logo

«Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi. 1000 ichida

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.611328125 KB
«Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.«Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.
1000 ichida1000 ichida
REJAREJA
1-§. «Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.1-§. «Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.
2-§. 1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlash bosqichlari.2-§. 1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlash bosqichlari.
3-§. 1000 ichida sonlarni yozma nomerlash.3-§. 1000 ichida sonlarni yozma nomerlash. 1000   ichida   sonlarni   nomerlashni   o`rgatishda   o`qituvchining   vazifasi1000   ichida   sonlarni   nomerlashni   o`rgatishda   o`qituvchining   vazifasi
o`quvchilarni quyidagilarga o`rgatishdan iborat:o`quvchilarni quyidagilarga o`rgatishdan iborat:
a) narsalarni bittalab, o`ntalab, yuztalab gruppalarga birlashtirib sanash;a) narsalarni bittalab, o`ntalab, yuztalab gruppalarga birlashtirib sanash;
b)   1000   ichida   sonlarni   o`qish   va   yozish,   hamda   ularning   natural   qatorda   kelishb)   1000   ichida   sonlarni   o`qish   va   yozish,   hamda   ularning   natural   qatorda   kelish
tartibini bilish;tartibini bilish;
v) sonlarni yuzlik, o`nlik va birliklardan hosil qila olish;v) sonlarni yuzlik, o`nlik va birliklardan hosil qila olish;
g)   o`ngdan   chapga   hisoblanganda   birlik,   o`nlik   va   yuzliklar   qaysi   o`ringag)   o`ngdan   chapga   hisoblanganda   birlik,   o`nlik   va   yuzliklar   qaysi   o`ringa
yozilishini aniqlash;yozilishini aniqlash;
d) sonni xona qo`shiluvchilarining yig`indisi shaklida ifodalash va berilgan sondad) sonni xona qo`shiluvchilarining yig`indisi shaklida ifodalash va berilgan sonda
istalgan xona birligining umumiy sonini topish;istalgan xona birligining umumiy sonini topish;
1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlashni 5 bosqichga bo`lishi mumkin.1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlashni 5 bosqichga bo`lishi mumkin.
I.  I.  
Tayyorgarlik   bosqichTayyorgarlik   bosqich
.   Bu   bosqichning   asosiy   vazifasi   100   ichida.   Bu   bosqichning   asosiy   vazifasi   100   ichida
nomerlashga doir materialdan 1000 ichida sonlarni nomerlashga yordam beradigannomerlashga doir materialdan 1000 ichida sonlarni nomerlashga yordam beradigan
qismini takrorlashdan iborat:qismini takrorlashdan iborat:
1) Sonlarni tartib bilan sanang; 15…,   26…,     67…; 1) Sonlarni tartib bilan sanang; 15…,   26…,     67…; 
2) Sanashni davom ettiring; 86, 87…,       60, 70…;2) Sanashni davom ettiring; 86, 87…,       60, 70…;
3)   7   o`nlik   va   2   birlikdan   iborat   sonni   ayting,   undan   oldingi   va   keyingi   sonni3)   7   o`nlik   va   2   birlikdan   iborat   sonni   ayting,   undan   oldingi   va   keyingi   sonni
ayting. Bu sonni yozish uchun nechta raqam kerak bo`ladi? 72 sonini qanday xonaayting. Bu sonni yozish uchun nechta raqam kerak bo`ladi? 72 sonini qanday xona
qo`shiluvchilarining yig`indisi bilan tasvirlash mumkin?qo`shiluvchilarining yig`indisi bilan tasvirlash mumkin?
4) 69 soni qanday qo`shni sonlar orasida turadi?4) 69 soni qanday qo`shni sonlar orasida turadi?
5) 10 sonidan  boshlab, bittalab, (5,10) qo`shib sanang.5) 10 sonidan  boshlab, bittalab, (5,10) qo`shib sanang.
6) 100 da nechta o`nlik bor? O`nlik yuzlikdan nechta marta kam?6) 100 da nechta o`nlik bor? O`nlik yuzlikdan nechta marta kam?
7) Birinchi xonaning 3 birligi va ikkinchi xonaning 5 birligidan iborat sonni ayting.7) Birinchi xonaning 3 birligi va ikkinchi xonaning 5 birligidan iborat sonni ayting.
8) 50, 100 sonlarining yozilishida nechta raqam qatnashadi?8) 50, 100 sonlarining yozilishida nechta raqam qatnashadi?
II. Bu bosqichdaII. Bu bosqichda
  o`quvchilarni yangi sanoq birligi – «minglik» bilan tanishtirish  o`quvchilarni yangi sanoq birligi – «minglik» bilan tanishtirish
kerak.   Buni   ko`rsatma   qo`llanmalar,   jumladan   cho`plar,   cho`plar   dastalaridankerak.   Buni   ko`rsatma   qo`llanmalar,   jumladan   cho`plar,   cho`plar   dastalaridan
foydalanib   amalga   oshirish   mumkin.   Yangi   sanoq   birligi   «   minglik»   bilanfoydalanib   amalga   oshirish   mumkin.   Yangi   sanoq   birligi   «   minglik»   bilan
tanishtirish quyidagicha bajariladi:  tanishtirish quyidagicha bajariladi:  
O`quvchi  1 dan 10 gacha alohida cho`plarni sanaydi  va 10 ta cho`pni rezinaO`quvchi  1 dan 10 gacha alohida cho`plarni sanaydi  va 10 ta cho`pni rezina
bilan   bir   bog`   -   o`nlik   qilib   bog`lanadi.   So`ngra     o`qituvchi   oldindan   tayyorlabbilan   bir   bog`   -   o`nlik   qilib   bog`lanadi.   So`ngra     o`qituvchi   oldindan   tayyorlab quyilgan   9   bog`   «o`nlik»   cho`plarni   oladi.   Boshqa   o`quvchiga   10   talab   sanashniquyilgan   9   bog`   «o`nlik»   cho`plarni   oladi.   Boshqa   o`quvchiga   10   talab   sanashni
buyuradi.     (1   o`nlik,   2…,).   Bu   dastalarda   qancha   birlik   borligini   aniqlaydi.   (10,buyuradi.     (1   o`nlik,   2…,).   Bu   dastalarda   qancha   birlik   borligini   aniqlaydi.   (10,
20). 20). 
Minglik   sonlari   ham   og’zakizma   nomerlanadi.   Ma’lumki,   o’quvchilar   birMinglik   sonlari   ham   og’zakizma   nomerlanadi.   Ma’lumki,   o’quvchilar   bir
o’nlikda 10 ta birlik borligini, 100 likda esa 10 ta o’nlik borligini biladilar. Lekino’nlikda 10 ta birlik borligini, 100 likda esa 10 ta o’nlik borligini biladilar. Lekin
o’quvchilarga   murakkab   sanoq   birligi   sifatida   yuzlikning   ahamiyati   ochiqo’quvchilarga   murakkab   sanoq   birligi   sifatida   yuzlikning   ahamiyati   ochiq
anglashilgani   yo’q.   Yuzlikning   bu   ahamiyati   1000   ichida   yaxlit   yuzliklar   bilananglashilgani   yo’q.   Yuzlikning   bu   ahamiyati   1000   ichida   yaxlit   yuzliklar   bilan
sanashda   ochiq   aniqlanadi.   Lekin   minglikni   yaxlit   yuzliklarni   sanash   bilansanashda   ochiq   aniqlanadi.   Lekin   minglikni   yaxlit   yuzliklarni   sanash   bilan
boshlash   to’g’ri   emas.   Chunki   yaxlit   sonlarni   yani   yuzliklarni   sanash   yaxlitboshlash   to’g’ri   emas.   Chunki   yaxlit   sonlarni   yani   yuzliklarni   sanash   yaxlit
o’nliklarga   o’xshash   bo’lsada   o’quvchilarga   tushunarli   bo’lmaydi.   Mana   shuningo’nliklarga   o’xshash   bo’lsada   o’quvchilarga   tushunarli   bo’lmaydi.   Mana   shuning
uchun   oldin   o’quvchilarga   minggacha   bittadan   sanashni   o’rgatish,   so’ngra   yaxlituchun   oldin   o’quvchilarga   minggacha   bittadan   sanashni   o’rgatish,   so’ngra   yaxlit
yuzliklar bilan sanashga o’tish kerak.yuzliklar bilan sanashga o’tish kerak.
Og’zaki nomerlashni o’rganish quyidagicha olib boriladi:Og’zaki nomerlashni o’rganish quyidagicha olib boriladi:
1.1.
1000 gacha sanash va yaxlit yuzliklarning hosil bo’lishi.1000 gacha sanash va yaxlit yuzliklarning hosil bo’lishi.
O’quvchilar   lentada   1000   gacha   sanaydilar.   Birinchi   yuzlikni   bittadan   sanabO’quvchilar   lentada   1000   gacha   sanaydilar.   Birinchi   yuzlikni   bittadan   sanab
chiqishning   keragi   yo’q.   O’quvchilar   lentada   yuzni   ko’rsatib,   ikkinchi   yuzlikchiqishning   keragi   yo’q.   O’quvchilar   lentada   yuzni   ko’rsatib,   ikkinchi   yuzlik
ichida   uch   xonali   sonlarning   tuzilish   prinsiplarini   tushunib   olgunlaricha   bittadanichida   uch   xonali   sonlarning   tuzilish   prinsiplarini   tushunib   olgunlaricha   bittadan
sanashni   aytmasdan   faqat   yuzliklar   bilan   1000   gacha   sanashni   bir   necha   martasanashni   aytmasdan   faqat   yuzliklar   bilan   1000   gacha   sanashni   bir   necha   marta
taklif   qilish   mumkin.   Bunvchilar   yaxlit   yuzliklarni   maydalaydilar.   Teskarisingataklif   qilish   mumkin.   Bunvchilar   yaxlit   yuzliklarni   maydalaydilar.   Teskarisinga
birliklardan yaxlit yuzliklarni tuzadilar.birliklardan yaxlit yuzliklarni tuzadilar.
Uch xonali sonlarning o’nlik tarkiblarini o’rganish uchun qiyidagi ikki gruppaUch xonali sonlarning o’nlik tarkiblarini o’rganish uchun qiyidagi ikki gruppa
mashqlardan foydalaniladi:mashqlardan foydalaniladi:
a)a)
Uch   xonali   sonning   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklardan   tuzilishiniUch   xonali   sonning   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklardan   tuzilishini
ko’rsatuvchi mashqlar;ko’rsatuvchi mashqlar;
b)b)
Uch   xonali   sonning   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklarga   ajralishiniUch   xonali   sonning   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklarga   ajralishini
ko’rsatuvchi mashqlar.ko’rsatuvchi mashqlar.
Birinchi gruppa mashqlarda yuzlikni o’nliklar va birliklarga maydalash bilanBirinchi gruppa mashqlarda yuzlikni o’nliklar va birliklarga maydalash bilan
bog’liq   mashqlar,   ikkinchi   gruppa   esa   birliklar   va   o’nliklarni   yuzliklargabog’liq   mashqlar,   ikkinchi   gruppa   esa   birliklar   va   o’nliklarni   yuzliklarga
aylantirish bilan bog’liq mashqlar.aylantirish bilan bog’liq mashqlar. O’qituvchi   o’quvchilardan   biriga   “minglik   lenta”   da   2   yuzlik   va   6   o’nlikniO’qituvchi   o’quvchilardan   biriga   “minglik   lenta”   da   2   yuzlik   va   6   o’nlikni
ko’rsatishni so’raydi. Quyidagi yo’naltiruvchi savollarga javob berishadi: ko’rsatishni so’raydi. Quyidagi yo’naltiruvchi savollarga javob berishadi: 
Masalan: 2 ta yuzlik nima deb aytiladi? (ikki yuz)Masalan: 2 ta yuzlik nima deb aytiladi? (ikki yuz)
6 ta o’nlikni nima deb aytiladi? (oltmish)6 ta o’nlikni nima deb aytiladi? (oltmish)
Shu sonlarning hammasini qanday aytiladi?(ikki yuz oltmish)Shu sonlarning hammasini qanday aytiladi?(ikki yuz oltmish)
So’ngra quyidagi sonlarnitaqqoslash maqsadga muvofiq.So’ngra quyidagi sonlarnitaqqoslash maqsadga muvofiq.
Masalan:   uch   yuz   besh   bilan   uch   yuz   ellikni,   uch   yuz   besh   bilan   besh   yuzMasalan:   uch   yuz   besh   bilan   uch   yuz   ellikni,   uch   yuz   besh   bilan   besh   yuz
uchni, uch yuz ellik bilan besh yuz o’ttizni, besh yuz o’ttiz bilan besh yuz uchni vauchni, uch yuz ellik bilan besh yuz o’ttizni, besh yuz o’ttiz bilan besh yuz uchni va
hokazo.hokazo.
Shundan keyin 10 bog` o`nliklar rezina bilan bir bog` Shundan keyin 10 bog` o`nliklar rezina bilan bir bog` 
yuzlikyuzlik
 qilib bog`lanadi. qilib bog`lanadi.
O`qituvchi   oldindan   tayyorlangan   100   lik   bog`lamlardan   100   talab   sanashniO`qituvchi   oldindan   tayyorlangan   100   lik   bog`lamlardan   100   talab   sanashni
o`zlashtirishda   foydalaniladi.   O`quvchilar   e'tiborini   sonlar   (100,200…)   qandayo`zlashtirishda   foydalaniladi.   O`quvchilar   e'tiborini   sonlar   (100,200…)   qanday
hosil   bo`lishiga   qaratib,   o`quvchilarga   5   yuzlikni,   7   yuzlikni   qanday   atashhosil   bo`lishiga   qaratib,   o`quvchilarga   5   yuzlikni,   7   yuzlikni   qanday   atash
mumkinligini mashq qiladilar.mumkinligini mashq qiladilar.
Bundan tashqari, 1000 ichida sonlarniBundan tashqari, 1000 ichida sonlarni
nomerlashni   o`rganishda   «kvadrat   vanomerlashni   o`rganishda   «kvadrat   va
poloskalar» dan ham foydalanish mumkin.poloskalar» dan ham foydalanish mumkin.
Qo`llanmani   o`quvchilar   o`zlariQo`llanmani   o`quvchilar   o`zlari
tayyorlashlari   mumkin.   Bunda   birliklartayyorlashlari   mumkin.   Bunda   birliklar
kvadratlar   bilan   belgilanadi,   o`nliklar   harkvadratlar   bilan   belgilanadi,   o`nliklar   har
qaysisida   10   tadan   kvadrat   bo`lganqaysisida   10   tadan   kvadrat   bo`lgan
poloskalar   bilan   belgilanadi,   yuzliklar   esapoloskalar   bilan   belgilanadi,   yuzliklar   esa
har   birida   10   tadan   poloskalar   bo`lganhar   birida   10   tadan   poloskalar   bo`lgan
kvadratlar bilan belgilanadi:kvadratlar bilan belgilanadi:
III.   Bu   bosqichda  III.   Bu   bosqichda  
100   dan   1000   gacha   bo`lgan100   dan   1000   gacha   bo`lgan
  sonlar   bilan   tanishtiriladi.  sonlar   bilan   tanishtiriladi.
O`quvchilar   0   lar   bilan   tugaydigan   (100,   200,…900)   uch   xonali   sonlar   bilanO`quvchilar   0   lar   bilan   tugaydigan   (100,   200,…900)   uch   xonali   sonlar   bilan
oldindan   tanish   bo`lganligi   uchun   har   ikki   qo`shni   sonlar   orasidagi   bo`shliqnioldindan   tanish   bo`lganligi   uchun   har   ikki   qo`shni   sonlar   orasidagi   bo`shliqni
to`ldirish kerak.to`ldirish kerak.
Shu   maqsadda   eng   oldin   qatorda   navbatdagi   har   bir   son   qanday   hosilShu   maqsadda   eng   oldin   qatorda   navbatdagi   har   bir   son   qanday   hosil
bo`lishini, bir necha mashq bajarish yo`li bilan takrorlash kerak.bo`lishini, bir necha mashq bajarish yo`li bilan takrorlash kerak. a) Yuzlikda nechta birlik bor? a) Yuzlikda nechta birlik bor? 
                      
4 yuzda-chi?4 yuzda-chi?
b) 100 da nechta o`nlik bor? b) 100 da nechta o`nlik bor? 
  
400 dachi? 400 dachi? 
          v) 1000 da nechta yuzlik bor?                         v) 1000 da nechta yuzlik bor?               
5000 dachi 5000 dachi 
          g) 200 so`mda necha tiyin bor?            300 so`mdachi?          g) 200 so`mda necha tiyin bor?            300 so`mdachi?
          d) 200 sm necha metrni tashkil qiladi?    600 sm chi?          d) 200 sm necha metrni tashkil qiladi?    600 sm chi?
  Shundan   keyin   bolalarga   qatorg   a   100   sondan   keyin   keladigan   sonlarning   hosil  Shundan   keyin   bolalarga   qatorg   a   100   sondan   keyin   keladigan   sonlarning   hosil
bo`lishini  (101, …) ko`rsatish  kerak, hamda bir sondan ikkinchi  songa o`tishningbo`lishini  (101, …) ko`rsatish  kerak, hamda bir sondan ikkinchi  songa o`tishning
qiyin hollari… 198, 199, 200, 201… hollarini oydinlashtirib olish kerak.qiyin hollari… 198, 199, 200, 201… hollarini oydinlashtirib olish kerak.
Ko`rsatma   qo`llanma   sifatida   “ming   lentasi”   va   ruletkadan   ham   foydalanishKo`rsatma   qo`llanma   sifatida   “ming   lentasi”   va   ruletkadan   ham   foydalanish
mumkin. mumkin. 
IV.   BosqichdaIV.   Bosqichda
  uch   xonali   sonlar   o`nli   tarkiblarini,   ya'ni   ularning   yuzliklaridan,  uch   xonali   sonlar   o`nli   tarkiblarini,   ya'ni   ularning   yuzliklaridan,
o`nlik   va   birliklardan   hosil   bo`lishini   qarash   kerak.   Ko`rsatma   qo`llanma   sifatidao`nlik   va   birliklardan   hosil   bo`lishini   qarash   kerak.   Ko`rsatma   qo`llanma   sifatida
«cho`p va cho`plar dastasi», «kvadratlar va poloskalar» dan foydalanish mumkin.«cho`p va cho`plar dastasi», «kvadratlar va poloskalar» dan foydalanish mumkin.
Masalan,   o`qituvchi   o`quvchilarga   3   ta   kichkina   kvadrat   (birlik)   2   ta   poloskaMasalan,   o`qituvchi   o`quvchilarga   3   ta   kichkina   kvadrat   (birlik)   2   ta   poloska
(o`nlik),   5   ta   katta   kvadrat   olishni   buyuradi   va   hosil   bo`lgan   sonni   aytishni(o`nlik),   5   ta   katta   kvadrat   olishni   buyuradi   va   hosil   bo`lgan   sonni   aytishni
so`raydi. (523) yoki teskari   mashqlar bajariladi: 231 aytiladi, o`quvchilar tegishliso`raydi. (523) yoki teskari   mashqlar bajariladi: 231 aytiladi, o`quvchilar tegishli
poloska va kvadratlarni qo`yishadi.poloska va kvadratlarni qo`yishadi.
Bu   mashqlarni   bajarish   natijasida   o`quvchilar   quyidagicha   savollarga   javobBu   mashqlarni   bajarish   natijasida   o`quvchilar   quyidagicha   savollarga   javob
berishni o`rganib olishlari kerak:berishni o`rganib olishlari kerak:
1) Quyidagilardan iborat sonni ayting. 4 yuzlik 5 o`nlik  2 birlik.1) Quyidagilardan iborat sonni ayting. 4 yuzlik 5 o`nlik  2 birlik.
2) 452 sonida nechta yuzlik, o`nlik va bi rlik bor?2) 452 sonida nechta yuzlik, o`nlik va bi rlik bor?
Shuni nazarda tutish kerakki, ayrim xonalarda raqamlari  yo`q sonlar o`quvchilargaShuni nazarda tutish kerakki, ayrim xonalarda raqamlari  yo`q sonlar o`quvchilarga
qiyinlik   qiladi.   (501,   804,   600…).   Bu   sonlarni   qarashda   ko’rsatmalilikdanqiyinlik   qiladi.   (501,   804,   600…).   Bu   sonlarni   qarashda   ko’rsatmalilikdan
foydalanishga ko’proq ahamiyat berish kerak.foydalanishga ko’proq ahamiyat berish kerak.
Uch xonali sonlarning o’nli tarkibini o’rganishdagi bilimlarni mustahkamlashUch xonali sonlarning o’nli tarkibini o’rganishdagi bilimlarni mustahkamlash
uchun «Jonli nomerlash» o`yinidan foydalanish maqsadga muvofiq: Doskaga uchtauchun «Jonli nomerlash» o`yinidan foydalanish maqsadga muvofiq: Doskaga uchta
o`quvchi   chiqariladi,   ular   bir   qator   bo`lib   turishadi.   Ularning   har   biriga   hammao`quvchi   chiqariladi,   ular   bir   qator   bo`lib   turishadi.   Ularning   har   biriga   hamma
raqamlar   nabori   beriladi.   Birinchi   o`quvchi   yuzliklar   sonini,   ikkinchi   o’quvchiraqamlar   nabori   beriladi.   Birinchi   o`quvchi   yuzliklar   sonini,   ikkinchi   o’quvchi
o`nliklar   sonini,   uchinchi   o`quvchi   birliklar   sonini   ko`rsatishi   kerak.   Masalan:o`nliklar   sonini,   uchinchi   o`quvchi   birliklar   sonini   ko`rsatishi   kerak.   Masalan:
o`qituvchi   308   sonini   aytadi.   O`quvchilar   esa   mos   ravishda   3,   0,   8   raqamlio`qituvchi   308   sonini   aytadi.   O`quvchilar   esa   mos   ravishda   3,   0,   8   raqamli kartochkalarni   ko`tarishadi.   200+30+5,   430-30   kabi   misollarni   yechishda   uchkartochkalarni   ko`tarishadi.   200+30+5,   430-30   kabi   misollarni   yechishda   uch
xonali sonning o’ngli tarkibidan foydalaniladi.xonali sonning o’ngli tarkibidan foydalaniladi.
V.V.
  
YirikYirik
  birliklarda ifodalangan sonlarni    birliklarda ifodalangan sonlarni  
maydaroqmaydaroq
   birliklarda ifodalangan sonlar   birliklarda ifodalangan sonlar
bilan bilan 
almashtirishgaalmashtirishga
 va aksincha almashtirishga bog`liq bo`lgan mashqlar ham uch va aksincha almashtirishga bog`liq bo`lgan mashqlar ham uch
xonali sonlarning o`nli tarkiblarini o`zlashtirishga yordam beradi: Masalan:xonali sonlarning o`nli tarkiblarini o`zlashtirishga yordam beradi: Masalan:
1) 2 m necha sm ga teng?1) 2 m necha sm ga teng?
3 m- chi? 5 metrchi?3 m- chi? 5 metrchi?
2) 400 sm necha m ga teng?  va hokazo.2) 400 sm necha m ga teng?  va hokazo.
Shu bosqichda o`quvchilarni biror berilgan uch xonali sondagi birliklarningShu bosqichda o`quvchilarni biror berilgan uch xonali sondagi birliklarning
umumiy   sonini,   o`nliklarning   umumiy   sonini   aniqlashga   o`rgatish   kerak.umumiy   sonini,   o`nliklarning   umumiy   sonini   aniqlashga   o`rgatish   kerak.
O’qituvchi   ko`rgazmalilikdan   foydalanib,   o’quvchilarga   257   sonida   5   ta   alohidaO’qituvchi   ko`rgazmalilikdan   foydalanib,   o’quvchilarga   257   sonida   5   ta   alohida
o`nlik borligi, ammo hamma o`nliklarni hisoblasak, ya'ni yuzliklardagi o`nliklarnio`nlik borligi, ammo hamma o`nliklarni hisoblasak, ya'ni yuzliklardagi o`nliklarni
ham   hisoblasak,   u   holda   berilgan   sonda   25   ta   o`nlik   bor   ekanligini   tushuntirishham   hisoblasak,   u   holda   berilgan   sonda   25   ta   o`nlik   bor   ekanligini   tushuntirish
kerak. bundagi hamma birliklar 257 ta bo’lishi ham shunga o’xshash tushuntiriladi.kerak. bundagi hamma birliklar 257 ta bo’lishi ham shunga o’xshash tushuntiriladi.
Yozma nomerlashYozma nomerlash
. Agar o’quvchilar yuzliklar, o’nliklar va birliklardan uch. Agar o’quvchilar yuzliklar, o’nliklar va birliklardan uch
xonali   son   tuzishni   bilsalar   va   uch  xonali   sonni   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklargaxonali   son   tuzishni   bilsalar   va   uch  xonali   sonni   yuzliklar,   o’nliklar   va   birliklarga
ajrata   olsalar.   U   vaqtda   bunday   sonlarni   yozish   va   o’qish   o’quvchilarga   qiyinlikajrata   olsalar.   U   vaqtda   bunday   sonlarni   yozish   va   o’qish   o’quvchilarga   qiyinlik
qilmaydi.   Uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   o’rgatish   o’quvchilar   birlarniqilmaydi.   Uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   o’rgatish   o’quvchilar   birlarni
o’ngdan   birinchi   o’ringa,   o’nlar   ikkinchi   o’ringa   yuzlarni   uchinchi   o’ringa   vao’ngdan   birinchi   o’ringa,   o’nlar   ikkinchi   o’ringa   yuzlarni   uchinchi   o’ringa   va
minglarni to’rtinchi o’ringa yozilishini anglashi kerak. Shuningdek,minglarni to’rtinchi o’ringa yozilishini anglashi kerak. Shuningdek,
mingliklarmingliklar
yuzliklaryuzliklar
O’nliklarO’nliklar
birliklarbirliklar
Davom   ettiradilar.   So’ngra   o’nliklar   bilan   yuz   o’ttiz,   yuz   qirq,   yuz   ellik,   yuzDavom   ettiradilar.   So’ngra   o’nliklar   bilan   yuz   o’ttiz,   yuz   qirq,   yuz   ellik,   yuz
oltmish   va   hokazo   ta   yuz   to’qsongacha   sanash   mumkin.   O’quvchilar   ikkinchioltmish   va   hokazo   ta   yuz   to’qsongacha   sanash   mumkin.   O’quvchilar   ikkinchi
yuzlikning   oxirgi   sonlarini,   yani   199   soniga   yetguncha   ketma   –   ket   aytadilar.yuzlikning   oxirgi   sonlarini,   yani   199   soniga   yetguncha   ketma   –   ket   aytadilar.
Lentada   undan   keyingi   santimetrni   ko’rsatadilar.   Bu   ikkita   yuzlik   yoki   ikki   yuzLentada   undan   keyingi   santimetrni   ko’rsatadilar.   Bu   ikkita   yuzlik   yoki   ikki   yuz
bo‘lganini   tushunadilar.   O’quvchilar   ikki   yuz   so’zini   o’zlashtirganidan   keyin,bo‘lganini   tushunadilar.   O’quvchilar   ikki   yuz   so’zini   o’zlashtirganidan   keyin,
sanashni   oldin   bittalab,   so’ngra   o’nliklar   bilan   uchinchi   yuzlikning   oxriga   kelibsanashni   oldin   bittalab,   so’ngra   o’nliklar   bilan   uchinchi   yuzlikning   oxriga   kelib
uchta   yuzlik   yoki   uch   yuz   hosil   bo’ladi.   Shunday   qilib   o’quvchilarsanashni   10uchta   yuzlik   yoki   uch   yuz   hosil   bo’ladi.   Shunday   qilib   o’quvchilarsanashni   10
yuzga yetguncha davom ettiradilar va 10 yuzlikni boshqacha bir ming deb aytiladi.yuzga yetguncha davom ettiradilar va 10 yuzlikni boshqacha bir ming deb aytiladi.
Yuzlik   tushunchasini,   sanoq   birligi   tushunchasi   bilan   mustahkamlash   uchunYuzlik   tushunchasini,   sanoq   birligi   tushunchasi   bilan   mustahkamlash   uchun o’quvchilarga   oraliqdagi   sonlarni   uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashgao’quvchilarga   oraliqdagi   sonlarni   uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashga
tayyorlash   maqsadida   ikki   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   takrorlash   kerak.tayyorlash   maqsadida   ikki   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   takrorlash   kerak.
«Son»,   «Raqam»   raqamlarning   o`rin   qiymati,   xona   birligini   takrorlovchi   bir«Son»,   «Raqam»   raqamlarning   o`rin   qiymati,   xona   birligini   takrorlovchi   bir
qancha   mashqlar   bajariladi.   Uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   o`rganishgaqancha   mashqlar   bajariladi.   Uch   xonali   sonlarni   yozma   nomerlashni   o`rganishga
oid   ishni  oid   ishni  
ko’rgazmali   jadvaldako’rgazmali   jadvalda
  kvadratlar   yoki   cho`plar   yordamida   tasvirlarini  kvadratlar   yoki   cho`plar   yordamida   tasvirlarini
qarashdan   boshlash   kerak.   Bunda   cho`plar   va   kvadratlar   tegishli   xona   nomlariqarashdan   boshlash   kerak.   Bunda   cho`plar   va   kvadratlar   tegishli   xona   nomlari
tagiga qo`yiladi. Masalan, 235 sonini tasvirlash uchun  «yuzlik» grafikasi 2 ta kattatagiga qo`yiladi. Masalan, 235 sonini tasvirlash uchun  «yuzlik» grafikasi 2 ta katta
kvadratni,   «o`nlik»   grafikasiga   3   ta   poloskani   va   birliklar   grafikasiga   5   ta   kichikkvadratni,   «o`nlik»   grafikasiga   3   ta   poloskani   va   birliklar   grafikasiga   5   ta   kichik
kvadratni joylashtirish kerak.kvadratni joylashtirish kerak.
Shu   joyning   o`zida   sonlarni   sonli   kar   tochkalar   yordamida   tasvirlashniShu   joyning   o`zida   sonlarni   sonli   kar   tochkalar   yordamida   tasvirlashni
o`rgatish   kerak.   O`quvchilarda   0,   1,   2,…9,   10,   20…   90,   100,   200…900   sonlario`rgatish   kerak.   O`quvchilarda   0,   1,   2,…9,   10,   20…   90,   100,   200…900   sonlari
yozilgan kartochkalar nabori bo`lsa, undan foydalanib  yozilgan kartochkalar nabori bo`lsa, undan foydalanib  
637637
  sonini tasvirlash uchun  sonini tasvirlash uchun
600 soni yozilgan kartochka olinadi, uning yoniga 30 soni yozilgan kartochka 2 ta600 soni yozilgan kartochka olinadi, uning yoniga 30 soni yozilgan kartochka 2 ta
nolni   berkitadigan   qilib   qo`yiladi,   uning   ustiga   7   raqamli   kartochka   30   raqaminolni   berkitadigan   qilib   qo`yiladi,   uning   ustiga   7   raqamli   kartochka   30   raqami
nolini berkitadigan qilib qo`yiladi.nolini berkitadigan qilib qo`yiladi.
300+8,   740-40,   960-900,   400+0+   kabi   misollarni   kartochkalardan   foydalanib300+8,   740-40,   960-900,   400+0+   kabi   misollarni   kartochkalardan   foydalanib
yechish mashqlari bajariladi.yechish mashqlari bajariladi.
Bir xonali, ikki xonali sonlar deb qanday sonlarni aytishni takrorlab, so`ngraBir xonali, ikki xonali sonlar deb qanday sonlarni aytishni takrorlab, so`ngra
uch   xonali   son   tushunchasi   bilan   tanishtiriladi.   Sonlarni   yozilishida   nollargauch   xonali   son   tushunchasi   bilan   tanishtiriladi.   Sonlarni   yozilishida   nollarga
ko`proq   e'tibor   beriladi.   Nol   raqami   biror   xona   birligi   yo`qligini   bildirishiko`proq   e'tibor   beriladi.   Nol   raqami   biror   xona   birligi   yo`qligini   bildirishi
aniqlashtiriladi.   O`quvchilar   1,   2,   va   3   -   xona   birligi   tushunchasi   bilan   tanishadi.aniqlashtiriladi.   O`quvchilar   1,   2,   va   3   -   xona   birligi   tushunchasi   bilan   tanishadi.
O`ngdan   chapga   hisoblaganda   yuzliklar   uchinchi   o`ringa   yozilishi   bilib   olishO`ngdan   chapga   hisoblaganda   yuzliklar   uchinchi   o`ringa   yozilishi   bilib   olish
kerak. 1000 soni yozilishi ko`rsatiladi. kerak. 1000 soni yozilishi ko`rsatiladi. 
Mustahkamlash maqsadida quyidagicha mashqlarni bajarish lozim:Mustahkamlash maqsadida quyidagicha mashqlarni bajarish lozim:
1) Sonlarni yozing, o`qing. 1986, 408, 699, 700, 1000.1) Sonlarni yozing, o`qing. 1986, 408, 699, 700, 1000.
2) Uch yuz  bir soni yozilishini tushuntiring.2) Uch yuz  bir soni yozilishini tushuntiring.
3) 696  bilan 703 sonlari orasidagi sonlarni yozing.3) 696  bilan 703 sonlari orasidagi sonlarni yozing.
4) 5,7,9 raqamlari yordamida yozish mumkin bo`lgan hamma uch xonali sonlarni4) 5,7,9 raqamlari yordamida yozish mumkin bo`lgan hamma uch xonali sonlarni
yozing, har bir sonni yozishda raqamlardan faqat bir marta foydalaning.yozing, har bir sonni yozishda raqamlardan faqat bir marta foydalaning.
5) Ushbu   635,  63,  306,  666  sonlari yozilishida 6 raqami nimani bildiradi?5) Ushbu   635,  63,  306,  666  sonlari yozilishida 6 raqami nimani bildiradi? 6) 6 yuzlik 1 birlikdan iborat sonni yozing.6) 6 yuzlik 1 birlikdan iborat sonni yozing.
1000   ichida   sonlarni   nomerlashni   o’rganish   natijasida   o’quvchilar   quyidagi1000   ichida   sonlarni   nomerlashni   o’rganish   natijasida   o’quvchilar   quyidagi
bilim, ko’nikma va malakalarni egallab olishlari kerak.bilim, ko’nikma va malakalarni egallab olishlari kerak.
1.1.
1000 ichida sonlarning nomlarini bilishi, sonlar qatorida har bir navbatdagi1000 ichida sonlarning nomlarini bilishi, sonlar qatorida har bir navbatdagi
sonning   qanday   hosil   bo’lishini,   har   bir   berilgan   son   bevosita   o’zidan   oldinsonning   qanday   hosil   bo’lishini,   har   bir   berilgan   son   bevosita   o’zidan   oldin
keladigan   sondan   qancha   kattaligini   va   o’zidan   bevosita   keyin   keladigan   sondankeladigan   sondan   qancha   kattaligini   va   o’zidan   bevosita   keyin   keladigan   sondan
qancha kichikligini tushunishlari kerak.qancha kichikligini tushunishlari kerak.
2.2.
Har bir sonning sonlar qatoridagi o’rnini bilish kerak.Har bir sonning sonlar qatoridagi o’rnini bilish kerak.
3.3.
Raqamlarning   o’rin   qiymatini   bilgan   holda   sonlarni   o’qish   va   yoza   olishiRaqamlarning   o’rin   qiymatini   bilgan   holda   sonlarni   o’qish   va   yoza   olishi
kerak.kerak.
4.4.
Sonni uning xona qo’shiluvchilarining yigindisi bilan almashtira olish kerak.Sonni uning xona qo’shiluvchilarining yigindisi bilan almashtira olish kerak.
5.5.
Sonlarning   naturol   ketma   –   ketligi   va   o’nli   tarkibini   bilganlik   asosidaSonlarning   naturol   ketma   –   ketligi   va   o’nli   tarkibini   bilganlik   asosida
sonlarni qo’shish va ayira olish kerak.sonlarni qo’shish va ayira olish kerak. ADABIYOTLAR:ADABIYOTLAR:
1.1.
  
Jumayeva   M.E,   Tadjiyeva   Z.G`.   “Boshlang`ich   sinflarda   matematika   o`qitishJumayeva   M.E,   Tadjiyeva   Z.G`.   “Boshlang`ich   sinflarda   matematika   o`qitish
metodikasi”.  (O O`Y uchun darslik.) Toshkent. “Fan va texnologiya” 2005.metodikasi”.  (O O`Y uchun darslik.) Toshkent. “Fan va texnologiya” 2005.
  2.   Jumayev   M.E,     Boshlang`ich   sinflarda       o`qitish   metodikasidan   praktikum.     (O   O`Y  2.   Jumayev   M.E,     Boshlang`ich   sinflarda       o`qitish   metodikasidan   praktikum.     (O   O`Y
uchun uchun 
o`quv qo`llanmao`quv qo`llanma
 ) Toshkent. “O`qituvchi” 2004 .  ) Toshkent. “O`qituvchi” 2004 . 
3. Jumayev  M.E,   Boshlang`ich   sinflarda  matematika  o`qitish  metodikasidan   laboratoriya3. Jumayev  M.E,   Boshlang`ich   sinflarda  matematika  o`qitish  metodikasidan   laboratoriya
mashg`ulotlari.  (O O`Y uchun mashg`ulotlari.  (O O`Y uchun 
o`quv qo`llanmao`quv qo`llanma
) Toshkent. “Yangi asr avlodi” 2006.) Toshkent. “Yangi asr avlodi” 2006.
Qo`shimcha adabiyotlarQo`shimcha adabiyotlar
        1.         1. 
Karimov .I.A.  “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”.  Toshkent: Ma’naviyat, 2008 yilKarimov .I.A.  “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”.  Toshkent: Ma’naviyat, 2008 yil
2.   Mirziyoyev   Sh.M.   Tanqidiy   tahlil   qatiy   tartib-intizom   va   shaxsiy   javobgarlik-har   bir   rahbar2.   Mirziyoyev   Sh.M.   Tanqidiy   tahlil   qatiy   tartib-intizom   va   shaxsiy   javobgarlik-har   bir   rahbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak Toshkent, “O’zbekiston” 2017 yil faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak Toshkent, “O’zbekiston” 2017 yil 
3.3.
Axmedov   M.   N.   Abduraxmonova   va   boshqalar.   «Matematika   1-darslik».   Toshkent:Axmedov   M.   N.   Abduraxmonova   va   boshqalar.   «Matematika   1-darslik».   Toshkent:
«turon - iqbol»-2019 yil.«turon - iqbol»-2019 yil.
4.4.
4.   Bikboyyeva   N.U.   va   boshqalar.   «Boshlang`ich   sinflarda   matematika   o`qitish4.   Bikboyyeva   N.U.   va   boshqalar.   «Boshlang`ich   sinflarda   matematika   o`qitish
metodikasi». O`quv qo`llanma. Toshknt: «O`qituvchi» - 1996 yil.metodikasi». O`quv qo`llanma. Toshknt: «O`qituvchi» - 1996 yil.
5.5.
5.   Abduraxnonova   N.U.   va   boshqalar.   «Matematika   2-darslik».   Toshkent:   «5.   Abduraxnonova   N.U.   va   boshqalar.   «Matematika   2-darslik».   Toshkent:   «
  
Yangiyo‘lYangiyo‘l
Poligraf ServisPoligraf Servis
» - 2018yil.» - 2018yil.
6.6.
6. S. Burxonova va boshqalar. «Matematika 3-darslik». Toshkent: «Sharq» - 2019 yil.6. S. Burxonova va boshqalar. «Matematika 3-darslik». Toshkent: «Sharq» - 2019 yil.
7.7.
7.   Bikboyyeva   N.U.   va   boshqalar.   «Matematika   4-darslik».   Toshkent:   «O`qituvchi»   -7.   Bikboyyeva   N.U.   va   boshqalar.   «Matematika   4-darslik».   Toshkent:   «O`qituvchi»   -
2020 yil.2020 yil.
8.8.
Gardner, H. "Testing for Aptitude, Not for Speed." Gardner, H. "Testing for Aptitude, Not for Speed." 
New York TimesNew York Times
  
18 July 2002.18 July 2002.
9.9.
Gathercoal, F. Gathercoal, F. 
judicious Discipline.judicious Discipline.
  
San Francisco, CA: Caddo Gap Press, 1997.San Francisco, CA: Caddo Gap Press, 1997.
10.10.
Ginsberg, M. Ginsberg, M. 
Motivation Matters: A Workbook for School Change.Motivation Matters: A Workbook for School Change.
  
San Francisco, San Francisco, 
CA: Jossey Bass, 2004.CA: Jossey Bass, 2004.

«Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.«Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi. 1000 ichida1000 ichida REJAREJA 1-§. «Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi.1-§. «Minglik» mavzusida sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi. 2-§. 1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlash bosqichlari.2-§. 1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlash bosqichlari. 3-§. 1000 ichida sonlarni yozma nomerlash.3-§. 1000 ichida sonlarni yozma nomerlash.

1000 ichida sonlarni nomerlashni o`rgatishda o`qituvchining vazifasi1000 ichida sonlarni nomerlashni o`rgatishda o`qituvchining vazifasi o`quvchilarni quyidagilarga o`rgatishdan iborat:o`quvchilarni quyidagilarga o`rgatishdan iborat: a) narsalarni bittalab, o`ntalab, yuztalab gruppalarga birlashtirib sanash;a) narsalarni bittalab, o`ntalab, yuztalab gruppalarga birlashtirib sanash; b) 1000 ichida sonlarni o`qish va yozish, hamda ularning natural qatorda kelishb) 1000 ichida sonlarni o`qish va yozish, hamda ularning natural qatorda kelish tartibini bilish;tartibini bilish; v) sonlarni yuzlik, o`nlik va birliklardan hosil qila olish;v) sonlarni yuzlik, o`nlik va birliklardan hosil qila olish; g) o`ngdan chapga hisoblanganda birlik, o`nlik va yuzliklar qaysi o`ringag) o`ngdan chapga hisoblanganda birlik, o`nlik va yuzliklar qaysi o`ringa yozilishini aniqlash;yozilishini aniqlash; d) sonni xona qo`shiluvchilarining yig`indisi shaklida ifodalash va berilgan sondad) sonni xona qo`shiluvchilarining yig`indisi shaklida ifodalash va berilgan sonda istalgan xona birligining umumiy sonini topish;istalgan xona birligining umumiy sonini topish; 1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlashni 5 bosqichga bo`lishi mumkin.1000 ichida sonlarni og`zaki nomerlashni 5 bosqichga bo`lishi mumkin. I. I. Tayyorgarlik bosqichTayyorgarlik bosqich . Bu bosqichning asosiy vazifasi 100 ichida. Bu bosqichning asosiy vazifasi 100 ichida nomerlashga doir materialdan 1000 ichida sonlarni nomerlashga yordam beradigannomerlashga doir materialdan 1000 ichida sonlarni nomerlashga yordam beradigan qismini takrorlashdan iborat:qismini takrorlashdan iborat: 1) Sonlarni tartib bilan sanang; 15…, 26…, 67…; 1) Sonlarni tartib bilan sanang; 15…, 26…, 67…; 2) Sanashni davom ettiring; 86, 87…, 60, 70…;2) Sanashni davom ettiring; 86, 87…, 60, 70…; 3) 7 o`nlik va 2 birlikdan iborat sonni ayting, undan oldingi va keyingi sonni3) 7 o`nlik va 2 birlikdan iborat sonni ayting, undan oldingi va keyingi sonni ayting. Bu sonni yozish uchun nechta raqam kerak bo`ladi? 72 sonini qanday xonaayting. Bu sonni yozish uchun nechta raqam kerak bo`ladi? 72 sonini qanday xona qo`shiluvchilarining yig`indisi bilan tasvirlash mumkin?qo`shiluvchilarining yig`indisi bilan tasvirlash mumkin? 4) 69 soni qanday qo`shni sonlar orasida turadi?4) 69 soni qanday qo`shni sonlar orasida turadi? 5) 10 sonidan boshlab, bittalab, (5,10) qo`shib sanang.5) 10 sonidan boshlab, bittalab, (5,10) qo`shib sanang. 6) 100 da nechta o`nlik bor? O`nlik yuzlikdan nechta marta kam?6) 100 da nechta o`nlik bor? O`nlik yuzlikdan nechta marta kam? 7) Birinchi xonaning 3 birligi va ikkinchi xonaning 5 birligidan iborat sonni ayting.7) Birinchi xonaning 3 birligi va ikkinchi xonaning 5 birligidan iborat sonni ayting. 8) 50, 100 sonlarining yozilishida nechta raqam qatnashadi?8) 50, 100 sonlarining yozilishida nechta raqam qatnashadi? II. Bu bosqichdaII. Bu bosqichda o`quvchilarni yangi sanoq birligi – «minglik» bilan tanishtirish o`quvchilarni yangi sanoq birligi – «minglik» bilan tanishtirish kerak. Buni ko`rsatma qo`llanmalar, jumladan cho`plar, cho`plar dastalaridankerak. Buni ko`rsatma qo`llanmalar, jumladan cho`plar, cho`plar dastalaridan foydalanib amalga oshirish mumkin. Yangi sanoq birligi « minglik» bilanfoydalanib amalga oshirish mumkin. Yangi sanoq birligi « minglik» bilan tanishtirish quyidagicha bajariladi: tanishtirish quyidagicha bajariladi: O`quvchi 1 dan 10 gacha alohida cho`plarni sanaydi va 10 ta cho`pni rezinaO`quvchi 1 dan 10 gacha alohida cho`plarni sanaydi va 10 ta cho`pni rezina bilan bir bog` - o`nlik qilib bog`lanadi. So`ngra o`qituvchi oldindan tayyorlabbilan bir bog` - o`nlik qilib bog`lanadi. So`ngra o`qituvchi oldindan tayyorlab

quyilgan 9 bog` «o`nlik» cho`plarni oladi. Boshqa o`quvchiga 10 talab sanashniquyilgan 9 bog` «o`nlik» cho`plarni oladi. Boshqa o`quvchiga 10 talab sanashni buyuradi. (1 o`nlik, 2…,). Bu dastalarda qancha birlik borligini aniqlaydi. (10,buyuradi. (1 o`nlik, 2…,). Bu dastalarda qancha birlik borligini aniqlaydi. (10, 20). 20). Minglik sonlari ham og’zakizma nomerlanadi. Ma’lumki, o’quvchilar birMinglik sonlari ham og’zakizma nomerlanadi. Ma’lumki, o’quvchilar bir o’nlikda 10 ta birlik borligini, 100 likda esa 10 ta o’nlik borligini biladilar. Lekino’nlikda 10 ta birlik borligini, 100 likda esa 10 ta o’nlik borligini biladilar. Lekin o’quvchilarga murakkab sanoq birligi sifatida yuzlikning ahamiyati ochiqo’quvchilarga murakkab sanoq birligi sifatida yuzlikning ahamiyati ochiq anglashilgani yo’q. Yuzlikning bu ahamiyati 1000 ichida yaxlit yuzliklar bilananglashilgani yo’q. Yuzlikning bu ahamiyati 1000 ichida yaxlit yuzliklar bilan sanashda ochiq aniqlanadi. Lekin minglikni yaxlit yuzliklarni sanash bilansanashda ochiq aniqlanadi. Lekin minglikni yaxlit yuzliklarni sanash bilan boshlash to’g’ri emas. Chunki yaxlit sonlarni yani yuzliklarni sanash yaxlitboshlash to’g’ri emas. Chunki yaxlit sonlarni yani yuzliklarni sanash yaxlit o’nliklarga o’xshash bo’lsada o’quvchilarga tushunarli bo’lmaydi. Mana shuningo’nliklarga o’xshash bo’lsada o’quvchilarga tushunarli bo’lmaydi. Mana shuning uchun oldin o’quvchilarga minggacha bittadan sanashni o’rgatish, so’ngra yaxlituchun oldin o’quvchilarga minggacha bittadan sanashni o’rgatish, so’ngra yaxlit yuzliklar bilan sanashga o’tish kerak.yuzliklar bilan sanashga o’tish kerak. Og’zaki nomerlashni o’rganish quyidagicha olib boriladi:Og’zaki nomerlashni o’rganish quyidagicha olib boriladi: 1.1. 1000 gacha sanash va yaxlit yuzliklarning hosil bo’lishi.1000 gacha sanash va yaxlit yuzliklarning hosil bo’lishi. O’quvchilar lentada 1000 gacha sanaydilar. Birinchi yuzlikni bittadan sanabO’quvchilar lentada 1000 gacha sanaydilar. Birinchi yuzlikni bittadan sanab chiqishning keragi yo’q. O’quvchilar lentada yuzni ko’rsatib, ikkinchi yuzlikchiqishning keragi yo’q. O’quvchilar lentada yuzni ko’rsatib, ikkinchi yuzlik ichida uch xonali sonlarning tuzilish prinsiplarini tushunib olgunlaricha bittadanichida uch xonali sonlarning tuzilish prinsiplarini tushunib olgunlaricha bittadan sanashni aytmasdan faqat yuzliklar bilan 1000 gacha sanashni bir necha martasanashni aytmasdan faqat yuzliklar bilan 1000 gacha sanashni bir necha marta taklif qilish mumkin. Bunvchilar yaxlit yuzliklarni maydalaydilar. Teskarisingataklif qilish mumkin. Bunvchilar yaxlit yuzliklarni maydalaydilar. Teskarisinga birliklardan yaxlit yuzliklarni tuzadilar.birliklardan yaxlit yuzliklarni tuzadilar. Uch xonali sonlarning o’nlik tarkiblarini o’rganish uchun qiyidagi ikki gruppaUch xonali sonlarning o’nlik tarkiblarini o’rganish uchun qiyidagi ikki gruppa mashqlardan foydalaniladi:mashqlardan foydalaniladi: a)a) Uch xonali sonning yuzliklar, o’nliklar va birliklardan tuzilishiniUch xonali sonning yuzliklar, o’nliklar va birliklardan tuzilishini ko’rsatuvchi mashqlar;ko’rsatuvchi mashqlar; b)b) Uch xonali sonning yuzliklar, o’nliklar va birliklarga ajralishiniUch xonali sonning yuzliklar, o’nliklar va birliklarga ajralishini ko’rsatuvchi mashqlar.ko’rsatuvchi mashqlar. Birinchi gruppa mashqlarda yuzlikni o’nliklar va birliklarga maydalash bilanBirinchi gruppa mashqlarda yuzlikni o’nliklar va birliklarga maydalash bilan bog’liq mashqlar, ikkinchi gruppa esa birliklar va o’nliklarni yuzliklargabog’liq mashqlar, ikkinchi gruppa esa birliklar va o’nliklarni yuzliklarga aylantirish bilan bog’liq mashqlar.aylantirish bilan bog’liq mashqlar.

O’qituvchi o’quvchilardan biriga “minglik lenta” da 2 yuzlik va 6 o’nlikniO’qituvchi o’quvchilardan biriga “minglik lenta” da 2 yuzlik va 6 o’nlikni ko’rsatishni so’raydi. Quyidagi yo’naltiruvchi savollarga javob berishadi: ko’rsatishni so’raydi. Quyidagi yo’naltiruvchi savollarga javob berishadi: Masalan: 2 ta yuzlik nima deb aytiladi? (ikki yuz)Masalan: 2 ta yuzlik nima deb aytiladi? (ikki yuz) 6 ta o’nlikni nima deb aytiladi? (oltmish)6 ta o’nlikni nima deb aytiladi? (oltmish) Shu sonlarning hammasini qanday aytiladi?(ikki yuz oltmish)Shu sonlarning hammasini qanday aytiladi?(ikki yuz oltmish) So’ngra quyidagi sonlarnitaqqoslash maqsadga muvofiq.So’ngra quyidagi sonlarnitaqqoslash maqsadga muvofiq. Masalan: uch yuz besh bilan uch yuz ellikni, uch yuz besh bilan besh yuzMasalan: uch yuz besh bilan uch yuz ellikni, uch yuz besh bilan besh yuz uchni, uch yuz ellik bilan besh yuz o’ttizni, besh yuz o’ttiz bilan besh yuz uchni vauchni, uch yuz ellik bilan besh yuz o’ttizni, besh yuz o’ttiz bilan besh yuz uchni va hokazo.hokazo. Shundan keyin 10 bog` o`nliklar rezina bilan bir bog` Shundan keyin 10 bog` o`nliklar rezina bilan bir bog` yuzlikyuzlik qilib bog`lanadi. qilib bog`lanadi. O`qituvchi oldindan tayyorlangan 100 lik bog`lamlardan 100 talab sanashniO`qituvchi oldindan tayyorlangan 100 lik bog`lamlardan 100 talab sanashni o`zlashtirishda foydalaniladi. O`quvchilar e'tiborini sonlar (100,200…) qandayo`zlashtirishda foydalaniladi. O`quvchilar e'tiborini sonlar (100,200…) qanday hosil bo`lishiga qaratib, o`quvchilarga 5 yuzlikni, 7 yuzlikni qanday atashhosil bo`lishiga qaratib, o`quvchilarga 5 yuzlikni, 7 yuzlikni qanday atash mumkinligini mashq qiladilar.mumkinligini mashq qiladilar. Bundan tashqari, 1000 ichida sonlarniBundan tashqari, 1000 ichida sonlarni nomerlashni o`rganishda «kvadrat vanomerlashni o`rganishda «kvadrat va poloskalar» dan ham foydalanish mumkin.poloskalar» dan ham foydalanish mumkin. Qo`llanmani o`quvchilar o`zlariQo`llanmani o`quvchilar o`zlari tayyorlashlari mumkin. Bunda birliklartayyorlashlari mumkin. Bunda birliklar kvadratlar bilan belgilanadi, o`nliklar harkvadratlar bilan belgilanadi, o`nliklar har qaysisida 10 tadan kvadrat bo`lganqaysisida 10 tadan kvadrat bo`lgan poloskalar bilan belgilanadi, yuzliklar esapoloskalar bilan belgilanadi, yuzliklar esa har birida 10 tadan poloskalar bo`lganhar birida 10 tadan poloskalar bo`lgan kvadratlar bilan belgilanadi:kvadratlar bilan belgilanadi: III. Bu bosqichda III. Bu bosqichda 100 dan 1000 gacha bo`lgan100 dan 1000 gacha bo`lgan sonlar bilan tanishtiriladi. sonlar bilan tanishtiriladi. O`quvchilar 0 lar bilan tugaydigan (100, 200,…900) uch xonali sonlar bilanO`quvchilar 0 lar bilan tugaydigan (100, 200,…900) uch xonali sonlar bilan oldindan tanish bo`lganligi uchun har ikki qo`shni sonlar orasidagi bo`shliqnioldindan tanish bo`lganligi uchun har ikki qo`shni sonlar orasidagi bo`shliqni to`ldirish kerak.to`ldirish kerak. Shu maqsadda eng oldin qatorda navbatdagi har bir son qanday hosilShu maqsadda eng oldin qatorda navbatdagi har bir son qanday hosil bo`lishini, bir necha mashq bajarish yo`li bilan takrorlash kerak.bo`lishini, bir necha mashq bajarish yo`li bilan takrorlash kerak.

a) Yuzlikda nechta birlik bor? a) Yuzlikda nechta birlik bor? 4 yuzda-chi?4 yuzda-chi? b) 100 da nechta o`nlik bor? b) 100 da nechta o`nlik bor? 400 dachi? 400 dachi? v) 1000 da nechta yuzlik bor? v) 1000 da nechta yuzlik bor? 5000 dachi 5000 dachi g) 200 so`mda necha tiyin bor? 300 so`mdachi? g) 200 so`mda necha tiyin bor? 300 so`mdachi? d) 200 sm necha metrni tashkil qiladi? 600 sm chi? d) 200 sm necha metrni tashkil qiladi? 600 sm chi? Shundan keyin bolalarga qatorg a 100 sondan keyin keladigan sonlarning hosil Shundan keyin bolalarga qatorg a 100 sondan keyin keladigan sonlarning hosil bo`lishini (101, …) ko`rsatish kerak, hamda bir sondan ikkinchi songa o`tishningbo`lishini (101, …) ko`rsatish kerak, hamda bir sondan ikkinchi songa o`tishning qiyin hollari… 198, 199, 200, 201… hollarini oydinlashtirib olish kerak.qiyin hollari… 198, 199, 200, 201… hollarini oydinlashtirib olish kerak. Ko`rsatma qo`llanma sifatida “ming lentasi” va ruletkadan ham foydalanishKo`rsatma qo`llanma sifatida “ming lentasi” va ruletkadan ham foydalanish mumkin. mumkin. IV. BosqichdaIV. Bosqichda uch xonali sonlar o`nli tarkiblarini, ya'ni ularning yuzliklaridan, uch xonali sonlar o`nli tarkiblarini, ya'ni ularning yuzliklaridan, o`nlik va birliklardan hosil bo`lishini qarash kerak. Ko`rsatma qo`llanma sifatidao`nlik va birliklardan hosil bo`lishini qarash kerak. Ko`rsatma qo`llanma sifatida «cho`p va cho`plar dastasi», «kvadratlar va poloskalar» dan foydalanish mumkin.«cho`p va cho`plar dastasi», «kvadratlar va poloskalar» dan foydalanish mumkin. Masalan, o`qituvchi o`quvchilarga 3 ta kichkina kvadrat (birlik) 2 ta poloskaMasalan, o`qituvchi o`quvchilarga 3 ta kichkina kvadrat (birlik) 2 ta poloska (o`nlik), 5 ta katta kvadrat olishni buyuradi va hosil bo`lgan sonni aytishni(o`nlik), 5 ta katta kvadrat olishni buyuradi va hosil bo`lgan sonni aytishni so`raydi. (523) yoki teskari mashqlar bajariladi: 231 aytiladi, o`quvchilar tegishliso`raydi. (523) yoki teskari mashqlar bajariladi: 231 aytiladi, o`quvchilar tegishli poloska va kvadratlarni qo`yishadi.poloska va kvadratlarni qo`yishadi. Bu mashqlarni bajarish natijasida o`quvchilar quyidagicha savollarga javobBu mashqlarni bajarish natijasida o`quvchilar quyidagicha savollarga javob berishni o`rganib olishlari kerak:berishni o`rganib olishlari kerak: 1) Quyidagilardan iborat sonni ayting. 4 yuzlik 5 o`nlik 2 birlik.1) Quyidagilardan iborat sonni ayting. 4 yuzlik 5 o`nlik 2 birlik. 2) 452 sonida nechta yuzlik, o`nlik va bi rlik bor?2) 452 sonida nechta yuzlik, o`nlik va bi rlik bor? Shuni nazarda tutish kerakki, ayrim xonalarda raqamlari yo`q sonlar o`quvchilargaShuni nazarda tutish kerakki, ayrim xonalarda raqamlari yo`q sonlar o`quvchilarga qiyinlik qiladi. (501, 804, 600…). Bu sonlarni qarashda ko’rsatmalilikdanqiyinlik qiladi. (501, 804, 600…). Bu sonlarni qarashda ko’rsatmalilikdan foydalanishga ko’proq ahamiyat berish kerak.foydalanishga ko’proq ahamiyat berish kerak. Uch xonali sonlarning o’nli tarkibini o’rganishdagi bilimlarni mustahkamlashUch xonali sonlarning o’nli tarkibini o’rganishdagi bilimlarni mustahkamlash uchun «Jonli nomerlash» o`yinidan foydalanish maqsadga muvofiq: Doskaga uchtauchun «Jonli nomerlash» o`yinidan foydalanish maqsadga muvofiq: Doskaga uchta o`quvchi chiqariladi, ular bir qator bo`lib turishadi. Ularning har biriga hammao`quvchi chiqariladi, ular bir qator bo`lib turishadi. Ularning har biriga hamma raqamlar nabori beriladi. Birinchi o`quvchi yuzliklar sonini, ikkinchi o’quvchiraqamlar nabori beriladi. Birinchi o`quvchi yuzliklar sonini, ikkinchi o’quvchi o`nliklar sonini, uchinchi o`quvchi birliklar sonini ko`rsatishi kerak. Masalan:o`nliklar sonini, uchinchi o`quvchi birliklar sonini ko`rsatishi kerak. Masalan: o`qituvchi 308 sonini aytadi. O`quvchilar esa mos ravishda 3, 0, 8 raqamlio`qituvchi 308 sonini aytadi. O`quvchilar esa mos ravishda 3, 0, 8 raqamli