Kompyuterning qo`shimch qurilmalari Reja: 1.1 Kirish. 2. Asosiy qism. 2.1. Kompyuterning qo`shimcha qurilmalari 2.2. Shaxsiy kompyuterning asosiy qurilmalari 2. 3. Shaxsiy kompyuterning qo`shimcha qurilmalari 3. Xulosa. 4. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

Kirish Shaxsiy kompyuter ikkita tashkiliy qismlardan iborat, bular texnikaviy ta’minot (hardware) va dasturiy ta`minot (software)lardir. Texnikaviy ta’minoti — bu kompyuterning asosiy texnik qismlari va qo’shimcha (atrof) qurilmalaridir. Kompyuterning qo`shimcha qurilmalari Sichqoncha Printer Skaner Plotte Tarmoq qurilmasi Strimmer Modem Sichqoncha- boshqaruvchi buyruqlarni jo`natish imkonini beradi.Biror sirt bo`ylab harakatlantirilganda ichida joylashgan sharcha harakatga keladi, hosil bo`lgan signallar kompyuterga uzatiladi va ekranda yurgichning mos harakatlari yuzaga keladi Sichqoncha xaqida qiziqarli faktlar 9 dekabr kompyuter sichqonchasining “tug‘ilgan kuni” hisoblanadi. 1968 yilning aynan shu kuni Stenford tadqiqot instituti xodimi Duglas Engelbart sichqonchani San-Frantsiskodagi hisoblash texnikasi bo‘yicha anjumanda taqdim qilgan. Kompyuter sichqonchasiga NASA tomonidan buyurtma berilgan. Koinot agentligi hisoblash tizimlari bilan ishlashni soddalashtirish usulini izlagan. Biroq sichqoncha agentlik mutaxassislarini qoniqtirmagan, chunki u bilan vaznsizlikda ishlashning iloji bo‘lmagan. Engelbart unda sichqonchani yaratish g‘oyasi paydo bo‘lishidan avval boshning harakatlariga monand kursorni harakatlantiruvchi maxsus niqobni qo‘llashni taklif qilgan. Engelbart sichqonchaga patent olgan, biroq patent muddati uning ixtirosi ommaviy ravishda ishlab chiqarila boshlanishigacha tugab bo‘lgan. Biroq qahramon

mukofotsiz qolib ketmagan. 1997 yilda Engelbart ixtirochilarga beriladigan Lemelson mukofoti (500 ming dollar) va “kompyuter sohasidagi Nobel mukofoti” deb e'tirof etiluvchi Tyuring mukofotini (250 ming dollar) olgan. Engelbart o‘z sichqonchasiga bitta tugmani joylashtirgan, biroq uning o‘zi har bir barmoq uchun bittadan tugma joylashtirishni istagan. Sichqonchani ishlatish mumkin bo‘lgan ilk kompyuter 1970 yilda ishlab chiqarilgan Xerox Alto bo‘lgan. Bu kompyuter shuningdek grafik interfeysga ega bo‘lgan birinchi kompyuter hisoblanadi. Sichqoncha kursori nega vertikal yoki gorizontal emas, balki yonboshlatib tasvirlangani sababini bilasizmi? Chunki past ko‘rsatish sifatiga ega bo‘lgan ilk monitorlarda uni shunday shaklda topish oson bo‘lgan. Ilk optik sichqoncha 1980 yilda paydo bo‘lgan, biroq 1999 yilda uning narxi cho‘ntakbop ko‘rinishga kelgandan keyingina keng qo‘llana boshlangan. Printer Kompyuterda matn yoki grafik(rasm sxema) tarzidagi ma`lumotlarni qog`ozga chiqarish 9chop qilish) uchun mo`ljallangan bosish qurilmasi Skaner va plotter. Skaner-fotosurat grfik va matn shaklidagi axborotlarni kompyuterga kiritish uchun ishlatiladi. Plotter-bu ma`lumotlarni aks ettirish uchun moljallangan qurilma, Strimmer va modem Strimmer-vinchestrdagi katta hajmdagi axborotlarni saqlash qurilmasi.Bu qurilma magnitafonlarning kassetalariga o`xshash,ammo ulardan bir oz kattaroq.Eng oddiy strimmer 60 Mbayt axborotni saqlay oladi.Bugungi kunda juda katta hajmdagi axborotlarni saqlash imkonini beruvchi strimmerlar mavjud. Modem - bu kompyuterga telefon yoki kabel liniyalari orqali ma'lumotlarni yuborish yoki qabul qilish imkoniyatini beradigan qurilma. Kompyuterda saqlanadigan ma'lumotlar raqamli, telefon liniyasi yoki kabel simlari faqat analog ma'lumotlarni uzatishi mumkin. Tarmoq qurilmalari,

Kompyuterlar, printerlar, faks mashinalari va boshqa elektron qurilmalarni tarmoqqa ulash uchun ishlatiladigan apparat qurilmalari tarmoq qurilmalari deyiladi. Ushbu qurilmalar ma'lumotlarni bir xil yoki boshqa tarmoqlar orqali tezkor, xavfsiz va to'g'ri tarzda uzatadi. Tarmoq qurilmalari tarmoqlararo yoki tarmoq ichi bo'lishi mumkin. Ba'zi qurilmalar qurilmaga o'rnatiladi, masalan NIC karta yoki RJ45 ulagichi, ba'zilari esa tarmoqning bir qismi, masalan, yo'riqnoma, kalit va boshqalar. Shaxsiy kompyuterning haqida tushuncha. Birinchi shaxsiy kompyuter 1973 yilda Fransiyada Nruohg Trohg Ti tomonidan yaratilgan. Dastlab yaratilgan maskur shaxsiy kompyuter elektron o`yinchoq sifatida qabul qilindi. Bu kompyuter 1977 yilda amerikalik Stiv Jobs boshchiligidagi "Apple Computer" firmasi tomonidan mukammallashtirilib, dasturlarning katta majmuini tatbiq etib, ommaviy ravishda chiqarila boshladi. Shundan beri kompyuter hayotimizga mustaxkam joylashib, axborotni qayta ishlashning eng zamonaviy vositasiga aylandi. Kompyuter, deganda turli hajmdagi, har xil ko`rinishdagi axborotlarni tezlik bilan ishlab berishni ta`minlovchi universal avtomatik qurilmani tushunish mumkin. Hozirda hilma-hil zamonaviy kompyuterlar insonga holis hizmat qilmoqda. Ularning tashqi ko`rinishi ham turlicha. Lekin ularni tashkil etuvchi qurilmalar, (ya`ni apparatli ta`minoti) bilan yaqindan tanishsak, turli turkumdagi mashinalardagi qurilmalarda o`xshashlik borligini ko`ramiz. Har qanday kompyuter apparatli ta`minoti, asosiy va qo`shimcha qurilmalardan tashkil topgan. Asosiy qurilmalar kompyuter ishlashini ta`minlasa, qo`shimcha qurilmalar kompyuter bilan ishlash imkoniyatini kengaytiradi.

2. Shaxsiy kompyuterning asosiy qurilmalari Asosiy qurilmalarga sistema bloki, monitor va klaviatura kiradi. Qo`shimcha qurilmalarga "sichqoncha" manipulyatori, printer, plotter, skaner, nurli pero va boshqalar misol bo`ladi. Sistema blokini asosiy xotira, protsessor va elektron sxema tashkil etadi. Asosiy xotira o`z navbatida tezkor xotira qurilmasi (TXQ) va doimiy xotira qurilmasidan (DXQ) iborat. Tezkor xotira qurilmasida kompyuterga kiritiladigan va uning ish jarayoni davomida hosil bo`luvchi barcha axborotlar va ma`lumotlarni ishlash uchun zarur bo`ladigan dasturlar vaqtincha saqlanadi. Chunki, tezkor xotira qurilmasida saqlanib turgan ma`lumotlar kompyuterlar elektr manba`dan uzilganda yoki qayta yuklangan vaqtda o`chib ketadi. Tezkor xotira qurilmasi registrlardan tashkil topgan. Registr - ma`lumotlarni ikkilik shaklida vaqtinchalik saqlab turish uchun mo`ljallangan qurilma. Har bir registr o`z navbatida triggerlardan tashkil topadi. Trigger mitti kondensator bo`lib, u elektr toki bilan zaryadlangan holda - "1", zaryadlanmagan holatda "0" ni ifodalaydi. Registrdagi triggerlarning miqdori kompyuterning necha razryadli ekanini belgilaydi. Registrlar uyachalar (yacheykalar) deb ham yuritiladi. Uyachalarning har bir razryadida bir bit axborot joylashadi, ya`ni 0 yoki 1. 8 bit axborot birlashganda 1 bayt miqdordagi axborotni hosil qiladi. Har bir bayt o`z tartib raqamiga, ya`ni adresiga ega bo`ladi. Uyachaning sig`imi mashina so`zi uzunligini belgilab beradi. Mashina so`zining uzunligi baytlarda o`lchanadi. Mashina so`zining uzunligi 2, 4, 8 baytga teng bo`lishi mumkin. Demak, ketma-ket joylashgan ikki, to`rt yoki sakkiz bayt birlashib bitta mashina so`zini tashkil etishi mumkin ekan. Har bir xotira uyachasi ham o`z adresiga ega, u esa shu uyachadagi boshlang`ich bayt adresi bilan ifodalanadi. Tezkor xotira qurilmasining boshqacha nomi - RAM (Random Access Memory - tanlov bo`yicha istagan qismiga o`tish mumkin bo`lgan xotira), chunki undagi bor, istagan adresli uyachaga