“Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1038.5888671875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: “Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini
loyihalash.
Reja
1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish .
2. Konseptual (infologik) loyihalash.
3. Datalogik loyihalash.
4. Fizik loyihalash.
5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir
darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining
tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan
tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash
jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin:
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
1. Predmet sohani tizimli tahlil
qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning
dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro
aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan
ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va
hokazo.
Masalan: “Maktab” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan
bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:
Maktabdan bolalar ko’p foydalanishadi. Bolalarning ko’pchiligi
Maktabga kelishadi. Bolalar yoshiga va jinsiga qarab guruhlarga ajratiladi
va xonalarga joylashtiriladi. Ularda to’lovlar mavjud bulib, tulovlar oylik
shaklida yoki yillik qilib naqd va plastic kurinishida qabul qilinadi.

xodimlar mavjud bulib xodimlar ham guruhlarga bulinadi oshpaz, tarbiyachi
qorovul, bogbon, va hk.
Maktab bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan iborat:
1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta;
2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni bo'lishi kerak va
hokazo.
Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi
ishlab chiqilayotgan Maktabga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki
umuman bo'lmasligi mumkin.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz.
1. Maktab:
- Maktab ID;
- Maktab_raqam ;
- Maktab_rahbari ;
- Maktab_manzili ;
- Maktab_teli ;
2. Bolalar :
- Bola _ ID;
- Bola _ FISH;
- t _ sanasi;
- manzili;
- tel _ raqami
.
3. Xodimlar:
- xodim ID;
- xodim _ FISH;
- t _ sanasi;

- manzili;
- tel _ raqami;
- ish _ staji;
4. fanlar :
- fan _ID;
- fan_turi;
- fan_ oqutuvchisi .
- Xodim_id
5. xonalar :
- Xona _ ID ;
- Xona _ raqami .
- Xona _ turi
2) Konseptual (infalogik) loyihalash.

• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining
semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq
• Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak
• Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan
formallashgan tavsifini taqdim etadi
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:
• Mohiyat
• Atributlar
• Aloqalar
Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot
loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak
• Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi
( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning
xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak
• Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari
orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin
1. “Maktab” mohiyati.

Bogcha_teli

Maktab Maktab_raqami
maktab _ID;
Maktab_direktori
Maktab_manzili

2.” Bolalar ” mohiyati.
3.”fanlar” mohiyati.

4.”Xodimlar” mohiyati.

Bolalar t_sanasi Bola_IDl
Bola_FISH
manzili Tel_raqami
fanlar Fan_name
Fan _id
Xodim_ID Fan_o’qutuvchi

Xodimlar XodimID
Y_manzil Tel_raqam
Xodim_FISH Tug’ilgan_y_s_o

Bola_ID fan_ID

xona_ID

5.”sinflar” mohiyati.
6.”Xonalar” mohiyati. sinflar:
Sinf_rahbari
xona_ID;
sinf_turi
Xona
Xona_raqami Xona_ID;
xona _turi

Aloqa darajasi — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali bog'lanishi
mumkin bo'lgan mohiyatlar soni
3)Datologik loyihalash.
Datalogik loyihalashning maqsadi: tanlangan MBBT nuqtai nazaridan to'g'ri
MB sxemasini ishlab chiqish.
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi munosabatlarining
atributlari orasidagi funktsional bog'liqliklarni tahlil qilishga asoslangan.

maktab maktab_manzili
maktab_ID
maktab_direktori
maktab _tel

O’quvchilar Xona _ID
manzil
t_sana oquvchiFISH

Tel_raqami

Xonalar xona __ nomi
Xona _raqami
Xodim_ID Xona _turi

Xodimlar XodimID
Y_manzil Tel_raqam
FISH Tug’ilgan_y_s_o
Ish_staji
Bola_ID Xona_ID

Tulov_ID
Til_bilish_d
Bilet_ID
fanlar
Fan_uqituvchisi fan_turi fan_ID

Maktab, bolalar,xodimlar,xonalar, tulovlar jadvallarining o’zaro
bog’lanishi . Bu yerda bitta Maktabga bir nechta buyurtmalar tushishi
mumkin. Mijozlar o’z ma’lumotlarini kiritib, o’ziga maqul kelgan xodimni
ish staji va til bilish darajasiga qarab tanlaydi.
4.Fizik loyihalash.
« Maktab » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Kalit
Maktab_ID
Счетчик Kalit maydon
Maktab_nomi Текстовый(50) Maktab nomi
xodimlar Текстовый(50) Maktab da ishlovchi o’qituvcilar

Maktab_reyting
i Текстовый(50) Maktab reytingi foizlarda

« bolalar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Bola _ID Счетчик Kalit maydon
Bola FISH Текстовый(50) Mijoz familiya ism sharifi
Tug'ilgan_s Дата/время Tug’ilgan yil oy sana
Yashash_manzil Текстовый(50) Mijoz yashash manzili
Tel_raqami Числовой Mijoz tel raqami

« Xonalar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
X ona_ID Счетчик Kalit maydon
X ona_raqami Текстовый(50) Mijozlar jadvaliga murojat
Xona_turi Числовой Tashqi kalit

« Xodimlar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Xodim_ID Счетчик
Kalit maydon
Xodim_FISH Текстовый(50)
Xodim fam ism shasrif
Tug'ilgan_yil_oy_sana Дата/время Xodim tug’ilgan sana
Yashash_manzil Текстовый(50)
Xodim manzili
Tel_raqami Числовой
Xodim tel raqami
Ish_staji Числовой
ish staji yil hisobida

« fanlar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh

fan _ID
Счетчик Kalit maydon
fan _nomi Текстовый(50) Marshrut nomlari
Fan_oqituvchisi
Текстовый(50) Qulayliklari

5.Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .

MS Access dasturida “MAKTAB” ma’lumotlar bazasini loyihalaymiz.
Buning uchun quyidagilarni bajaramiz:
Пуск menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan oynadan
“ Пустая база даннйх ”buyrug’I tanlanadi va biz yaratayotgab bazamizga
nom beramiz.

“C оздание ” menyusidan “ Конструктор таблица ” bo’limidan jadval
yaratib unga nom beramiz.

Hosil bo’lgan jadvallarga mohiyat atributlarini kiritib , har bir atribut qaysi
tipga kirishini kiritib ketamiz.

Shu tarzda har bir jadvalga mohiyat atributlarini kiritib chiqamiz.
Jadvallarning har biriga ma’lumotlarini kiritib chiqamiz.

Barcha jadvallarga ma’lumotlarni kiritib bo’ldik , endi “Работа с базами
данных” bandidan “ Схема данных ” buyrug’ini tanlaymiz va quyidagi
oyna paydo bo’ladi:

6. Ma ’ lumotlar bazasini ishini boshqarish .
Biz yaratgan “ MAKTAB ” ma ’ lumotlar bazasi orqali quyidagi so ’ rovlar
natijasini olishimiz mumkin .
1. Ma ’ lum xodimlar xizmat ko ’ rsatadigan talabar ro ’ yxatini olish
mumkin .
Masalan:
oquvchilar va xodimlar jadvali bilan so’rov hosil qilamiz

Natija quyidagicha bo’ladi:

2.”Maktab“ nomiga qarab bolalar tulov qiladigan qilgan xodimlar
ro’yxatini olish.

Natija quyidagicha :

Xulosa
Biz bu mustaqil ishini bajarish davomida ma ’ luotlar bazasi bilan ishlashni
urgandik , bunda har bir soxaga tegishli ma ’ lumotlar bazasini tashkil qilishda
har xil modellardan foydalangan holda tuzib chiladi .
Biz yaratgan Ma ’ lumotlar bazasi turistlar uchun ximat qilib , ular o ’ zlar
fakultet reytingiga qarab xohlagan fakultet orali xodim tanlab buyurtma
berishi mumkin . Bunda xodimlar buyurtma asosida talabarga qulay marshrut
va bilet xarid qilishiga xizmat ko ’ rsatadi .
“Fakultet” mavzusida ma’lumotlar bazasini tuzishda ER-model, XMIND
va relatsion model, (Access) yordamida har bir bo’limlarni bir biri bilan
bog’lanishini o’rganib chiqdik . MBBT va uning turlari, qulayliklar hamda
kamchiliklarini o’rgandik. Ma’lumotlar bazasida jadvallar hosil qilish shu
jadvallarga nisbatan ma’lumotlarni qo’shish, taxrirlash, o’chirish, so’rov

hosil qilish hamda jadvallarni olib tashlash kabi buyruqlarni hosil qilish
uchun formalar yaratdik va ko’rib chiqdik.
Bunda biz har bir mohiyatlar uchun alohida jadvallar yaratdik, bu
jadvallarga: ma’lumotlar bazasining jadvallarini hosil qilish, bu jadvallarga
ma’lumotlar qo’shish, jadvaldagi ma’lumotlarni tahrirlash, jadvaldagi
ma’lumotlarni uchirish, uchun ushbu tiplarga murojat qildik ( Счетчик ,
Текстовый , Числовой , Дата / время va hokazo).
Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni ko’rib
chiqdik.
So’rovlar orqali ma’lum savollarga javob olishni o’rgandik.

Mavzu: “Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash. Reja 1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 2. Konseptual (infologik) loyihalash. 3. Datalogik loyihalash. 4. Fizik loyihalash. 5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan: “Maktab” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin: Maktabdan bolalar ko’p foydalanishadi. Bolalarning ko’pchiligi Maktabga kelishadi. Bolalar yoshiga va jinsiga qarab guruhlarga ajratiladi va xonalarga joylashtiriladi. Ularda to’lovlar mavjud bulib, tulovlar oylik shaklida yoki yillik qilib naqd va plastic kurinishida qabul qilinadi.

xodimlar mavjud bulib xodimlar ham guruhlarga bulinadi oshpaz, tarbiyachi qorovul, bogbon, va hk. Maktab bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan iborat: 1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta; 2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni bo'lishi kerak va hokazo. Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab chiqilayotgan Maktabga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin. Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz. 1. Maktab: - Maktab ID; - Maktab_raqam ; - Maktab_rahbari ; - Maktab_manzili ; - Maktab_teli ; 2. Bolalar : - Bola _ ID; - Bola _ FISH; - t _ sanasi; - manzili; - tel _ raqami . 3. Xodimlar: - xodim ID; - xodim _ FISH; - t _ sanasi;

- manzili; - tel _ raqami; - ish _ staji; 4. fanlar : - fan _ID; - fan_turi; - fan_ oqutuvchisi . - Xodim_id 5. xonalar : - Xona _ ID ; - Xona _ raqami . - Xona _ turi 2) Konseptual (infalogik) loyihalash.

• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: • Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega • Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p) • Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar • Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak • Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin 1. “Maktab” mohiyati. Bogcha_teli Maktab Maktab_raqami maktab _ID; Maktab_direktori Maktab_manzili

O'xshashlar

“Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“Dorixona” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

“Student “ predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“AVTO SALON” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

Telifon dokoni predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.