logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Izlash algoritimlari. Chiziqli izlash

Izlash algoritimlari. Chiziqli izlash

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.404296875 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Izlash algoritimlari. Chiziqli izlash. Reja: 1. Kirish. 2. Asosiy qisim. 1. Algoritm haqida tushuncha va algoritm turlari. 2. Izlash algoritmlari. 3. Chiziqli izlash algoritimi 3. Xulosa. 4. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. Kirish Hozirgi kunda biror bir sohada ishni boshlash va uni boshqarishni kompyutersiz tasavvur qilish qiyin. XXI asr savodxon kishisi bo’lishi uchun kompyuter savodxon bo’lish, axborot texnologiyalarini puxta egallamoq lozim. Har bir mutaxassis, u qaysi sohada ishlashdan qat’iy nazar, o’z vazifasini zamon talabi darajasida bajarishi uchun axborotni ishlab chiqaruvchi vositalar va ularni ishlatish uslubiyotini bilish va ishlash ko’nikmalarga ega bo’lishi zarur. Inson hayoti davomida katta-kichik vazifalar yoki masa- laiarni hal etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Odatda, u o‘z maqsadiga erishishi uchun bajarishi lozim bo'lgan amal yoki ishlarini hayotiy tajribasi yoki o'zlashtirgan bilimiga asos- lanib ma'lum bir tartibga keltiradi. Bunga hayotimizdan xilma- xil misollar keltirish mumkin. Misol. Ko‘chadan o'tish maqsad qilib qo‘yilgan bo'lsin. IJ holda ko‘chadan o'tayotgan kishi hammamizga odatiy hol bo‘lib qolgan quyidagi harakatlarni bajarishi lozim bo'ladi: 1) chap tarafga qaralsin, agar transport vositasi yo‘q bo‘lsa, 2- bandga o'tilsin, aks holda 1-bandga o'tilsin; 2) o‘ng tarafga qaralsin, agar transport vositasi yo‘q bo‘lsa, 3- bandga o'tilsin, aks holda 1-bandga o'tilsin; 3) ko'chadan o'tilsin. 1. Algoritm haqida tushuncha va algoritm turlari. Algoritm deganda, biror maqsadga erishishga qaratilgan ijrochi bajarishi uchun mo'ljallangan ko‘rsatma (buyruq)laming aniq,tushunarli va chekli ketma-ketligi tushuniladi. Bu algoritm tushunchasining matematik ta'rifi bo’lmasa ham intuitiv ma'noda algoritmning mazmunini ochib beruvchi tavsifidir. Algoritmni intuitiv ma’noda bir necha misollarda izohlaymiz. Biror-bir narsani taqiqlovchi qoidalar algoritm bo’laolmaydi, masalan: «Chekish mumkin emas», «Begonalarning kirishi taqiqlanadi», «Kirish», «Chekish uchun joy» kabi birorbir narsaga ruxsat etuvchi qoidalar ham algoritmga xos emas. Lekin «Svetoforni yashil rangida o‘ting» juda sodda bo'lsa ham algoritmdir. Demak, yuqorida keltirilgan misollardagi ko‘r- satmalar ketma-ketligi algoritm va bu algoritmlarni bajarayotgan inson — ijrochi bo’lar ekan. Algoritm ijrochisi faqat insonmi, degan savol berishingiz tabiiy. Bu savolga javob quyidagicha: Algoritm ijrochisi — algoritmda ko'rsatilgan buyruq yoki ko‘rsatmalarni bajara oladigan abstrakt yoki real (texnik yoki biologik) sistema. Ijrochi bajara olishi uchun algoritm unga tushunarli bo’lishi lozim. Algoritm ijrochi tushunadigan tilgagina emas, balki uning bilim va malakasiga ham mos bo’lishi kerak. Aks holda ijrochi birorta ham ko'rsatmani bajara olmasligi mumkin. Ijrochi bajara olishi mumkin bo’lgan ko‘rsatma yoki buyruq- lar to‘plami ijrochining ko‘rsatmalar sistemasi deyiladi. Masalan, «16 sonidan kvadrat ildiz chiqarilsin» ko'rsatmasi 2-sinf o'quvchisining ko'rsatmalar sistemasiga tegishli bo’lmaydi, lekin 8-sinf o'quvchisining ko‘rsatmalar sistemasiga tegishli bo’ladi. Algoritm ijrochiga tushunarli bo’lishi uchun ijrochining imkoniyatlarini bilish lozim. Agar ijrochi inson bo’lsa, u holda algoritm insonning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. Bunda ko‘zlangan maqsad va algoritmdan kelib chiqib inson tushunadigan til, insonning bilimi, hayotiy tajribasi, kasbiy malakasi, yoshi, qolaversa, jismoniy imkoniyatlari hisobga olinishi zarur. Agar ijrochi texnik vosita (masalan, kompyuter, elektron soat, dastgohlar) bo’lsa, u holda algoritm shu texnik vositaning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. Agar ijrochi koinpyuter hisoblanib, uning dasturiy ta‘mi- notida berilgan («Karra jadvalini hosil qilish») algoritmni bajara oladigan dastur (masalan, elektron jadvallardan birortasi ham) bo'lmasa, u holda hech qanday natijaga erishib bo'lmaydi. Demak, berilayotgan har qanday ko‘rsatma ijrochining ko‘r- satmalar sistemasidan olinishi, ya'ni ijrochi uni qanday bajarishni bilishi kerak ekan. Bu algoritmning tushunarlilik xossasini ifodalaydi. Shuni ta‘kidlash joizki, informatikada algoritmning asosiy ijrochisi sifatida kompyuter xizmat qiladi. Algoritmning tavsifida «biror maqsadga erishishga qaratilgan»jumlasi qo‘llanilgan. Bu maqsadni yuqorida keltirilgan misollarda ko'rishimiz mumkin: ko'chadan o‘tish, g'ishtlar sonini hisoblash, yig‘indini hisoblash. Bular algoritmning natijaviylik (cheklilik) xossasi bilan bog‘liq. Bu xossaning mazmuni shundan iboratki, har qanday algoritm ijrochi chekli qadamdan so‘ng oxir-oqibat ma’lum bir yechimga olib kelishi kerak. Shuni ta'kidlash joizki, algoritm awaldan ko‘zlangan maqsadga erishishga olib kelmasligi ham mumkin. Bunga ba'zan algoritmning noto‘g‘ri tuzilgani yoki boshqa xatolik sabab bo'lishi mumkin. Ikkinchi tomondan, qo'yilgan masala ijobiy yechimga ega bo‘lmasligi ham mumkin. Lekin salbiy natija ham natija deb qabul qilinadi. Demak, algoritm doimo chekli qadamdan iborat bo'lishi va biror natija berishi kerak ekan. Bu algoritmni diskretlilik (uzluklilik, alohidalik) xossasiga olib keladi. Algoritmda masalani yechish jarayoni alohida olingan sodda ko‘rsatmalar ketma- ketligini qadam-baqadam bajarishdan iborat boMishi kerak. Bu xossa misollardan yaqqol ko‘rinib turibdi. «Angliyada avto- mobilni yo’lning chap qismida haydang» qoidasi talabnoma bo’lgani bilan uzluksizlik xarakteriga ega va shuning uchun ham algoritm hisobiga qo'shilmaydi. E'tiboringizni yana bir narsaga qaratamiz. Keltirilgan misollarda quyidagi jumlalar bor: «Ko‘chadan o‘tish» (ariqdan yoki dengizdan emas), “Eni 6 metr va bo‘yi 10 metr bo‘lgan joyni” (kilometr emas), «eni 12 santimetr va bo‘yi 25 santimetrli g‘ishtlar» (eni 5 santimetrva bo‘yi 100 santimetrli g'ishtlar emas). Bu jumlalar va qavs ichida yozilganlarni taqqoslasangiz, olinadigan natija shu jumlalardagi «qiymat»larga chambarchas bog'liq ekanligini tushunasiz. Agar bu «qiymatlar» o'zgarsa, masalan, qavs ichidagilarga, olinadigan natija umuman boshqacha bo'lishini ko'rish qiyin emas. Qiymat so‘zini qo‘shtirnoq ichiga olganimizga sabab, siz doimo qiymat so'zini faqat sonlar bilan bog'Iab o'rganib kelgansiz. Lekin, bilingki, biror masala uchun qiymat har xil turdagi obyektlar bo'lishi mumkin ekan. Demak, har bir algoritmning natijasi awaldan berilgan, ya’ni boshlang'ich qiymatiarga bog'liq bo'lar ekan. Boshlang'ich qiymatlar turli natijalarga olib kelishiga yana bir hayotiy misolga o'zingiz javob bera olasiz: sizga va mehmonga kelgan do‘stlarin- gizga pishiralayotgan palovga 20 gramm tuz solish o'rniga 200 gramm tuz solishsa natija bir xil bo’ladimi? Har bir algoritm — bu amallami belgilovchi qoida bo'lib, ulaming zanjiri natijasida biz boshlang‘ich qiymatlardan izlangan natijaga kelamiz. Bunday amallar zanjiri algoritmik jarayon, har bir amal — algoritmning qadami deb ataladi. Yana boshlang‘ich qiymat va natija bo'lishi mumkin bo'lgan narsalarning tahliliga qaytamiz. Ko'rdikki, har bir algoritm uchun boshlang’ich qiymatlaming turli hollarini tanlash mumkin. Masalan, g'ishtlar masalasi algoritmi uchun boshlangMch qiymatlarni tavsiflashda «santimeir» so‘zlarini «uzunlik o‘lchovlari» kabi tushunish mumkin. Bu holda hosil bo’ladigan natijaning miqdori o‘zgaradi, xolos. Ko‘p algoritmlar boshlang’ich qiymatlarning turli hollari uchun o‘z kuchini saqlab qoladi. Qo‘shish algoritmini ixtiyoriy natural sonlar jufti uchun qo’llash mumkin. Awal aytib o’tilgan algoritmlarning aniqlangan bu xossasi (ulami boshlang’ich qiymatlarning juda ko‘p sondagi hollariga qo’llash mumkinligi) ommaviylik deb ataladi. Algoritmlarning juda ko‘p xususiy hollarda ishlashi shunday o‘ta muhim va ahamiyatli xossa, shu sababli ancha vaqtgacha uni algoritmning ilmiy ta'rifiga kiritilishi shart deb hisoblandi. Bu ko'pgina qoidalarni fan sohasidan chiqarib tashlar (ularni «oz miqdordagi» ommaviyligi tufayli) va ham ilmiy tadqiqotni, ham uiarning natijasini amaliyotda qoMlashni qiyinlashtirar (balki bu ilmiy boMmagan hol bo‘lsa-chi?), bu esa jiddiy noqulaylikka sabab bo'ladi. BoshlangMch qiymatlarning faqat bitta — yagona holiga qo’llash mumkin bo’lgan algoritm ham katta ahamiyat kasb etadi. Ularga turli xil avtomatlardan (masalan, agar aniq bir tangaga moslangan gazeta sotadigan avtomat, yoki telefonavtomat) foydalanish algoritmlari tegishlidir, aniq bir joydan boshlanadigan va belgilangan joyga olib boradigan yo‘nalish bo‘yicha borish algoritmi va boshqalar. «Ommaviylik» atamasining mavhumligi mashhur, ba'zan uyum paradoksi deb ataluvchi, Evkulid paradoksi orqali tasdiqlanadi. Paradoks mazmunini o'zimizga savol berib va javobini berib tezda aniqlab olishimiz mumkin. Bitta tosh — uyummi? Yo‘q. Ikkita tosh-chi? Yana yo‘q. Uchtasi-chi? Oxir-oqibat, biz yoki uyum mavjud emas degan xulosaga, yoki shunday sondagi toshlar to'plami borki, undan bitta oshsa uyum hosil bo’lishiga olib keladi, deb e'tirof etishga majbur bo’lamiz. U yoki bu fikr ham haqiqatga ziddir va bu uyum atamasining mavhumligining natijasi bo’lib hisoblanadi. Nima bo’lganda ham ommaviylik xossasidan oddiygina «bo‘yin tovlash» mumkin emas. Uni ta'riflashni ozgina o‘zgartirish hamda shuning asosida yuqorida aytib o'tilgan mavhumlikni yo'qotish zarur. «Ommaviylik» atamasiga qanday mazmun kiritish kerak? Bu savolga javob shunday. Har bir algoritm uchun biror-bir obyektlar (narsalar, buyumlar va hokazo) sinfi mavjud va ularning barchasi boshlang'ich qiymat sifatida olinishi mumkin, deb hisoblash zarur. Manfiymas butun sonlami qo‘shish algoritmi uchun manfiymas butun sonlarning barcha juftligi; avtomatdan «Toshkent oqshomi» gazetasini sotib olish algoritmi uchun — yagona obyekt — tanga shunday sinf boMa oladi. Algoritmning ommaviyligi — mos sinfning barcha obyektlarini qo’llash mumkinligidir, ya'ni, ularning qandaydir miqdorining (chekli yoki cheksiz) qo'llash mumkin emasligi emas. Mumkin bo‘lgan, ya’ni joiz obyektlarning miqdori chekli yoki cheksizligi, yoki miqdori nolga teng bo'lishi — bu shu sinfning xususiyatidir. Agar algoritm yordamida joiz boshlang‘ich qiymat asosida izlangan natijani olish mumkin bo‘lsa u holda algoritmni joiz boshlang‘ich qiymatga qo‘llash mumkin deyiladi. Agar boshlang‘ich qiymat joiz bo‘lsa ham natija olish mumkin bo’lmasa, u holda unga algoritm qo‘llash mumkin emas deyiladi. Endi joiz boshlang‘ich qiymatlar sinfi qanday ekanligini ko‘rib chiqamiz. Boshlang‘ich qiymatlar ba‘zan narsa yoki buyumlar, sonlar ekanini ko‘rdik. Bu fikr olingan natijalar uchun ham o'rinli. Bu narsalar orasidagi umumiylik nimada? Algoritm — bu qoidalar va demakki, ular qandaydir tillarda ifodalangan, degan fikrni e’tiborga olsak, bu umumiylik ko'rinadi. Bir necha marta bu qoidalarning aniq bajarilishi qanchalik muhim ekanligi haqida gapirib o‘tdik. Lekin bunday aniq bajarilishi boshlang‘ich qiymatlar (ular bilan birga izlangan natijalar ham) biror-bir tilda, balki yan- gisida, batamom tavsiflanishga imkon bersagina mumkin. Bu holda har bir boshlang‘ich qiymatga, har bir oraliq natijaga va nihoyat, izlangan natijaga qandaydir gap mos keladi. Yana, mazkur gapning «Mazmun»i bir qiymatli bo'lishi zarur. Matematikada ko'pincha maxsus usul qo‘llanadi. Bu usul shundan iboratki, biror-bir obyekt boshqa tabiatli obyekt bilan almashtiriladi, bunda yangi obyektlarga birlamchilari bilan bir qiymatli mos bo‘ladi. Ko'rilayotgan holda boshlang‘ich qiymatlar tilining gaplari bilan boshlang'ich qiymatlarning o‘zi orasida bir qiymatli moslik mavjud. Shu sababli, algoritmni matematik ta'riflashda boshlang‘ich qiymatlar va izlangan natijalar tilning gaplari deb hisoblanishi mumkin. Bunday almashtirish amaliyot nuqtayi nazaridan mumkinmi? Albatta, mumkin. Chunki, algoritmning o‘zida boshlang‘ich qiy- matlar emas, ulaming nomi, jarayonni bajarish uchun esa amaliar va hosil bo’ladigan natijalarning nomini bilish yetarli. Keltirilgan usul algoritm ta'rifini tor ma'noda bo'lishiga olib keladi, deyish mumkin. Bunday fikr asoslidir. Lekin bu torayish muhim emas, chunki u algoritmlar beradigan imkoniyatlami kamaytira olmaydi. Bu kabi yondashish boshlang'ich qiymatlar va natijalar turlarini nisbatan kamaytiradi, ammo ular awalgidek turli fizik tabiatga ega bo‘lishi mumkin, lekin biz uchun bu, ulami nazariy qaraganimizda, turli tillardagi gaplar kabidir. Narsalarning turlanishini biz tillarning turlanishiga keltirdik. To‘g‘ri, tillar ham kam emas. Ularni cheksiz to‘plam (faqat mavjudlari emas, balki mavjud bo‘lishi mumkin bo'lganlari ham, ya'ni mumkinlari ham) deb hisoblash mumkin. Lekin har bir algoritm faqat ikkita til bilan bogMangan: bittasida u ta'riflangan, ikkinchisining gaplari boshlang‘ich qiymatlar hollarini uning uchun mumkin bo'lganlaridir. Birinchi tilni, odatda, algoritmik til deb, ikkin- chisini — operandlar tili deb atashadi. Operandlar deb shunday obyektlarga aytiladiki, ular ustida algoritm talab qilgan amallar bajariladi. Operandlar tilining barcha gaplari joiz deb hisob- lanadi, bu tilga tegishli bo'lmagan biror-bir belgilar birikmasi ta'rif bo‘yicha joiz emas. Ma’lumotlarni tuzilmadan qidirish Kompyuterda ma’lumotlarni qayta ishlashda qidiruv asosiy amallardan biri hisoblanadi. Uning vazifasi berilgan argument bo’yicha massiv ma’lumotlari ichidan mazkur argumentga mos ma’lumotlarni topish yoki bunday ma’lumot yo’qligini aniqlashdan iborat. Ixtiyoriy ma’lumotlar majmuasi jadval yoki fayl deb ataladi. Ixtiyoriy ma’lumot (yoki tuzilma elementi) boshqa ma’lumotdan biror bir belgisi orqali farq qiladi. Mazkur belgi kalit deb ataladi. Kalit noyob bo’lishi, ya’ni mazkur kalitga ega ma’lumot jadvalda yagona bo’lishi mumkin. Bunday noyob kalitga boshlang’ich (birinchi) kalit deyiladi. Ikkinchi kalit bir jadvalda takrorlansada u orqali ham qidiruvni amalga oshirish mumkin. Ma’lumotlar kalitini bir joyga yig’ish (boshqa jadvalga) yoki yozuv sifatida ifodalab bitta maydonga kalitlarni yozish mumkin. Agar kalitlar ma’lumotlar jadvalidan ajratib olinib alohida fayl sifatida saqlansa, u holda bunday kalitlar tashqi kalitlar deyiladi. Aks holda, ya’ni yozuvning bir maydoni sifatida jadvalda saqlansa ichki kalit deyiladi. Kalitni berilgan argument bilan mosligini aniqlovchi algoritmga berilgan argument bo’yicha qidiruv deb ataladi. Qidiruv algoritmi vazifasi kerakli ma’lumotni jadvaldan topish yoki yo’qligini aniqlashdan iboratdir. Agar kerakli ma’lumot yo’q bo’lsa, u holda ikkita ishni amalga oshirish mumkin: 1. Ma’lumot yo’qligini indikatsiya qilish (belgilash) 2. Jadvalga ma’lumotni qo’yish. Faraz qilaylik, k – kalitlar massivi. Har bir k(i) uchun r(i) – ma’lumot mavjud. Key – qidiruv argumenti. Unga rec - informatsion yozuv mos qo’yiladi. Jadvaldagi ma’lumotlarning tuzilmasiga qarab qidiruvning bir necha turlari mavjud. 2.2. Ketma-ket qidiruv algoritmi Mazkur ko’rinishdagi qidiruv agar ma’lumotlar tartibsiz yoki ular tuzilishi noaniq bo’lganda qo’llaniladi. Bunda ma’lumotlar butun jadval bo’yicha operativ xotirada kichik adresdan boshlab, to katta adresgacha ketma-ket qarab chiqiladi. Massivda ketma-ket qidiruv (search o’zgaruvchi topilgan element tartib raqamini saqlaydi). Ketma-ket qidiruv algoritmi C++ tilida quyidagicha bo’ladi: int qidiruv(int key){ for (int i=0;i<="" p=""> if (k[i]==key) { search = i;return search;} search = -1; return search; }} Massivda ketma-ket qidiruv algoritmi samaradorligini bajarilgan taqqoslashlar soni M bilan aniqlash mumkin. Mmin = 1, Mmax = n. Agar ma’lumotlar massiv yacheykasida bir xil ehtimollik bilan taqsimlangan bo’lsa, u holda (n + 1)/2 bo’ladi. Agar kerakli element jadvalda yo’q bo’lib, uni jadvalga qo’shish lozim bo’lsa, u holda yuqorida keltirilgan algoritmdagi oxirgi ikkita operator quyidagicha almashtiriladi. n=n+1; k[n-1]:=key; r[n-1]:=rec; search:=n-1; return search; Agar ma’lumotlar jadvali bir bog’lamli ro’yhat ko’rinishida berilgan bo’lsa, u holda ketma-ket qidiruv ro’yhatda amalga oshiriladi. Birbog’lamli ro’yhatning ko’rinishi Chiziqli bir bog’lamli ro’yhatdan key kalitga mos elementni ketma-ket qidiruv usuli yordamida izlab topish dasturi. Node *q=NULL; Node *p=lst; while (p !=NULL){ if (p->k == key){ search = p; return search; } q = p; p = p->nxt; } Node *s=new Node;; s->k=key; s->r=rec; s->nxt= NULL; if (q == NULL){ s->nxt=lst; lst = s; } else q->nxt = s; search= s; return search; Ro’yhatli tuzilmaning afzalligi shundan iboratki, ro’yhatga elementni qo’shish yoki o’chirish tez amalga oshadi, bunda qo’shish yoki o’chirish element soniga bog’liq bo’lmaydi, massivda esa elementni qo’shish yoki o’chirish o’rta hisobda barcha elementlarning yarmini siljitishni talab qiladi. Ro’yhatda qidiruvning samaradorligi taxminan massivniki bilan bir xil bo’ladi. Teng bo’lish orqali qidiruv (ikkilik qidiruv) algoritmi Faraz qilaylik, o’sish tartibida tartiblangan sonlar massivi berilgan bo’lsin. Ushbu usulning asosiy g’oyasi shundan iboratki, tasodifiy qandaydir AM element olinadi va u X qidiruv argumenti bilan taqqoslanadi. Agar AM=X bo’lsa, u holda qidiruv yakunlanadi; agar AM<="" p=""> bo’lgan barcha elementlar kelgusi qidiruvdan chiqarib yuboriladi. Xuddi shuningdek, agar AM >X bo’lsa, u holda indekslari M dan katta bo’lgan barcha elementlar kelgusi qidiruvdan chiqarib yuboriladi. M ixtiyoriy tanlanganda ham taklif qilinayotgan algoritm korrekt ishlaydi. Shu sababali M ni shunday tanlash lozimki, tadqiq qilinayotgan algoritm samaraliroq natija bersin, ya’ni uni shunday tanlaylikki, iloji boricha kelgusi jarayonlarda ishtirok etuvchi elementlar soni kam bo’lsin. Agar biz o’rtacha elementni, ya’ni massiv o’rtasini tanlasak yechim mukammal bo’ladi. Misol uchun butun sonlardan iborat, o’sish bo’yicha tartiblangan massivdan ikkilik qidiruv usuli yordamida key kalitga mos elementni izlash dasturini ko’rib chiqamiz. Dastur kodi: #include using namespace std; int main(){ int n;cout<<"n=";cin>>n; int k[n]; for(int i=0;i>k[i]; int key, search; cout<<"qidirilayotgan elementni kiriting=";cin>>key; int low = 0; int hi = n-1; int j=0; while (low <= hi){ int mid = (low + hi) / 2;j++; if (key == k[mid]){ search = mid; cout<<"qidirilayotgan element "< "< system("pause"); exit(0); } if (key < k[mid]) hi = mid - 1; else low = mid + 1; } search=-1; cout< topilmadi\n"; system("pause"); } Dastur natijasi n=6 1 2 3 4 5 6 qidirilayotgan elementni kiriting=6 qidirilayotgan element 6 o'rinda turibdi va u 3 ta solishtirishda toplidi. 2.4. Qidiruv jadvalini qayta tartibga keltirish Umuman olganda, jadvalda har bir elementni qidirish ehtimolligini qandaydir bir qiymat bilan izohlash mumkin. Faraz qilaylik jadvalda qidirilayotgan element mavjud. U holda qidiruv amalga oshirilayotgan jadvalni diskret holatga ega tizim sifatida qarash mumkin hamda unda qidirilayotgan elementni topish ehtimolligi – bu tizim i-chi holati ehtimolligi p(i) deb olish mumkin. Jadvalni diskret tizim sifatida qaraganimizda, undagi taqqoslashlar soni diskret tasodifiy miqdorlar qiymatlarini matematik kutilmasini ifodalaydi. Ma’lumotlar jadvalda quyidagi ko’rinishda tartiblangan bo’lishi lozim: Bu shart taqqoslashlar sonini kamaytirib, samaradorlikni oshiradi. Sababi, ketma-ket qidiruv birinchi elementdan boshlanganligi uchun eng ko’p murojaat qilinadigan elementni birinchiga qo’yish lozim. Qidiruv jadvalini qayta tartibga keltirishning eng ko’p ishlatiladigan ikkita usuli mavjud. Ularni bir bog’lamli ro’yhatlar misolida ko’rib chiqamiz. 1. Topilgan elementni ro’yhat boshiga qo’yish orqali qayta tartibga keltirish. 2. Transpozitsiya usuli. 5.5. Topilgan elementni ro’yhat boshiga qo’yish orqali qayta tartibga keltirish Ro’yxatni qayta tartibga keltirish Topilgan element 2.2- rasmdagidek birdaniga ro’yhat boshiga joylashtiriladi. Tuzilmadan har safar birorta element izlab topilsa va u ro’yhat boshiga olib borib qo’yilaversa, natijada oxirgi izlangan elementlar ro’yhat boshiga joylashib qoladi va biz oxirgi vaqtlarda izlangan elementlarni tez izlab topish imkoniga ega bo’lamiz. Boshida q ko’rsatkich bo’sh, p esa ro’yhat boshini ko’rsatadi; p ikkinchi elementni ko’rsatganda, q birinchini ko’rsatadi. Ro’yhat boshi ko’rsatkichi (table) birinchi elementni ko’rsatadi. Ro’yhatda key kalitli element topilsa, u p ko’rsatkich bilan, undan oldingi element esa q ko’rsatkich bilan belgilanadi. Shu topilgan p elementni ro’yhat boshiga joylashtiriladi. Dastur kodi node *q=NULL; node *p=table; while (p !=NULL){ if (key == p->k){ if (q == NULL) { //o‘rinlashtirish shart emas search = p; exit(0); } q->nxt = p->nxt; p->nxt = table; table = p; exit(0); } q = p; p = p->nxt; } search = NULL; exit(0); 5.6. Transpozitsiya usuli Ushbu usulda topilgan element ro’yhatda bitta oldingi element bilan o’rin almashtiriladi. Agarda mazkur elementga ko’p murojaat qilinsa, bittadan oldinga surilib borib natijada ro’yhat boshiga kelib qoladi. Ushbu usulning afzalligi shundaki, tuzilmada ko’p murojaat qilinadigan elementlar ro’yhat boshiga bitta qadam bilan intiladi. Ushbu usulning qulayligi u nafaqat ro’yhatda, balki tartiblanmagan massivda ham samarali ishlaydi (sababi faqatgina ikkita yonma-yon turgan element o’rin almashtiriladi). Bu usulda uchta ko’rsatkichdan foydalanamiz p – ishchi ko’rsatkich q – yordamchi ko’rsatkich, p dan bitta qadam orqada bo’ladi s – yordamchi ko’rsatkich, p dan ikkita qadam orqada bo’ladi Transpozitsiya usuli bilan ro’yhatni qayta tartibga keltirish Biz tomonimizdan topilgan uchinchi element ro’yhat boshiga bir qadam suriladi (ya’ni ikkinchi bo’lib qoladi). Birinchi element ko’rsatkichi uchinchi elementga joylashtiriladi, ikkinchi element ko’rsatkichi to’rtinchi, shunday qilib uchinchi element ikkinchi joyga joylashib qoladi. Agar mazkur elemenga yana bir bor murojaat qilinsa, u holda u ro’yhat boshida bo’lib qoladi. node *s=NULL; node *q=NULL; node *p=table; while (p != NULL){ if (key == p->k){ //transponerlaymiz if( q ==NULL){//o‘rinlashtirish shart emas search=p; exit(0); } q->nxt=p->nxt; p->nxt=q; if (s == NULL) table = p; else s->nxt = p; search=p; exit(0); } s=q; q=p; p=p->nxt; } search=NULL; exit(0); Ishni bajarishga oid namuna Talabalar ma’lumotlaridan – FIO va adresdan iborat jadval berilgan. Binar qidiruvdan foydalanib TTJ da yashaydigan talabalar ro’yhatini hosil qiling. Algoritm 1. Jadvalga n ta talaba FIO va adreslarini kiritamiz. 2. Binar qidiruvni jadvalning birorta maydonida amalga oshirish uchun jadvalni shu maydoni bo’yicha tartiblab olish kerak. Shuning uchun masalaning qo’yilishida adresi TTJ bo’lgan talabalarni topish kerakligi sababli jadval ma’lumotlarini adres maydoni bo’yicha saralab olamiz. Masalani yechishda to’g’ridan-to’g’ri tanlash orqali saralashdan foydalanilgan. 3. key kalitga mos elementni izlash chegaralarini aniqlab olamiz. Dastlab u [0,n] oralig’ida, ya’ni low=0,hi=n. 4. Agar low<=hi bo’lsa, oraliq o’rtasini hisoblaymiz. mid=(low+hi)/2 5. Agar mid o’rnida turgan talaba adresi TTJ bo’lsa, element topildi, search=mid va 7-qadamga o’tiladi, aks holda keyingi qadamga o’tiladi. 6. Agar “TTJ” so’zi alifbo bo’yicha mid o’rnida turgan talaba adresi qiymatidan kichik bo’lsa, izlash quyi chegarasi o’zgaradi, ya’ni mid o’rnida turgan elementdan bitta oldingi elementgacha olinadi, ya’ni hi=mid-1. Aks holda, yuqori chegara o’zgaradi – mid dan keyingi elementdan to oxirgi elementlar oralig’i olinadi, ya’ni low=mid+1. 4- qadamga o’tiladi. 7. Agar topilgan elementdan oldin turgan elementning (mid-1) ham adres maydoni TTJ bo’lsa, search--, ya’ni bitta oldingi elementga o’tamiz va shu qadamni boshidan bajaramiz. Aks holda keyingi qadamga o’tiladi. 8. Joriy (search ko’rsatayotgan) elementdan boshlab adresi “TTJ” ga teng bo’lgan talaba ma’lumotlarini ekranga chiqaramiz. Agar adresi “TTJ” dan farq qiladigan talaba chiqib qolsa, algoritm tugallanadi. Dastur kodi #include using namespace std; int main(){ int n;cout<<"n=";cin>>n; struct Guruh{ string fio,adres; }talaba[n]; for(int i=0;i<="" p=""> cout<>talaba[i].fio; cout<<"adres=";cin>>talaba[i].adres; } //jadval binar qidiruv olib boriladigan maydoni bo‘yicha tartiblangan //bo‘lishi kerak for(int i=0;i<="" p=""> for(int j=i+1;j if(talaba[i].adres>talaba[j].adres){ Guruh h=talaba[i]; talaba[i]=talaba[j]; talaba[j]=h; } for(int i=0;i<="" p=""> cout< cout<<="" p=""> int low = 0,hi = n-1,search=-1,q=0; string key="TTJ"; while(low<=hi){ int mid = (low + hi) / 2; q++; if (key == talaba[mid].adres){ search = mid; break; } if (key < talaba[mid].adres) hi = mid - 1; else low = mid + 1; } if(search!=-1) cout<<"qidirilayotgan el "< turibdi va "< else {cout< system("PAUSE"); return EXIT_SUCCESS; } while(talaba[search-1].adres==key) search--; while(talaba[search].adres==key) { cout< "< search++; } system("pause"); } Dastur natijasi: n=5 1-talabaning fio=fam1 adres=Toshkent 2-talabaning fio=fam2 adres=TTJ 3-talabaning fio=fam3 adres=ijarada 4-talabaning fio=fam4 adres=uchastkada 5-talabaning fio=fam5 adres=TTJ fam2 TTJ fam5 TTJ fam1 Toshkent fam3 ijarada fam4 uchastkada qidirilayotgan el 1-orinda turubdi va 2 ta solishtirishda topildi fam2 TTJ fam5 TTJ Chiziqli izlash algoritimi . Chiziqli qidirish — juda oddiy qidirish algoritmi hisoblanadi. Ushbu turdagi qidiruvda barcha elementlar bo yicha ketma-ket qidiruvʻ amalga oshiriladi. Har bir element tekshiriladi va agar mos keladigan narsa topilgan bo lsa, u qaytarib beriladi, aks holda qidirish ma lumotʻ ʼ to plash oxirigacha davom etadi. ʻ Bu algoritm chiziqli ma’lumotlar tuzilmalaridan (masalan, array) biror bir shart yoki qiymat bo’yicha element qidirishga mo’ljallangan. Chiziqli qidirish algoritmi qanday ishlaydi Aytib o’tganimizdek, bu algoritm juda ham sodda ishlaydi va tasavvur qilishga ham oson. Arrayning birinchi elementidan tekshirish boshlanadi. Element olinadi va u berilgan shartga tekshirib ko’riladi. Agar shartni qanoatlantirsa, uning qiymati yoki joylashgan o’rni (qiymati yoki shunchaki true) qaytariladi va algoritm tugaydi. Shart qanoatlantirilmasa, keyingi elementga o’tiladi va 2-qadamga qaytiladi Array tugab, element topilmasa, buni anglatuvchi qandaydir qiymat qaytariladi (-1 yoki false…) Ko’rinishidan ko’pdek tuyulsa ham, aslida bu algoritm hayotdagi odatiy qidirish bilan bir xil ishlaydi. Keling uni visual holda tasavvur qilamiz. Algoritm implementatsiyasiga o’zingiz mustaqil harakat qilib ko’ring, yoki keyingi videodarsimizga o’ting. Algoritm murakkabligi Chiziqli qidirish algoritmining vaqt bo’yicha murakkabligi uning nomidan ham ma’lum, ya’ni chiziqli O(n). Ya’ni, eng yomon holat sifatida element array bo’lmagan holat qaraladi va bunda algoritm maksimum n ta qadam ish bajarishi kerak bo’ladi. Xotira jihatidan, algoritm ortiqcha joy talab qilmaydi. Chiziqli qidirish algoritmi ko’pincha real hayotdagi holatlar uchun ancha sekinlik qiladi. Shuning uchun ham bunday holatlarda undan boshqa tezroq ishlaydigan algoritmlar qo’llanilishi kerak bo’ladi (masalan, ikkilik qidirish). Lekin, bu algoritmning ham ikkilik qidirishdan o’ziga yarasha avfzal tomonlari mavjud. Algoritm Chiziqli qidirish ( Massiv A, Qiymat x) Qadam 1: Set i to 1 Step 2: if i > n then go to Qadam 7 Qadam 3: if A[i] = x then go to step 6 Qadam 4: Set i to i + 1 Qadam 5: Go to Step 2 Qadam 6: Print Element x Found at index i and go to step 8 Qadam 7: Print element not found Qadam 8: Chiqish Chiziqli qidish dasturi Live demo #include <stdio.h> #define MAX 20 // array of items on which linear search will be conducted. int intArray[MAX] = {1,2,3,4,6,7,9,11,12,14,15,16,17,19,33,34,43,45,55,66}; void printline(int count) { int i; for(i = 0;i <count-1;i++) { printf("="); } printf("=\n"); } // this method makes a linear search. int find(int data) { int comparisons = 0; int index = -1; int i; // navigate through all items for(i = 0;i<MAX;i++) { // count the comparisons made comparisons++; // if data found, break the loop if(data == intArray[i]) { index = i; break; } } printf("Total comparisons made: %d", comparisons); return index; } void display() { int i; printf("["); // navigate through all items for(i = 0;i<MAX;i++) { printf("%d ",intArray[i]); } printf("]\n"); } void main() { printf("Input Array: "); display(); printline(50); //find location of 1 int location = find(55); // if element was found if(location != -1) printf("\nElement found at location: %d" ,(location+1)); else printf("Element not found."); } Xulosa Biznig hayotimizda algoritmlarning qanchalik muhim ekanligini ko’rdik. Demak bizning o’rab turgan atrof muhitdagi har qanday jarayonlar qaysidir algoritm asosida amalga oshadi. O’z o’rnida bu algaritmlarni qo’llanilishi va natijalariga qarab turli xil turlari ham mavjud ekan. Biz yuqorida bir qanch algoritm turlari va ularni turli xil dasturlash tillarida ishlash jarayonini ko’rdik. Algoritm deganda, biror maqsadga erishishga qaratilgan ijrochi bajarishi uchun mo'ljallangan ko‘rsatma (buyruq)laming aniq,tushunarli va chekli ketma-ketligi tushuniladi. Bu algoritm tushunchasining matematik ta'rifi bo’lmasa ham intuitiv ma'noda algoritmning mazmunini ochib beruvchi tavsifidir. Algoritmni intuitiv ma’noda bir necha misollarda izohlaymiz. Biror-bir narsani taqiqlovchi qoidalar algoritm bo’laolmaydi, masalan: «Chekish mumkin emas», «Begonalarning kirishi taqiqlanadi», «Kirish», «Chekish uchun joy» kabi birorbir narsaga ruxsat etuvchi qoidalar ham algoritmga xos emas. Lekin «Svetoforni yashil rangida o‘ting» juda sodda bo'lsa ham algoritmdir. Demak, yuqorida keltirilgan misollardagi ko‘r- satmalar ketma-ketligi algoritm va bu algoritmlarni bajarayotgan inson — ijrochi bo’lar ekan. Algoritm ijrochisi faqat insonmi, degan savol berishingiz tabiiy. Bu savolga javob quyidagicha: Algoritm ijrochisi — algoritmda ko'rsatilgan buyruq yoki ko‘rsatmalarni bajara oladigan abstrakt yoki real (texnik yoki biologik) sistema. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. A New Fast and Efficient Image Codec Based on set Partitioning in Hierarchical Trees. William A.Pearlman. 2. Dvuxetapniy Transformatsionniy metod kodirovaniya izobrajeniya. I.N.Ayzenberg, L.P.Yaroslavskiy. 3. Kodirovaniya izobrajeniy s posleduyushim vozmojnim optimalnim dekodirovaniya. A.V.Shokurov. 4. Prezintatsiya K.YU.Polyakov. Kodirovaniya informatsii. 5. A.V.Shokurov , “Tasvirlarni optimal dekodlashning so’nggi usullari ”, 2007 6. Amir Said , “Tasvirni iyerarxik daraxtga bo’lgan holda tez va unumli kodlash usullari ”, 1996 Internet manbalari 1. http://www.icst.pku.edu.cn/course/ImageProcessing/2009/ resource/cr1221.pdf 2. http://www.visionbib.com/bibliography/image-proc146.html 3. http://www.debugmode.com/imagecmp/ 4. http://chernykh.net/content/view/810/891/ 5. http://informatika.sch880.ru/p22aa1.html 6. http://www.sketchpad.net/default.htm 7. www.ziyonet.uz . 8. www.kitob.uz 9. www.inbox.uz

Mavzu: Izlash algoritimlari. Chiziqli izlash. Reja: 1. Kirish. 2. Asosiy qisim. 1. Algoritm haqida tushuncha va algoritm turlari. 2. Izlash algoritmlari. 3. Chiziqli izlash algoritimi 3. Xulosa. 4. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish Hozirgi kunda biror bir sohada ishni boshlash va uni boshqarishni kompyutersiz tasavvur qilish qiyin. XXI asr savodxon kishisi bo’lishi uchun kompyuter savodxon bo’lish, axborot texnologiyalarini puxta egallamoq lozim. Har bir mutaxassis, u qaysi sohada ishlashdan qat’iy nazar, o’z vazifasini zamon talabi darajasida bajarishi uchun axborotni ishlab chiqaruvchi vositalar va ularni ishlatish uslubiyotini bilish va ishlash ko’nikmalarga ega bo’lishi zarur. Inson hayoti davomida katta-kichik vazifalar yoki masa- laiarni hal etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Odatda, u o‘z maqsadiga erishishi uchun bajarishi lozim bo'lgan amal yoki ishlarini hayotiy tajribasi yoki o'zlashtirgan bilimiga asos- lanib ma'lum bir tartibga keltiradi. Bunga hayotimizdan xilma- xil misollar keltirish mumkin. Misol. Ko‘chadan o'tish maqsad qilib qo‘yilgan bo'lsin. IJ holda ko‘chadan o'tayotgan kishi hammamizga odatiy hol bo‘lib qolgan quyidagi harakatlarni bajarishi lozim bo'ladi: 1) chap tarafga qaralsin, agar transport vositasi yo‘q bo‘lsa, 2- bandga o'tilsin, aks holda 1-bandga o'tilsin; 2) o‘ng tarafga qaralsin, agar transport vositasi yo‘q bo‘lsa, 3- bandga o'tilsin, aks holda 1-bandga o'tilsin; 3) ko'chadan o'tilsin.

1. Algoritm haqida tushuncha va algoritm turlari. Algoritm deganda, biror maqsadga erishishga qaratilgan ijrochi bajarishi uchun mo'ljallangan ko‘rsatma (buyruq)laming aniq,tushunarli va chekli ketma-ketligi tushuniladi. Bu algoritm tushunchasining matematik ta'rifi bo’lmasa ham intuitiv ma'noda algoritmning mazmunini ochib beruvchi tavsifidir. Algoritmni intuitiv ma’noda bir necha misollarda izohlaymiz. Biror-bir narsani taqiqlovchi qoidalar algoritm bo’laolmaydi, masalan: «Chekish mumkin emas», «Begonalarning kirishi taqiqlanadi», «Kirish», «Chekish uchun joy» kabi birorbir narsaga ruxsat etuvchi qoidalar ham algoritmga xos emas. Lekin «Svetoforni yashil rangida o‘ting» juda sodda bo'lsa ham algoritmdir. Demak, yuqorida keltirilgan misollardagi ko‘r- satmalar ketma-ketligi algoritm va bu algoritmlarni bajarayotgan inson — ijrochi bo’lar ekan. Algoritm ijrochisi faqat insonmi, degan savol berishingiz tabiiy. Bu savolga javob quyidagicha: Algoritm ijrochisi — algoritmda ko'rsatilgan buyruq yoki ko‘rsatmalarni bajara oladigan abstrakt yoki real (texnik yoki biologik) sistema. Ijrochi bajara olishi uchun algoritm unga tushunarli bo’lishi lozim. Algoritm ijrochi tushunadigan tilgagina emas, balki uning bilim va malakasiga ham mos bo’lishi kerak. Aks holda ijrochi birorta ham ko'rsatmani bajara olmasligi mumkin. Ijrochi bajara olishi mumkin bo’lgan ko‘rsatma yoki buyruq- lar to‘plami ijrochining ko‘rsatmalar sistemasi deyiladi. Masalan, «16 sonidan kvadrat ildiz chiqarilsin» ko'rsatmasi 2-sinf o'quvchisining ko'rsatmalar sistemasiga tegishli bo’lmaydi, lekin 8-sinf o'quvchisining ko‘rsatmalar sistemasiga tegishli bo’ladi. Algoritm ijrochiga tushunarli bo’lishi uchun ijrochining imkoniyatlarini bilish lozim. Agar ijrochi inson bo’lsa, u holda algoritm insonning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. Bunda ko‘zlangan maqsad va algoritmdan kelib chiqib inson tushunadigan til, insonning bilimi, hayotiy tajribasi, kasbiy malakasi, yoshi, qolaversa, jismoniy imkoniyatlari hisobga olinishi

zarur. Agar ijrochi texnik vosita (masalan, kompyuter, elektron soat, dastgohlar) bo’lsa, u holda algoritm shu texnik vositaning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. Agar ijrochi koinpyuter hisoblanib, uning dasturiy ta‘mi- notida berilgan («Karra jadvalini hosil qilish») algoritmni bajara oladigan dastur (masalan, elektron jadvallardan birortasi ham) bo'lmasa, u holda hech qanday natijaga erishib bo'lmaydi. Demak, berilayotgan har qanday ko‘rsatma ijrochining ko‘r- satmalar sistemasidan olinishi, ya'ni ijrochi uni qanday bajarishni bilishi kerak ekan. Bu algoritmning tushunarlilik xossasini ifodalaydi. Shuni ta‘kidlash joizki, informatikada algoritmning asosiy ijrochisi sifatida kompyuter xizmat qiladi. Algoritmning tavsifida «biror maqsadga erishishga qaratilgan»jumlasi qo‘llanilgan. Bu maqsadni yuqorida keltirilgan misollarda ko'rishimiz mumkin: ko'chadan o‘tish, g'ishtlar sonini hisoblash, yig‘indini hisoblash. Bular algoritmning natijaviylik (cheklilik) xossasi bilan bog‘liq. Bu xossaning mazmuni shundan iboratki, har qanday algoritm ijrochi chekli qadamdan so‘ng oxir-oqibat ma’lum bir yechimga olib kelishi kerak. Shuni ta'kidlash joizki, algoritm awaldan ko‘zlangan maqsadga erishishga olib kelmasligi ham mumkin. Bunga ba'zan algoritmning noto‘g‘ri tuzilgani yoki boshqa xatolik sabab bo'lishi mumkin. Ikkinchi tomondan, qo'yilgan masala ijobiy yechimga ega bo‘lmasligi ham mumkin. Lekin salbiy natija ham natija deb qabul qilinadi. Demak, algoritm doimo chekli qadamdan iborat bo'lishi va biror natija berishi kerak ekan. Bu algoritmni diskretlilik (uzluklilik, alohidalik) xossasiga olib keladi. Algoritmda masalani yechish jarayoni alohida olingan sodda ko‘rsatmalar ketma- ketligini qadam-baqadam bajarishdan iborat boMishi kerak. Bu xossa misollardan yaqqol ko‘rinib turibdi. «Angliyada avto- mobilni yo’lning chap qismida haydang» qoidasi talabnoma bo’lgani bilan uzluksizlik xarakteriga ega va shuning uchun ham algoritm hisobiga qo'shilmaydi. E'tiboringizni yana bir narsaga qaratamiz. Keltirilgan misollarda quyidagi jumlalar bor:

«Ko‘chadan o‘tish» (ariqdan yoki dengizdan emas), “Eni 6 metr va bo‘yi 10 metr bo‘lgan joyni” (kilometr emas), «eni 12 santimetr va bo‘yi 25 santimetrli g‘ishtlar» (eni 5 santimetrva bo‘yi 100 santimetrli g'ishtlar emas). Bu jumlalar va qavs ichida yozilganlarni taqqoslasangiz, olinadigan natija shu jumlalardagi «qiymat»larga chambarchas bog'liq ekanligini tushunasiz. Agar bu «qiymatlar» o'zgarsa, masalan, qavs ichidagilarga, olinadigan natija umuman boshqacha bo'lishini ko'rish qiyin emas. Qiymat so‘zini qo‘shtirnoq ichiga olganimizga sabab, siz doimo qiymat so'zini faqat sonlar bilan bog'Iab o'rganib kelgansiz. Lekin, bilingki, biror masala uchun qiymat har xil turdagi obyektlar bo'lishi mumkin ekan. Demak, har bir algoritmning natijasi awaldan berilgan, ya’ni boshlang'ich qiymatiarga bog'liq bo'lar ekan. Boshlang'ich qiymatlar turli natijalarga olib kelishiga yana bir hayotiy misolga o'zingiz javob bera olasiz: sizga va mehmonga kelgan do‘stlarin- gizga pishiralayotgan palovga 20 gramm tuz solish o'rniga 200 gramm tuz solishsa natija bir xil bo’ladimi? Har bir algoritm — bu amallami belgilovchi qoida bo'lib, ulaming zanjiri natijasida biz boshlang‘ich qiymatlardan izlangan natijaga kelamiz. Bunday amallar zanjiri algoritmik jarayon, har bir amal — algoritmning qadami deb ataladi. Yana boshlang‘ich qiymat va natija bo'lishi mumkin bo'lgan narsalarning tahliliga qaytamiz. Ko'rdikki, har bir algoritm uchun boshlang’ich qiymatlaming turli hollarini tanlash mumkin. Masalan, g'ishtlar masalasi algoritmi uchun boshlangMch qiymatlarni tavsiflashda «santimeir» so‘zlarini «uzunlik o‘lchovlari» kabi tushunish mumkin. Bu holda hosil bo’ladigan natijaning miqdori o‘zgaradi, xolos. Ko‘p algoritmlar boshlang’ich qiymatlarning turli hollari uchun o‘z kuchini saqlab qoladi. Qo‘shish algoritmini ixtiyoriy natural sonlar jufti uchun qo’llash mumkin. Awal aytib o’tilgan algoritmlarning aniqlangan bu xossasi (ulami boshlang’ich qiymatlarning juda ko‘p sondagi hollariga qo’llash mumkinligi) ommaviylik deb ataladi. Algoritmlarning juda ko‘p xususiy hollarda ishlashi shunday o‘ta muhim va ahamiyatli xossa, shu sababli ancha vaqtgacha uni algoritmning ilmiy ta'rifiga kiritilishi shart deb hisoblandi. Bu ko'pgina qoidalarni fan sohasidan chiqarib tashlar (ularni «oz miqdordagi»

O'xshashlar

Axborot izlash tizimlari va ulardan foydalanish
Axborot izlash tizimlari va ulardan foydalanish
IZLASH ALGORITMLARI. KNUT VA MORE ALGORITMLARI
Qidiruv algoritmlari. Axborot izlashning asosiy tamoyillari. Kеtma-kеt izlash. Izlashning tеzlashtiririlgan usullari
Ilmiy tadqiqot mavzularini asoslash metodologiyasi va Ilmiy tadqiqotda axboro izlash va qayta ishlash.