logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Dorivor usimliklarga oid grafik tasvirlar yaratish.

Dorivor usimliklarga oid grafik tasvirlar yaratish.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1669.796875 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Dorivor usimliklarga oid grafik tasvirlar yaratish. Reja: 1. O’zbekistonda dorivor o’simliklarga e’tibor. 2. Asosiy dorivor o’simliklar. 3. Dorivor o’simliklarning turlari. 4. Foydalanilgan adabiyotlar. 1 Respublika hududlarida dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlashga doir ilmiy tadqiqotlarning yagona bazasini yaratish, xorijiy davlatlarning ilg‘or ilmiy ishlanmalarini o‘rganib borish, yetakchi ilmiy muassasalar bilan hamkorlik o‘rnatish hamda zamonaviy texnologiyalar, ilmiy ishlanmalarni respublikaga joriy etish va mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanishni kuchaytirish maqsadida:1. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Innovatsion rivojlanish vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi va Fanlar akademiyasining “ Shifobaxsh ” dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash markazi negizida O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzurida davlat muassasasi shaklidagi Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazi (keyingi o‘rinlarda – Markaz)ni tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.2. Markazning asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilansin:dorivor o‘simliklarni ilmiy asosda yetishtirish va qayta ishlash, ulardan oqilona foydalanishning yagona strategiyasini shakllantirishva amalga oshirish;respublika hududidagi yovvoyi holda o‘suvchi dorivor o‘simliklar areallarini o‘rganish va zaxiralarini aniqlash, mavjud bioresurslar genofondini saqlash, onalik plantatsiyalarini tashkil etish;urug‘lik materiallarini yetishtirish va tayyorlash, ko‘paytirish, kolleksion ko‘chatxonalar tashkil etish hamda ularning xomashyolarini qayta ishlash bilan bog‘liq ilmiy va amaliy tadqiqotlarni olib borish;dorivor o‘simliklarni muayyan tuproq-iqlim sharoitini hisobga olgan holda madaniy holda yetishtirishni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha aniq ilmiy asoslangan takliflar ishlab chiqish;tuproq-iqlim sharoitlarini hisobga olib, madaniy holda yetishtiriladigan dorivor o‘simliklarning agrotexnologik xaritalarini Qishloq xo‘jaligi vazirligi va O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi buyurtmasiga ko‘ra ishlab chiqish;dorivor o‘simliklar kimyoviy tarkibini o‘rganish, mahsulotini standartlash va sertifikatlash;dorivor o‘simliklarga bo‘lgan ichki va tashqi bozorlar talabini o‘rganish bo‘yicha marketing tadqiqotlarini o‘tkazish; dorivor o‘simliklar yetishtiruvchi va qayta ishlovchi fermer xo‘jaliklari, tashkilotlar va boshqa sub’ektlar rahbarlari va mutaxassislarining malakasini oshirib borishga yo‘naltirilgan dasturlarni tayyorlash va o‘qitish tizimini tashkil etish.3. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Innovatsion rivojlanish vazirligi Markazning o‘rmon fondi yerlarida namunaviy plantatsiyalar, laboratoriyalar barpo etish, ilmiy ishlanmalarni ishlab chiqarishga tatbiq qilish maqsadida xususiy sektorni jalb etgan holda dorivor o‘simliklarni yetishtirish va ilmiy-ishlab chiqarish klasterlarini tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. Bunda:dorivor o‘simliklarni yetishtirish, ilmiy-ishlab chiqarish klasterlari faoliyati bank kreditlari, tashabbuskorlar mablag‘lari, xalqaro moliya institutlari mablag‘lari va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan moliyalashtiriladi;dorivor o‘simliklarni klaster va kooperatsiya usulida yetishtirish bo‘yicha xalqaro moliya 2 institutlarining mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladigan aniq loyihalar Markaz tomonidan tijorat banklariga taqdim etiladi.4. Belgilansinki:Markazga tashqi va ichki bozor talablari hamda marketing natijalaridan kelib chiqib, har yili 1 iyunga qadar dorivor o‘simliklar ekinlarini joylashtirish bo‘yicha Qishloq xo‘jaligi vazirligiga va O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasiga takliflar kiritish huquqi beriladi ;dorivor o‘simliklarni to‘plash (g‘amlash), ularni olib kirish va tashqariga olib chiqishga ruxsatnomalar berganlik, arizalarni ko‘rib chiqqanlik uchun undirilib, mahalliy byudjetga yo‘naltiriladigan to‘lovlarning 20 foizi Markaz tomonidan tabiiy holda o‘suvchi, shu jumladan, yo‘qolib borayotgan dorivor o‘simliklarni saqlash, xatlovdan o‘tkazish, ularning madaniy plantatsiyalarini yaratish, onalik ko‘chatzorlarini tashkil etish, dorivor o‘simliklarni yetishtirishga doir texnologik xaritalar ishlab chiqish xarajatlarini qoplash uchun yo‘naltiriladi;Markaz amalga oshirilgan chora-tadbirlar, erishilgan yutuqlar, amaliyotdagi muammolar va ularning yechimi bo‘yicha takliflarni har chorak d а taluqliligiga qarab O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi hamda Qishloq xo‘jaligi vazirligiga taqdim etib boradi.5. Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markaziga 1-ilovaga muvofiq ro‘yxatdagi muassasalar uslubiy va amaliy yordam berish uchun biriktirilsin.Bunda, har bir muassasa tabiiy holda o‘suvchi, shu jumladan, yo‘qolib borayotgan dorivor o‘simliklarni saqlash, xatlovdan o‘tkazish, ularning madaniy plantatsiyalarini yaratish, onalik maydonlari va ko‘chatzorlarini tashkil etish, dorivor o‘simliklarni yetishtirishga doir texnologik xaritalar ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar va ishlanmalar ishlab chiqish uchun mutaxassislarni biriktiradi.6. Markaz Fanlar akademiyasi (B.S.Yuldashev), Innovatsion rivojlanish vazirligi (I.Yu.Abduraxmanov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev) bilan birgalikda:ilmiy-tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari tomonidan amalga oshirilgan dorivor o‘simliklarga doir ilmiy tadqiqotlar, yangi innovatsion ishlanmalar bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantirsin, shuningdek, ularning tizimli ravishda yangilab borilishini ta’minlasin;tibbiyotda va xalq tabobatida faol qo‘llaniladigan dorivor o‘simliklar kolleksiyasi uchastkasi va genbankini tashkil etsin;Markaz huzurida dorivor o‘simliklar xomashyosi va ulardan olinadigan mahsulotlarni sertifikatlash va standartlashtirish laboratoriyasini tashkil etsin. Bunda Qishloq xo‘jaligi vazirligi Markazning aniq hisob-kitoblariga asosan Jahon bankining “O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish” loyihasi doirasida jalb etilgan kredit mablag‘laridan mazkur laboratoriyani tashkil etishga yo‘naltirish choralarini ko‘rsin.7. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev):dorivor o‘simliklar sohasi bo‘yicha rivojlangan davlatlarga mutaxassislarni o‘qitish uchun xorijiy stajirovkalar tashkil etish;dorivor o‘simliklarni yetishtirish va ulardan dori vositalarini ishlab 3 chiqarishni tashkil etishga oid ilmiy tadqiqot natijalarini amaliyotga joriy etish uchun xalqaro moliya institutlarining grantlarini jalb etish;Fanlar akademiyasi (B.S.Yuldashev) bilan birgalikda dorivor va ziravor o‘simliklarni yetishtirish, qayta ishlash masalalariga bag‘ishlangan xalqaro va respublika bo‘yicha konferensiya hamda simpoziumlarning doimiy ravishda o‘tkazib borilishini ta’minlasin;“O‘zstandart” agentligi (D.N.Sattarov) bilan birgalikda Markaz huzurida dorivor o‘simliklar xomashyosi va ulardan olinadigan mahsulotlarni sertifikatlash va standartlashtirish laboratoriyasini tashkil etish, uni belgilangan tartibda jahon standartlariga javob beradigan akkreditatsiyadan o‘tkazish choralarini ko‘rsin;Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va viloyatlar hokimliklari bilan birgalikda har yili 1 dekabrga qadar kelgusi yilda dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash bo‘yicha hududiy dasturlarni ishlab chiqib, tasdiqlanishini ta’minlasin.8. Quyidagilarning:O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Innovatsion rivojlanish vazirligining Nukus, Xo‘jayli, Qorako‘l, Baxmal, Zomin, Kitob, Uzun, Boysun, Burchmulla, Ohangaron davlat o‘rmon xo‘jaliklarini dorivor o‘simliklarni yetishtirishga, Quyi Chirchiq ixtisoslashgan davlat o‘rmon xo‘jaligini dorivor o‘simliklar urug‘ va ko‘chatlarini tayyorlashga ixtisoslashtirish;O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Jizzax, Buxoro va Samarqand viloyatlari hokimliklarining tegishincha G‘allaorol, Kogon hamda Urgut ixtisoslashgan davlat o‘rmon xo‘jaliklarini tashkil etish to‘g‘risidagi takliflariga rozilik berilsin.9. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzuridagi “ Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy ishlab chiqarish markazi ” davlat muassasasi tuzilmasi 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.Belgilansinki:Markazning byudjetdan moliyalashtiriladigan 28 nafar boshqaruv xodimlarining shtat birliklari O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi tizimidagi mavjud shtat birliklarini maqbullashtirish hisobiga shakllantiriladi. Bunda Moliya vazirligi 2021 yildan boshlab Markaz ta’minoti xarajatlarini moliyalashtirishni O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti parametrlarida ko‘zda tutsin;Markaz Davlat byudjeti, O‘rmon xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari, xizmat ko‘rsatish va o‘zi yetishtirgan dorivor o‘simliklarni sotishdan tushadigan va qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan moliyalashtiriladi;Markazda respublikada ilmiy-pedagogik va mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi xodimlarning lavozim maoshiga qo‘shimcha haq to‘lash tizimi joriy etiladi. Bunda qo‘shimcha haq belgilanishi bilan bog‘liq xarajatlarni moliyalashtirish O‘rmon xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasi hamda xo‘jalik faoliyatidan tushadigan mablag‘lar hisobidan amalga oshiriladi.10. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi (I.O‘.Madjidov) O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev) bilan birgalikda 2021/2022 o‘quv yilidan boshlab : respublika oliy ta’lim muassasalari biologiya yo‘nalishlarining 3 va 4- 4 kurslari tahsil olayotgan iqtidorli talabalar tarkibidan alohida guruhlarda chuqurlashtirilgan o‘qitish amaliyotini yo‘lga qo‘ysin ;kadrlarga bo‘lgan ehtiyojdan kelib chiqib, barcha qishloq xo‘jaligiga ixtisoslashgan kollej va texnikumlarda mutaxassisliklar klassifikatsiyasini inobatga olgan holda “ Dorivor o‘simliklar yetishtirish agrotexnologiyasi ” yo‘nalishi bo‘yicha kadrlar tayyorlashni yo‘lga qo‘ysin.11. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov) ikki oy muddatda :O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzuridagi Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazining ilmiy salohiyatini oshirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari dasturini ishlab chiqsin va tasdiqlasin.12. Markaz Toshkent viloyati, Toshkent tumani, Darxon qo‘rg‘oni, Chimkent yo‘li ko‘chasi, 2- uyda joylashgan Ijtimoiy-iqtisodiy kasb-hunar kollejining foydalanilmasdan turgan binosiga joylashtirilsin.13. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov) manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.14. Mazkur qarorning ijrosini samarali tashkil etishga mas’ul va shaxsiy javobgar etib Bosh vazir o‘rinbosari Sh.M.Ganiyev belgilansin.Qaror ijrosini har chorakda muhokama qilib borish, ijro uchun mas’ul idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi R.A.Gulyamov zimmasiga yuklansin.Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijadorligi yuzasidan 2021 yil 1 iyun va 2021 yil 15 dekabrga qadar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga axborot berilsin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.MIRZIYOE Bugungi kunda dorivor o‘simliklarga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda, butun dunyo pandemiyasida insonlar sog‘lig‘iga alohida e tibor berishi,ʼ salomatlik sirlaridan xabardorligi ortishi, qarigan va surunkali kasalliklarga chalingan insonlar immun tizimini faollashtirish uchun tabiiy vositalarni afzal ko‘rishi, tabiiy vositalarning mutloq zararsizligi va foydasi ushbu sohada ilmiy tadqiqotlarga investitsiyalar hajmining va xalqaro bozorlardagi dorivor o‘simliklarga bo‘lgan talabning keskin ortishiga sabab bo‘ldi.Mamlakatimizda so‘nggi yillarda dorivor va ziravor o‘simliklarni rivojlantirishga, xususan tabiiy boyliklardan samarali va unumli foydalanishga katta ahamiyat berilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 10-apreldagi “Yovvoyi holda o‘suvchi dorivori o‘simliklarni muxofaza qilish, madaniy holda yetishtirish, qayta ishlash va mavjud resurslardan oqilona foydalanish chora- 5 tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4670-son qarori sohani tubdan rivojlanishining huquqiy asoslarini yaratib berdi. Ushbu qarordagi vazifalarni amalga oshirish natijasida dorivor o‘simliklarni nafaqat tabiatda yovvoyi holda terib olish, balki madaniy holda plantatsiya usulida ko‘paytirish va qayta ishlashni tashkil etish bilan shug‘ullanuvchi fermerlar va tadbirkorlar soni ham sezilarli darajada ortib bormoqda.O‘tgan davr mobaynida 9 ta dorivor o‘simliklar yetishtirish klasterlari tashkil etilib, ular tomonidan moychechak, kovrak, limono‘t, qalampir yalpiz, qizilmiya, za faron va boshqa dorivor o‘simliklar yetishtirilmoqda. Ularningʼ faoliyati natijasida o‘tgan 2021-yilda 4 ta xorijiy davlatga 1,7 mln AQSH dollar qiymatidagi dorivor o‘simliklar xom ashyosi va qayta ishlangan mahsulotlari eksport qilindi. Jumladan, 2020-yilda dunyo mamlakatlarida dorivor o‘simliklar asosidagi vositalar aylanmasi 100,9 mlrd dollarni tashkil etgan bo‘lsa, yillik o‘sish 7,2 % dan iborat bo‘lgan. O‘zbekiston tabiiy va geografik jihatdan dorivor o‘simliklarga boy hudud hisoblanib, respublikada tabiiy holda mavjud 4500 turga yaqin yuksak o‘simliklarning 1200 ga yaqini dorivorlik xususiyatiga ega.Bugun sohaga e tiborning ortishi hamda mavjud imkoniyatlardan oqilona foydalanish natijasida ʼ respublikada 100 dan ortiq turdagi dorivor o‘simliklarga rasmiy tibbiyotda foydalanishga ruxsat berilgan bo‘lib, ushbu dorivor o‘simliklarning asosiy qismi tabiiy holda o‘suvchi o‘simliklar tashkil etadi. Ushbu tabiiy holda o‘suvchi dorivor o‘simliklarning xomashyo zahirasi chegaralangan bo‘lib, ularni muhofaza qilish, 6 bioekologik xususiyatlarini o‘rganish, xomashyo zahirasidan to‘g‘ri foydalanish va ko‘paytirishning ilmiy asoslangan usullarini ishlab chiqish dolzarb muammolardan biridir. Shuning uchun, O‘zbekistonda farmatsevtika sanoatining ehtiyojlarini dorivor o‘simliklar xomashyosi bilan ta minlash, mahalliy florani yangiʼ introdutsent o‘simlik turlari bilan boyitish va ularni yetishtirish texnologiyalarini ishlab chiqishni taqozo etmoqda. Xususan, 2020-yil boshida respublikaning barcha hududlarida jami 11,5 ming ga yer maydonida 27 turdagi dorivor o‘simliklar plantatsiyalari mavjud bo‘lgan bo‘lsa, 2021-yil davomida dorivor o‘simliklar plantatsiyalari 162 ta subyektlar tomonidan 15,8 ming ga yetkazilib, ichki va tashqi bozorlarda xaridorgir bo‘lgan 45 turdagi dorivor va ziravor o‘simliklarning 17,3 ming tonna xomashyosi yetishtirildi. Dorivor o ‘ simliklar madaniy plantatsiyalarining kengayib borishi va ishlab chiqarish hajmlarining ortishi bilan birgalikda sohaning eksport salohiyati kuchaytirilmoqda . 2020- yil yakunida 29 ta xorijiy davlatga 16,0 ming tonnadan ortiq 50,0 mln AQSH dollari qiymatidagi dorivor o ‘ simliklar xomashyosi va qayta ishlangan mahsulotlari eksport qilingan bo ‘ lsa , 2021- yil yakuni bilan bu ko ‘ rsatkichda o ‘ sish kuzatilib , dunyoning 37 ta davlatlariga 55 mln dollar qiymatidagi mahsulotlar eksporti amalga oshirildi . Eksport geografiyasining AQSH va Yevropa davlatlari hisobiga ortib borishi sohaning imkoniyati katta ekanligidan dalolatdir . Shunigdek , faol qo ‘ llaniladigan dorivor o ‘ simliklar madaniy plantatsiyalarini yaratish uchun birlamchi urug ‘ chilikni yo ‘ lga qo ‘ yish va onalik ko ‘ chatzorlarini tashkil etish sohaning tub ildizi bo ‘ lib , bugungi kunda 16 ta subyektlar tomonidan 22 turdagi dorivor va ziravor o ‘ simliklar urug ‘ va ko ‘ chatlari yetishtirilmoqda . 7 Aytish joizki, sohaning rivojlanib borishi barobarida aholining tabiiy dori vositalariga qiziqishi va iste moli ko‘payib, xabardorligi ortib bormoqda. Buʼ boradagi ishlarni yana-da kuchaytirib, aholining nafaqat iste mol madaniyatini ʼ oshirish, balki o‘z tomorqalarida dorivor o‘simliklar yetishtirishga jalb etish, “bir mahalla – bir mahsulot” tamoyili asosida klasterlar va eksport qiluvchilar hamkorligida dorivor o‘simliklarni ekish, birlamchi qayta ishlab, ichki va tashqi bozorlarga yo‘naltirish orqali o‘z-o‘zini band qilish, aholi daromadini ko‘paytirish lozim. Sh unday o‘simliklardan biri ham dorivor, ham ziravor bo‘lgan oziq-ovqat, farmatsevtika va parfyumeriya sanoati uchun qimmatbaho xomashyo hisoblangan “ziravorlar sultoni” nomi bilan mashhur bo‘lgan o‘simlik – za faron bugungi ʼ kunda dunyodagi eng qimmat o‘simlik hisoblanadi. Za faron O‘rta yer dengizi, ʼ Yaqin Sharq, Markaziy va Janubiy Osiyo davlatlarida, jumladan Eron, Hindiston, Turkiya, Gretsiya, Italiya, Pokiston, AQSH, Ozarbayjon, Rossiya, shuningdek, bugungi kunda O‘zbekiston hududlarida ham katta plantatsiyalarda yetishtirilmoqda. Ushbu o‘simlik balandligi 10-30 sm ga yetadigan ko‘p yillik o‘t o‘simlik bo‘lib, ildizi 2-3 sm, barglari tik, bigizsimon ko‘rinishda, gullari zich to‘plamda joylashadi. O‘simlikda to‘p barglar gullash davridan 10-15 kun oldin paydo bo‘ladi. Za faronning gullari yirik, pushti rangda bo‘lib, oktyabr oyining ʼ oxiri va noyabr oyining birinchi yarmida gullaydi. Gul barglarining ichida changchilar – qizil, urug‘chilar – to‘q sariq rangda bo‘ladi. Urug‘ hosil qilmasligi sababli vegetativ usul bilan (piyozboshchalar orqali) ko‘paytiriladi. 8 Za faron o‘simligi ekilgandan birinchi yili gektaridan 2 kg, ikkinchi yilda 4ʼ kg, uchinchi yildan boshlab 6-8 kg gacha za faron guli xomashyosi terib olish ʼ mumkin. Bir kilogramm quritilgan za faron guli xomashyosini tayyorlash uchun ʼ 150 mingdan ortiq gullari terib olinishi kerak. 1 dona za faron gulidan o‘rtacha 7 ʼ mg quritilgan ziravor olinadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan za faron o‘simligining respublikada keng maydonlarda joriy etish, o‘simlik ʼ plantatsiyalarini ko‘paytirish, yetishtirish, sohaga chet el investitsiyasini jalb etish va eksport salohiyatini oshirish hamda xotin-qizlarni ish bilan ta minlash ʼ maqsadida Jizzax viloyatining Baxmal tumanida Italiya davlati bilan hamkorlikda “BMB Opera Zafferano” MCHJ qo‘shma korxonasi tashkil etildi.Yevropa davlatlariga za faron xom ashyosidan tayyor mahsulotni eksportga chiqarish ʼ maqsadida Italiya davlatidan 21 mln donadan ortiq piyoz tuganaklari olib kelinib, bugungi kunda Baxmal tumanida jami 205 gektar maydonda za faron plantatsiyasi ʼ barpo etildi. Ushbu amalga oshirilgan ishlar natijasida, 2021-yilda 773 ming AQSH dollari miqdoridagi za faron mahsulotlari Italiya davlatiga eksporti amalga ʼ oshirildi. Jenshen (Ginseng) hammaga ma lum dorivor o‘simlik. Asosan adoptagen va ʼ umumiy quvvatlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Koreya va Xitoyda jenshenning ildizi taom tayyorlashda qo‘llaniladi. Xitoy an anaviy tibbiyotida ʼ jenshen umrni uzaytiradi va insonni yoshartirish xususiyatiga ega deb hisoblanadi. 9 Markaziy asab tizimini muqobillashtiradi, arterial bosimni oshiradi, aqliy va jismoniy quvvatni oshiradi. Qonda glyukoza va xolesterin miqdorini kamaytiradi, buyrak usti bezi faoliyatini faollashtiradi.2019-yilda dunyo bo‘yicha 449,4 mln. dollarli jenshen eksport qilingan, undan 139 mln. dollari Xitoy davlatiga to‘g‘ri keladi Tuxumsimon zubturum (lat. Plantago ovata) — Zubturumdoshlar (Plantaginaceae) oilasiga mansub. Tuxumsimon zubturum O‘rta yer dengizida, Kanar orollarida, Hindiston, Eron, Afg‘oniston, Pokistonda yovvoyi holda va AQSHda madaniy holda o‘sadi. O‘simlikning urug‘lari spastik va atonik ich qotishida yumshatuvchi vosita sifatida va surunkali kolitda, shamollash va dioreyada, metabolik sindrom bilan og‘rigan bemorlarning ratsionida ishlatiladi.2019-yilda eksport hajmi 207,1 million dollardan oshdi, Hindiston davlati asosiy eksportchi hisoblanadi. Ushbu o‘simlikning O‘zbekiston Respublikasida boshqa turlari mavjud.Chingil (Lycium) turkum o‘simliklar Ituzumdoshlar (Solanaceae) oilasiga mansub, 88 ta turni o‘z ichiga oladi. Hamma joyda tarqalgan, subtropik zonalarda ham. Quruq yerlarga joylashadi, ba zidaʼ sho‘rlangan tuproqlarda uchraydi. Oddiy chingil (Lycium barbarum) zaharli emas, mevasi quritiladi. Xitoy tibbiyotida quruq mevalari (lat. Fructus Lycii) bosh aylanishida, ambliopiyada va umumiy quvvatlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Mevasi immunnostimulyator, qandli diabetda hamda ozish uchun ishlatiladi, metobolizmni yaxshilaydi, teri qarishini sekinlashtiradi.2019-yilda 94,4 mln dollar. Xitoy davlati chingil eksporti bo‘yicha yetakchi mamlakat hisoblanadi. O‘zbekistonda 3taturio‘sadi. 10 Chingil (Lycium) turkum o‘simliklar Ituzumdoshlar (Solanaceae) oilasiga mansub, 88 ta turni o‘z ichiga oladi. Hamma joyda tarqalgan, subtropik zonalarda ham. Quruq yerlarga joylashadi, ba zida sho‘rlangan tuproqlarda uchraydi. Oddiyʼ chingil (Lycium barbarum) zaharli emas, mevasi quritiladi. Xitoy tibbiyotida quruq mevalari (lat. Fructus Lycii) bosh aylanishida, ambliopiyada va umumiy quvvatlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Mevasi immunnostimulyator, qandli diabetda hamda ozish uchun ishlatiladi, metobolizmni yaxshilaydi, teri qarishini sekinlashtiradi.2019-yilda 94,4 mln dollar. Xitoy davlati chingil eksporti bo‘yicha yetakchi mamlakat hisoblanadi. O‘zbekistonda 3 ta turi o‘sadi. Angelika yoki Arharo‘t (lat.Angelica) – Ziradoshlar (Apiaceae) oilasiga mansub. Ko‘pgina turlarining ildizida kumarin va oshlovchi moddalar mavjud. Ba zi turlari dorivor sifatida ishlatiladi. Xitoyda arharo‘tni “ayollar jensheni”, ʼ “ayollar o‘simligi” va “xitoy o‘simliklari malikasi” deb nomlanadi. Ayollarda klimakterik va balog‘at davrlarida garmonal muvozanatni tiklashga yordam beradi. Xitoy arharo‘ti kardioprotektiv samara beradi. Arharo‘t qon aylanishini 11 normallashtiradi, qon tomirlarida tromblar hosil bo‘lishini oldini oladi. Arharo‘t tarkibidagi biologik aktiv polusaxaridlar oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichakda yara hosil bo‘lishini oldini oladi va jigarni toksinlardan himoya qiladi. 2019-yil jahonda 31,8 mln. dollarlik eksport qilingan. Xitoy davlati asosiy eksportchi hisoblanadi. Pinelliya (Pinellia) — Aroiddoshlar (Araceae) oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tsimon o‘simlik. Pinelliyaning ildizpoyasi va poyasi yo‘talga, ko‘ngil aynishiga, bosh aylanishiga hamda isitma tushiruvchi va terlatuvchi sifatida ishlatiladi. O‘simlik taloqning ishlashini yaxshilaydi. O‘simlikni mandarin po‘chog‘i va zanjabilning ildizi bilan qaynatib ishlatilganda yo‘talda, balg‘am ko‘chirishda, ko‘ngil aynishida yuqori samara beradi. O‘simlik ekstraktlari isitma tushiruvchi, shamollashga qarshi, tinchlantiruvchi, og‘riq qoldiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Gipertonik kasalliklar va yuqumli gepatit, xoletsistit, jigar sirrozi, o‘t tosh kasalliklarida ishlatiladi.2019-yilda o‘simlikning eksporti butun jahon bo‘yicha 25 mln. dollardan oshgan, Xitoy davlati eng ko‘p eksport qilgan. Dorivor o simliklarʻ — odam va hayvonlarni davolash, kasalliklarning oldini olish uchun, shuningdek, oziq-ovqat, atir-upa va kosmetika sanoatida ishlatiladigan o simliklar ʻ — giyohlar. Yer yuzida dorivor o simliklarning 10—12 ʻ ming turi borligi aniqlangan. 1000 dan ortiq o simlik turining kimyoviy, ʻ farmakologik va is xossalari tekshirilgan. O zbekistonda ʻ dorivor o simliklarning ʻ 700 dan ortiq turi mavjud. Shulardan tabiiy sharoitda o sadigan va ʻ 12 madaniylashtirilgan 120 ga yaqin o simlik turlaridan ilmiy va xalq tabobatidaʻ foydalaniladi. Hozirgi davrda tibbiyotda qo llaniladigan dori-darmonlarning qaryib ʻ 40—47% o simlik xom ashyolaridan olinadi. O simliklar murakkab tuzilishiga ega ʻ ʻ bo lgan jonli tabiiy kimyoviy laboratoriya bo lib, oddiy noorganik moddalardan ʻ ʻ murakkab organik moddalar yoki birikmalarni yaratish qobiliyatiga ega. Dorivor o simliklarning quritilgan o ti, kurtagi, ildizi, ildizpoyasi, tuganagi, piyozi, ʻ ʻ po stlog i, bargi, guli, g unchasi, mevasi (ur ugi), danagi, sharbati, qiyomi, ʻ ʻ ʻ ʻ toshchoyi, efir moyi va boshqalardan doridarmon tarzida foydalaniladi.Dorivor o simliklarni 2 xil tasniflash qabul qilingan: 1) ta sir qiluvchi moddalarning ʻ ʼ tarkibiga qarab — alkaloidli, glikozidli, efir moyli, vitaminli va boshqalar, 2) farmakologik ko rsatkichlariga qarab ʻ — tinchlantiruvchi, og riqqoldiruvchi, ʻ uxlatuvchi, yurak-tomir tizimiga ta sir qiluvchi, marka-ziy nerv sistemasini ʼ qo zg atuvchi, qon bosimini pasaytiruvchi va boshqalar. Dorivor o simliklarning ʻ ʻ ʻ ta sir etuvchi moddalari alkaloidlar, turli glikozidlar (antraglikozidlar, yurakka ʼ ta sir etuvchi glikozidlar, saponinlar va boshqalar), flavonoidlar, kumarinlar, ʼ oshlovchi va shilliq moddalar, efir moylari, vitaminlar, bo yoq moddalar, ʻ fermentlar, fitonsidlar, kraxmal, oqsillar, polisaharidlar, azotli moddalar, moy hamda moy kislotalari va boshqa birikmalar bo lishi mumkin. ʻ Dorivor o ʻ simliklarning organizmga ta ʼ siri uning tarkibidagi kimyoviy birikmalarning miqdoriga bog ʻ liq . Bu birikmalar o ʻ simlikning qismlarida turli miqdorda to ʻ planadi . Dorining ta ʼ sirchanlik quvvati hamda sifati yuqori bo ʻ lish davri ularning gullash hamda urug ʻ lash davrining boshlanishi vaqtiga to ʻ g ʻ ri keladi . Dorivor moddalar ba ʼ zi o ʻ simliklarning kurtagi , bargi yoki poyasida , ba ʼ zi o ʻ simliklarning guli yoki mevasida , ba ʼ zilarida ildizi yoki po ʻ stlog ʻ ida to ʻ planadi . Shuning uchun o simliklarning asosan biologik aktiv moddalari ko p bo lgan qismi ʻ ʻ ʻ yig ib olinadi. O simliklarning ildizi, ildizpoyasi, piyozi va tuganagi, odatda, ʻ ʻ o simlik uyquga kirgan davrda ʻ — kech kuzda yoki o simlik uyg onmasdan ʻ ʻ oldin — erta bahorda tayyorlanadi. O simlikning meva va urug lari pishib ʻ ʻ yetilganda yig iladi, chunki ular bu paytda dori moddalariga boy bo ladi. Yangi ʻ ʻ ykg ib olingan dorivor o simlik mahsuloti tarkibida (yer ustki a zolarida 85% ʻ ʻ ʼ gacha, ildizida 45% gacha) nam bo ladi. Bu nam yo qotilmasa (quritish yo li ʻ ʻ ʻ bilan), o simlik chirib, dori moddalari parchalanib, yaroqsiz bo lib qoladi.Odamlar ʻ ʻ qadim zamonlardan tabiat ne matlaridan foydalana boshlaganidan buyen dorivor ʼ o tlardan kasalliklarni davolashda foydalanib kelganlar. Bundan 3—4 ming yil ʻ ilgari Hindiston, Xitoy, Qad. Misr mamlakatlarida shifobaxsh o simliklar haqida ʻ ma lumotlar beruvchi asarlar yozilgan. Sharqda, xususan O rta Osiyo xalq ʼ ʻ tabobatida dorivor o simliklardan foydalanib davolash o zining qad. an analariga ʻ ʻ ʼ ega. Shifobaxsh o simliklardan tibbiy maqsadlarda foydalanish borasida Abu Ali ʻ Ibn Sinoning „Al-qonun“ asarida 476 ga yaqin o simlikning shifobaxsh ʻ 13 xususiyatlari va ularni ishlatish usullari to g risida ma lumotlar keltiriladi. Hoz.ʻ ʻ ʼ vaqtda dorivor o simliklarning turi ko payib, xalq tabobati shifobaxsh o simliklar ʻ ʻ ʻ bilan boyigan. Dorivor o simliklardan ko proq, anor, achchiqmiya, bodom, ʻ ʻ do g buy, dorivor gulxayri, yong oq, jag -jag , zubturum, isiriq, itburun, ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ omonqora, pista daraxti, sachratqi, choyo t, shildirbosh, shirinmiya, shuvoq, ʻ yantoq, yalpiz, kiyiko t, tog rayhon, qizilcha, qoqio t va boshqalari tarqalgan. ʻ ʻ ʻ Achchiqmiyadan paxikarpin, oqquraydan pesni davolashda qo llaniladigan ʻ psoralen, isiriqdan garmin, itsigekdan anabazin, omonqoradan galantamin, shildirboshdan sferofizin va b. alkaloidlar olinadi. Anor pustidan gijja haydovchi pelterin tanat va ekstrakt tayyorlanadi. Dorivor gulxayri preparatlari balg am ʻ ko chiruvchi va yumshatuvchi, jag -jag va lagoxilusdan tayyorlangan dorilari qon ʻ ʻ ʻ ketishini to xtatuvchi, pista bujg uni va choyo tdan tayyorlangan dorilar ʻ ʻ ʻ me daichak kasalliklarini davolashda ishlatiladi. S.Q. Islombekov nomidagi ʼ Toshkent farmatsevtika zdida O zbekistonda o sadigan va ekiladigan dorivor ʻ ʻ o simliklardan turlituman dorilar tayyorlanadi. Dorivor o simliklarni topish va ʻ ʻ ulardan alkoloidlar olishda O zbekistan FA O simlik moddalari kimyosi ʻ ʻ institutining xizmati katta. Intda 4000 dan ortiq o simlikning turli organlari ʻ alkoloid olish maqsadida o rganilib, ulardan 1000 ga yaqin tabiiy birikmalar ajratib ʻ olingan. Shu asosda sitizin, galantamin kabi 20 dan ortiq qimmatli preparat yaratilgan va tibbiyotga joriy qilingan. O zbekiston Fanlar Akademiyasi Botanika ʻ instituti va Botanika bog ining efir moyli, dorivor va bo yoqli o simliklar lab. ʻ ʻ ʻ ilmiy xodimlari mutaxassislar bilan hamkorlikda O rta Osiyo hududida ko p ʻ ʻ tarqalgan yuqumli kasalliklardan eng xavflisi sariq (gepatit)ni davolashda ekologik jihatidan toza, samaradorligi yuqori bo lgan dorivor o simliklar xom ashyolaridan ʻ ʻ tayyorlangan „Safro haydovchi Hojimatov yig masi“ni yaratdilar va bu yig ma ʻ ʻ ilmiy tibbiyotda qo llashga va ishlab chiqarishga ruxsat etildi (1997). Shuningdek, ʻ SamDU Botanika kafedrasida, Toshkent davlat farmatsevtika intida dorivor o simliklarni ekib yetishtirish texnologiyasi o rganilmoqda. Toshkent, Namangan, ʻ ʻ Jizzax, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarida va Xorazm Ma mun ʼ akademiyasida dorivor o simliklar yetishtiradigan maxsus xo jaliklar bor. Yovvoyi ʻ ʻ dorivor o simliklar xom ashyolari asosan „O zfarmsanoat“ respublika davlat- ʻ ʻ aksiyadorlik konserni, matlubot shirkatlari va O zbekistan Qishloq va suv xo jalik ʻ ʻ vazirligining „Shifobaxsh“ ishlab chiqarish birlashmasi xo jaliklari tomonidan ʻ tayyorlanadi. 14 Xulosa Power Pointda ishlashni urganish maqsadida tayyorlangan ushbu mustaqil ish POINT dasturini urganayotgan har qandan uquvchi uchun boshlang’ich bilim sifatida kursatilishi mumkin. Power Point dasturida tayyorlanayotgan taqdimotni tushunarli va aniq bulishi uchun taqdimot tayyorlovchi tomonidan kursatilga malumotlar aniq , kurishga qulay va prajektor yordamida uzatish oson bulishi lozm. Tayyorlanayotgan taqdimot haqida kiritilgan asosiy ma’lumotlar ayni bir manbadan olingan bulishi va bu manbada ushbu ma’lumotlar asoslab beilhan bulishi lozim. Ushbu taqdimotning asosiy maqsadi dasturni urganuvchi faydalanuvchilar uchun ilk tayyorgarlik uchun qushimcha qism hisoblanadi. Asosiy qisimda keltirilgan barcha ma’limotlar internet orqali yuklab olindi va amolda qullab kurilgan. 15 Foydalanilgan adabiyotlar 1. O’zME.Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 2. Xolmatov H.X., Habibov Z. H., Farmakognoziya [Darslik], T., 1967; 3. Nabiyev M, Shifobaxsh giyoxlar, T., 1980; 4. Hojimatov Q., Olloyorov M. , O zbekistonning shifobaxsh usimliklari vaʻ ularni muhofaza qilish, T., 1988; 5. Xoliqov K., O zbekiston janubidagi dorivor o simliklar, T., 1992; ʻ ʻ 6. Hoji matov Q.H., Yo ldoshev K.Y., Shogulomov U.Sh., Hojimatov O.Q., ʻ Shifobaxsh giyoxlar dardlarga malham (Fitoterapiya), T., 1995; 7. M urdoxayev Yu.M. Kultura lekarstvennix rasteniy v O zbekistane, T., ʻ 1988. Qahhor Hojimatov. 16

Mavzu: Dorivor usimliklarga oid grafik tasvirlar yaratish. Reja: 1. O’zbekistonda dorivor o’simliklarga e’tibor. 2. Asosiy dorivor o’simliklar. 3. Dorivor o’simliklarning turlari. 4. Foydalanilgan adabiyotlar. 1

Respublika hududlarida dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlashga doir ilmiy tadqiqotlarning yagona bazasini yaratish, xorijiy davlatlarning ilg‘or ilmiy ishlanmalarini o‘rganib borish, yetakchi ilmiy muassasalar bilan hamkorlik o‘rnatish hamda zamonaviy texnologiyalar, ilmiy ishlanmalarni respublikaga joriy etish va mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanishni kuchaytirish maqsadida:1. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Innovatsion rivojlanish vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi va Fanlar akademiyasining “ Shifobaxsh ” dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash markazi negizida O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzurida davlat muassasasi shaklidagi Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazi (keyingi o‘rinlarda – Markaz)ni tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.2. Markazning asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilansin:dorivor o‘simliklarni ilmiy asosda yetishtirish va qayta ishlash, ulardan oqilona foydalanishning yagona strategiyasini shakllantirishva amalga oshirish;respublika hududidagi yovvoyi holda o‘suvchi dorivor o‘simliklar areallarini o‘rganish va zaxiralarini aniqlash, mavjud bioresurslar genofondini saqlash, onalik plantatsiyalarini tashkil etish;urug‘lik materiallarini yetishtirish va tayyorlash, ko‘paytirish, kolleksion ko‘chatxonalar tashkil etish hamda ularning xomashyolarini qayta ishlash bilan bog‘liq ilmiy va amaliy tadqiqotlarni olib borish;dorivor o‘simliklarni muayyan tuproq-iqlim sharoitini hisobga olgan holda madaniy holda yetishtirishni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha aniq ilmiy asoslangan takliflar ishlab chiqish;tuproq-iqlim sharoitlarini hisobga olib, madaniy holda yetishtiriladigan dorivor o‘simliklarning agrotexnologik xaritalarini Qishloq xo‘jaligi vazirligi va O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi buyurtmasiga ko‘ra ishlab chiqish;dorivor o‘simliklar kimyoviy tarkibini o‘rganish, mahsulotini standartlash va sertifikatlash;dorivor o‘simliklarga bo‘lgan ichki va tashqi bozorlar talabini o‘rganish bo‘yicha marketing tadqiqotlarini o‘tkazish; dorivor o‘simliklar yetishtiruvchi va qayta ishlovchi fermer xo‘jaliklari, tashkilotlar va boshqa sub’ektlar rahbarlari va mutaxassislarining malakasini oshirib borishga yo‘naltirilgan dasturlarni tayyorlash va o‘qitish tizimini tashkil etish.3. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Innovatsion rivojlanish vazirligi Markazning o‘rmon fondi yerlarida namunaviy plantatsiyalar, laboratoriyalar barpo etish, ilmiy ishlanmalarni ishlab chiqarishga tatbiq qilish maqsadida xususiy sektorni jalb etgan holda dorivor o‘simliklarni yetishtirish va ilmiy-ishlab chiqarish klasterlarini tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. Bunda:dorivor o‘simliklarni yetishtirish, ilmiy-ishlab chiqarish klasterlari faoliyati bank kreditlari, tashabbuskorlar mablag‘lari, xalqaro moliya institutlari mablag‘lari va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan moliyalashtiriladi;dorivor o‘simliklarni klaster va kooperatsiya usulida yetishtirish bo‘yicha xalqaro moliya 2

institutlarining mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladigan aniq loyihalar Markaz tomonidan tijorat banklariga taqdim etiladi.4. Belgilansinki:Markazga tashqi va ichki bozor talablari hamda marketing natijalaridan kelib chiqib, har yili 1 iyunga qadar dorivor o‘simliklar ekinlarini joylashtirish bo‘yicha Qishloq xo‘jaligi vazirligiga va O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasiga takliflar kiritish huquqi beriladi ;dorivor o‘simliklarni to‘plash (g‘amlash), ularni olib kirish va tashqariga olib chiqishga ruxsatnomalar berganlik, arizalarni ko‘rib chiqqanlik uchun undirilib, mahalliy byudjetga yo‘naltiriladigan to‘lovlarning 20 foizi Markaz tomonidan tabiiy holda o‘suvchi, shu jumladan, yo‘qolib borayotgan dorivor o‘simliklarni saqlash, xatlovdan o‘tkazish, ularning madaniy plantatsiyalarini yaratish, onalik ko‘chatzorlarini tashkil etish, dorivor o‘simliklarni yetishtirishga doir texnologik xaritalar ishlab chiqish xarajatlarini qoplash uchun yo‘naltiriladi;Markaz amalga oshirilgan chora-tadbirlar, erishilgan yutuqlar, amaliyotdagi muammolar va ularning yechimi bo‘yicha takliflarni har chorak d а taluqliligiga qarab O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi hamda Qishloq xo‘jaligi vazirligiga taqdim etib boradi.5. Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markaziga 1-ilovaga muvofiq ro‘yxatdagi muassasalar uslubiy va amaliy yordam berish uchun biriktirilsin.Bunda, har bir muassasa tabiiy holda o‘suvchi, shu jumladan, yo‘qolib borayotgan dorivor o‘simliklarni saqlash, xatlovdan o‘tkazish, ularning madaniy plantatsiyalarini yaratish, onalik maydonlari va ko‘chatzorlarini tashkil etish, dorivor o‘simliklarni yetishtirishga doir texnologik xaritalar ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar va ishlanmalar ishlab chiqish uchun mutaxassislarni biriktiradi.6. Markaz Fanlar akademiyasi (B.S.Yuldashev), Innovatsion rivojlanish vazirligi (I.Yu.Abduraxmanov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev) bilan birgalikda:ilmiy-tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari tomonidan amalga oshirilgan dorivor o‘simliklarga doir ilmiy tadqiqotlar, yangi innovatsion ishlanmalar bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantirsin, shuningdek, ularning tizimli ravishda yangilab borilishini ta’minlasin;tibbiyotda va xalq tabobatida faol qo‘llaniladigan dorivor o‘simliklar kolleksiyasi uchastkasi va genbankini tashkil etsin;Markaz huzurida dorivor o‘simliklar xomashyosi va ulardan olinadigan mahsulotlarni sertifikatlash va standartlashtirish laboratoriyasini tashkil etsin. Bunda Qishloq xo‘jaligi vazirligi Markazning aniq hisob-kitoblariga asosan Jahon bankining “O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish” loyihasi doirasida jalb etilgan kredit mablag‘laridan mazkur laboratoriyani tashkil etishga yo‘naltirish choralarini ko‘rsin.7. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev):dorivor o‘simliklar sohasi bo‘yicha rivojlangan davlatlarga mutaxassislarni o‘qitish uchun xorijiy stajirovkalar tashkil etish;dorivor o‘simliklarni yetishtirish va ulardan dori vositalarini ishlab 3

chiqarishni tashkil etishga oid ilmiy tadqiqot natijalarini amaliyotga joriy etish uchun xalqaro moliya institutlarining grantlarini jalb etish;Fanlar akademiyasi (B.S.Yuldashev) bilan birgalikda dorivor va ziravor o‘simliklarni yetishtirish, qayta ishlash masalalariga bag‘ishlangan xalqaro va respublika bo‘yicha konferensiya hamda simpoziumlarning doimiy ravishda o‘tkazib borilishini ta’minlasin;“O‘zstandart” agentligi (D.N.Sattarov) bilan birgalikda Markaz huzurida dorivor o‘simliklar xomashyosi va ulardan olinadigan mahsulotlarni sertifikatlash va standartlashtirish laboratoriyasini tashkil etish, uni belgilangan tartibda jahon standartlariga javob beradigan akkreditatsiyadan o‘tkazish choralarini ko‘rsin;Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va viloyatlar hokimliklari bilan birgalikda har yili 1 dekabrga qadar kelgusi yilda dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash bo‘yicha hududiy dasturlarni ishlab chiqib, tasdiqlanishini ta’minlasin.8. Quyidagilarning:O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Innovatsion rivojlanish vazirligining Nukus, Xo‘jayli, Qorako‘l, Baxmal, Zomin, Kitob, Uzun, Boysun, Burchmulla, Ohangaron davlat o‘rmon xo‘jaliklarini dorivor o‘simliklarni yetishtirishga, Quyi Chirchiq ixtisoslashgan davlat o‘rmon xo‘jaligini dorivor o‘simliklar urug‘ va ko‘chatlarini tayyorlashga ixtisoslashtirish;O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi, Jizzax, Buxoro va Samarqand viloyatlari hokimliklarining tegishincha G‘allaorol, Kogon hamda Urgut ixtisoslashgan davlat o‘rmon xo‘jaliklarini tashkil etish to‘g‘risidagi takliflariga rozilik berilsin.9. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzuridagi “ Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy ishlab chiqarish markazi ” davlat muassasasi tuzilmasi 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.Belgilansinki:Markazning byudjetdan moliyalashtiriladigan 28 nafar boshqaruv xodimlarining shtat birliklari O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi tizimidagi mavjud shtat birliklarini maqbullashtirish hisobiga shakllantiriladi. Bunda Moliya vazirligi 2021 yildan boshlab Markaz ta’minoti xarajatlarini moliyalashtirishni O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti parametrlarida ko‘zda tutsin;Markaz Davlat byudjeti, O‘rmon xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari, xizmat ko‘rsatish va o‘zi yetishtirgan dorivor o‘simliklarni sotishdan tushadigan va qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan moliyalashtiriladi;Markazda respublikada ilmiy-pedagogik va mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi xodimlarning lavozim maoshiga qo‘shimcha haq to‘lash tizimi joriy etiladi. Bunda qo‘shimcha haq belgilanishi bilan bog‘liq xarajatlarni moliyalashtirish O‘rmon xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasi hamda xo‘jalik faoliyatidan tushadigan mablag‘lar hisobidan amalga oshiriladi.10. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi (I.O‘.Madjidov) O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (J.A.Xodjayev) bilan birgalikda 2021/2022 o‘quv yilidan boshlab : respublika oliy ta’lim muassasalari biologiya yo‘nalishlarining 3 va 4- 4

kurslari tahsil olayotgan iqtidorli talabalar tarkibidan alohida guruhlarda chuqurlashtirilgan o‘qitish amaliyotini yo‘lga qo‘ysin ;kadrlarga bo‘lgan ehtiyojdan kelib chiqib, barcha qishloq xo‘jaligiga ixtisoslashgan kollej va texnikumlarda mutaxassisliklar klassifikatsiyasini inobatga olgan holda “ Dorivor o‘simliklar yetishtirish agrotexnologiyasi ” yo‘nalishi bo‘yicha kadrlar tayyorlashni yo‘lga qo‘ysin.11. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov) ikki oy muddatda :O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi huzuridagi Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.Dorivor o‘simliklarni yetishtirish va qayta ishlash ilmiy-ishlab chiqarish markazining ilmiy salohiyatini oshirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari dasturini ishlab chiqsin va tasdiqlasin.12. Markaz Toshkent viloyati, Toshkent tumani, Darxon qo‘rg‘oni, Chimkent yo‘li ko‘chasi, 2- uyda joylashgan Ijtimoiy-iqtisodiy kasb-hunar kollejining foydalanilmasdan turgan binosiga joylashtirilsin.13. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi (N.J.Bakirov) manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.14. Mazkur qarorning ijrosini samarali tashkil etishga mas’ul va shaxsiy javobgar etib Bosh vazir o‘rinbosari Sh.M.Ganiyev belgilansin.Qaror ijrosini har chorakda muhokama qilib borish, ijro uchun mas’ul idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi R.A.Gulyamov zimmasiga yuklansin.Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijadorligi yuzasidan 2021 yil 1 iyun va 2021 yil 15 dekabrga qadar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga axborot berilsin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.MIRZIYOE Bugungi kunda dorivor o‘simliklarga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda, butun dunyo pandemiyasida insonlar sog‘lig‘iga alohida e tibor berishi,ʼ salomatlik sirlaridan xabardorligi ortishi, qarigan va surunkali kasalliklarga chalingan insonlar immun tizimini faollashtirish uchun tabiiy vositalarni afzal ko‘rishi, tabiiy vositalarning mutloq zararsizligi va foydasi ushbu sohada ilmiy tadqiqotlarga investitsiyalar hajmining va xalqaro bozorlardagi dorivor o‘simliklarga bo‘lgan talabning keskin ortishiga sabab bo‘ldi.Mamlakatimizda so‘nggi yillarda dorivor va ziravor o‘simliklarni rivojlantirishga, xususan tabiiy boyliklardan samarali va unumli foydalanishga katta ahamiyat berilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 10-apreldagi “Yovvoyi holda o‘suvchi dorivori o‘simliklarni muxofaza qilish, madaniy holda yetishtirish, qayta ishlash va mavjud resurslardan oqilona foydalanish chora- 5

O'xshashlar

Raqamli tasvirlar
Boshlang’ich ta’limga oid axborotlarni Excelda qayta ishlash. Formula va funksiyalar. Grafik va diagrammalar yaratish. Diagramma yaratishdagi asosiy amallar.
Grafik muharrirlarda ishlash
Grafik muharrirlarda ishlash
Dorivor yig’malar va choylar