Mavzu XVI –XVII asrning I yarmida Germaniya madaniyati Mundarija Kirish_____________________________________________________________2 I BOB XVI-XVII asrlarda nemis san’atining rivojlanishi. 1.1 Nemis san’ati rivojiga xorijiy rassomlik maktablarning ta’siri______________3 1.2 Germaniyada arxitektura va haykaltaroshlikning rivojlanishi______________5 II BOB Germaniyada adabiy janrning shakillanishi,din va rassomchlik 2.1 Nemis adabiyot namoyondalari va reformatsiya________________________9 2.2 German san’atida rassomchlik ravnaqi ______________________________20 III BOB ‘’XVI-XVII asrning I yarmida Germaniya madaniyati’’ mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish 3.1.’’CHAYNVORD’’ metodi___________________________________________26 3.2’’TTT’’ (‘’TEST TUZISH TAJRIBASI’’) METODI ___________________________27 GLOSSARIY________________________________________________________29 XULOSA__________________________________________________________30 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI_______________________________31 1

KIRISH XVIIasr butun san’at tarixidagi eng ulug’vor davrlardan biridir.Taxminan uch asrni o’z ichiga olgan Uyg’onish davri- XIV asrdan XVI asrgacha va Ma’rifat davri – XVIII asr oralig’ida joylashgan bo’lib,u o’zining tarixiy ahamiyati bian ham, buyuk rassomlar va o’lmas durdonalarning ko’pligi bian ham ulardan qolishmaydi.SHu bian birga, faqt shartsli ravishda XVII asrni Uyg’onish davridan Ma’rifatga o’tish davri deb hisoblash mumkin,garchi u haqiqatdan ham birinchisidan ko’p meros bo’lib,ikkinchisiga vasiyat qilgan bo’lsa ham.Umuman olganda,XVII asr jahon badiiy madaniyati taraqqiyotining mutlaqo mustaqil bosqichi bo’lib,dunyoqarashi,ijtimoiy-madaniy tuzilishi,tasavvur tafakkuriga o’ziga xos xususiyatlarga ega. XVII asrda barcha san’at turlari bunday yorqin gullashni boshdan kechirganlar.SHunday qilib,dekorativ haykaltaroshlik dastgohli haykaltaroshlikka qaraganda ancha muffaqiyatli bo’lganligi aniq,yog’och o’ymakorligi mis o’ymakorligi bilan almshtirilgan holda tanazzulga yuz tutdi. Lekin,umuman olganda,odamning dunyoqarashi kengayishi, eski janrlarning boyib borishi, ular asosan Versalga taqlid qilingan, Potsdam, Herrenhauzen va Drezdendagi ‘’Versal saroyi’’ kabi ulkan bog’lar va haykaltaroshlik kopmozitsiyalari bilan yaratilgan.XVII asrda o’ttiz yillik urush tufayli sokinlashgan Germaniyada badiiy hayot 1660-1680 yillarda yana jonlandi va butun XVII asr davomida nihoyatda faol rivojlandi. Siyosiy voqealar ham uning tiklanishiga yordam berdi.Turklar ustidan qozonilgan ishonchli g’alabalar natijasida Avstriya monarxiyasining nufuzi ancha oshdi, urushda qatnashgan nemis davlatlari ham o’zlarini g’olibdek his qildilar. G’alaba muhiti qisman diniy edi, chunki turklarning mag’lubiyati xochning yarim oy ustida g’alaba qozonishini anglatardi. Avstriya va Germaniya monastir buyruqlari monastirlar va cherkovlarni qayta qurish uchun kuchayib borayotgan kuch bilan ishlashga kirishdilar, ular katta miqyosida va ajoyib dabdaba bilan bog’liq bo’lgan nasroniylikning timsoli sifatida qaraladi. Ziyorat cherkovlari barrokko ruhida qayta qurildi. Germaniyaning san’ati XVII asrda o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, ular Badiiy akademiyaning ochilishida ifodalangan boshqa milliy maktablardan olingan klassitsizm g’oyalarini saqlab qolish bilan bog’liq . 2

Dolzarbligi Biz yillar davomida turli xil davrlar svilizatsiyasi haqida ma lumot to plabʼ ʻ boramiz. Yevropa madaniyati haqida gap ketganda biz ularni antik davri haqida gapirib o tamiz. Bir orada Yevropa madaniyati turlixel ʻ XVII asr butun san’at tarixidagi eng ulug’vor davrlardan biridir.Taxminan uch asrni o’z ichiga olgan Uyg’onish davri- XIV asrdan XVI asrgacha va Ma’rifat davri – XVIII asr oralig’ida joylashgan bo’lib,u o’zining tarixiy ahamiyati bian ham, buyuk rassomlar va o’lmas durdonalarning ko’pligi bian ham ulardan qolishmaydi.SHu bian birga, faqt shartsli ravishda XVII asrni Uyg’onish davridan Ma’rifatga o’tish davri deb hisoblash mumkin,garchi u haqiqatdan ham birinchisidan ko’p meros bo’lib,ikkinchisiga vasiyat qilgan bo’lsa ham.Umuman olganda,XVII asr jahon badiiy madaniyati taraqqiyotining mutlaqo mustaqil bosqichi bo’lib,dunyoqarashi,ijtimoiy-madaniy tuzilishi,tasavvur tafakkuriga o’ziga xos xususiyatlarga ega. Kurs ishining maqsad vazifalari Biz o’rta asrlardagi Germaniyada madaniyati v asana;tining paydo bo lishi mavzusini o rganishda asosan quyidagi maqsad va vazifalarni belgilab ʻ ʻ oldik: _Yevropa va Germaniyada madaniyatning shakllanishi va paydo bulishidagi omillarni o’rganamiz. Nemis san’ati rivojiga xorijiy rassomchilik maktablarning ta’siri Kurs ishining о b’ е kti: Germaniya madaniyatining shakllanishi Kurs ishining predmeti: Predmeti bu qaysi davlatda qanday sharoitda paydo bo lishi ʻ Kurs ishining mеtоdоlоgik asоslari . O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Vazirlar mahkamasining pedagogik ta’limga doir qarorlari, O‘zbekiston Respublikasida amal qiladigan uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimining nazariy asoslari, qonuniyat va tamoyillari, o’ziga xos yo’nalishlari ta’lim-tarbiya jarayonining shakllanishi. 1 1 O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi Nizom. T-2018 3

Kurs ishining asоsiy ahamiyati. Mavzuning ilmiy pedagogik ilmiy manbalar asosida muallif tomonidan mustaqil o‘rganilganligi, mavzu doirasida ushbu dolzarb muommoning tahlil qilinganligi, kurs ishining xulosa va tavsiyalaridan, muallifning shaxsiy mulohozalaridan pedagoglar, va ustozlar tafsiyasidan foydalanganligidan. Kurs ishi hajmi va tarkibiy tuzilishi . Kurs ishi kirish, 3 b о b va rejalar, xulosa va foydanilgan adabiyotlardan ro‘yxati,glossarydan ib о rat. I BOB 1.1 Nemis san’ati rivojiga xorijiy rassomchilik maktablarning ta’siri XVI asrda o’zlarining Badiiy Akademiyasi ochilishidan oldin nemis rassomlari kasbiy ta’lim olish uchun chet elga – Flandriya,Italiya,Gollandiyaga borishlari kerak edi.SHu sababli, bu milliy maktablarning ta’siri nemis rassomlarining asarlarida juda sezilarli, ammo bu davrda milliy an’analari xorijiy hokimyatga qarshilik ko’rsata olmagan nemis ustalari uchun bu ko’r –ko’rona taqlid va elektizm xavfini yashirdi. Eng iqtidorli rassomlar o’zlarining o’ziga xosligini himoya qilishga harakat qilishdi, garchi ular boshqa odamlarning modellaridan butunlay voz kecha olmadilar. Milliy san’at tarraqiyoti yo’li uchun kurashni ular yolg’iz o’zi olib bordi- siyosiy jihatdan bo’lingan mamlakatda hamma provinsaviy izolatsiyada ishladi –shuning uchun XVII asr nemis san’atida milliy maktab yaratilmagan.Biroq,ular ma’naviy erkinlikka intilishgan.Ijodiy hayoti Italiyada o’tgan rassom Adam Elsxaymer[1578-1610] Yevropaning yangi badiiy qarashlariga yo’l ochgan ustalardan biri edi. Rasmlarning kichik,shkafga o’xshash formati, syujet motivining janr-idillik talqini, kayfiyatning yaqinligi – bularning barchasi XVII asr san’ati zabt etishga intilgan hayotiy tezkorlik va haqiqiylik tassurotini keltirib chiqardi ( ‘’ Yupiter va Merkuriy Filmemon va Baucisda’’. Drezden,Rasmlar galeriyasi ).Elsheymer landshaftlaridagi klassik qat’iy kompozitsiya tufayli tabiat juda ideal bo’lib tuyuldi,ammo diniy-mifologik yoki janrli sahnalar ularga lirik samimiylik sohasini berdi. Elshaymer ijodining ta’sirini turli maktab ustalari Lorren,Pussen,,Fetti va Rembrant,Lastman va Rubens boshdan kechirgan.O’z taqddirini Italiya bilan bog’lagan Iogann Liss (1597-1629) san’ati tasvirlarining boshqa kuchi,plastik energiya,rangning hissiy ohangdorligi bilan zabt etadi ( ‘’Judit’’, 1620,Vena, 4

Apollon va Marsyas’’, Pushkin nomidagi davlat tasviriy san’at muzeyi). Uning keying asarlari dinamika bilan uyg’unlashgan yengillik va havodorlik bilan ajralib turadi.[‘’Vision of St.Jerom’’, Venetsiya] Gollandiyada tahsil olgan Georg Flegel (1566-1638) natyurmort janirining rivojlanishida o’z rolini o’ynadi. Uning asarlari sir va g’amginlik bilan bo’yalgan (‘’Katta tungi hayot’’, 1637, Frankfurt- Mayn, Tarix muzeyi; ‘’Sham bilan hayotda’’,1636,Kyoln,Valraf-Rixarts muzeyi).XVII asrning nemis rassomlari begona vatanda o’ziga xos payg’ambarga aylandilar.Germaniyaning o’zida milliy iste’dodlar qadrlanmagan va qo’llab quvvatlanmagan, rassomlar xo’ranlangan qaram holatda edi.Rassom J.fon Sandrant [1609-1684] o’zining ‘’Germaniya arxitektura, haykaltaroshlik va rangtasvir akademiyasi’’[1675] kitobiga tarixini tizimli ravishda taqdim etishga birinchi urinish bo’lgan kitobini kiritganligi yanada diqqatga sazovordir.Jahon san’ati- Germaniya san’ati va nemis san’ati – Germaniya san’ati va nemis ustalarning tarjimaiy hollari.Bu nemis badiiy muhitida milliy ongning uyg’onganidan dalolat beradi.SHu bialn birga,nemis san’atini Yevropa darajasiga ko’tarishiga bo’lgan vatanparvalik istagidan kelib chiqqan Sandrat buning yagona yo’lini buyuk modellarga taqlid qilishda ko’rdi. Sandrat ham o’z ijodiga ongli ekletizm tamoyilliga amal qilgan.Sandrat faoliyatining qarama- qarshiligi butun XVII asr nemis san’atining o’ziga xos xususiyatidir. Unda epigonizm va tartib avj oldi, ko’pchilik rassomlar boshqa odamlarining motivlarini takrorladilar- ba’zida ularning asarlarini Gollandiya, Flamand yoki Italiya maktablari mahsulotlaridan ajratib bo’lmaydi.SHu bilan birga mustaqil ijod qilgan rassomlarni ham topish mumkin edi. Rembrantning shogirdi J.Ovens (1623-1679) (‘’J.B.SHapning portreti’’, taxminan 1659-yil, Amestrdam, Rijksmuseum) portretlaridagi xarateristikalarining aniqligi va jonliligini qayd etamiz.Italiyalik gollandlar ruhida qadimiy xarobalar bialn pastoral landshaftlar ni chizgan I.G.Ross(1631-1685) uning uchun ‘’Ayol portreti’’ [1669, Myunxen, Bavariya rasmlari to’plami] kabi yorqin,kutulmagan narsaga ega. M.Scheite (1530-1610) janr va jang sahnalarini obrazli talqin qiladi –uning ‘’Jang’’ va ‘’Uy konserti’’ (ikkalsi ham Gamburg muzeyida ) Gollandiya prototiplariga unchalik o’xshamaydi. L.SHuls (1615-1683) ‘’Mo’g’ul savdogarining portreti’’ (1664,Sank-Peterburg, Ermitaj ) asarida golland an’analarini ijodiy qabul qilingan bo’lib, o’zining realistic kuchi bilan ajralib turadi. Bu XVII asr san’atining eng qiziqarli guruh portretlaridan biridir. Ammo xatto eng katta iste’dod egalari uchun ham izchil bo’lib qolish juda qiyin edi;ularning o’zlari qarzga dadil izlanishlar –tayyor formulalarni takrorlash bilan 5