O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O ‘RTA MAXSUS TA’LI M VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI FILALOGIYA FAKULTETI JAXON ADABIYOTI FANIDAN Mustaqil ish MAVZU : A gata K iristi hayoti va ijodi Bajardi :Anvarova B inafsha Tekshirdi: Qobilov Usmon Samarqand 202 3 y.

Reja: 1.Agata Kristi ijodi 2.Uning g'aroyib hayoti 3.Asarlarida o'ziga xoslik Agata Mari Klariss a Kristi (inglizcha: Agatha Mary Clarissa Christie) (1891.15.9, Torki, Angliya — 1976) — ingliz yozuvchisi. Detektiv janr ustasi. 85 roman, 20 pyesa va koʻplab hikoyalar muallifi. K. eng yaxshi asarlarida ("Puaro tergov qiladi", 1924; "Kaminlar siri", 1925 ; "Rojer Ekroydning katl etilishi", 1926; "N yoki M?" 1941; "Qopqon", 1954; "Ayblov guvoxi", 1954 va boshqalar) jinoyat nafaqat dalillar asosida, balki qahramonlarning, chunonchi, belgiyalik izquvar Erkyul Puaroning botiniy tuygʻusi va sezgirligi tufayli o chiladi. K. asarlarining katta muvaffaqiyati syujetning qiziqarliligi, yechimning kutilmaganligi, personajlarning yorqinligi bilan izohlanadi. Asarlari 103 tilga tarjima qilingan.

DETEKTIV QIROLICHASINING GʻAROYIB HAYOT I Uni butun Angliya boʻylab izlashdi. Koʻpchilik bu gʻoyib boʻlishda adibaning ishonchsiz erining qoʻli bor deb taxmin qildi, ammo polkovnik Kristining bu hodisaga aloqasi yoʻq edi. Agata Meri Klarissa Miller 1890 -yilda Angliyada tavallud topgan. Bolal igida juda uyatchan qizaloq boʻlgan. Katta akasi va opasi birga oʻynashar, Agata esa oʻz tasavvuridagi qahramonlar bilan yolgʻiz qolishni yoqtirardi. Maktabda ham aʼloga oʻqimasdi, juda tortinchoq edi. XIX -XX asrlarda qizlarni koʻproq turmushga uzatishga tayyorlashar, musiqa, raqs, qoʻl mehnati kabi hunarlarga oʻqitishardi. Agata Kristi umrining oxirigacha qoʻpol imlo xatolariga yoʻl qoʻygan: shunga qaramay bu adibaning ijodiy karyerasiga soya solmagan. Qiz yaxshi kuylar, ammo uyatchanligi tufayli omma qa rshisiga chiqishga choʻchirdi. Tortinchoq va odamoviligi ham uning kelajagiga raxna sololmadi, taqdir unga kutilmagan tuhfalar tayyorlab qoʻygandi. Birinchi jahon urushiga qadar yosh Agata tez tez ingliz aristokratlari doirasidagi kechalarga borib turardi . Parij pansionatida oʻqish davomida qizning oʻziga boʻlgan ishonchi ortdi, tashqi koʻrinishi ham yoqimli edi. Shunday kechalardan birida qirollik leytenanti Archibald Kristining nigohi Agataga tushgani ham bejiz emas. Bu tuygʻular oʻtkinchi emasdi. Yoshl ar tez orada unashtirildilar, toʻyni ham uzoq choʻzishmadi, sababi Archi tez orada urushga joʻnashi lozim edi, Agata esa Londonda qolishga majbur boʻldi. Kelin -kuyov visolga toʻymay turib, ayrildilar. Agata ham chalgʻish va maʼsuliyatni his etgan holda har biy gospitalda ishlay boshladi. Ilk marta xayolida tugʻilgan hikoyalarni shu yerda yozib qoʻyadigan boʻldi. Kun davomida dori

darmon va jarohatlar bilan toʻqnashish tufayli uning qotillik haqdagi asarlari dunyoga kela boshladi. Mashhur Erkyul Puaro nomli q ahramon ham shu asno yaratildi. Agata uning tashqi koʻrinishini ifodalar ekan, uni koʻchada koʻrib qolgan real shaxsga qarab yaratdi, u Belgiya qochoqlaridan biri edi. Oradan vaqt oʻtib, Archibald urushdan qaytdi va oilasini boqish uchun tadbirkorlik qili shga urinib koʻrdi. Agata unga qiz farzand tuhfa qildi, unga Rozalinda deb ism qoʻyishdi. Lekin ular yashaydigan xonadon oila uchun torlik qilardi. Tadbirkorlik ishlari ham yurishmadi. Shunday moddiy qiyinchiliklar davrida eri Agataga hazillashib dedi: “Yo zganlaringni chiqarib koʻramizmi?” Shundan soʻng Agata yozuvchi boʻlishga urinib koʻrdi. Ammo “Staylzdagi sirli hodisa” asarini oltida nashriyot rad qildi. Archi uni yettinchi nashriyotga olib borishga undadi… Ha, Arc hi haq ekan: romanni chop etishdi, hatto 25 ingliz funtida gonorar ham berishdi. “Endi sen boyib ketasan”, dedi Archi ishonch bilan. Agata ham ilk kitobi chiqqanidan soʻng ijodkorlikni xobbi emas, kasb qilishga ahd qildi. Olti yil davomida, yaʼni 1920 -26 -yillarda Agataning oltita romani chop qilindi. Puaro obrazi esa mashhurlikda Sherlok Xolms darajasiga yetay dedi. Agata va eri ijara muammosidan qutilib, shahardan shaxsiy uy harid qilishdi, hatto mashinali boʻlishdi. Hayo tining yorugʻ kunlari uzoqqa choʻzilmadi. Avvaliga Agataning onasi vafot etdi. Bunga koʻnikishga ulgurmay turib, yana bir baxtsizlik yuz berdi. Archibald Kristi boshqasini sevib qolganini maʼqul qildi: golf oʻyinidagi sherigini… Janjal chiqdi. Archi eshik ni zarb bilan yopib chiqib ketdi va tongda qaytdi. Ammo xonadon boʻm boʻsh edi: Agata xat tashlab ketgandi. U mashinada Yorkshirga ketganini yozgan edi. Rafiqasining ortidan borgan Archi faqat buzilgan avtomobil bilan toʻqnashdi. Adiba yoʻqolib qolgandi, o ilaviy janjal kriminal jarayonga aylandi. Bu paytda

Agata Kristi Angliyada nomdor yozuvchi edi, uni qidirish ishlariga mahalliy politsiya aralashdi, 15 ming kishi esa koʻngilli sifatida qidiruv ishlarida qatnashdi. Al batta, birinchi gumon bu bevafo erda edi, biroq Kristining chindan ham bunga aloqasi yoʻq ekan. Oradan oʻn kun oʻtdi. Agatani sanatoriyadan topishdi. Shu vaqtga qadar ayol bu yerda fizioterapiya muolajalari olar, fortopiano chalar, umuman vaqtini chogʻ oʻ tkazardi. Biroq eng gʻalatisi shunda ediki, adiba bu yerga Tereza Nil ismi bilan roʻyhatdan oʻtgandi. Tereza – erining maʼshuqasi edi. Ikki yil oʻtib u Archibald bilan ajrashdi. U oʻz qarori borasida umirining oxirigacha hech qanday izoh bermadi. Bir isho nchli jurnalistga Agata hech nimani eslay olmasligini aytgandi, shu tariqa unda amneziya boshlandi. Agata Kristining vafotidan soʻng britaniyalik olimlar uning oxirgi qoralamalarini koʻzdan kechirib, u Altsgeymer hastaligiga duchor boʻlganini aniqlandi. A mmo uning nabirasi Metyu Prichardning fikricha, bu shunchaki mish - mishlar. “Men buvimning yoʻqolib qolganini oʻzim bilan ham, onam bilan ham, boshqa odamlar bilan ham muhokama qilmaganman, baʼzan odamlar oʻzlarini oʻta baxtsiz his qilganlarida gʻalati ishl ar qilishadi”, deydi u. “Faqat bir gapni aytishim mumkin: buvim omma eʼtiborini tortish uchun harakat qilmasdi: oʻziga ham, kitoblariga ham. Oʻsha paytda u judayam gʻamgin boʻlgan va uning oʻrnida boshqa odam boʻlganda ham uzoqlarga ketib qolgan boʻlardi”. Baxtsizlikdan halos boʻlish uchun Agata ishlash va sayohat qilishga qaror qildi. U Sharq ekspressi poyezdiga chipta sotib oldi va Bogʻdodga yoʻl oldi. Aynan oʻsha yerda, Iroqda, adiba arxitektor Maks Mallouenni uchratdi. Maks qadimiy shaharni tanishtiri sh uchun unga gid boʻlib yollangandi. Butun mavsum davomida u yonida boʻldi: mamlakatni tanishtirdi, qadimiy sivilizatsiya tarixi haqda soʻzlab berdi, hatto topilgan bosh suyaklarini ham koʻrsatdi. “Oʻshanda men buning oqibati qanday tugashi haqda koʻp oʻy lardim. Maks juda ajoyib inson edi. Shunchalik xotirjamki, yupatishga shoshilmasdi. U gapdan koʻra