Mavzu: Tikuvchilik materiallarini tozalash va saqlash qoidalari. Reja: KIRISH I-Bob: Tikuvchilik materiallarini xususiyatlari 1.1. Tikuvchilik materiallarini saqlash qoidalari 1.2. Tikuvchilik materiallarini turlari II-Bob: Tikuvchilik materiallarini tozashashda ishlatiladigan asbob uskunalar 2.1. Tikuvchilik materiallarini tozalash qoidalari 2.2. Tikuvchilik materiallarini saqlash turlari ХУЛОСА. Foydalanilgan adabiyotlar 1

KIRISH O‘zbekiston Tikuvchilik va yengil sanoatining asosiy vazifalari-bu ichki va tashqi bozorni sifatli iste’mol tovarlari bilan ta’minlash, jahonbozorida rivojlangan davlatlar mahsulotlaritalablari bo‘yicha raqobat qila oladigan darajaga erishish uchun yangi assortimentlar yaratishni kengaytirish, mahsulot sifatini ta’minlash, yaxshilash va boshqarish tizimlarini keng qo‘llash, eksport imkoniyatlarini oshirish kabi ustuvor yo‘nalishlar hisoblanadi. Mamlakatimiz iqtisodiyotida yuz berayotgan jiddiy sifat o‘zgarishlari alohida e’tiborga sazovordir. Yurtimizda qabul qilingan 2017-2021-yillarda sanoatni ustuvor darajada rivojlantirish dasturi va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga doir tarmoq dasturlarining izchil amalga oshirilishi natijasida sanoat tarkibida yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan, raqobatdosh mahsulotlar tayyorlayotgan Tikuvchilik mahsulotlarining o‘rni tobora ortib bormoqda. Mamlakatimiz hududida yetishtirilayotgan paxta tolasini xom ashyo sifatida emas, balki ip-kalava, Tikuv trikotaj va tayyor mahsulot sifatida chet ellarga eksport qilish rejalashtirilmoqda. Iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmi 2016-yilda 9,4 foiz, shu jumladan, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish 8,7 foiz, nooziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish 10 foizga o‘sdi. Inflatsiya darajasi yil yakunlari bo‘yich 6,1 foizni tashkil etdi. Bu prognoz ko‘rsatkichlariga nisbatan sezilarli darajada pastdir. O‘tgan 2017-yilda 500 dan ziyod yangi korxona, birinchi navbatda, kichik biznes subyektlari eksport faoliyatiga jalb etildi. Tashqi savdo balansidagi ijobiy holda 180 million dollarni tashkil qildi, mamlakatimizning oltin-valyuta zaxiralari 1milliard 600 million dollarga ko‘paydi. Mahsulotning sifatini yaxshilash va ularning assortimentlarini kengaytirish maqsadida bashoratlash hozirgi bozor iqtisodiyotining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. 2017–2021-yillarda respublikada yengil sanoatni rivojlantirish dasturiga asosan 132 ta investitsion loyiha amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan. Dasturning 2

umumiy investitsion qiymati 2,2 mlrd. dollarni tashkil etadi. Loyihalardan biri hisoblangan 9 ta Tikuvchilik korxonasi Namangan (3 ta loyiha), Surxondaryo (2 ta loyiha), Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Jizzax, Qashqadaryo , Xorazm (1 ta loyihadan) viloyatlarida ishga tushirildi. Hozirda «O‘zbekengilsanoat» AJ tarkibiga 450 dan ziyod Tikuvchilik, tikuv trikotaj korxonasi kiradi. Shularning 30 foizdan ko‘prog‘I xorijiy capital ishtirokidagi korxonalar hisoblanadi. O‘zbekistonda Tikuvchilik mahsulotlarini ishlab chiqarishning barqaror o‘sish hajmi ta’minlanmoqda, jumladan, yillik ip kalava ishlab chiqarish hajmi 590 tonnadan ortiq, ip Tikuvchilik materiallari ishlab chiqarish 485 mln.kv.m, trikotaj matolar 103 mil. tonna, tayyor mahsulotlar 660 mln. Dona va paypoq mahsulotlari 132 mln. Juftni tashkil etadi. Tashqi bozorga xaridorgir tayyor mahsulotlarni olib chiqish maqsadida so‘nggi Tikuvchilik xomashyosi (sintetik iplar va aralash Tikuvchilik materiallarilar) aralashtirilgan holda ishlab chiqarish bo‘yicha loyihalar Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Samarqand, Sirdaryo va Farg‘ona viloyatlarida amalga oshirilmoqda.Bundan tashqari, umumiy qiymati 600 mln. Dollardan ziyodni tashkil etadigan 58 dan ortiq qo‘shimcha loyihalar ham mavjud. Qishloq joylarida va respublikaning ish o‘rinlariga talab yuqori bo‘lgan hududlarida qo‘shimcha 27 mingta yangi ish o‘rni yaratish maqsad qilingan. Mahsulot sifat ko‘rsatkichlari nafaqat mahsulotning barcha ko‘rinishdagi xossalari darajasiga yoki ularni aniq o‘lchamiga tegishli bo‘libgina qolmay, balki bu xossalariga ko‘ra bo‘lgan talab darajasiga ham bog‘liqdir. Eng muhimi, sifat ko‘rsatkichlarini to‘g‘ri tanlash va yetarlicha asoslash natijasida, mahsulotning ishlatilishi bo‘yicha undan maqsadli foydalanishni ta’minlaydi. 3

I-Bob . Tikuvchilik materiallarini xususiyatlari 1.1 Tikuvchilik materiallarini saqlash qoidalari. Turli xil variantlar orasida iste'molchining e'tiborini tikuvchilikda ishlatiladigan matolarning xususiyatlari jalb qiladi. Ko'pincha bu: Polyester Polyester tolalardan tayyorlangan arzon sintetika. Yuzasi ko rinishi bo yichaʻ ʻ junga, xossalari bo yicha paxtaga o xshaydi. Arzon kiyimlarni tikish imkonini ʻ ʻ beruvchi o'ziga xos xususiyatlar - bu mustahkamlik, aşınma qarshilik va mahsulotlarning asl qiyofasini uzoq vaqt saqlab turish qobiliyati. Bundan tashqari, matoning xarakteristikalari kiyimni parvarish qilishni minimallashtirib, yuvishni osonlashtiradi. Materiallar tez quriydi va harorat ta'sirida shaklini osongina o'zgartiradi. Bu dizaynerlar uchun burmalar yaratish, kiyim-kechak, pardalar, pardalar va boshqalarni bezash uchun keng imkoniyatlar ochadi. Paxta Paxta matolarini ishlab chiqarishda eksa bo'ylab o'ralgan yumshoq va ingichka tolalar ishlatiladi. Materiallar yuqori quvvat, kimyoviy qarshilik va ultrabinafsha, namlik, yuqori va past haroratlar kabi omillarga uzoq vaqt ta'sir qilishda ham asl xususiyatlarini saqlab qolish qobiliyati bilan ajralib turadi. Matolar va kiyimlarning o'rtacha gigroskopiklik ko'rsatkichlari 18-20% ni tashkil qiladi, shuning uchun ular sekin quriydi. Materialning yagona kamchiliklari - bu shaklni saqlab qolish qobiliyatining pastligi va to'g'ri parvarish qilinmasa, qisqarish xavfi. Paxta mahsulotlari tezda burishadi, bu uy sharoitida har doim ham qulay emas. Ushbu materialning afzalliklari orasida quyidagilar qayd etilgan: g'ayrioddiy yumshoqlik, nafas olish, chidamlilik. Paxta matolarining ko'lami keng. Material tikuvchilik va ish kiyimlari, choyshablar, mebel uchun qoplamalar va boshqalar uchun ajoyib echimga aylanadi. Jakkard Cho'zma va to'quv iplarini to'qish texnologiyasidan foydalangan holda olingan yirik naqshli mato. Yuqori estetik xususiyatlar va ishlab chiqarish jarayonining murakkabligi materialni elita sinfidagi mahsulotga aylantiradi. Tuvalni yaratishda tabiiy xom ashyo, shu jumladan paxta va zig'ir, shuningdek, jun va ipak iplari ishlatiladi. Zamonaviy ishlab chiqarishda sintetik tolalar, shuningdek, sun'iy va tabiiy komponentlarning kombinatsiyasidan ham 4

foydalanish mumkin. Ishlab chiqarish texnologiyasi tekis matolar va rangli qo'shimchalar bilan matolarni olish imkonini beradi. "Gobelen" ning ta'siri, shu bilan birga, maxsus bo'yash usullari bilan erishiladi. Bugungi kunda jakkarddan ustki kiyimlar, mebel uchun pollar va boshqa mahsulotlarni tikishda keng foydalaniladi. Materialning narxi asosan xom ashyoni, shuningdek, matoni qayta ishlash uchun ishlatiladigan texnologiyalarni aniqlaydi. Tikuvchilik materiallarining bichishga tayyorlash ishlari tayyorlov s е xida amalga oshiriladi. Tayyorlov s е xida asosiy vazifasiga ko’ra quyidagi ishlar bajariladi: 1. K е ltirilgan Tikuvchilik materiallarilarni tushirish va qabul qilib olish. 2. Qabul qilib olingan Tikuvchilik materiallarilarni omborga joylash va vaqtincha saqlash. 3. Tikuvchilik materiallarilarni sifatini t е kshirish, Tikuvchilik materiallaridagi nuqsonlarni aniqlash va joyini b е lgilash. 4. Tikuvchilik materiallari to’plarni bo’yi va enini o’lchash. 5. Tikuvchilik materiallari to’plarini to’shama uchun xillash va hisoblash. 6. Tikuvchilik materiallari to’plarini hisob kartaga asosan to’shama qavatlariga qirqish. 7. Bo’rlama tayyorlash. 8. Tikuvchilik materiallari bo’laklarini to’shama uchun sortlash va saqlash. 9. Tikuvchilik materiallarilarni bichish s е xiga uzatish. Tikuvchilik materiallarilar kont е yn е r yoki mashinalarda taxlangan holatda rulon yoki toytoy qilib k е ltirilib, qo’lda yoki biror m е xanizm yordamida tushiriladi. 29 8-rasm. Tikuvchilik materiallarini tashish aravachasi O’lchab bo’lingan to’plar rulon qilib o’ralib 19-2000 C haroratli xonalarda saqlanadi. Tikuvchilik materiallarini saqlash uchun mavjud qurilmalarni 2 guruxga ajratish mumkin: 1-guruh-statsionar qurilmalar; 2-guruh-haraktlanuvchi yach е ykalari bor qurilmalar. Tikuvchilik materiallarilarni saqlaydigan qurilmalarni tanlashda quyidagi talablar ko’zda tutiladi: 5