Kasal hayvonlar sutini veterinariya sanitariya jihatdan baholash Reja: 1. O‘ta xavfli kasalliklarda sutni sanitariya jixatidan baholash 2. Turli kasalliklarda sutni sanitariya jixatidan baholash 3. Tarkibida antibiotiklar va zaxarli moddalar bo‘lganda sutni sanitariya jixatidan baholash.

O‘ta xavfli kasalliklarda, sutni sanitariya jixatidan baholash Kasal hayvonlarda klinik belgilar namayon bo‘lgan qo‘ydagi kasalliklarda ya’ni: kuydirgi, qorason, o‘lat, havfli shish, sil, leykoz, hamda sut bezlarining nekrobakteriozi, sili va aktiyo‘lmikozi va ko‘pgina boshqa holatlarda, veterinariya dasturiga asosan, hayvonlarda olingan sut oziq-ovqat va hayvonlar uchun oziqa sifatida ilatish qatiyan man etiladi. Bunday sutlar 30 daqiqa qaynatilagandan keyin yo‘qotilishi zarur. Leykoz va sut bezining klinikasi aniq bo‘lmagan mastit kasalliklari bilan kasallangan sigirlardan olingan sut 30 daqiqa qaynatilagandan keyin, leykoz sigirlaridan tug‘ilgan buzoqlarga yoki cho‘chqalarga ozuqa sifatida ishlatish mumkin. Hayvonlar quyidagi kasalliklarga gumon qilinib karantin qo‘yilganda yoki shu kasallikka qarshi Senkovskiy vasinasi bilan emlangan bo‘lsa, olingan sutni faqatgina qaynitalgandan keyin ishlatish mumkin. Bu mollardan olingan sutni, xo‘jalikdan chiqarishga quyidagi holatlardan so‘ngina ruxsat beriladi: birichidan karantin olingandan keyin, ikkinchidan hayvonlar emlangandan keyin 15 sutka o‘tgan bo‘lsa. Manqa kasalligi bilan kasallanganbaytallardan olingan, hamtexnik utilizasiya yo‘qotilishi zarur. Turli kasalliklarda sutni baholash. Bursellyoz kasalligida sutni sanitariya jihatidan baholash Bursellyoz kasalligini uchta turini mikroblari odamlar uchun havfli bo‘lib, ular odamlarda kasallik chaqiradi. Br. Abotusbovis.Br. Melitensis va Br. Suls. Bularni eng havflisi Br. Melitensishisoblanib, ular faqat qo‘y va echkini sutida bo‘lmasdan, balki sigir sutida ham bo‘lishi mumkin. Sovitilgan sutda bursellar 6-8 kun, kislotaligi oshayotgan sutda 1-4 kun, qaymoqda 10 kun, sariyog‘da 41-67 kun, pishloqda 42 kungacha saqlanishi mumkin. Qimizni tarkibida 3 kungacha tirishligini saqlaydi. Tarkiblarga bursellar 60 o haroratda 30 daqiqa pasterizasiya qilinganda o‘ladi.

Hayqonlarda allergik reaksiya musbat natija bersa, lekin kasallikni klinik belgilari anniq bo‘lmagan hayvonlardan olingan sutni 70 o haroratda 60 daqiqa pasterizasiya qilingandan so‘ng oziq-ovqat uchun ishlatish mumkin. Qo‘ychilik va echkichilik xo‘jaliklarida burseliyoz uchrab turadigan bo‘lsa, ularni sog‘ish mumkin emas. Bursellyozga qarshi vaksina bilan emlangan sigirlarni suti 6 oygacha pasterizasiya qilinishi kerak, bunda podaning orasida oxirgi marta bola tashlagan sigirlar aniqlanib ular tezda podadan ajralishi shart. Sutning tarkibidagi bursellarni antigen bilan xalqali reaksiya hamda agglyutinasiya reaksiyalari yordamida aniqlash mumkin. Kupincha tekshirishlar natijasida shu narsa aniqlanganki, kislotaligi oshgan og‘iz suti, hamda mastit bilan kasallangan sigirlarni suti xalqali reaksiya yordamida tekshirilganda to‘g‘ri natija bermaydi. Oqsil kasalligida olingan sutni sanitariya jihatidan baholash Oqsil kasalligi bilan qoramol, ko‘y, echki, tuya va buhular kasallanib, shu bilan birgalikda odamlar, ko‘pincha yosh bolalar kasallanadi. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi filtirlanadigan virus bo‘lib, so‘lakda, qonda, siydikda va kasal hayvonlarning sutida uchraydi. Harorat 50 o gacha qizdirilganda virusni tarkibi buziladi, qaynatilganda tezlikda o‘ladi. 60-70 o li suyuqlikda virus 15 daqiqada o‘ladi. Kislotali muxit virusni tarkibini buzadi. Viruslar sutni tarkibida 30-45 kun saqlanad, sovuqlikda esa konservasiyalanadi. Odamlar bu kasallik bilan hayvonlarni sutini istemol qilganda kasallanadi. Kasallangan hayvonlarning sut berish qobilyati pasayadi. Kasallangan sigirningsutida 7 barobar, yog‘da 7-8 % va oqsilarvarok ta dan albumin va globulinning miqdori ortadi. Bundan tashqari sutni tarkibidagi mineral moddalar va vitaminlarni miqdori o‘zgaradi. Oqsil bilan kasallangan sigirlarni sutidan sariyog‘ va tvarok tayyorlanganda mahsulotlarni organaleptik ko‘rsatkichlari yaxshi bo‘ladi.

Sutdan yohni ajratib olish uchun va tayyorlash uchun, sutni oldin 85-90 o haroratda 30 daqiqa pasterizasiya qilish kerak, pishloq tayyorlash uchun bu sut ishlatilmaydi. Ayrim vaqitlarda oqsil bilan kasallangan sigirlarni sutini ta’mi va xidi o‘zgarib shilimshiq konsistensiyaga ega bo‘ladi, bunday sut zararsizlantirilgandan keyin util qilinadi. Leptosperoz bilan kasallangan sigir sutini sanitariya jixatidan baholash Sutni tarkibidan leptosperalarni ajratib olish mumkin, lekin bu kasallik bilan odamlar ham sutni istemol qilganda kasallanish uchramagan. Kasallangan sigirlar sutining rangi sariqqa bo‘yalgan yoki uning tarkibida qon aralashmalari bo‘lganda sut qaynatish yo‘li bilan zararsizlantirilib oziq sifatida ishlatish mumkin. Chechak Qoramolchilik, ko‘ychilik va echkichilik xo‘jalaiklarida chechak kasali uchrab tursa, hayvonlardan olingan sut xo‘jalikdan tashqariga chiqarish mumkin emas. Xo‘jalikni o‘zida qayta ishlanadi. Kasallikka qo‘yilgan karantin olingandan keyin brinza va boshqa tayyorlangan mahsulotlar chiqarishga ruxsat etiladi. Sigirning oqsil kasalligida olingan sutni sanitariya jihatidan baholash Oqsil kasalligi bilan qoramol, qo‘y, echki, tuya va bug‘u kasallanib, shu jumladan, odamlar, ko‘pincha yosh bolalar kasallanadi. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi filtrlanadigan viruslar bo‘lib, so‘lakda, qonda, o‘tda, tezakda, siydikda va kasal hayvonlarning sutida uchraydi. Harorat 50 o gacha qizdirilganda tezda halok bo‘ladi. 60-70 o li suyuq muhitlarda viruslar 15 daqiqa ichida halok bo‘ladi. Kislotali muhit viruslarning tarkibini buzadi. Viruslar sutning tarkibida 30-45 kun saqlanadi, sovuqlikda esa konservatsiyalanadi. Odam bu kasallik bilan sutni hamda kasal hayvonlar sutining zardobini iste’mol qilganda kasallanadi. Kasallangan hayvonlarning sut berish qobiliyati pasayadi. Oqsil kasali bilan kasallangan sigirning sutida leykotsitlar yetti barobar, yog‘ 7-8% va eriydigan oqsillardan albumin va globulinning miqdori ortadi. Bundan tashqari, sutning tarkibidagi kalsiy va fosforning oralig‘idagi tenglik o‘zgaradi, ya’ni

kalsiyning miqdori 7-23 % ga ortadi va buning oqibatida sut bilan kalsiy ajralib chiqa boshlaydi. Xlor-shakarining soni o‘zgarmaydi, vitamin A va riboflovin kamayadi, vitamin E, C ning miqdori oshadi. Oqsil kasalligi bilan kasallangan sigirlarning sutidan sariyog‘ va tvorog tayyorlanganda mahsulotlarning organoleptik ko‘ratkichlari yaxshi bo‘ladi. Sutdan yog‘ini ajratib olish uchun, qayta ishlashdan oldin va tvorog tayyorlash uchun ishlatiladigan sutni 85-90 o haroratda 30 daqiqa pasterizatsiya qilish kerak. Pishloq tayyorlash uchun bu sut ishlatilmaydi. Oqsil kasalligiga qarshi emlangan sog‘in sigirlar sutining kimyoviy tarkibining qismlari o‘zgarmaydi. Ayrim vaqtlarda oqsil kasalligi bilan kasallangan sigir sutining ta’mi va hidi o‘zgarib shilimshiq konsistensiyaga ega bo‘ladi, bunday sut zararsizlantirilgandan keyin util qilinadi. Boshqa kasalliklarda sutni sanitariya jihatidan baholash Rikketsiozlar Uy hayvonlarida bu kasalliklar kam o‘rganilgan. Bu kasalliklarning ichida eng xavflisi kuistimasi hisoblanib, uning qo‘zg‘atuvchisi Rickeitsia burneti. Bu kasallik bilan sigir, qo‘y, echki, xom sutni iste’mol qilganda odam ham kasallanadi. Ku-isitmasi kasalligida sut bezlari va sutning tarkibi ko‘rinarli darajada o‘zgarmaydi. Lekin hozirgi paytgacha bu kasallikning qo‘zg‘atuvchisini sutga tushish yo‘li aniqlanmagan. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi yuqori haroratga juda chidamli. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi 72 o li haroratda o‘zining tirikligini 15 sekund saqlaydi. Oziq-ovqat mahsulotlari minus 20 o da ikki yil saqlangandan keyin ham kasallikning qo‘zg‘atuvchisini topish mumkin. Odamlar ko‘pincha xom sutdan tayyorlangan tvorogni iste’mol qilganda kasallanadi. Kasal mollardan olingan sut 3-5 daqiqa qaynatish yo‘li bilan zararsizlantiriladi. Listerioz Bu kasallik bilan sog‘in sigirlar, qo‘y va echkilar hamda odam ham kasallanadi. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi sut bezida hamda sutning tarkibida