasining CP/M kloni edi va 8086 protsessorida foydalanish uchun ko chirilgan va asl nusxadan faqat ikkita farq: ʻ takomillashtirilgan disk sektori buferlash mantig i va yangi FAT12 fayl tizimi ʻ ajralib turgan. 86-DOS ning birinchi versiyasi 1980-yil avgust oyida chiqarilgan. ʼ 1980-yil noyabr oyida IBM bilan imzolangan shartnomaga ko ra, Microsoft ʻ kompaniyasi Intel 8086 protsessoriga asoslangan yangi IBM shaxsiy kompyuteri uchun operatsion tizim tuzib berishi kerak edi. Buning uchun Microsoft 1981- yilning may oyida Tim Patersonni 86-DOS ga moslashtirishni yakunlash uchun ʼ ishga oldi. IBM PC prototipi, keyin esa o sha yilning iyul oyida u 75 ming dollarga ʻ 86-DOS 1.10 huquqlarini to liq sotib oldi. Microsoft versiya raqamlashni saqlab ʻ qoldi, lekin OS nomini MS-DOS deb o zgartirdi. 1981-yil avgust oyida IBM ʻ korporatsiyasi tomonidan litsenziyalangan MS-DOS 1.10/1.14 PC DOS 1.0 nomi bilan yangi shaxsiy kompyuterlar IBM PC bilan yetkazib berila boshlandi.1983- yilda Allen Microsoftni tark etib, o z aksiyalarining bir qismini har birini 10 ʻ dollarga sotdi va direktorlar kengashidagi o rnini saqlab qoldi. Shartnoma unga ʻ sarmoya kiritish imkoniyatini berdi va oxir-oqibat uni dunyodagi eng boy odamlardan biriga aylantirdi: 2011-yilda u 13 milliard dollar kapital bilan Forbes jurnalida 57-o rinni egalladi.Keyinchalik, Microsoft mutlaqo yangi operatsion ʻ tizim ustida ishladi. Lekin uning grafik foydalanuvchi interfeysi, uning ayrim tamoyillari allaqachon Xerox va ayniqsa, Apple tomonidan ishlab chiqilgan. IBM bilan hamkorlik davom etdi va 1985-yil 20-noyabrda yangi operatsion tizim Microsoft Windows chiqarildi. Shu tariqa Windows davri boshlandi. Windows Bill Gatesni mashhur qilgan va eng boy odamga aylantirgan operatsion tizim bo ldi.Microsoft o z mahsulotlarining ko pchiligini ishlab chiqishda shaffoflik ʻ ʻ ʻ yo qligi uchun tanqid qilindi, bu esa bir necha sud jarayonlariga sabab ʻ bo ldi. ʻ Google kompaniyasining Microsoft ga qarshi da vosi mashhur bo ldi, ʼ ʼ ʻ uning maqsadi Google dan Windows Vista qidiruv tizimi va Windows Vista uchun ʼ Google Desktop ni ishlab chiqish uchun zarur bo lgan boshqa ma lumotlarni olish ʼ ʻ ʼ Microsoft , shuningdek , Office Open XML ( OOXML ) matn hujjati formatini ISO standarti sifatida targ ʻ ib qilgani uchun tanqid qilinadi , chunki bir tomondan , standart allaqachon OpenDocument ( ODF , ISO / IEC 26300 standarti ), boshqa tomondan , OOXML hujjatidir . Microsoft Office 2007 tomonidan ishlatiladigan format Microsoft ning OOXML standartiga mos kelmaydi. ʼ OFFICE dasturlari haqida

Microsoft Offi с e dasturlaridan foydalanuvchi har bir masalani yechishda, hujjatlarni taxrirlashda va boshqa ishlarda unimli foydalanishi mumkin. Officedan foydalangan foydalanuvchi ekranni o z xohishi bo yicha o zgartirishi, shriftlarniʻ ʻ ʻ tanlashi, printerlarni tanlashi, boshqa tizimlarni disklarga yozishi, qo shimcha ʻ kompyuter qurilmalarini o rnatishi va hakozo imkoniyatlardan foydalanishi ʻ mumkin. Qisqa qilib aytganda, kompyuter ishini o z xohishiga moslab kompyuter ʻ xotirasi, ekranni, ishlash tezligi, qo shimcha qurilmalaridan optimal foydalanishi ʻ mumkin. Mashxur Microsoft korporatsiyasi shaxsiy kompyuterlardan foydalanuvchilar uchun ko pgina dasturlar va operatsion tizimlarni ishlab ʻ chiqarishni jadal rivojlantirmoqdalar. Jumladan, foydalanuvchilarning kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini oshirish uchun OFFICE dasturlar Ko pgina foydalanuvchilar Windows operatsion tizimi bilan OFFICE dasturlar ʻ to plamini chalkashtirishadi. To g'ri, bu ikkala dasturlarni ham Microsoft ʻ ʻ korporatsiyasi ishlab chiqqan va asosan shaxsiy IBM va Pentium kompyuterlariga o rnatishga mo ljallangan. Windows operatsion tizimi OFFICE dasturlarisiz ʻ ʻ bemalol ishlay oladi, lekin OFFICE dasturlari Windows dasturisiz ishlamaydi. Windows dasturlarining quyidagi versiyalari mavjud: Windows-3.X, Windows-95, Windows-98, Windows-2000, Windows-2002, Windows NT, va hokozo. Office dasturlar to plamini esa quyidagi versiyalari mavjud: Office-95, ʻ Office-96, Office-97, Office-2000, Office-2002 va Office XP. Office-2003 dasturlar to plamini shaxsiy kompyuterga o rnatish uchun kompyuterda Windows ʻ ʻ operatsion tizimi o rnatilgan bo lishi, so ng kompyuter operativ xotirasi kamida 8- ʻ ʻ ʻ 16 Mb bo lishi va qattiq diskda kamida 250 Mbdan 700 Mbgacha (Officedan ʻ foydalanish imkoniyatiga qarab) bo sh joy bo lishi lozim. ʻ ʻ Microsoft Office bir nechta xilda sotuvga chiqariladi. Ularning farqi to plam ʻ tarkibi va narxida. Office dasturlar to plamining nisbatan to liqroq variantiga ʻ ʻ quyidagi dasturlar kiradi: Microsoft HYPERLINK "https://uz.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word" HYPERLINK "https://uz.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word"Word — har xil ko rinishdagi oddiy va murakkab matnlarni taxrirlashga mo ljallangan matn ʻ ʻ muharriri.Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Writer, LibreOffice Writer, StarOffice Writer, KWord, NeoOffice Writer, Corel WordPerfect, Apple Pages (bu faqat Mac OS tizimida) va AbiWord. Microsoft Excel — har ko rinishdagi hisob—kitobli ma lumotlar bilan ishlashga ʻ ʼ mo ljallangan elektron jadvalli dastur. ʻ Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Calc, LibreOffice Calc, KSpread, StarOffice, Gnumeric, Corel Quattro Pro va Apple Numbers (bu faqat Mac OS tizimida).

Microsoft PowerPoint — ma lumotlarni taqdimot, reklama qilishga mo ljallanganʼ ʻ taqdimot dasturi. Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Impress, LibreOffice Impress, KPresenter, Corel WordPerfect va Apple Keynote. Microsoft Access — ma lumotlar ombori (bazasi) bilan ishlashga mo ljallangan ʼ ʻ dastur. O rnini bosuvchi dasturlar: OpenOffice.org Base, LibreOffice Base, Kexi. ʻ Microsoft Publisher — har xil ko rinishdagi noshirlik ishlarini bajarishga ʻ mo ljallangan muharrir dastur. ʻ Microsoft Outlook (Outlook Express bilan chalkashtirmang)— elekton pachtadan foydalanishga mo ljallangan dastur va hokazo Uning tarkibiga taqvim, ish ʻ rejalashtirgich, qaydnoma, manzillar kitobi va shaxsiy pochta kiradi. Pochta xizmati uchun — Mozilla Thunderbird/SeaMonkey, Novell Evolution, Claws Mail, Eudora Mail, The Bat!; shaxsiy ma lumotlar dispetchiri — Mozilla, ʼ Lotus Organizer и Novell Evolution. Microsoft InfoPath — ma lumot yig ish va uni boshqarish dasturi. ʼ ʻ Microsoft Communicator (Microsoft Lync) — insonlar bilan har tomonlama muloqot qilishni tashkilashtiradigan dastur. Microsoft Visio — biznes va texnik diagrammalar bilan ishlovchi dastur. Muqobil dasturlar: LibreOffice Draw, OpenOffice.org Draw, yEd Grapth Editor. Microsoft Project — loyihalar bilan ishlovchi dastur. Microsoft Query — ma lumotlar omboridan ma lumot oluvchi va ko rib chiquvchi ʼ ʼ ʻ dastur. Microsoft OneNote — qaydnomalar yozish uchun mo ljallangan dastur. ʻ Microsoft Groove — birgalikdagi ishni qo llab quvvatlovchi dastur. ʻ Microsoft SharePoint Designer — Microsoft SharePoint tizimida dastur yaratish uchun vosita. Microsoft Picture Manager — rasmlar bilan ishlash. Muqobil dastur: OpenOffice.org Draw. Microsoft Document Image Writer — virtual printer. Microsoft Diagnostics — Microsoft Officening zararlangan dasturlarini diagnostika qiluvchi va tuzatuvchi dastur. OFFICE dasturlari tarkibi