logo
  1. Bosh sahifa
  2. Diplom ishlar
  3. Umumiy
  4. PROFESSOR-O‘QITUVCHILAR YUKLAMASINI BAJARILISHI NAZORAT VA MONITORING QILISH MOBIL ILOVASINI LOYIHALAS

PROFESSOR-O‘QITUVCHILAR YUKLAMASINI BAJARILISHI NAZORAT VA MONITORING QILISH MOBIL ILOVASINI LOYIHALAS

Yuklangan vaqt:

20.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1771.4228515625 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: PROFESSOR-O‘QITUVCHILAR YUKLAMASINI BAJARILISHI NAZORAT VA MONITORING QILISH MOBIL ILOVASINI LOYIHALASH MUNDARIJA KIRISH ..................................................................................................................... 2 I-BOB. OLIY TA’LIM MUASSASINING O‘QUV YUKLAMALARINI HISOBLASH TIZIMINING TAFSILOTLARI ................................................... 4 1.1. O‘quv yuklamalarni vaqt me’yorlari bo‘yicha hisoblashni rasmiylashtirish talablari ....................................................................................... 4 1.2. Vaqt me’yorlariga asosan kafedraning umumiy yuklamasini shakllantirish .......................................................................................................... 6 II-BOB. MOBIL ILOVALARNI LOYIHALASH TEXNOLOGIYALARI .... 24 2.1. Mobil ilovalarni loyihalash uchun mo‘ljallangan tillar. Java dasturlash tili ......................................................................................................................... 24 2.2. Mobil ilovani ishlab chiqishda server bilan ishlash ................................ 29 III-BOB. DASTURIY TA’MINOTNI LOYIHALASH VA ISHLAB CHIQISH ................................................................................................................................. 35 3.1. Dasturiy ta’minotning mantiqiy loyihasi ................................................ 35 3.2. Dasturiy ta’minotni fizik jihatdan yaratish ............................................. 36 XULOSA ................................................................................................................ 43 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: ........................................ 44 ILOVALAR ............................................................................................................ 46 KIRISH Bugungi kunda raqamli texnologiyalar va avtomatlashtirilgan tizimlar jamiyatning barcha sohalariga, jumladan, ta’lim jarayoniga keng joriy etilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022—2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni ta’lim va fan sohasini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratadi. Shu munosabat bilan, ta’lim jarayonini zamonaviylashtirish, uni avtomatlashtirish va raqamlashtirish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Ma’lumotlar oqimining oshib borishi ularni qisqa vaqt ichida qayta ishlashni talab etmoqda. Bu muammoni hal qilish uchun avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish va ularni joriy etish zarur. Jumladan, o‘quv jarayonlarini boshqarishda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llash ta’lim sifatini oshirishga xizmat qiladi. Globallashuv jarayonida ta’limni boshqarishda avtomatlashtirilgan intellektual tizimlarni joriy qilish orqali samaradorlikni oshirish mumkin. Zamonaviy axborot tizimlari katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash bilan birga, foydalanuvchilarning turli xildagi talablariga javob bera olishi kerak. Ushbu tizimlarni loyihalashda ma’lumotlarni integratsiyalash, xavfsizlikni ta’minlash va qulay interfeys yaratish asosiy vazifalar hisoblanadi. Ta’lim tizimida professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini nazorat qilish muhim masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Mobil ilova o‘qituvchilarga dars jadvallarini boshqarish imkonini beradi, tizim adminlar esa oylik yuklamalarni nazorat qilish, topshiriqlar belgilash va bajarilgan o‘quv yuklamalar hajmini kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ushbu tizim ta’lim muassasalarida o‘quv yuklamalarini boshqarishni soddalashtirishga xizmat qiladi. Bitiruv malakaviy ishda ta’lim jarayonini avtomatlashtirishga doir zamonaviy dasturlash vositalari va texnologiyalari tahlil qilinadi hamda ulardan foydalanish bo‘yicha ilmiy va amaliy tavsiyalar beriladi. Tadqiqot natijalari, o‘quv jarayonlarini raqamli texnologiyalar asosida samarali boshqarish imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan yechimlarni o‘z ichiga oladi. 2 Ushbu ishda professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasini loyihalash va ishlab chiqish jarayonini tavsiflaydi. Ishda asosiy e’tibor foydalanuvchi uchun tizimning interfeysi va ishlash prinsipi qulay bo‘lishiga qaratilgan. Dasturiy mahsulot zamonaviy tendensiyalardan foydalanish va maxsus vositalar orqali ishlab chiqilgan. Bitiruv malakaviy ishi strukturasi. Ish uchta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat. Birinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash jarayonining nazariy asoslari tahlil qilinadi. Ikkinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasini loyihalash va ishlab chiqish texnologiyalari batafsil ko‘rib chiqiladi. Bu yerda ilovani yaratishda tanlab olingan dasturlash tili va texnologiya haqida ma’lumotlar keltirilgan. Uchinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasining dasturiy ta’minotini loyihalash va ishlab chiqish jarayonlari tahlil qilinadi. Bu yerda dasturiy ta’minotni yaratish bosqichlari, kod yozish va testlash jarayonlari, shuningdek, dasturiy ta’minotni optimallashtirish usullari haqida ma’lumot beriladi. Xulosada asosiy natijalar va takliflar, adabiyotlar ro yxatidaʻ qo llanilgan ʻ materiallar va internet-resurslar, ilovalarda esa, boshqaruvchi va qo shimcha ʻ dasturiy modullar matnlari keltirilgan . 3 I-BOB. OLIY TA’LIM MUASSASINING O‘QUV YUKLAMALARINI HISOBLASH TIZIMINING TAFSILOTLARI 1.1. O‘quv yuklamalarni vaqt me ’yo rlari bo‘yicha hisoblashni rasmiylashtirish talablari Oliy ta’lim muassasi (OTM) O‘quv-uslubiy boshqarmasida o‘quv yuklamalarini hisoblash qoidalari. OTM O‘quv-uslubiy boshqarmasi o‘quv jarayonini rejalashtirish va tashkil etish ishlarini olib boradi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Mehnat vazirligi, Moliya vazirligining 2017-yil 6-fevraldagi 1-2017, 4-q/q, 13-son qarori 1 ga asosan o‘quv- uslubiy boshqarma quyidagi namunaviy shtatlari asosida xodimlarni ishga qabul qilishi mumki n. Ushbu qonunda belgilangan vazifalar sirasiga professor- o‘qituvchilarning o‘quv yuklamalarini nazor ati olib borish vazifasi ham kirishi belgilab qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining(hozirgi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi) 2018-yil 8-oktabrdagi “Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda o‘quv- uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi buyrug‘ida 2 Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilari tarkibi mehnatini normalashtirish har o‘quv yili uchun professor-o‘qituvchilar va kafedra mudiri tomonidan tuziladigan hamda prorektorlar bilan kelishilgan holda o‘quv ishlari bo‘yicha prorektor (fakultet dekani) tomonidan tasdiqlanadigan o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejalariga asoslanadi. Shuningdekning buyruqning “Umumiy qoidalar” bo‘limida quyidagilar keltirilgan: – Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejasi tarkibiga o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarining turlari kiritiladi. Ish turlari professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejalarida to‘liq va aniq aks ettirilishi kerak. Joriy o‘quv yili 1 (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017-y., 8-son, 122-modda; Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 11.10.2018-y., 10/18/2859-1/2035-son; 19.02.2020-y., 10/20/2859-2/0188-son) 2 Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz- shogird” ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida, [O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2018-yil 8- oktabrda ro‘yxatdan o‘tkazildi, ro‘yxat raqami 3076] 4 yakunida faqat mazkur o‘quv yili davomida amalga oshirilgan ishlar hisobga olinadi. O‘quv yili davomida bajarilgan qo‘shimcha ish turlari professor- o‘qituvchilarning yillik shaxsiy ish rejalariga kiritib borilishi mumkin; – Professor-o‘qituvchilarning shaxsiy ish rejasi tarkibiga kiritiladigan o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlari: to‘liq shtatda faoliyat ko‘rsatayotgan professor-o‘qituvchilar uchun professor-o‘qituvchilarning lavozimlariga qo‘yilgan malaka talablari asosida; to‘liq shtatda bo‘lmagan va o‘rindosh sifatida faoliyat ko‘rsatayotgan professor-o‘qituvchilar uchun ularning stavkalariga muvofiq tarzda professor- o‘qituvchilarning lavozimlariga qo‘yilgan malaka talablari asosida; – Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejasining bajarilishi muntazam ravishda kafedra mudiri, har semestr yakunida fakultet dekani, dekan o‘rinbosarlari, fakultet tuzilmasi bo‘lmagan oliy ta’lim muassasalarida o‘quv bo‘limi (o‘quv-uslubiy boshqarma) va tegishli yo‘nalishlar bo‘yicha prorektorlar tomonidan nazorat qilib boriladi. Professor-o‘qituvchining o‘quv yuklamasini hisoblashda quyidagi umumiy qoidalar nazarda tutiladi: 1. OTMda professor-o‘qituvchilarni o‘quv hamda ilmiy - uslubiy va “Ustoz- shogird” ishlari hajmini hisoblash Oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligining “Vaqt me’yorlari” to‘g‘risida buyrug‘iga binoan mazkur nizom asosida ish yuritiladi; 2. Oliy ta’lim muassasasida professor-o‘qituvchilar soni, ish haqi fondi doirasida quyidagi tartibda o‘quv, ilmiy-uslubiy, “Ustoz-shogird” ishlari hajmini belgilovchi “Vaqt me’yorlari” joriy etilgan; 3. “Vaqt me’yorlari” me’yoriy hujjat bo‘lib, oliy ta’lim muassasasida professor-o‘qituvchilar o‘rtasida o‘quv, ilmiy-uslubiy, “Ustoz-shogird” ishlarini oliy ta’lim muassasasining shtat birliklariga muvofiq to‘g‘ri taqsimlash imkonini beradi; 4. Ma’ruzalar o‘qish professorlar, dotsentlar, katta –o‘qituvchilar tomonidan amalga oshiriladi. Zarur hollarda oliy ta’lim muassasasi ilmiy kengashining qarori 5 bilan assistentlarga o‘quv yiliga 50 soatgacha ma’ruza o‘qishga ruxsat etish mumkin; 5. Fakultetlarda o‘quv semestrlari va fan soatlari teng bo‘lgan (1-2 blok fanlaridan) kurslarni birlashtirib ma’ruza darslarini yiriklashtirish, rus guruhlarini 1-2 blok fanlar bo‘yicha birlashtirib ma’ruza, amaliy mashg‘ulot darslarini imkoniyat darajasida yagona guruhga tashkil qilish. O qituvchi yuklamasini hisoblashda shaffoflik va aniqlikni ta minlash hamdaʻ ʼ o qituvchi resursidan to laqonli foydalanish orqali sifatli ta lim jarayonining asosiy ʻ ʻ ʼ ta sir kuchini to g ri yo naltirishga erishiladi. O qituvchi ish vaqtining taqsimotida ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ hech bir element e tibordan chetda qolmasligi zarurati, ya ni to g ri taqsimot ʼ ʼ ʻ ʻ bo lajak kadrlarning raqobatbardosh bo lib yetishishida hal qiluvchi omil bo lib ʻ ʻ ʻ xizmat qiladi. Bu borada jahon tajribasini tahlil qilish natijasida o qituvchi yuklamasini ʻ hisoblashda talabalar soni, dars turi va ularning kombinatsiyasi (ma ruza+laboratoriya), o qituvchining tajribasi, fanning yangiligi (butunlay yangi ʼ ʻ sohani o rgatuvchi fan), baholash metod va usullari, fanning bakalavriat yoki ʻ magistratura bosqichi talabalariga o qitilishi, darsning binar yoki yakka tartibda ʻ o tilishi, o qituvchining bir fandan oldingi o quv yillarida dars berganligi, fan ʻ ʻ ʻ xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, bir o qituvchiga to g ri keluvchi talabalar ʻ ʻ ʻ soni, o qituvchining ilmiy darajasi, dars shakli (masofaviy, an anaviy), darsda ʻ ʼ innovatsion texnologiyalardan foydalanish kabi omillar inobatga olinishi kuzatildi 1.2. Vaqt me’yorlariga asosan kafedraning umumiy yuklamasini shakllantirish Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining (hozirgi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi) “Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda ilmiy-uslubiy va “Ustoz-shogird” (Tyutorlik) ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi buyrug‘i bilan oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining 6 o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot, tashkiliy va ma’naviy-ma’rifiy ishlarini belgilash qoidalari tasdiqlanishi mumkin. 7 Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilarining o‘quv yuklamasi hajmini hisoblashning vaqt me’yorlari T/r Ish turlari Ish turlari uchun ajratilgan vaqt me’yori Ish turlarining bajarilganligini aniqlash 1. O‘quv (ma’ruza, amaliy, seminar, yakka va laboratoriya) mashg‘ulotlarini o‘tkazish bir akademik soat uchun - 1 soat O‘quv mashg‘ulotlari o‘quv rejaga muvofiq bir akademik soatdan ( 45 minut) yoki tanaffussiz ikki akademik soatdan ( 80 minut) o‘tkaziladi. Bunda: amaliy va seminar mashg‘ulotlari talabalar soni, odatda, 25 nafargacha talaba bo‘lgan akademik guruhlarda; ma’ruza mashg‘ulotlari, odatda, 100 nafardan oshmagan birlashgan akademik guruhlarda (potok), tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinik kafedralarda siklga kelgan guruhlarda (potok); laboratoriya mashg‘ulotlari va chet (rus?) tilini o‘qitish, chizma geometriya va muhandislik grafikasi fanidan amaliy mashg‘ulotlar, tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida tibbiy-biologik, klinikagacha bo‘lgan va gigiyenik fanlar (tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun) o‘qitish, nofilologik yo‘nalishlarda fanni chet tilida o‘qitish, odatda, 12-15 nafargacha talaba bo‘lgan kichik guruhlarda; madaniyat, san’at va sport yo‘nalishlarida yakka tartibdagi mashg‘ulotlar, odatda, 1 - 10 nafargacha, ansambl mashg‘ulotlarida 2-12 nafargacha talaba bo‘lgan kichik guruhlarda; tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinik 8 fanlarni o‘qitish, odatda, 5 - 10 nafargacha talaba bo‘lgan kichik guruhlarda o‘tkaziladi. O‘quv mashg‘ulotlarining o‘tkazilganligi guruh jurnalida qayd etiladi. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun o‘quv mashg‘ulotlarining o‘tkazilganligi o‘quv jurnalida qayd etiladi. 2. Yakuniy davlat attestasiyasi belgilangan fanlardan umumlashgan ma’ruzalar va maslahatlar o‘tkazish bitta fanga (bitta potok uchun) - 6 soat Umumlashgan ma’ruzalar va maslahatlarning o‘tkazilishi yakuniy davlat attestasiyasini o‘tkazish jadvalida qayd etiladi. 3. Kurs ishlari va kurs loyihalariga rahbarlik qilish, ular bo‘yicha maslahatlar berish bir kurs ishi uchun - 2 soat; bir kurs loyihasi uchun - 3 soat. Bir professor-o‘qituvchi bir semestr davomida, odatda, 50 nafargacha talabaga (ko‘pi bilan 1-2 ta akademik guruh talabalariga) kurs ishi (loyihasi) berishi mumkin. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun o‘quv rejada ko‘rsatilgan fanlar bo‘yicha o‘tkaziladi. 4. Kurs ishi (kurs loyihasi) himoyasini o‘tkazish bir kurs ishi himoyasi uchun - 0,4 soat; bir kurs loyihasi himoyasi uchun - 0,6 soat. Bunda professor- o‘qituvchining bir kunlik ish soati hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. Kurs ishi (loyihasi) himoyasida kamida 2 nafar professor-o‘qituvchi ishtirok etadi. Jami soatlar himoyada ishtirok etgan professor-o‘qituvchilar soniga bo‘linadi va ular o‘rtasida teng taqsimlanadi. Professor-o‘qituvchining kurs ishi (loyihasi) himoyasini o‘tkazishda ishtirok etishi tegishli qaydnomalarda aks ettiriladi. 5. Yakuniy davlat attestasiyasini o‘tkazish. yozma ish shaklida bir akadem guruh uchun - 3 soat; Bir potok (akadem guruh)da yozma ish o‘tkazish jarayonida ishtirok etgan komissiyaning har bir 9 og‘zaki shaklda bitta talaba uchun - 0,2 soat, ijodiy ishlarda bitta talaba uchun - 0,3 soat; yozma ish (ijodiy ish)ni tekshirish uchun har bir ishga - 0,2 soat; test shaklida bitta akadem guruh uchun - 1 soat. tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinikagacha bo‘lgan integrallashgan imtihon va bemorda o‘tkazilgan klinik imtihon bo‘yicha bir nafar talaba uchun – 0,5 soat (integrallashgan attestasiya uchun). Yakuniy davlat attestasiya komissiyasi raisiga komissiyaning bitta a’zosi uchun beriladigan jami soatga qo‘shimcha ravishda 20% qo‘shiladi. Komissiya a’zolariga beriladigan bir kunlik o‘quv yuklamasi hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. a’zosi (kuzatuvchi professor-o‘qituvchi)ga 3 soatdan beriladi. Og‘zaki shaklda o‘tkazilgan yakuniy davlat attestasiyasi sinovlari jami soati unda ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Yozma ish shaklida o‘tkazilgan yakuniy davlat attestasiyasi sinovlarining jami soati yozma ishni tekshirishda ishtirok etgan komissiya a’zolari umumiy soniga bo‘linadi hamda komissiya a’zolariga teng taqsimlanadi. Test shaklida o‘tkazilgan yakuniy davlat attestasiyasi sinovlari jami soati unda ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinikagacha bo‘lgan integrallashgan imtihon va bemorda o‘tkazilgan klinik imtixonda jami soatlar imtihon olishda ishtirok etganlar orasida teng taqsimlanadi. Yakuniy davlat attestasiyasida ishtirok etish tegishli buyruq va qaydnomalarda aks ettiriladi. Yakuniy davlat attestasiyasi komissiyasi tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo‘lmagan taqdirda, komissiya a’zolari (kuzatuvchi professor- o‘qituvchi)ga komissiya o‘z ishini tugatgandan so‘ng, soatbay haq to‘lanadi. Bunda ushbu soatbay ish turi professor- o‘qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 10 6. Namunaviy o‘quv dasturlarida ko‘zda tutilgan nazorat, hisoblash va hisob-grafik ishlarini tekshirish, maslahatlar berish, taqriz yozish va qabul qilish. Tibbiyot oliy ta’lim muasssasalarida klinik fanlarni o‘qitishda ishchi o‘quv dasturlarida ko‘zda tutilgan kasallik tarixlari va ekspertiza bayonnomalarini tekshirish, maslahatlar berish va qabul qilish. bitta topshiriq uchun - 0,3 soat, biroq bitta fanga ko‘pi bilan - 1 soat. Bitta kasallik tarixi va ekspertiza bayonnomasi uchun 0,5 soat Bir professor-o‘qituvchiga kafedra qaroriga asosan ko‘pi bilan 3 tagacha akademik guruh talabalari biriktiriladi. Tibbiyot oliy ta’lim muasssasalarida kasallik tarixi tegishli kafedrada bir yil davomida saqlanadi. Mazkur ishlarning bajarilishi talabalarni baholash jurnallarida aks ettiriladi. 7. Oraliq va yakuniy baholashlarni o‘tkazish, shuningdek talabaning qoldirgan (o‘zlashtirmagan) darslarini qayta topshirishini qabul qilish fan bo‘yicha oraliq baholashlarda jami har bir talaba uchun - 0,2 soat; yakuniy baholashda har bir talaba uchun - 0,3 soat. Qoldirilgan (o‘zlashtirilmagan) darslarni qayta topshirishni qabul qilishda har bir talaba uchun - 0,3 soat. Bunda bir o‘quv semestri davomida bir professor-o‘qituvchiga ko‘pi bilan 20 soat beriladi. Semestr davomida bitta fandan ko‘pi bilan 2 tagacha oraliq baholash o‘tkaziladi. Bunda modul tizimida o‘qitilmayotgan va hajmi (umumiy auditoriya soati) semestr davomida haftasiga to‘liq 2 akademik soatdan (tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida 4 akademik soatdan) kam bo‘lgan fanlardan oraliq baholash o‘tkazilmaydi. Oraliq va yakuniy baholashlar o‘tkazilishi tegishli jadvallarda aks ettiriladi. Yozma ishlar natijalari e’lon qilingandan so‘ng 6 oy saqlanadi. Baholashlar jadvali (grafigi) semestr boshlangan muddatda talabalarga professor-o‘qituvchi tomonidan e’lon qilinadi. Darslarni qayta topshirish tegishli jurnal yoki qaydnomalarda aks ettiriladi. 11 8. Bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari amaliyotiga rahbarlik qilish, ularning hisobotlarini tekshirish va baholash Malakaviy amaliyot o‘tayotgan har bir talaba uchun bir ish kuniga — 0,5 soat. Bunda: o‘quv amaliyotiga rahbarlik qilish 1 akadem guruh uchun bir ish kuniga — 6 soat; ishlab chiqarish va pedagogik amaliyotga rahbarlik qilish, agar ishlab chiqarish va pedagogik amaliyot o‘talayotgan tashkilot oliy ta’lim muassasasi joylashgan hudud doirasida bo‘lsa, bir ish kuniga 1 akadem guruh uchun — 3 soat; agar ishlab chiqarish va pedagogik amaliyot o‘talayotgan tashkilot oliy ta’lim muassasasi joylashgan hudud doirasida bo‘lmasa, amaliyotga rahbarlik qilish bir ish kuniga — 6 soat. Individual holda o‘tkaziladigan amaliyotlarda butun amaliyot davriga bir talaba uchun — 2 soat. Mazkur ish turi bo‘yicha professor- o‘qituvchining soatlari hajmi o‘quv ishlari yuklamasining 20% idan oshmasligi lozim. Mazkur ishlarning bajarilganligi amaliyot o‘tash bo‘yicha oliy ta’lim muassasasi buyrug‘i, talabaning amaliyot kundaligi va amaliyot uchun baho qo‘yilgan tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. 9. Bakalavriat ta’lim yo‘nalishi bir o‘quv yiliga har bir Bir o‘quv yilida bitta professor-o‘qituvchiga 7 12 talabalarining bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi)ga rahbarlik qilish, xulosalar yozish talaba uchun - 25 soat, texnik yo‘nalishlarda har bir talaba uchun - 30 soat nafargacha talaba biriktiriladi. Professor- o‘qituvchining bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi)ga rahbarlik qilganligi, xulosalar yozganligi oliy ta’lim muassasasi buyrug‘i, yozilgan xulosa va ishning himoyaga taqdim etilganligi asosida aniqlanadi. 10. Talabalarning bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi, magistrlik dissertasiyasi) himoyasi bo‘yicha yakuniy davlat attestasiyasi komissiyasida ishtirok etish bir bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi) uchun - 0,4 soat; bir magistrlik dissertasiyasi uchun - 0,8 soat. Professor-o‘qituvchiga beriladigan bir kunlik o‘quv ishlari yuklamasi hajmi, odatda, 8 soatdan oshmasligi lozim. A’zolarning yakuniy davlat attestasiyasi komissiyasidagi ishtiroki oliy ta’lim muassasasi buyrug‘i hamda himoya natijalari to‘g‘risidagi qaydnomalar asosida aniqlanadi. Jami soat yakuniy davlat attestasiyasi komissiyasida ishtirok etgan har bir a’zoga beriladi. Bir YaDAK yig‘ilishida 4 tagacha magistrlik dissertasiyasi, 8 tagacha BMI himoyasiga ruxsat beriladi. Yakuniy davlat attestasiyasi komissiyasi tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo‘lmagan taqdirda, komissiya a’zolariga komissiya o‘z ishini tugatgandan so‘ng, soatbay haq to‘lanadi. Soatbay ish turi professor-o‘qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 11. Magistratura talabalarining ilmiy pedagogik faoliyati va amaliyotiga rahbarlik qilish. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun klinik ordinatorlarning o‘quv va klinik bir o‘quv yiliga bitta talaba uchun - 50 soat. Bir o‘quv yiliga bitta klinik ordinator uchun - 50 soat. Professor yoki fan doktori 5 nafargacha, dosent, fan nomzodi va mutaxassis 3 nafargacha talabaning ilmiy pedagogik faoliyati va amaliyotiga rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Professor, fan doktori, dosent, fan nomzodi va 13 amaliyotiga rahbarlik qilish . mutaxassis 4 nafargacha klinik ordinatorning o‘quv va klinik amaliyotiga rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Talabaning ilmiy pedagogik faoliyatiga rahbarlik qilganlik talabaning kalendar ish rejasidagi topshiriqlarni bajarishi bilan aniqlanadi. Amaliyotga rahbarlik qilganlik oliy ta’lim muassasasining amaliyot o‘tash bo‘yicha buyrug‘i, talabaning amaliyot kundaligi va amaliyot uchun baho qo‘yilgan tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. 12. Magistratura talabasining magistrlik dissertasiyasi va ilmiy- tadqiqot ishiga rahbarlik (ilmiy maslahatchilik) qilish bir o‘quv yiliga bitta talaba uchun - 50 soat. Professor yoki fan doktori 5 nafargacha, dosent, fan nomzodi va mutaxassis 3 nafargacha talabaning magistrlik dissertasiyasi va stajirovkasiga (ilmiy maslahatchilik) rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Mazkur ish turining bajarilganligi oliy ta’lim muassasasi buyrug‘i, talabaning kalendar ish rejasi va magistrlik dissertasiyasining himoyaga taqdim etilgani asosida aniqlanadi. 13. Bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha kasbiy (ijodiy) imtihonlarni, shuningdek magistratura va klinik ordinatura mutaxassisliklari qabuli jarayonida kirish sinovlarini o‘tkazish komissiyasida, tayanch doktarant yozma ish shaklida o‘tkazilganda bir potok (abituriyentlar guruhi) uchun - 3 soat; og‘zaki shaklda o‘tkazilganda, bitta abituriyent uchun - 0,3 soat; Bir potok (abituriyentlar guruhi)da yozma ishni o‘tkazish jarayonida ishtirok etgan har bir professor-o‘qituvchiga 3 soatdan beriladi. Yozma ish shaklida o‘tkazilgan imtihon va sinovlarning jami soati yozma ishni tekshirishda ishtirok etgan komissiya a’zolari soniga teng bo‘linadi hamda ular o‘rtasida teng taqsimlanadi. 14 (PhD), doktarant va mustaqil izlanuvchilar tanlovi komissiyasida va malaka imtihonida ishtirok etish test shaklida o‘tkazilganda, bir potok (abituriyentlar guruhi) uchun - 1 soat; har bir yozma ish (ijodiy ish)ni tekshirish uchun - 0,3 soat. Professor-o‘qituvchiga beriladigan bir kunlik o‘quv ishlari yuklamasi hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. Og‘zaki (test) shaklida o‘tkazilgan imtihon va sinovlarning jami soati unda ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Qabul imtihonlari va sinovlarida ishtirok etganlik oliy ta’lim muassasasining tegishli buyrug‘i va tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. Komissiya a’zolari tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo‘lmagan taqdirda, komissiya a’zolariga komissiya o‘z ishini tugatgandan so‘ng, soatbay haq to‘lanadi. Soatbay ish turi professor-o‘qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 14. Oliy ta’lim muassasasidagi doktorant va mustaqil izlanuvchiga ilmiy maslahatchilik qilish bir nafar doktorant uchun bir o‘quv yilida - 100 soat; bir nafar mustaqil izlanuvchi uchun bir o‘quv yilida - 50 soat. Fan doktori, professor va fan nomzodi, dosent o‘zi ishlayotgan oliy ta’lim muassasasida 3 nafargacha doktorant va mustaqil izlanuvchiga ilmiy maslahatchilik qilishi mumkin. Ilmiy maslahatchi bo‘lganlik oliy ta’lim muassasasining tegishli buyrug‘i, doktorant va mustaqil izlanuvchining yakka tartibdagi ish rejasi bajarilishi asosida aniqlanadi. 15. Ochiq, muammoli, integrasiyalashgan ma’ruzalar va master-klasslarga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazish bir akademik soat ochiq leksiya va master-klass uchun - 5 soat; ochiq, muammoli, integrasiyalashgan ma’ruza uchun bir o‘quv yilida ko‘pi bilan - Oliy ta’lim muassasalarida o‘tkazilgan ochiq, muammoli, integrasiyalashgan ma’ruza va master- klasslar tegishli rejalar va ularning o‘tkazilganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. 15 30 soat. Master-klass: oliy ta’lim muassasasi miqyosida o‘tkazilganda, bir o‘quv yilida ko‘pi bilan 30 soat; respublika miqyosida o‘tkazilganda, bir o‘quv yilida ko‘pi bilan 40 soat; xalqaro miqyosda o‘tkazilganda, bir o‘quv yilida ko‘pi bilan 60 soat. 16. Qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o‘qish qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o‘qiganlik uchun – haftasiga 36 soatdan Qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o‘qiganligini tasdiqlovchi hujjat asosida aniqlanadi. 17 Sirtqi bo‘lim talabalarining nazorat ishlariga taqriz yozish 1 nazorat ishga 0,75 soat; nazorat ishi bo‘yicha suhbatga 0,25 soat, lekin bir fanga bir semestrga 1,5 soat; Nazorat ishlari (grafigi) semestr boshlangan muddatda talabalarga professor-o‘qituvchi tomonidan e’lon qilinadi. Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilarining o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarini turlari “Ustoz-shogird” (Tyutorlik) 1. Talaba oliy ta’lim muassasasiga o‘qishga qabul qilinganda yangi sharoitga adaptasiya jarayonini o‘tashga va oliy ta’lim Talabalar oliy ta’lim muassasasiga qabul qilinganda ular bilan tanishish hamda Talabalarning shaxsiy xujjatlari yig‘ma jildlari va tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. 16 muassasasida bo‘lgan chog‘ida vaqtini to‘g‘ri taqsimlashga yordam berish talabalarning shaxsiy xujjatlari yig‘ma jildini shakllantirish va yangilab borish. O‘qishga qabul qilingan talabalarni oliy ta’lim muassasasi va unda mavjud sharoitlar bilan tanishtirish. Talabalarni bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish bo‘yicha ish rejasini ishlab chiqish va doimiy nazoratga olish 2. Talabaning shaxsiy va akdemik yutuqlarini rivojlantirish maqsadida uchrashuvlar o‘tkazish Yetuk fan arbolari, akademiklar, iqtidorli talabalar hamda ish beruvchi tashkilotlar vakillari bilan talabalarning shaxsiy va akdemik yutuqlarini rivojlantirishga qaratilgan uchrashuvlarni o‘tkazib borish. Uchrashuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar (bayoni, video yoki foto lavxalari) aosida aniqlanadi. 3. Talabalar baholash tizimi qanday olib borilishini qay darajada anglaganini va qayerdan ta’lim va akademik sohada yordam olishi mumkin ekanligini nazorat qilish Talabalarga baholash tizimi bo‘yicha ma’lumotlar berish. Ularga qayerdan ta’lim va akademik sohada yordam olishi mumkin ekanligini tushuntirish va amaliy yordam berish. Talabalarni fanlardan o‘zlashtirish darajasi orqali aniqlanadi. 17 4. O‘qish jarayonida shaxsiy va akademik muammolar yuzaga kelganda va ular ta’lim olish darajasiga ta’sir ko‘rsatsa, ularni xal qilishda ko‘maklashish Talabalar bilan shaxsiy va akademik muammolari bo‘yicha yakka tartibdagi suxbatlar olib borish hmada mavjud muammolarini xal qilish choralarini ko‘rish. Talabalarning fanlarda o‘zlashtirishlarini doimiy nazorat qilish va dars beruvchi professor- o‘qituvchi bilan mazkur masalani muhokama qilib borish 5. Akademik yoki kasbiy tanlov qilishda tavsiyalar berish Talabalarga akademik yoki kasbiy yo‘lni tanlashi uchun ko‘maklashish va ularga asosli maslahatlar berib, ularni qiziqish va istaklari asosida to‘g‘ri yo‘naltirilishini ta’minlash Talabalarning oliy ta’lim muassasasini bitirgach soxasi bo‘yicha ishlashi mumkin bo‘lgan korxona va tashkilotlar haqida ma’lumotga ega bo‘lganligi orqali aniqlanadi. 6. Ma’ruza materiallarni qaytarish va misollarni taqdim etgan holda ularni yoritish; O‘zlashtirishdan orqada qolgan talabalar bilan darsdan bo‘sh vaqtlarda grafik asosida ishlash. Tashkiliy grafikning mavjudligi. Talabalarning o‘zlashtirish darajasi orqali belgilanadi. 7. Talabalarning mutaxassislik va tanlov fanlaridan olgan baholari va o‘zlashtirgan bilimlari ularning kvalifikasion darajalariga O‘quv rejasidagi fanlarning muhimlilik darajasi hamda malakali kadr bo‘lib yetishishi uchun Bitiruvchilarning kasbga tayyorgarlik xolati. 18 ta’sirining muhimligi haqida tushunchani shakillantirish zarurligi haqida tushunchalar berish. Ish beruvchi tashkilot va korxonalar tomonidan bitiruvchilarga qo‘yiladigan talablar bilan doimiy tanishtirib borish 8. Boshqa talaba va o‘qituvchilardan ushbu talaba xaqida ma’lumot olishi Talabaning faoliyatini boshqa talaba va o‘qituvchilar orqali doimiy bilib borish hamda olingan ma’lumotlar asosida ushbu talaba bilan ishlash. Talabani oliy ta’lim muassasasidagi faoliyati bo‘yicha ma’lumotlarning mavjudligi. 9. Talabalarning ota-onalari bilan ishlash Ota-onalar bilan muloqatga kirishishi, ular bilan talabaning faoliyatini muhokama qilish hamda ota- onalar istagiga ko‘ra ularni talabalar bilan ishlashini taminlash Talabalarning faoliyatini ota-onalar bilan muhokama qilinganligini tasdiqlovchi hujjatlarni mavjudligi. 10. Yangi g‘oyalarni taklif qilish, bahs-munozaralarni davom ettirish, jumladan, ijtimoiy baholarni muhokama qilish Fakultet va OTM kengashlarida hamda ta’lim jarayoniga bag‘ishlangan seminarlarda talabalar faolligini oshirishga qaratilgan takliflar bilan ishtirok etganligi Talabalarda yangi g‘oyalarni shakllanganligi, ular o‘rtasida bahs-munozaralar asosida o‘tkazilgan seminarlar va davra suxbatlarini tasdiqlovchi hujjatlarni mavjudligi. 11. Talabalarni axborot bilan ta’minlash va intervyu berish Talabalarga doimiy axborotlar berib boradi Talabalarning yangiliklardan xabardorligi va OAVlarida chiqishlar qilganligini 19 hamda OAVlarida chiqishlar qiladi 12. Bitiruvchilarning ishini, shu jumladan, vaqtni monitoring qilish va muzokaralarni belgilangan rejaga muvofiq amalga oshirish Bitiruvchilarni ish beruvchi tashkilotlar bilan doimiy tanishtirib borish, uchrashuvlar tashkil etish hamda talabalarni korxona va tashkilotlarga tashrifini uyushtirish Bitiruvchilarning ishga joylashish ko‘rsatkichlari orqali belgilanadi. 13. Oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun o‘quvchi-yoshlar o‘rtasida kasbga yo‘naltirish ishlarini olib borish Kasbga yo‘naltirish ishlarini olib borish rejalashtirilgan tadbirlar nomi va muddati Oliy ta’lim muassasasi (fakultet) kengashi tomonidan tasdiqlagan (rejaga kiritilgan) ishlar natijasi bo‘yicha hisobotlar asosida aniqlanadi. 14. Talabalarni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat stipendiyalariga, davlat stipendiyalariga, xalqaro va respublika olimpiadalari, tanlovlari, musobaqalariga tayyorlash Tayyorlaydigan talaba (lar) F.I.Sh., guruhi va kursi Bir professor-o‘qituvchiga ko‘pi bilan 2 nafar talaba biriktiriladi. Mazkur ish turining bajarilishi joriy o‘quv yilida talabaning O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat stipendiyalari, davlat stipendiyalari, xalqaro va respublika olimpiadalari, tanlovlari, musobaqalari ishtirokchisi bo‘lganligi hamda unga professor-o‘qituvchining biriktirilganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. 20 15. Sport, madaniy-ma’rifiy va ijodiy tadbirlarni tashkil etish va o‘tkazish Tashkil etish va o‘tkazish rejalashtirilgan tadbir nomi va muddati Oliy ta’lim muassasasining Ma’naviyat va ma’rifat bo‘limi tomonidan ishlab chiqilgan reja va bajarilgan ishlar bo‘yicha taqdim etilgan hisobot asosida aniqlanadi. 16. Talabalarning ijodiy ishlari ko‘rgazmalarida ularning ishlanmalari va ishtirokiga rahbarlik qilish Rahbarlik qilish rejalashtirilgan talaba (lar) guruhi, soni va muddati Talabalarning ijodiy ishlari ko‘rgazmalarida professor-o‘qituvchining ishtirokini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi 17. Tashkilotlarda ma’ruzalar qilish, ommaviy axborot vositalarida chiqishlar qilish, shu jumladan huquqiy targ‘ibot ishlarini amalga oshirish Chiqish (ma’ruza)lar qilish rejalashtirish tadbirlar nomi va muddati Oliy ta’lim muassasasining Ma’naviyat va ma’rifat bo‘limiga topshirilgan chiqishlar (ma’ruzalar) qilinganligi, shu jumladan huquqiy targ‘ibot ishlari amalga oshirilganligini tasdiqlovchi hujjatlar (ma’lumotlar, video tasvirlar va boshqalar) asosida aniqlanadi. 21 Kafedra o‘quv yuklamasini shakllantirish yuqorida keltirilgan vaqt me’yorlari va ta’lim yo‘nalishi va mutaxassisliklari uchun dekanatlar tomonidan tuzilgan quyidagi formatda amalga oshiriladi: T/r Fan Yo‘nalish O ‘quv shakli Kurs G uruh Talaba soni Ptok soni G uruhlar soni M a’ruza Am aliy m ashg‘ulot Laboratoriya Sem inar M ustaqil ta’lim Yakuniy nazoratlarni tekshirish JAM I “Vaqt me’yorlari” oliy ta’lim muassasasi uchun tasdiqlangan shtat birliklari soni va ish haqi fondi doirasida kafedra tomonidan bajarilishi lozim bo‘lgan ilmiy- uslubiy va “Ustoz-shogird” ishlari hajmini hisoblashda asosiy me’yoriy hujjat hisoblanadi hamda oliy ta’lim muassasasi miqyosida shtat birliklarining, shuningdek pedagogik kadrlar o‘rtasida ish hajmining ish turlari bo‘yicha ratsional taqsimlanishi shu hujjat asosida amalga oshiriladi. Hozirgi kunda oliy ta’lim muassasalarida professor- o‘qituvchilarning ish faoliyati uchun mobil ilovalarni loyihalash o‘quv jarayonlarini raqamlashtirishni osonlashtirish uchun muhim hisoblanadi. Bugungi raqamli davrda mobil ilovalar o‘qituvchilarning ish jarayonlarini soddalashtirish va talabalarning faolligini oshirish uchun ajralmas vositaga aylandi. Professor va o‘qituvchilarning ehtiyojlarini qondiradigan maxsus mobil ilovani ishlab chiqish orqali ta’lim sektori yanada samarali va interaktiv o‘quv muhitini yaratish 22 uchun texnologiyadan foydalanishi mumkin [1]. Ayniqsa, ushbu mobil ilovalar axborot texnologiyalarining rivojlanish tendensiyalari va ularning iqtisodiyot va biznesga bog‘langan qismi bo‘lsa, yanada samarali hisoblanadi. Quyida bugungi kunda mavjud bo‘lgan eng yangi texnologiyalardan foydalangan holda professor-o‘qituvchilarning o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasini ishlab chiqish bosqichlarini ko‘rib chiqamiz. 23 II-BOB. MOBIL ILOVALARNI LOYIHALASH TEXNOLOGIYALARI 2.1. Mobil ilovalarni loyihalash uchun mo‘ljallangan tillar. Java dasturlash tili Mobil ilova (inglizcha: Mobile app) — ma lum bir platforma (iOS, Android,ʼ Windows Phone va boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va boshqa mobil qurilmalarda ishlashga mo ljallangan dastur [3]. Ko pgina mobil ʻ ʻ ilovalar qurilmaning o zida oldindan o rnatiladi yoki ularni App Store, Google ʻ ʻ Play va boshqa shu kabi onlayn dastur do konlaridan bepul yoki pullik holatda ʻ yuklab olish mumkin. Dastlab, mobil ilovalar elektron pochtani tezda tekshirish uchun ishlatilgan, ammo ularning yuqori talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga olib keldi, masalan, mobil telefon va GPS o yinlari, suhbatlashish, video tomosha qilish va ʻ Internetdan foydalanish. Ushbu atama 2007-yildan buyon mashhur bo lib, 2010-yilda Amerika ʻ Dialektik Jamiyati tomonidan „Yil so zlari“ ro yxatiga kiritilgan [14]. ʻ ʻ Mobil ilovalar bozori bugungi kunda juda rivojlangan va barqaror o sib ʻ bormoqda. Statista saytining prognozlariga ko ra, 2020-yilda mobil ilovalar ʻ sanoatining yillik yalpi daromadi $189 milliarddan oshadi. Mobil ilovalarni loyihalash uchun bir nechta dasturlash tillari va texnologiyalaridan foydalanish mumkin. Quyida eng keng tarqalgan va mobil ilovalarni yaratishda ishlatiladigan tillar ro‘yxati keltirilgan (2.1-rasm). Mobil ilovalarni loyihalash uchun mo‘ljallangan dasturlash tillari: 1. Java: Android ilovalari uchun asosiy dasturlash tili. 2. Kotlin: Java bilan birgalikda Android ilovalarini yaratishda ishlatiladi. 3. Swift: iOS ilovalari uchun asosiy dasturlash tili. 4. Objective-C: iOS ilovalarini yaratishda ishlatiladigan dasturlash tili. 5. Dart: Google tomonidan ishlab chiqilgan va Flutter freymvorki bilan birga ishlatiladigan dasturlash tili. 6. JavaScript: React Native va boshqa kross-platforma freymvorklarida mobil ilovalarni yaratishda ishlatiladi. 24 2.1-rasm. Mobil ilovalarni loyihalash uchun mo‘ljallangan dasturlash tillari. Java dasturlash tili miqyosida mobil ilovani loyihalash. Java - bu mobil ilovalarni kodlash uchun keng qo‘llaniladigan dasturlash tilidir. Bu yigirma yildan ortiq vaqtdan beri ishlab chiquvchilar orasida mashhur tanlov bo‘lib, bugungi kunda millionlab Java ilovalari foydalanilmoqda. Java ko‘p platformali, obyektga yo‘naltirilgan va tarmoqqa asoslangan til bo‘lib, o‘z-o‘zidan platforma sifatida ishlatilishi mumkin. Bu mobil ilovalar va korporativ dasturiy ta’minotdan tortib katta ma’lumotlar ilovalari va server tomonidagi texnologiyalargacha bo‘lgan kodlash uchun tezkor, xavfsiz va ishonchli dasturlash tilllaridan biridir. Quyida Java dasturlash tili yordamida mobil ilova yaratish jarayonining asosiy bosqichlari keltirilgan: 1. Dasturiy muhitni o‘rnatish. Dasturiy muhit (A software development environment - SDE) – bu tizim ishlab chiqaruvchisi dasturiy ta’minot tizimlarini yaratish uchun foydalanadigan apparat va dasturiy vositalar to‘plami. Ushbu vositalar to‘plamiga quyidagilarni kiradi: 25 – Java Development Kit (JDK): Java dasturlarini yozish va ishga tushirish uchun kerak bo‘ladigan to‘plam. – Android Studio: Android ilovalarni yaratish uchun Google tomonidan ishlab chiqilgan integrallashgan rivojlantirish muhiti (IDE). – Visual Studio Code: odatda VS Code deb ham ataladi, Windows, Linux, macOS va veb-brauzerlar uchun Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan manba kodi muharriri. 2.2-rasmda Android Studio dasturiy muhitini o‘rnatish jarayoni keltirilgan. 2.2-rasm. Dasturiy muhitni o‘rnatish jarayoni 2. Yangi loyihani yaratish. Android Studio dasturini ishga tushiriladi va yangi loyiha yaratish oynasiga o‘tiladi. Loyihani yaratishda loyiha nomi, paket nomi, SDK versiyasi va asosiy faoliyat (Activity) turlari kabi parametrlarni kiritilishi lozim (2.3-rasm). Foydalanuvchi interfeysi (User Interface - UI) dizayni dizaynerlar tashqi ko‘rinish yoki uslubga e’tibor qaratgan holda dasturiy ta’minot yoki kompyuterlashtirilgan qurilmalarda interfeyslarni yaratish uchun foydalanadigan jarayondir. Dizaynerlar foydalanuvchilarga qulay va yoqimli interfeyslarni yaratishni maqsad qilgan. UI dizayni grafik foydalanuvchi interfeyslari va boshqa shakllarga ishora qiladi, masalan, ovoz bilan boshqariladigan interfeyslar [9]. 26 2.3-rasm. Yangi loyihani yaratish 3. UI (foydalanuvchi interfeysi) dizayni. Android ilovalarida foydalanuvchi interfeysini yaratishda XML (eXtensible Markup Language) ishlatiladi. activity_main.xml faylida dastlabki interfeys elementlarini (buttonlar, matnlar, ro‘yxatlar va boshqalar) joylashtirilishi belgilab qo‘yilgan. 4. Faoliyatni kodlash. MainActivity.java fayli asosiy faoliyatni ifodalaydi. Bu yerda foydalanuvchi interfeysi elementlari bilan bog‘liq kod qismlari yoziladi. Masalan, tugma bosilganda qanday amallar bajarilishini aniqlash (2.4-rasm). 5. Ilovani sinovdan o‘tkazish. Android Studio muhitida ilovani sinovdan o‘tkazish uchun emulatordan yoki haqiqiy Android qurilmasidan foydalaniladi. Emulator – Android tizimida ishlaydigan dasturni ishga tushiruvchi kompyuter dasturi. Loyihani ishga tushirib va ilovaning ishlashini tekshirish mumkin (2.5- rasm). 6. Ilovani ommaga taqdim etish. Ilovani chiqarish uchun Android Studio muhitida “Build” menyusidan “Build APK” yoki “Generate Signed APK” opsiyasini tanlanadi. Bu ilovani Google Play Store yoki boshqa platformalarga 27 yuklash uchun kerak bo‘ladigan APK faylini yaratish imkoniyatini beradi (2.6- rasm). 2.4-rasm. Asosiy oynani hosil qilish kod fragmenti 28 2.5-rasm. Mobil ilovani testlash natijasida olingan natijalardan namuna 2.6-rasm. Taqdim etilgan dasturning qurilmada ko‘rinishi (chapdan birinchi ilova) Bu jarayonlarda kerakli qo‘shimcha kutubxonalar va freymvorklar bilan ishlash orqali ilovalarni yanada takomillashtirish mumkin. 2.2. Mobil ilovani ishlab chiqishda server bilan ishlash Server – bu tarmoq orqali mijozlar deb ataladigan boshqa kompyuterlarga resurslar, ma’lumotlar, xizmatlar yoki dasturlarni taqdim etadigan kompyuter yoki tizim. Nazariy jihatdan, kompyuterlar resurslarni mijoz mashinalari bilan bo‘lishsa, ular serverlar hisoblanadi. Mobil ilovada server va so‘rovlar bilan ishlash ilovaning funksional imkoniyatlarini kengaytiradi. Bu jarayonda mobil ilova server bilan bog‘lanib, kerakli ma’lumotlarni olish yoki jo‘natish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu yerda PHP dasturlash tili va SQL ma’lumotlar bazasidan foydalanish misolida mobil ilovada server va so‘rovlar bilan ishlash jarayoni bayon etiladi. PHP – bu veb-ishlab chiqishga qaratilgan umumiy maqsadli skript tili. U dastlab 1993-yilda daniyalik-kanadalik dasturchi Rasmus Lerdorf tomonidan yaratilgan va 1995-yilda chiqarilgan. PHP tilining asosiy omili - amaliylik. PHP dasturchiga berilgan vazifalarni tez va samarali hal qilish uchun vositalar bilan ta’minlashi kerak. PHP ning amaliy tabiati beshta muhim xususiyatlar bilan belgilanadi:  an’anaviylik;  soddaligi;  samaradorlik; 29  xavfsizlik;  moslashuvchanlik. PHPni o‘ziga jalb qiladigan yana bir jihati, u bepul tarqatilishidir. PHPda ma’lum bir w eb-serverga yo‘naltirilgan kod mavjud emasligi sababli, foydalanuvchilar ma’lum serverlar bilan cheklanmaydi. Apache, Microsoft IIS, Netscape Enterprise Server, Stronghold va Zeus - PHP ushbu barcha serverlarda ishlaydi. Ushbu serverlar turli platformalarda ishlaydiganligi sababli, PHP umuman platformadan mustaqil til bo‘lib, UNIX, Solaris, FreeBSD va Windows 95/98/NT/ 2000/XP/2003 /7/8/8.1/10 kabi platformalarda mavjud. PHP vositalari dasturchiga tashqi komponentlar bilan ishlashga imkon beradi, masalan, Enterprise Java Beans yoki Win32 COM ob y ektlari. Ushbu yangi xususiyatlar tufayli, PHP zamonaviy texnologiyalar orasida munosib o‘rin egallaydi va loyihalarni kerakli chegaralarga y etkazishni ta’minlaydi . Strukturaviy so rovlar tiliʻ . H ozirgi kunda relyatsion ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi uchun keng tar q algan standart til - bu SQL (Structured Query Language) tilidir [4, 5] . SQL tili xususiyatlari: – SQL tili relyatsion ma’lumotlar bazasi sxemasini aniqlaydi va ma’lumotlar ustida (manipulyatsiya) ish yuritadi. Unda ma’lumotlar bazasi obyekti nomlariga (relatsion ma’lumotlar bazasi uchun – jadval nomi va uning ustunlari) o‘zgartirishlar kiritish SQL tili kompilyatori yordamida amalga oshiriladi; – SQL tili o‘z ichiga ma’lumotlar bazasi butunlik chegarasini aniqlashning maxsus vositasini oladi. Ma’lumotlar bazasining butunligini tekshirishni ta’minlaydi. Ma’lumotlar bazasini modifikatsiya qilish uchun kompilyatsiya vaqtida SQL kompilyatori mos dasturiy kodni generatsiya qiladi. PHP va SQL asosiy komponentlari. PHP va SQL turli maqsadlarda xizmat qiladi va dinamik veb-saytlar yaratish uchun muhim komponentlardir. PHP dinamik tarkibni yaratish va HTML sahifalarini yaratish uchun, SQL esa ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni boshqarish va so‘rovlar uchun ishlatiladi. PHP skriptlar ma’lumotlarni olish yoki jo‘natish uchun API endpointlar sifatida ishlatiladi. Ma’lumotlar bazasiga ulanish va so‘rovlar yuborish uchun PDO 30 (PHP Data Objects) yoki MySQLi (MySQL improved) kutubxonalaridan foydalanish mumkin. PHP skriptlar ma’lumotlarni olish yoki jo‘natish uchun API endpointlar sifatida ishlatiladi. API (Application Programming Interface) kontekstida ilova so‘zi alohida funksiyaga ega bo‘lgan har qanday dasturiy ta’minotni anglatadi. Interfeysni ikkita dastur o‘rtasidagi xizmat shartnomasi sifatida ko‘rish mumkin. Ushbu shartnoma so‘rovlar va javoblar yordamida ikkalasi bir-biri bilan qanday muloqot qilishini belgilaydi. Ma’lumotlar bazasiga ulanish va so‘rovlar yuborish uchun PDO (PHP Data Objects) yoki MySQLi (MySQL improved) kutubxonalaridan foydalanish mumkin. Mobil ilov ada foy dalanuv chini aut ent ifi k at siy a lash. Mobil ilovalarda foydalanuvchi autentifikatsiyasi dastur xavfsizligini ta’minlash va faqat ruxsat etilgan foydalanuvchilarga kirish imkoniyatini berish uchun juda muhimdir. Autentifikatsiya qilish ushbu dasturda so‘rovlarning haqiqiyligini tekshirish va ma’lumotlar uchun so‘rov yuborayotgan foydalanuvchilarning individual ma’lumotlarini qaytarish uchun muhim hisoblanadi. Ushbu jarayonda har bir so‘rovni amalga oshirishda foydalanuvchi so‘rovni get so‘rovi sifatida email va parol ma’lumotlarini serverga HTTP so‘rov orqali yuboriladi. 1. Foydalanuvchi ma’lumotlarini olish . doInBackground metodi params massivi orqali foydalanuvchining email va parolini oladi. 2. HTTP so‘rov yuborish . a) URL yaratiladi va HttpURLConnection yordamida GET so‘rov yuboriladi. b) InputStream orqali server javobi olinadi va BufferedReader yordamida 31 o‘qiladi. 3. Javobni qayta ishlash . a) Server javobi StringBuilder yordamida stringga o‘giriladi. b) urlConnection va boshqa resurslar yopiladi. 4. Javobni tahlil qilish va natijani ko‘rsatish . a) onPostExecute metodida server javobi JSON formatda tahlil qilinadi. b) success maydoni orqali autentifikatsiya muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz ekanligini aniqlanadi. Muvaffaqiyatli bo‘lsa, foydalanuvchi ID saqlanadi va keyingi faoliyatga o‘tiladi. Muvaffaqiyatsiz bo‘lsa, foydalanuvchiga xatolik haqida xabar ko‘rsatiladi. JSON javob namunasi: { "success" : true , "user_id" : "12345" , "message" : "Login successful" } JSON ma’lumotlarini olish uchun mos so‘rov havolalari bilan murojaat qilish kerak. Dastur birinchi ishga tushganda Login oynasida foydalanuvchi o‘z login va parollarini kiritadi, bunda quyidagi ko‘rinishda email so‘rovi yuboriladi: { URL }/api/login.php?email={ EMAIL } & password = { PASSWORD } 32 Ushbu havola php orqali API filtrini qo‘llab email va parol sql bazasida admin tomonidan saqlangan bo‘lsa hisobdagi ma’lumotlardan foydalanish uchun JSON ma’lumotlarini qaytaradi. Endi gateway so‘rovi orqali bizga API yakunda nima olmoqchi bo‘lganimizni ko‘rsatsak so‘ragan ma’lumotlarimizga mos qiymatlarni qaytaradi. Dars jadval ustida amallar jadval qiymatlarini olish: { URL }/api/getaway.php?email={ EMAIL } & password = { PASSWORD }& url = jadval Dars jadvalini qo‘shish: { URL }/api/getaway.php ? email = { EMAIL } & password= { PASSWORD } & url = addTable Oylik hisobotni API shaklida qabul qilish: { URL }/api/getaway.php? email = { EMAIL } & password = { PASSWORD } & url = monthlyReport Oylik hisobotni yangilash: { URL }/api/getaway.php?email={ EMAIL } & password = { PASSWORD } & url = addMonthlyReport Oylik hisobotni yuklash: { URL }/api/getaway.php ? email = { EMAIL } & password = { PASSWORD } & url = updateMonthlyReport&reportId = 1 {URL}/api/getaway.php? email={EMAIL}&password={PASSWORD}&url=deletemonthlyReport&de leteReportId={0} 33 {URL}/api/getaway.php? email={EMAIL}&password={PASSWORD}&url=hisobot Foydalanuvchi professor o‘qituvchining profil ma’lumotlarini olish: {URL}/api/getaway.php? email={EMAIL}&password={PASSWORD}&url=profil Yuqoridagi ishlar tahlili autentifikatsiya jarayonini tushuntiradi va Android mobil ilovasida foydalanuvchi autentifikatsiyasi uchun asosiy komponentlarni ko‘rsatadi. Bu yondashuv foydalanuvchi ma’lumotlarini xavfsiz tarzda serverga yuborishga va javobni qayta ishlashga yordam beradi. 34 III-BOB. DASTURIY TA’MINOTNI LOYIHALASH VA ISHLAB CHIQISH 3.1. Dasturiy ta’minotning mantiqiy loyihasi Professor-o‘qituvchilarning ish faoliyati uchun mobil ilovani loyihalashning asosiy yo‘nalishi kurs materiallariga, dars rejalariga, baholash vositalariga va aloqa imkoniyatlariga qulay foydalanish imkonini beruvchi keng qamrovli platformani taqdim etishdan iborat. Ilova foydalanuvchiga tizimda navigatsiya qilish va foydalanish imkonini beruvchi qulay interfeys bilan intuitiv tarzda ishlab chiqilishi kerak. Bulutli saqlash imkoniyatlarini birlashtirish foydalanuvchiga ma’lumotlarini istalgan qurilmada saqlash va ulardan foydalanish imkonini beradi, bu esa ma’lumotlarni boshqarishda qulaylik va moslashuvchanlikni ta’minlaydi. Ta’lim muassasalarida o‘quv yuklamalarini hisoblash va o‘quv yuklamalarining bajarilishini nazorat qilish samarali yechimlarni talab qiladigan muhim vazifalardir. Maxsus vositalarsiz hisoblashlarni amalga oshirish va rejalashtirishning an’anaviy usullari ko‘pincha ko‘p vaqt talab etadi va xatoliklar kelib chiqishiga sabab bo‘lishi mumkin [14]. Mobil ilovaning asosiy funksiyalaridan biri turli o‘quv ma’lumotlari (fanlar, guruhlar, yo‘nalishlar, kafedralar, fakultetlar) uchun shaxsiy sahifasini yaratish va tartibga solish qobiliyati bo‘lishi kerak. Ilova orqali foydalanuvchilar dars jadvallarini kiritishlari va bajarilgan yuklamalarni samarali kuzatishlari mumkin. User Interface (UI) loyihasi uchun XML, Java va ma’lumotlarni saqlash uchun JSON yordamida yaratilgan dastur alohida xususiyatlarni taqdim etadi va maxsus boshqaruv vositasi orqali ma’muriy nazoratni amalga oshiradi. 35 Android ilovasini ishlab chiqish jarayonining mantiqiy modelini tuzish quyidagi ikki bosqichni o‘z ichiga oladi: 1-bosqich. Muammoni aniqlash. Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yuklamalarini nazorat qilishda duch keladigan talab va muammolarni aniqlash zarur. 2-bosqich. Model qurish. Predmet-sohani o‘rganish natijasida tizimning ma’lumotlar bazasini relatsion modelini qurish. Ushbu relatsion modelning fragmenti 3.1-rasmda ko‘rsatilgan. 3.1-rasm. “Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yuklamasini hisoblash” tizimining relatsion modeli 3.2. Dasturiy ta’minotni fizik jihatdan yaratish Dasturiy ta’minotni fizik jihatdan yaratish jarayoni loyihalash bosqichida yaratilgan mantiqiy tuzilmani amaliy dasturiy kodga aylantirishni o‘z ichiga oladi. Bu bosqichda dasturiy ta’minotning barcha komponentlari ishlab chiqiladi, 36 integratsiya qilinadi va sinovdan o‘tkaziladi. Quyida mobil ilova uchun dasturiy ta’minot komponentlarining fizik jihatdan yaratilish jarayoni ko‘rsatilgan. 1-bosqich. Tizimning foydalanuvchi interfeysini shakllantirish . Foydalanuvchi interfeysini shakllantirish uchun Java va UI dizayni orqali XML dan foydalanib, oʻqituvchilarga dars jadvallarini kiritish, davomatni qayd etish va ish yuklamasining borishini kuzatish imkonini beruvchi qulay interfeys yaratiladi. 2-bosqich. Tizimni realizatsiya qilish. Ilovaning ma’lumotlarini samarali boshqarish uchun JSON ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan Java va PHP dasturlash tili yordamida ishlab chiqilgan. Ma’lumotlarni tasvirlash uchun vizual tasvirlash uchun diagramma, REST API kutubxonalaridan foydalanish yaxshi samara beradi. 3-bosqich. Testlash. Turli Android qurilmalari va platformalarida ilovaning funksionalligi, qulayligi va ishonchliligini taʼminlash uchun sinovlar oʻtkaziladi. Jumladan, Google Play Console tizimida ilova tekshiruvdan o‘tkaziladi. Ushbu bosqichlar asosida realizatsiya qilingan Android ilovasining bir nechta asosiy xususiyatlarini keltirish mumkin: 1) Foydalanuvchi autentifikatsiyasi . Foydalanuvchilarning farqli kontentini yaratish juda katta hajmdagi axborot tizimlarida vazifalarni taqsimlash, yashirin axborotlarni himoyalash kabi imkoniyatlarni beradi. Bu imkoniyatlar foydalanuvchi huquqlarini chegaralash yoki kengaytirish orqali amalga oshiriladi [4]. Yuqorida keltirilgan sabablarga ko‘ra, tizimdan foydalanish uchun quyidagi rollar ishlab chiqilgan: professor-o‘qituvchi, kafedra mudiri, kabinet mudiri, administrator. 37 2) D ars jadvalini boshqarish. Professor - o‘qituvchilar dars jadvallarini nazorat qilish, ularni ko‘rish, kiritish kabi imkoniyatlarga ega bo‘ladi. 3) Ko‘p tillilikni ta’minlash. Ilova interfeysi o‘zbek, rus, ingliz kabi tillarni qo‘llab-quvvatlash imkoniyati taqdim etadi. 4) O‘quv yuklamasini boshqarish. O‘qituvchilar o‘quv yuklamasining bajarilish jarayonini kuzatishi va uni intuitiv diagrammalar orqali kuzatib borishlari mumkin. 5) Kafedra mudiri va kabinet mudiri nazorati. O‘quv yuklamasini kafedra bo‘yicha bajarilish holatini kafedra mudiri va kabinet mudiri nazorat qilish imkoniyati mavjud. Quyida mobil ilovaning foydalanuvchi interfeyslarining ayrim qismlari keltirilgan. 1) Kirish oynasi. Foydalanuvchi uchun ilovaga xavfsiz kirishni ta’minlaydi (3.2-rasm). 2) Sozlamalar oynasi. Foydalanuvchilar tizimning imkoniyatlarini sozlash imkonini beradi. Bu imkoniyatlarga mavzu tanlash, bildirishnomalarni, interfeys tilini o‘rnatish kabilarni keltirish mumkin (3.3-rasm). 38 2.2-rasm. Tizimga kirish oynasi 2.3-rasm. Sozlamalar oynasi 3) Dars jadval oynasi. Dars jadvali oynasi dars jadvallarining tuzilgan umumiy ko‘rinishini taqdim etadi (2.4-rasm). 4) Hisoblangan o‘quv yuklamasi oynasi. Professor-o‘qituvchining oylik bajargan o‘quv soatlari haqida hisobotlar aks etadi. Ushbu oyna orqali professor-o‘qituvchi o‘quv yuklamsining bajarilish holati haqida ma’lumotlar olishi mumkin (2.5-rasm). Dasturiy ta’minotning mobil ilova qismi Java dasturlash tili asosida kodlari yozilgan. Bunda Java dasturlash tili XML tilida yozilgan UI qismini nazorat qilish va serverga ulanish uchun PHP hamda SQL dan foydalanadi. Dasturiy vosita Ahost.com tizimida https://fullfilment.khudoyberdiev.uz/ manzilida joylashtirildi va foydalanish. 39 4-rasm. Dars jadval oynasi 5-rasm. Hisoblangan o‘quv yuklamasi oynasi D astur quyidagi 5 katta qismdan tashkil topadi: java kod fayllari, xml kod fayllari, JSON namunalari (API). Dasturni ishlab chiqish jarayonida yuqorida keltirilgan quyidagi to rt turdagiʻ fayllar ishlab chiqildi: Java kodlari XML kodlari PHP kodlari Resurs fayllari Json namunal ari DayModel DaysAdapter JsonHelper Fan FanAdapter schedule_item.xml activity_load.xml activity_login.xml activity_main.xml activity_splash.xml 404.php index.php db.php confirm.php footer.php api assets component s config bajarilish. json days.json fans.json asosiy_his 40 HomeFragment BajarilishFragm ent JsonHelperDays LanguageBotto mSheetFragment HisobotFragmen t SplashPagerAda pter SplashActivity ScheduleFragme nt ProfilFragment MainActivityBo sh MainActivity LoginActivity LoadActivity card_layout.xml days_item.xml fragment_bajarilish. xml fragment_hisobot.x ml fragment_home.xml fragment_language _bottom_sheet.xml fragment_profil.xml fragment_schedule. xml item_card.xml item_day.xml login_splash.xml pager_item.xml ui.xml navbar.php teachers.php getaway.php getMonthlyR eport.php getProfil.php getReport.ph p getSchedule. php login.php updateMonthl yReport.php deletemonthl yReport.php addTable.php addMonthlyR eport.php error.php deleteUser.ph p addUser.php json_tepm templates user css imgs js strings.xml (uz) strings.xml (ru) strings.xml (eng) build.gradl e AndroidM anifest.xml obot.json dars_jadv ali.json oylik_his obot.json Dasturdan foydalanish uchun qo yiladigan talablar:ʻ Internet texnologiya asosida ishlashga mo ljallangan Android telefoni yoki ʻ ushbu tizimni qo‘llab quvvatlaydigan emulator dasturi. Dasturdan foydalanishni boshlash uchun foydalaunvchi professor-o‘qituvchi o‘z qurilmasiga dasturni ilova do‘konlaridan biridan masalan, Play Marketdan yuklab olishi talab etiladi. Shu o‘rinda dasturni o‘rnatish fayli orqali ham foydalanish uchun qurilmada o‘rnatish imkoniyati mavjud bo‘ladi. Dastur bulutli texnologiya asosida Ahost Hosting tizimida o‘rnatilgan PHP serveriga ulanadi. Foydalanuvchi qurilmasiga qo yiladigan minamal texnik talablar: ʻ – 1.0 Gb tezkor xotira, xotira kartasida 300 Mb bo sh joy talab qilinadi; ʻ – Dastur ishlatilayotgan vaqtda server bilan aloqa o rnatilishi uchun internet ʻ aloqasiga ulangan bo‘lishi; – Operatsion tizim Android 5.0 dan baland bo’lishi talab qilinadi. Ushbu hosil qilingan Android ilovasi professor-o‘qituvchilar uchun o‘quv yuklamalarini boshqarish bilan bog‘liq muammolarni hal 41 qilishning dastlabki qadamidir. Keyingi ishlarda mobil ilovani HEMIS tizimi bilan integratsiya qilish va oliy ta’lim muassasining barcha kafedralari o‘quv yuklamalarining keyingi holatini bashorat qilish va buning natijasida oliy ta’lim muassasi uchun keyingi kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni taxminiy aniqlash ko‘zda tutilgan. 42 XULOSA O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim vazirining 2018-yil 8- oktabrdagi “Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi buyrug‘ida Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilari tarkibi mehnatini normalashtirish har o‘quv yili uchun professor-o‘qituvchilar va kafedra mudiri tomonidan tuziladigan hamda prorektorlar bilan kelishilgan holda o‘quv ishlari bo‘yicha prorektor (fakultet dekani) tomonidan tasdiqlanadigan o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejalariga asoslanadi. Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yuklamalarini hisoblash bo‘yicha mobil ilovaning ishlab chiqilishi ta’lim muassasalari uchun muhim masalalardan biridir. Android, HTML, CSS, PHP, JavaScript, Java, XML va SQL texnologiyalarining integratsiyasi ish yukini boshqarishni soddalashtiradigan keng qamrovli tizimga olib keldi. Ilova o‘qituvchilar uchun dars jadvallarini osongina ko‘rish, yangilash va tahrirlashni osonlashtiradi, adminlar esa oylik yuklamalarni va ish yukini taqsimlashni samarali boshqarish va vizualizatsiyasini kuzatib borish imkoniyatiga ega. Telegram botlarining kiritilishi tizimning funksionalligi va foydalanuvchi tajribasini yanada oshiradi. Ushbu loyiha ta’lim muassasalarida yuklamalarni boshqarish muammolarini hal qilishda zamonaviy texnologiyalardan samarali foydalanishni namoyish etdi. Kelajakdagi ishlar real vaqtda bildirishnomalar, ilg‘or tahlillar va tizimning foydaliligi va ish faoliyatini yanada yaxshilash uchun kengroq platforma muvofiqligi kabi qo‘shimcha funktsiyalarni o‘rganishi mumkin. 43 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: 1. Smith, J. (2021). The Role of Mobile Applications in Education. Journal of Educational Technology, 15(2), 45-58. 2. O. R. Yusupov, I. Q. Ximmatov, E. Sh. Eshonqulov. Algoritmlar va berilganlar strukturalari. Oliy o quv yurtlari uchun o quv qo llanma. – Samarqand:ʻ ʻ ʻ SamDU nashri. 2021. 3. „ ПНСТ 277-2018 Российская система качества . Сравнительные испытания мобильных приложений для смартфонов, ПНСТ от 26 июня 2018 года №277-2018“. docs.cntd.ru. Qaraldi: 2020-yil 22-may. 4. Аткинсон, Леон. " MySQL . Библиотека профессионала." — М.: Издателский дом "Виляме", 2002. 5. Т. Конолли, К. Бегг. "Базы данных: проектaование, реализация и сопровождение." — Диалектика, 2000. 6. "Professional PHP Programming." Published by Wrox Press Ltd., USA. 7. Мархвида, И.В. "Создание Web-страниц: HTML, CSS, JavaScript." Минск: ООО "Новое знание", 2002. 8. Назаров , Ф . "Web- технологи ." Д a рслик , 2023. 9. Хазелл, С. "Android Programming: The Big Nerd Ranch Guide." Big Nerd Ranch Guides, 2019. 10. Мэдден, Д. "Telegram Bot Development: A Practical Guide." Packt Publishing, 2020. 11. Балтазар, М. "Java Programming for Android Developers." Addison- Wesley Professional, 2018. 12. Джонсон, Л. "XML in a Nutshell." O‘Reilly Media, 2021. 13. Android App Development: A Review August 2021: 14. Awder Mohammed Ahmed, Mazen Ismaeel Ghareb, Muzhir Shaban Al-Ani, Design and Implement Mobile Learning Application for Students inHigher Education, Asian Journal of Information Technology 17 (2): 177-188, 2018 44 FOYDALANILGAN INTERNET MANBALARI 1. https: // www.researchgate.net/ publication/ 356316656_Android_App_Development_A_Review 2. https://fireart.studio/blog/top-most-popular-programming-languages-for- mobile-app-development/ 3. https://www.statista.com/ 45 ILOVALAR 1-ilova. LoginTask klassi. private class LoginTask extends AsyncTask<String, Void, String> { @Override protected String doInBackground(String... params) { String username = params[0]; String password = params[1]; String urlString = "https://fullfilment.khudoyberdiev.uz/api/login.php?email=" + username + "&password=" + password; String result = null; try { URL url = new URL(urlString); HttpURLConnection urlConnection = (HttpURLConnection) url.openConnection(); urlConnection.setRequestMethod("GET"); urlConnection.connect(); InputStream inputStream = urlConnection.getInputStream(); BufferedReader bufferedReader = new BufferedReader(new InputStreamReader(inputStream)); StringBuilder stringBuilder = new StringBuilder(); String line; while ((line = bufferedReader.readLine()) != null) { stringBuilder.append(line); } result = stringBuilder.toString(); bufferedReader.close(); inputStream.close(); urlConnection.disconnect(); } catch (Exception e) { e.printStackTrace(); } return result; } @Override protected void onPostExecute(String result) { super.onPostExecute(result); // JSON response parsing and handling try { JSONObject jsonResponse = new JSONObject(result); boolean success = jsonResponse.getBoolean("success"); if (success) { // Successful login actions String userId = jsonResponse.getString("user_id"); // Save user details and navigate to the next activity } else { // Show error message String message = jsonResponse.getString("message"); Toast.makeText(getApplicationContext(), message, Toast.LENGTH_LONG).show(); } } catch (JSONException e) { e.printStackTrace(); } } } 2-ilova. MainActivity klassi. public class MainActivity extends AppCompatActivity { ActivityMainBinding binding; 46 //dars jadvali / fasnlar ro'yxati - yo'nalishi, kursi, guruhi, umumiy soati, bajarilishi, hisobot @Override protected void onCreate(Bundle savedInstanceState) { super.onCreate(savedInstanceState); binding = ActivityMainBinding.inflate(getLayoutInflater()); setContentView(binding.getRoot()); replaceFragment(new HomeFragment()); binding.bottomNavigationView.setBackground(null); // binding.bottomNavigationView.setBackgroundColor(Color.parseColor("#0071A5")); binding.bottomNavigationView.setOnItemSelectedListener(item -> { if (item.getItemId() == R.id.home) { replaceFragment(new HomeFragment()); } else if (item.getItemId() == R.id.schedule) { replaceFragment(new ScheduleFragment()); } else if (item.getItemId() == R.id.execution) { replaceFragment(new BajarilishFragment()); } else if (item.getItemId() == R.id.report) { replaceFragment(new HisobotFragment()); } else if (item.getItemId() == R.id.profil) { replaceFragment(new ProfilFragment()); } return true; }); } private void replaceFragment(Fragment fragment) { FragmentManager fragmentManager = getSupportFragmentManager(); FragmentTransaction fragmentTransaction = fragmentManager.beginTransaction(); fragmentTransaction.replace(R.id.frame_layout, fragment); fragmentTransaction.commit(); } } timeTextView; 3-ilova. PHP orqali yozilgan admin kirish sahifasi <?php function redrect($url) { header("Location:$url"); } session_start(); if (empty($_SESSION["auth"]) && empty($_SESSION["id"])) { redrect('./templates/login.php'); } // if (empty($_SESSION['admin']) && $_SESSION['admin'] != 'Admin01') { // redrect('./user/index.php'); // } if (isset($_GET['logout'])) { $_SESSION = array(); session_destroy(); session_unset(); unset($_SESSION["auth"]); 47 redrect('./templates/login.php'); exit(); } ?> <!DOCTYPE html> <html lang="en"> <head> <meta charset="UTF-8" /> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0" /> <title>O'quv yuklamalar bajarilishi</title> <link rel="shortcut icon" href="./assets/imgs/favicon.png" type="image/x-icon"> <link href="https://cdn.jsdelivr.net/npm/bootstrap@5.3.3/dist/css/bootstrap.min.css" rel="stylesheet" integrity="sha384- QWTKZyjpPEjISv5WaRU9OFeRpok6YctnYmDr5pNlyT2bRjXh0JMhjY6hW+ALEwIH" crossorigin="anonymous" /> <link rel="stylesheet" href="https://cdn.jsdelivr.net/npm/bootstrap-icons@1.11.3/font/bootstrap- icons.min.css"> <script src="https://cdn.jsdelivr.net/npm/bootstrap@5.3.3/dist/js/bootstrap.bundle.min.js" integrity="sha384-YvpcrYf0tY3lHB60NNkmXc5s9fDVZLESaAA55NDzOxhy9GkcIdslK1eN7N6jIeHz" crossorigin="anonymous"></script> <link rel="stylesheet" href="assets/css/main.css" /> </head> <body class="bg-light"> <?php include 'components/navbar.php'; ?> <div class="container"> <!-- <h3 class="text-center my-3">Qo'llanmalar</h3> --> <br> <?php include 'components/teachers.php'; ?> </div> <?php include 'components/footer.php'; ?> </body> </html> 48

MAVZU: PROFESSOR-O‘QITUVCHILAR YUKLAMASINI BAJARILISHI NAZORAT VA MONITORING QILISH MOBIL ILOVASINI LOYIHALASH MUNDARIJA KIRISH ..................................................................................................................... 2 I-BOB. OLIY TA’LIM MUASSASINING O‘QUV YUKLAMALARINI HISOBLASH TIZIMINING TAFSILOTLARI ................................................... 4 1.1. O‘quv yuklamalarni vaqt me’yorlari bo‘yicha hisoblashni rasmiylashtirish talablari ....................................................................................... 4 1.2. Vaqt me’yorlariga asosan kafedraning umumiy yuklamasini shakllantirish .......................................................................................................... 6 II-BOB. MOBIL ILOVALARNI LOYIHALASH TEXNOLOGIYALARI .... 24 2.1. Mobil ilovalarni loyihalash uchun mo‘ljallangan tillar. Java dasturlash tili ......................................................................................................................... 24 2.2. Mobil ilovani ishlab chiqishda server bilan ishlash ................................ 29 III-BOB. DASTURIY TA’MINOTNI LOYIHALASH VA ISHLAB CHIQISH ................................................................................................................................. 35 3.1. Dasturiy ta’minotning mantiqiy loyihasi ................................................ 35 3.2. Dasturiy ta’minotni fizik jihatdan yaratish ............................................. 36 XULOSA ................................................................................................................ 43 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: ........................................ 44 ILOVALAR ............................................................................................................ 46

KIRISH Bugungi kunda raqamli texnologiyalar va avtomatlashtirilgan tizimlar jamiyatning barcha sohalariga, jumladan, ta’lim jarayoniga keng joriy etilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022—2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni ta’lim va fan sohasini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratadi. Shu munosabat bilan, ta’lim jarayonini zamonaviylashtirish, uni avtomatlashtirish va raqamlashtirish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Ma’lumotlar oqimining oshib borishi ularni qisqa vaqt ichida qayta ishlashni talab etmoqda. Bu muammoni hal qilish uchun avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish va ularni joriy etish zarur. Jumladan, o‘quv jarayonlarini boshqarishda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llash ta’lim sifatini oshirishga xizmat qiladi. Globallashuv jarayonida ta’limni boshqarishda avtomatlashtirilgan intellektual tizimlarni joriy qilish orqali samaradorlikni oshirish mumkin. Zamonaviy axborot tizimlari katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash bilan birga, foydalanuvchilarning turli xildagi talablariga javob bera olishi kerak. Ushbu tizimlarni loyihalashda ma’lumotlarni integratsiyalash, xavfsizlikni ta’minlash va qulay interfeys yaratish asosiy vazifalar hisoblanadi. Ta’lim tizimida professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini nazorat qilish muhim masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Mobil ilova o‘qituvchilarga dars jadvallarini boshqarish imkonini beradi, tizim adminlar esa oylik yuklamalarni nazorat qilish, topshiriqlar belgilash va bajarilgan o‘quv yuklamalar hajmini kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ushbu tizim ta’lim muassasalarida o‘quv yuklamalarini boshqarishni soddalashtirishga xizmat qiladi. Bitiruv malakaviy ishda ta’lim jarayonini avtomatlashtirishga doir zamonaviy dasturlash vositalari va texnologiyalari tahlil qilinadi hamda ulardan foydalanish bo‘yicha ilmiy va amaliy tavsiyalar beriladi. Tadqiqot natijalari, o‘quv jarayonlarini raqamli texnologiyalar asosida samarali boshqarish imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan yechimlarni o‘z ichiga oladi. 2

Ushbu ishda professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasini loyihalash va ishlab chiqish jarayonini tavsiflaydi. Ishda asosiy e’tibor foydalanuvchi uchun tizimning interfeysi va ishlash prinsipi qulay bo‘lishiga qaratilgan. Dasturiy mahsulot zamonaviy tendensiyalardan foydalanish va maxsus vositalar orqali ishlab chiqilgan. Bitiruv malakaviy ishi strukturasi. Ish uchta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat. Birinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash jarayonining nazariy asoslari tahlil qilinadi. Ikkinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasini loyihalash va ishlab chiqish texnologiyalari batafsil ko‘rib chiqiladi. Bu yerda ilovani yaratishda tanlab olingan dasturlash tili va texnologiya haqida ma’lumotlar keltirilgan. Uchinchi bob professor-o‘qituvchilarning ishchi o‘quv yuklamalarini hisoblash mobil ilovasining dasturiy ta’minotini loyihalash va ishlab chiqish jarayonlari tahlil qilinadi. Bu yerda dasturiy ta’minotni yaratish bosqichlari, kod yozish va testlash jarayonlari, shuningdek, dasturiy ta’minotni optimallashtirish usullari haqida ma’lumot beriladi. Xulosada asosiy natijalar va takliflar, adabiyotlar ro yxatidaʻ qo llanilgan ʻ materiallar va internet-resurslar, ilovalarda esa, boshqaruvchi va qo shimcha ʻ dasturiy modullar matnlari keltirilgan . 3

I-BOB. OLIY TA’LIM MUASSASINING O‘QUV YUKLAMALARINI HISOBLASH TIZIMINING TAFSILOTLARI 1.1. O‘quv yuklamalarni vaqt me ’yo rlari bo‘yicha hisoblashni rasmiylashtirish talablari Oliy ta’lim muassasi (OTM) O‘quv-uslubiy boshqarmasida o‘quv yuklamalarini hisoblash qoidalari. OTM O‘quv-uslubiy boshqarmasi o‘quv jarayonini rejalashtirish va tashkil etish ishlarini olib boradi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Mehnat vazirligi, Moliya vazirligining 2017-yil 6-fevraldagi 1-2017, 4-q/q, 13-son qarori 1 ga asosan o‘quv- uslubiy boshqarma quyidagi namunaviy shtatlari asosida xodimlarni ishga qabul qilishi mumki n. Ushbu qonunda belgilangan vazifalar sirasiga professor- o‘qituvchilarning o‘quv yuklamalarini nazor ati olib borish vazifasi ham kirishi belgilab qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining(hozirgi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi) 2018-yil 8-oktabrdagi “Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda o‘quv- uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi buyrug‘ida 2 Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilari tarkibi mehnatini normalashtirish har o‘quv yili uchun professor-o‘qituvchilar va kafedra mudiri tomonidan tuziladigan hamda prorektorlar bilan kelishilgan holda o‘quv ishlari bo‘yicha prorektor (fakultet dekani) tomonidan tasdiqlanadigan o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejalariga asoslanadi. Shuningdekning buyruqning “Umumiy qoidalar” bo‘limida quyidagilar keltirilgan: – Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejasi tarkibiga o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlarining turlari kiritiladi. Ish turlari professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejalarida to‘liq va aniq aks ettirilishi kerak. Joriy o‘quv yili 1 (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017-y., 8-son, 122-modda; Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 11.10.2018-y., 10/18/2859-1/2035-son; 19.02.2020-y., 10/20/2859-2/0188-son) 2 Oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilar tarkibining o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz- shogird” ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida, [O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2018-yil 8- oktabrda ro‘yxatdan o‘tkazildi, ro‘yxat raqami 3076] 4

yakunida faqat mazkur o‘quv yili davomida amalga oshirilgan ishlar hisobga olinadi. O‘quv yili davomida bajarilgan qo‘shimcha ish turlari professor- o‘qituvchilarning yillik shaxsiy ish rejalariga kiritib borilishi mumkin; – Professor-o‘qituvchilarning shaxsiy ish rejasi tarkibiga kiritiladigan o‘quv yuklamasi hamda o‘quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va “ustoz-shogird” ishlari: to‘liq shtatda faoliyat ko‘rsatayotgan professor-o‘qituvchilar uchun professor-o‘qituvchilarning lavozimlariga qo‘yilgan malaka talablari asosida; to‘liq shtatda bo‘lmagan va o‘rindosh sifatida faoliyat ko‘rsatayotgan professor-o‘qituvchilar uchun ularning stavkalariga muvofiq tarzda professor- o‘qituvchilarning lavozimlariga qo‘yilgan malaka talablari asosida; – Professor-o‘qituvchilarning o‘quv yili bo‘yicha shaxsiy ish rejasining bajarilishi muntazam ravishda kafedra mudiri, har semestr yakunida fakultet dekani, dekan o‘rinbosarlari, fakultet tuzilmasi bo‘lmagan oliy ta’lim muassasalarida o‘quv bo‘limi (o‘quv-uslubiy boshqarma) va tegishli yo‘nalishlar bo‘yicha prorektorlar tomonidan nazorat qilib boriladi. Professor-o‘qituvchining o‘quv yuklamasini hisoblashda quyidagi umumiy qoidalar nazarda tutiladi: 1. OTMda professor-o‘qituvchilarni o‘quv hamda ilmiy - uslubiy va “Ustoz- shogird” ishlari hajmini hisoblash Oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligining “Vaqt me’yorlari” to‘g‘risida buyrug‘iga binoan mazkur nizom asosida ish yuritiladi; 2. Oliy ta’lim muassasasida professor-o‘qituvchilar soni, ish haqi fondi doirasida quyidagi tartibda o‘quv, ilmiy-uslubiy, “Ustoz-shogird” ishlari hajmini belgilovchi “Vaqt me’yorlari” joriy etilgan; 3. “Vaqt me’yorlari” me’yoriy hujjat bo‘lib, oliy ta’lim muassasasida professor-o‘qituvchilar o‘rtasida o‘quv, ilmiy-uslubiy, “Ustoz-shogird” ishlarini oliy ta’lim muassasasining shtat birliklariga muvofiq to‘g‘ri taqsimlash imkonini beradi; 4. Ma’ruzalar o‘qish professorlar, dotsentlar, katta –o‘qituvchilar tomonidan amalga oshiriladi. Zarur hollarda oliy ta’lim muassasasi ilmiy kengashining qarori 5

O'xshashlar

PROFESSOR-O'QITUVCHILAR ILMIY REYTINGINI SHAKLLANTIRISH VA MONITORING QILISHNING INTELLEKTUAL TIZIM ALGORITMI VA DASTURIY TA’MINOTINI YARATISH
Kundalik yangiliklar va jurnallar kurs ishi
GPS tizimidan foydalangan holda elektromontyorlarning ish faoliyatini monitoring qilish tizimini loyihalashtirish
Lokal tarmoqda masofadan kompyuterlarni nazorat qilish (Radmi va LitaManager) dasturlari.
Mobil texnologiya vositalari va ilovalar yaratish. Mobil iloalar yaratish muharrirlari. “mening mobil ilovam” mavzusida loyiha ishi.