Jahon iqtisodiy inqirozi
![Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi va uning
O‘zbekistonga ta’siri mavzusini o‘rganishning
uslublari
Prezident I.A.Karimovning "Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi,
O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari" deb
nomlangan asarida 2008 yilda boshlangan jahon moliyaviy inqirozi,
uning ta’siri va salbiy oqibatlari, yuzaga kelayotgan vaziyatdan chiqish
yo‘llarini izlash bugungi kunning dolzarb muammosi ekanligi
ta’kidlangan. O‘qituvchi 2008 yilning boshlarida boshlangan inqiroz
jarayonining miqyosi asta-sekin kengayib, yirik banklar va moliyaviy
tuzilmalarning likvidlik, ya’ni to‘lov qobiliyati zaiflashib, moliyaviy
inqirozga aylanib ketganligiga o‘quvchilar e’tiborini qaratib, ko‘plab
mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqtisodiy o‘sish sur’atlarining keskin
pasayib ketishi bilan bog‘liq ishsizlik va boshqa salbiy oqibatlarni
keltirib chiqarganligini aytadi.
Hozirgi vaqtda bir qator yetakchi tahlil va ekspertlik markazlari
global moliyaviy inqiroz holati va uning yuz berishi mumkin bo‘lgan
oqibatlariga doir materiallarni o‘rganish va umumlashtirish natijasida
quyidagi xulosalarga kelganligi ham kitobda ko‘rsatilganligini
o‘qituvchi o‘quvchilarga aytib, ko‘rgazmali vositalardan foydalanib,
darsni olib boradi (1-jadval).
- Moliya-bank tizimidagi inqiroz jarayonlari deyarli butun dunyoni
qamrab olayotgani, retsessiya va iqtisodiy pasayishning muqarrarligi,
investitsiyaviy faollik ko‘lamining cheklanishi, talab va xalqaro savdo
hajmining kamayishi;](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_1.png)
![- Avj olib borayotgan global moliyaviy inqiroz jahon moliya-bank
tizimida jiddiy nuqsonlar mavjudligini va ushbu tizimni tubdan isloh
qilish zarurligini ko‘rsatdi;
Moliyaviy-iqgisodiy inqirozning har qaysi davlatdagi miqyosi,
ko‘lami va oqibatlari ana shu davlatning moliya-valyuta tizimi
nechog‘liq mustahkam ekaniga, milliy kredit institutlarining qay
darajada kapitallashuvi va likvidligi (to‘lov imkoni)ga bog‘liq.
Jahon moliyaviy inqirozining har bir mamlakatga ta’siri, undan
ko‘riladigan zararning ko‘lami shu davlatning moliyaviy-iqtisodiy va
bank tizimlarining nechog‘liq barqaror va ishonchli ekaniga, ularning
himoya mexanizmlari qanchalik kuchli ekaniga bog‘liq.
Kitobda ta’kidlanganidek, O‘zbekistonda qabul qilingan o‘ziga xos
islohot va modernizatsiya modeli orqali biz o‘z oldimizga uzoq va
davomli milliy manfaatlarimizni amalga oshirish vazifasini qo‘yar
ekanmiz, bozor iqtisodiyoti o‘zini- o‘zi tartibga soladi, degan
tasavvurlardan voz kechdik.
Shu bilan birga Prezidentimiz tomonidan o‘rtaga tashlangan “Yangi
uy qurmasdan turib, eskisini buzmang» degan hayotiy tamoyilga
tayangan holda islohotlarni izchil va bosqichma-bosqich amalga
oshirish yo‘li tanlanganligiga o‘qituvchi o‘quvchilar diqqatini jalb
qilish lozim.
Binobarin, o‘tish davrida aynan davlat bosh islohotchi sifatida
mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishi zarurligini biz o‘zimizga aniq belgilab
oldik.
O‘qituvchi o‘quvchilarga O‘zbekistonda moliyaviy-iqtisodiy, budjet,
bank-kredit tizimi, shuningdek, iqtisodiyotning real sektori korxonalari](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_2.png)
![va tarmoqlarini barqaror ta’minlash uchun yetarli darajada mustahkam
zaxiralar yaratilgan va zarur resurslar bazasi mavjudligi kitobda
ko‘rsatilganligiga e’tibor qilishni so‘raydi.
Kitobda respublikamizdagi banklarning faoliyati chuqur va keng
tahlil qilingan. Mamlakatimizda esa birgina tijorat banklarining aktivlari
miqdori «Fuqarolarning banklardagi omonatlarini himoyalash kafolatlari
to‘g‘risida»gi qonunga muvofiq shakllangan zaxiralarni hisobga olgan
holda 13 trillion 360 milliard so‘mdan oshadi. Bu aholi va xo‘jalik
yurituvchi subyektlarning jalb qilingan depozitlari hajmidan taxminan
2,4 barobar ko‘p demakdir (2-jadval).
Prezident 2006 yilda tashkil etilgan «Mikrokreditbank»ning
faoliyatiga alohida to‘xtaldi. 78 ta filiali va 270 dan ziyod minibanki
bo‘lgan bu bank kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tarmog‘ini
kreditlar bilan ta’minlashga xizmat qilmoqda. 2007-2008 yillar
davomida ushbu bank aktivlari miqdori 3,5 barobar, kichik biznes va
xususiy tadbirkorlikni kreditlash hajmi 4 barobarga oshdi va bu
maqsadlarga 150 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ yo‘naltirildi.
Davlatlarning qarzlari haqida gapira turib Prezident ko‘plab
davlatlarning tashqi qarz masalasidagi siyosati ularning iqtisodiyotini
zaif, tashqi omillarga qaram va nochor ahvolga solib qo‘yganligini
ta’kidladi. O‘zbekiston esa o‘zining mustaqil taraqqiyoti davrida qisqa
muddatli spekulyativ kreditlardan voz kechib, chet el investitsiyalarini
uzoq muddatli va imtiyozli foiz stavkalari bo‘yicha jalb etish
tamoyiliga amal qilib kelmoqda.](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_3.png)
![Shu bilan birga, O‘zbekiston o‘zining to‘lov qobiliyatiga ega hamkor
ekanini, mamlakatimizda chet el sarmoyasini jalb etish bo‘yicha har
tomonlama qulay shart-sharoitlar yaratilganini amalda isbotlamoqda.
2007-2008 yillar davomida o‘zlashtirilgan chet el investitsiyalari
hajmi 2,5 barobardan ko‘proq oshganining o‘zi ham buni tasdiqlab
turibdi. Umuman, 2009 yidda mamlakat iqtisodiyotiga kiritiladigan
xorijiy va ichki investitsiyalarni hisobga olganda kapital
qo‘yilmalarning umumiy hajmi mamlakatimiz yalpi ichki
mahsulotining kamida 25 foizini tashkil etadi.
Aholining ish haqi va daromadlarini izchil oshirib borish hamda
iste’mol bozorida narxlar indeksi o‘sishining oldini olishga doir chora-
tadbirlar ham amalga oshirilmoqda. Bu esa el-yurtimiz farovonligini
yuksaltirish, aholining xarid qobiliyatini oshirishni ko‘zda tutadigan
ustuvor maqsadlarimizga mos keladi.
O‘qituvchi darslarda o‘quvchilar e’tiborini Prezidentimizning
yuqoridagi misol va raqamlardan tobora chuqurlashib borayotgan jahon
moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta’sir ko‘rsatmaydi, bizni chetlab
o‘tadi, degan xulosa chiqarmaslik kerak, deb aytgan fikriga qaratadi.
O‘zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global moliyaviy-
iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi. Buning
tasdig‘i tashqi dunyo bilan aloqalarimiz tobora kengayib borayotganida,
taraqqiy topgan yetakchi davlatlar ko‘magida iqtisodiyot tarmoqlarini
rivojlantirish, modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta
jihozlash bo‘yicha dasturlarning amalga oshirilayotganida,
O‘zbekistonning xalqaro savdo tizimiga integ-ratsiyalashuvida,
mahsulot va tovarlar importi va eksportining o‘sib borishida ko‘rinadi.](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_4.png)
![Shu bois global moliyaviy inqiroz va birinchi navbatda uning
oqibatlari iqtisodiyotimizning rivojlanishi va samaradorlik holatlariga
ta’sir etayotganidan ko‘z yumib bo‘lmaydi. Zero, inqirozning
O‘zbekistonga ta’siri natijasida hamda jahon bozorida talabning pasayib
borishi oqibatida respublika eksport qiladigan qimmatbaho va rangli
metallar, paxta, uran, neft mahsulotlari, mineral o‘g‘itlar va boshqa
mahsulotlarning narxi tushib bormoqda. Bu esa, xo‘jalik yurituvchi
subyektlar va investorlarning eksportdan oladigan tushumlari
kamayishiga olib keladi. Ularning foyda ko‘rishiga va ishlab chiqarish
rentabelligiga, makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarimizning o‘sish sur’atlariga
salbiy ta’sir etadi.
Prezidentning fikriga ko‘ra, jahon moliyaviy inqirozining ta’sirini
kamaytirish va uning oqibatlarini bartaraf etish uchun bizda barcha zarur
shart-sharoitlar mavjud. Mamlakatimizning iqgisodiy va moliyaviy
salohiyatining puxta poydevorini, moliya-bank tizimining ishonchli
boshqaruv mexanizmlarini o‘z vaqtida shakllantirib va mustahkamlab
olganimiz bunga kafolat bo‘lib xizmat qiladi. Bir so‘z bilan aytganda,
mamlakatimizda global inqirozning oqibatlarini, bugungi va ertangi
kutiladigan ta’sirini hisobga olgan holda har tomonlama o‘ylangan
loyihalar bugun amalga oshirilmoqda.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining O‘zbekistonga ta’siri va bu
ta’sir oqibatlarini bartaraf etish yuzasidan davlatimiz rahbariyatining
olib borayotgan chora-tadbirlarini malaka oshirish kurslari tinglovchilari
va umumta’lim maktablarining o‘quvchilari yaxshi tushunib olishlari
kerak. O‘qituvchilar esa kitobdagi asosiy masalalarni o‘quvchilar qalbi
va ongiga yetkazishda o‘qitishning turli usullaridan foydalanishlari](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_5.png)
![lozim bo‘ladi. Har bir sinf o‘quvchilari yoshi va bilim darajasiga qarab
guruhlarga ajratilishi mumkin. Dars - o‘quv ishlarining asosiy tashkiliy
shakli bo‘lib, dars o‘qituvchi va o‘quvchilarning faoliyat birligiga
asoslanadi, bevosita o‘qituvchi rahbarligida jamoa, guruhli va yakka
tartibda olib boriladi.
Dars mashg‘uloti o‘tilayotgan va o‘zlashtirilayotgan mavzuning
mazmuniga qarab turli xil metodlar yordamida olib boriladi hamda
umumiy ta’lim tizimining bir qismi sifatida, albatta, tugallangan bilim
beradi va navbatdagi bilimlarni o‘zlashtirish uchun zamin yaratishga
xizmat qiladi.
Kitobni o‘rganishda darslarni tashkil etishga nisbatan quyidagi
didaktik talablarni qo‘yish mumkin. Jumladan, kitobni o‘rganishdan
ko‘zlangan asosiy maqsad va vazifalar aniq belgilanishi hamda
pedagogik jihatdan to‘g‘ri tashkil etilishi lozim. Darsning ta’limiy,
tarbiyaviy va shaxsni rivojlantiruvchi vazifalarining birligi va uzviyligi
aniqlanadi. O‘qituvchi kitobni o‘rganishda o‘qitishning yaxlit dars va
uning ma’lum qismlari, vazifalari hamda mazmuniga muvofiq
keladigan, o‘quvchilarning bilish faolliklari va mustaqil faoliyatlarini
ta’minlashga xizmat qiluvchi maqbul metodlarini tanlaydi.
Mashg‘ulotlarning turli shakllari: jamoa, guruhli va yakka tartibdagi
shakllarini maqbul ravishda qo‘shib olib borish, o‘qituvchining rahbarlik
roli bilan o‘quvchilarning faol bilish faoliyatini birga olib borish juda
muhim hisoblanadi. Darslarning o‘zaro uzviy va dialektik xususiyatga
ega bo‘lishiga erishish hamda o‘quvchilarning yosh va psixologik
xususiyatlarini inobatga olish zarur. Darsda o‘quvchilar tomonidan
kitobdagi asosiy g‘oyalarni to‘liq o‘qitish va tarbiyalash uchun qulay](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_6.png)
![shart-sharoitlarni yaratish hamda darslarni demokratik tamoyillar
asosida tashkil etish, darsda o‘quvchi erkinligini ta’minlash mavzuni
chuqur o‘rganishga olib keladi.
Kitobni dars jarayonida o‘rganishda o‘qituvchi tomonidan
qo‘llaniladigan og‘zaki bayon qilish metodi maktab ta’lim tizimida eng
ko‘p foydalaniladigan metodlardan biri bo‘lib, mazkur metodga
kitobdagi barcha mavzularni o‘rganishda murojaat qilish mumkin.
Ushbu metod bayon qilinayotgan ma’lumotlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri
o‘qituvchining jonli nutqi orqali idrok qilinishi bilan tavsiyalanadi va
ana shu xususiyatiga ko‘ra ta’limning boshqa metodlaridan farq qiladi
hamda hikoya qilish, o‘quv materialini tushuntirish, maktab ma’ruzasi,
suhbat, darslik va kitob bilan ishlash kabi shakllarda olib boriladi
Kitobni o‘rganish davomida o‘qituvchi qo‘llaydigan suhbat metodi
aksariyat holatlarda savol-javob metodi deb ham yuritiladi. Chunki,
ushbu metod asosida ta’lim jarayonini tashkil etish asosan savol-javob
tarzida olib boriladi. Suhbat metodi o‘quvchilarda muayyan faollikni
yuzaga keltiradi, shuningdek, berilgan savolga javob topish jarayonida
o‘quvchi fikr yuritadi, shaxsiy fikrlarini bayon etadi, uni dalillashga
urinadi. Bu esa ularda fikrlash ko‘nikmalarini takomillashtiradi.
Mavzudagi asosiy jihatlarning o‘quvchilar tomonidan egallab olinishida
savol-javob metodini qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Shu bilan
birga kitobdagi o‘rganilayotgan mavzu yuzasidan kirish, asosiy va
yakunlovchi suhbatlarni ham qo‘llash mumkin. O‘quvchilar tomonidan
kitobdagi asosiy materiallarning qay darajada o‘zlashtirilganligini
aniqlash maqsadida ham suhbat tashkil etish mumkin.](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_7.png)
![Prezident asarini o‘rganish jarayonida o‘qituvchi suhbat metodidan
foydalanganda quyidagi shartlarga amal qilishi kerak bo‘ladi:
- o‘qituvchining kitob yuzasidan suhbat uchun tayyorlab kelgan
savollari sinf o‘quvchilarining barchasiga taalluqli bo‘lib, savol o‘rtaga
umumiy tarzda tashlanadi;
- berilgan savolga javob to‘g‘ri yoki to‘la bo‘lmasa, shu savol
navbatdagi 2- yoki 3- o‘quvchidan so‘ralishi mumkin;
- sinfning barcha o‘quvchilari javob berayotgan o‘quvchini qunt
bilan tinglashlari, uning javobini to‘ldirishlari, tuzatishlari,
oydinlashtirishga yordam berishlari lozim;
- agar asar yuzasidan berilgan savolga javob bermoqchi bo‘lgan
o‘quvchilar soni ko‘payib ketsa, u holda o‘qituvchi va sinf o‘quvchilari
javobdan qanoat hosil qilganlaridan so‘ng navbatdagi savol o‘rtaga
tashlanadi;
- o‘quvchilarning javoblari to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri bo‘lishidan qat’iy
nazar, o‘qituvchi tomonidan izohlanishi, yakunlanishi va baholanishi
zarur.
Shunday qilib, mavzuni o‘rganishda turli usullardan foydalanish
kitobning mazmun-mohiyati o‘quvchilar tomonidan tez o‘zlashtirib
olinishiga yordam beradi.](/data/documents/e7efafd6-0300-4081-b46e-1e3112c70adb/page_8.png)
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi va uning O‘zbekistonga ta’siri mavzusini o‘rganishning uslublari Prezident I.A.Karimovning "Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari" deb nomlangan asarida 2008 yilda boshlangan jahon moliyaviy inqirozi, uning ta’siri va salbiy oqibatlari, yuzaga kelayotgan vaziyatdan chiqish yo‘llarini izlash bugungi kunning dolzarb muammosi ekanligi ta’kidlangan. O‘qituvchi 2008 yilning boshlarida boshlangan inqiroz jarayonining miqyosi asta-sekin kengayib, yirik banklar va moliyaviy tuzilmalarning likvidlik, ya’ni to‘lov qobiliyati zaiflashib, moliyaviy inqirozga aylanib ketganligiga o‘quvchilar e’tiborini qaratib, ko‘plab mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqtisodiy o‘sish sur’atlarining keskin pasayib ketishi bilan bog‘liq ishsizlik va boshqa salbiy oqibatlarni keltirib chiqarganligini aytadi. Hozirgi vaqtda bir qator yetakchi tahlil va ekspertlik markazlari global moliyaviy inqiroz holati va uning yuz berishi mumkin bo‘lgan oqibatlariga doir materiallarni o‘rganish va umumlashtirish natijasida quyidagi xulosalarga kelganligi ham kitobda ko‘rsatilganligini o‘qituvchi o‘quvchilarga aytib, ko‘rgazmali vositalardan foydalanib, darsni olib boradi (1-jadval). - Moliya-bank tizimidagi inqiroz jarayonlari deyarli butun dunyoni qamrab olayotgani, retsessiya va iqtisodiy pasayishning muqarrarligi, investitsiyaviy faollik ko‘lamining cheklanishi, talab va xalqaro savdo hajmining kamayishi;
- Avj olib borayotgan global moliyaviy inqiroz jahon moliya-bank tizimida jiddiy nuqsonlar mavjudligini va ushbu tizimni tubdan isloh qilish zarurligini ko‘rsatdi; Moliyaviy-iqgisodiy inqirozning har qaysi davlatdagi miqyosi, ko‘lami va oqibatlari ana shu davlatning moliya-valyuta tizimi nechog‘liq mustahkam ekaniga, milliy kredit institutlarining qay darajada kapitallashuvi va likvidligi (to‘lov imkoni)ga bog‘liq. Jahon moliyaviy inqirozining har bir mamlakatga ta’siri, undan ko‘riladigan zararning ko‘lami shu davlatning moliyaviy-iqtisodiy va bank tizimlarining nechog‘liq barqaror va ishonchli ekaniga, ularning himoya mexanizmlari qanchalik kuchli ekaniga bog‘liq. Kitobda ta’kidlanganidek, O‘zbekistonda qabul qilingan o‘ziga xos islohot va modernizatsiya modeli orqali biz o‘z oldimizga uzoq va davomli milliy manfaatlarimizni amalga oshirish vazifasini qo‘yar ekanmiz, bozor iqtisodiyoti o‘zini- o‘zi tartibga soladi, degan tasavvurlardan voz kechdik. Shu bilan birga Prezidentimiz tomonidan o‘rtaga tashlangan “Yangi uy qurmasdan turib, eskisini buzmang» degan hayotiy tamoyilga tayangan holda islohotlarni izchil va bosqichma-bosqich amalga oshirish yo‘li tanlanganligiga o‘qituvchi o‘quvchilar diqqatini jalb qilish lozim. Binobarin, o‘tish davrida aynan davlat bosh islohotchi sifatida mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishi zarurligini biz o‘zimizga aniq belgilab oldik. O‘qituvchi o‘quvchilarga O‘zbekistonda moliyaviy-iqtisodiy, budjet, bank-kredit tizimi, shuningdek, iqtisodiyotning real sektori korxonalari
va tarmoqlarini barqaror ta’minlash uchun yetarli darajada mustahkam zaxiralar yaratilgan va zarur resurslar bazasi mavjudligi kitobda ko‘rsatilganligiga e’tibor qilishni so‘raydi. Kitobda respublikamizdagi banklarning faoliyati chuqur va keng tahlil qilingan. Mamlakatimizda esa birgina tijorat banklarining aktivlari miqdori «Fuqarolarning banklardagi omonatlarini himoyalash kafolatlari to‘g‘risida»gi qonunga muvofiq shakllangan zaxiralarni hisobga olgan holda 13 trillion 360 milliard so‘mdan oshadi. Bu aholi va xo‘jalik yurituvchi subyektlarning jalb qilingan depozitlari hajmidan taxminan 2,4 barobar ko‘p demakdir (2-jadval). Prezident 2006 yilda tashkil etilgan «Mikrokreditbank»ning faoliyatiga alohida to‘xtaldi. 78 ta filiali va 270 dan ziyod minibanki bo‘lgan bu bank kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tarmog‘ini kreditlar bilan ta’minlashga xizmat qilmoqda. 2007-2008 yillar davomida ushbu bank aktivlari miqdori 3,5 barobar, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni kreditlash hajmi 4 barobarga oshdi va bu maqsadlarga 150 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ yo‘naltirildi. Davlatlarning qarzlari haqida gapira turib Prezident ko‘plab davlatlarning tashqi qarz masalasidagi siyosati ularning iqtisodiyotini zaif, tashqi omillarga qaram va nochor ahvolga solib qo‘yganligini ta’kidladi. O‘zbekiston esa o‘zining mustaqil taraqqiyoti davrida qisqa muddatli spekulyativ kreditlardan voz kechib, chet el investitsiyalarini uzoq muddatli va imtiyozli foiz stavkalari bo‘yicha jalb etish tamoyiliga amal qilib kelmoqda.
Shu bilan birga, O‘zbekiston o‘zining to‘lov qobiliyatiga ega hamkor ekanini, mamlakatimizda chet el sarmoyasini jalb etish bo‘yicha har tomonlama qulay shart-sharoitlar yaratilganini amalda isbotlamoqda. 2007-2008 yillar davomida o‘zlashtirilgan chet el investitsiyalari hajmi 2,5 barobardan ko‘proq oshganining o‘zi ham buni tasdiqlab turibdi. Umuman, 2009 yidda mamlakat iqtisodiyotiga kiritiladigan xorijiy va ichki investitsiyalarni hisobga olganda kapital qo‘yilmalarning umumiy hajmi mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining kamida 25 foizini tashkil etadi. Aholining ish haqi va daromadlarini izchil oshirib borish hamda iste’mol bozorida narxlar indeksi o‘sishining oldini olishga doir chora- tadbirlar ham amalga oshirilmoqda. Bu esa el-yurtimiz farovonligini yuksaltirish, aholining xarid qobiliyatini oshirishni ko‘zda tutadigan ustuvor maqsadlarimizga mos keladi. O‘qituvchi darslarda o‘quvchilar e’tiborini Prezidentimizning yuqoridagi misol va raqamlardan tobora chuqurlashib borayotgan jahon moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta’sir ko‘rsatmaydi, bizni chetlab o‘tadi, degan xulosa chiqarmaslik kerak, deb aytgan fikriga qaratadi. O‘zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global moliyaviy- iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi. Buning tasdig‘i tashqi dunyo bilan aloqalarimiz tobora kengayib borayotganida, taraqqiy topgan yetakchi davlatlar ko‘magida iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish, modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash bo‘yicha dasturlarning amalga oshirilayotganida, O‘zbekistonning xalqaro savdo tizimiga integ-ratsiyalashuvida, mahsulot va tovarlar importi va eksportining o‘sib borishida ko‘rinadi.
Shu bois global moliyaviy inqiroz va birinchi navbatda uning oqibatlari iqtisodiyotimizning rivojlanishi va samaradorlik holatlariga ta’sir etayotganidan ko‘z yumib bo‘lmaydi. Zero, inqirozning O‘zbekistonga ta’siri natijasida hamda jahon bozorida talabning pasayib borishi oqibatida respublika eksport qiladigan qimmatbaho va rangli metallar, paxta, uran, neft mahsulotlari, mineral o‘g‘itlar va boshqa mahsulotlarning narxi tushib bormoqda. Bu esa, xo‘jalik yurituvchi subyektlar va investorlarning eksportdan oladigan tushumlari kamayishiga olib keladi. Ularning foyda ko‘rishiga va ishlab chiqarish rentabelligiga, makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarimizning o‘sish sur’atlariga salbiy ta’sir etadi. Prezidentning fikriga ko‘ra, jahon moliyaviy inqirozining ta’sirini kamaytirish va uning oqibatlarini bartaraf etish uchun bizda barcha zarur shart-sharoitlar mavjud. Mamlakatimizning iqgisodiy va moliyaviy salohiyatining puxta poydevorini, moliya-bank tizimining ishonchli boshqaruv mexanizmlarini o‘z vaqtida shakllantirib va mustahkamlab olganimiz bunga kafolat bo‘lib xizmat qiladi. Bir so‘z bilan aytganda, mamlakatimizda global inqirozning oqibatlarini, bugungi va ertangi kutiladigan ta’sirini hisobga olgan holda har tomonlama o‘ylangan loyihalar bugun amalga oshirilmoqda. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining O‘zbekistonga ta’siri va bu ta’sir oqibatlarini bartaraf etish yuzasidan davlatimiz rahbariyatining olib borayotgan chora-tadbirlarini malaka oshirish kurslari tinglovchilari va umumta’lim maktablarining o‘quvchilari yaxshi tushunib olishlari kerak. O‘qituvchilar esa kitobdagi asosiy masalalarni o‘quvchilar qalbi va ongiga yetkazishda o‘qitishning turli usullaridan foydalanishlari