QT muhitida boshqa dasturlarni ishga tushirish

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3768.1201171875 KB

Ko'chirib olish

“QT muhitida boshqa dasturlarni ishga tushirish” mavzusida
KURS ISHI
SAMARQAND – 2022

1

MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I-BOB. QT MUHITIDA ACCESS DASTURIDA JADVALLARIDAN
FOYDALANISH………………………………………………………………..…8
1.1. Microsoft Access dasturi……………………………………………….….8
1.2.Microsoft Access dasturidan foydalanib, kerakli jadvallar hosil qilish va ularni
bir – biriga bog’lash. ……………………………………………………………14
II.BOB.QTGA ACSESSNI BOG’LASH…………………………………….…18
2. QT bo’limi……………………………………...………………………………18
2.2. Ro’yxatli vidjetlar……………………………………………………….….25
XULOSA……………………………………………………………………….….29
Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………………...30
2

KIRISH
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoniga asosan, Axborot texnologiyalari va
kommunikastiyalarini rivojlantirish vazirligi tashkil etildi. Farmonning O’zAda
keltirilgan matniga ko’ra, vazirlik O’zbekiston Aloqa, axborotlashtirish va
telekommunikastiya texnologiyalari davlat qo’mitasi negizida tashkil etilgan.Yangi
vazirlikning asosiy vazifalari va faoliyat yo’nalishlari sifatida quyidagilar
belgilangan:axborot texnologiyalari va kommunikastiyalar soxasida, “elektron
xukumat”ni joriy etishda yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlash;aloqa va
telekommunikastiyalar soxasidagi faoliyatni, shuningdek, radiochastotali spektrdan
foydalanishni davlat yo’li bilan boshqarish, listenziyalash va nazorat qilish borasidagi
funkstiyalarni amalga oshirish;Internet tarmog’ining milliy segmenti yanada
shakllantirilishini ta’minlash;raqobatdosh dasturiy maxsulotlarning mamlakatimizda
ishlab chiqarilishini va ichki bozorini xamda ularga ko’rsatiladigan xizmatlarni
rivojlantirishga ko’maklashish;axborot xavfsizligini ta’minlash;zamonaviy
kommunikastiya vositalari soxasida ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarni, kadrlarni
tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil qilish;vazirlik faoliyati
doirasiga kiruvchi boshqa yo’nalishlar bo’yicha xorijiy investistiyalarni jalb etish va
boshqalar. “Gazeta.uz” ning qayd etishicha, Aloqa, axborotlashtirish va
telekommunikastiya texnologiyalari davlat qo’mitasi 2012 yil 16 oktyabrida Aloqa va
axborotlashtirish agentligi negizida tashkil etilgan edi. O’zAAA esa, o’z navbatida,
2002 yili Pochta va telekommunikastiyalar agentligi negizida, ushbu agentlik esa 1997
yili Aloqa vazirligi negizida tashkil etilgan edi. Aloqa vazirligining o’zi 1992 yilda
tashkil etilgan. Biz dasturchilar uchun bu qarorlar juda muhim qarorlardan biri bo’ldi.
2013- yildan 2020-yilgacha Elektron hukumat tizimiga o’tilish talab qilinmoqda.
Shuning uchun axborot tizimlariga o’tilishga kata ahamiyat berilmoqda. Yangi o’quv
yurtlari va yangi fakultetlar ochilmoqda. Dunyo globallashib borgani sari axborot
tehnalogiyalarga bo’lgan talab ortib bormoqda. O’zbekiston ham rivojlangan davlatlar
qatoriga kirib bormoqda. Bunda esa yoshlarni ongini saviyasini oshirish va zamon
talablariga mos ravishda kadrlarni tayyorlash davlatimiz taraqiyotini rivojlanishiga
sabab bo’ladi.
3

Qt kutubxonasini yaratish bo’yicha ish 1990 yilda Xavard Nord (Trolltech bosh
direktori) va Erik Chambeng (Trolltech prezidenti) tomonidan boshlandi. 1993 yilga
kelib ular birinchi grafik yadroni ishlab chiqishni yakunladilar va vizual qismlarni
yaratishni boshladilar.
1994 yil 4 martda ular keyinchalik "Troll Tech", keyin esa "Trolltech" ga
aylantirilgan "Quasar Technologies" deb nomlangan kompaniyani ro'yxatga olishdi va
Qt kutubxonasining birinchi namoyishi 1995 yil may oyida bo'lib o'tdi. Keyinchalik
Qtda Windows va Unix-da ishlay oladigan va ishlab chiquvchilarga bitta API
(Application Interface)da ishlash imkoniyati yaratildi. Kutubxona ikkita litsenziya
asosida chiqarildi: tijorat dasturlarini ishlab chiqish uchun tijorat va ochiq kodli dasturiy
ta'minotni ishlab chiqish uchun. Bozorni kirish sekin kechdi, ammo kutubxona
izdoshlari soni barqaror o'sdi. Yildan yilga kompaniya har yili sotuvlar sonini ikki
baravar oshirdi. Muvaffaqiyat kutubxonaning yuqori sifati, tarkibiy qismlarining nozik,
puxta o'ylangan tuzilishi va ulardan foydalanish qulayligi bilan ta'minlandi.
O'n yildan kamroq vaqt ichida Qt rivojlanib, kichik bir kutubxonadan butun dunyo
bo'ylab minglab va minglab dasturchilar foydalanadigan dasturiy mahsulotgacha
o’zgardi. Qt dasturi rivojlanishining eng mashhur namunalari sifatida unda yaratilgan
Skype kommunikatori, VLC media pleyeri, Google Earth kabi dastularni misol keltirish
mumkin.Tolltech hozirda Qt kutubxonasiga ega bo'lgan taniqli Nokia kompaniyasi bilan
birlashdi. Shu munosabat bilan kutubxonadan Nokia uyali telefonlari - Symbian va
Windows Mobile operatsion tizimiga ilovalar yaratish uchun foydalanish xam mumkin.
Qt - bu C++ sinflari kutubxonasi va ko'p platformali grafik interfeysli dasturlarini
yaratish uchun asboblar to'plamidir. Windows 95/98 / Me / 2000 / XP / Vista / Windows
7, Mac OS X, Linux, Solaris, HPUX va boshqa Unix versiyalarida ishlay oladigan
dasturlarni yaratishga imkon beradi. Qt sinf kutubxonasi quyidagilarni o'z ichiga oladi:
• Foydalanuvchilarga oynali grafik interfeys qurilishini ta'minlovchi sinflar;
• 2 va 3 o'lchovli grafika bilan ishlash uchun sinflar;
• rasmlarni saqlash uchun asosiy grafik formatlarini qo'llab-quvvatlovchi sinflar;
• Dinamik massivlar va boshqa strukturaviy ma'lumotlarning sinflari shablonlari;
• Jarayonlar va oqimlar bilan ishlash uchun sinflar;
4

• XML bilan ishlash uchun sinflar va boshqalar.
Qt kutubxonasi C ++ tilida mavjud bo'lmagan asboblardan foydalanadi, ularni
amalga oshirish uchun qo'shimcha pre-protsessor - meta-ob'ekt kompilyatorini (MOC)
ishlatilishi kerak bo’ladi. Shuning uchun, Qt sinflaridan foydalanadigan dastur C ++
preprosessor va kompilyatorga o'tishidan oldin, uni MOC tomonidan qayta ishlashi
kerak.
Kutubxona ishlab chiquvchilari Qt sinf kutubxonasidan foydalangan holda
dasturlarni yaratish uchun bir nechta texnologiyalarni taqdim etadilar.
Hammasi bo'lib ular ikkita variantni qo'llab-quvvatlaydi:
• har qanday matn muharrirlarida maxsus muhitlarsiz dastur fayllarini yaratish va
ularni kompilyatsiya qilish, yig’ish, ishga tushirish va operatsion tizimning buyruq satri
rejimida "qo'lda" otladka qilish;
• Microsoft Visual Studio muhitida (2008 yil versiyasidan boshlab) "Windows
uchun" dasturini yaratish, qo'lda yaratiladigan versiyasida bo'lgani kabi interfeysning
vizual tuzish imkoniyati qo'llab-quvvatlanmaydi, ammo Visual Studio matn
tahrirlovchisida ishlash imkoniyati va dasturlarni otladka qilish uchun o'rnatilgan
otladka muhitidan foydalanish imkoniyati.
Qt loyiha sifatida C++ dasturchilarining grafik dastur interfeyslarini (GUI) ishlab
chiqish uchun qulay vositalar to'plamiga ega bo'lish istagidan kelib chiqqan. Agar,
masalan, Java-da ushbu maqsadlar uchun AWT qutidan chiqsa va Python Tk-da, C ++
da bunday narsa yo'q edi. Va nafaqat GUI-ni rivojlantirishga, balki tarmoq, multimediya
va boshqa juda mashhur narsalar bilan ishlash uchun darslar. Bu ishlab chiquvchilarni
juda bezovta qildi. Xo'sh, talab bor ekan, taklif uzoq kutilmadi. 1995 yilda
kutubxonaning birinchi nashri chiqdi. O'shandan beri Qt faqat interfeysni ishlab
chiqishdan tashqari tezlik bilan kengaydi.
Shuning uchun, Qt GUI yaratish uchun sinflar to'plami emas, balki barcha holatlar
uchun to'liq sinf asboblar to'plami sifatida ko'rib chiqilishi kerak. Bu dasturchi deyarli
har qanday ilovani yaratish uchun kerak bo'lishi mumkin bo'lgan hamma narsa (yoki
deyarli hamma narsa) to'plami. Kutubxonaning tuzilishi mantiqiy jihatdan tarkibiy
5

qismlarga bo'lingan, ular juda ko'p va Qt ning har bir yangi versiyasi bilan ularda
ko'proq va ko'proq foydali sinflar mavjud.
Ikkita asosiy komponent mavjud - kutubxonaning yadrosi bo'lgan QtCore va grafik
interfeys komponentlari bo'lgan QtGui. Keyinchalik ko'rib turganimizdek, yaratilgan
loyihada har doim ushbu ikkita komponent mavjud (QtCore majburiy rol o'ynaydigan
konsol ilovalari bundan mustasno).
Xo'sh, ehtiyojlarga qarab, ishlab chiquvchilar o'zlarining xohishlariga ko'ra
foydalanishlari mumkin. Tarmoq bilan ishlash uchun QtNetwork, o'zingizning Torrent
mijozingizni yozing. Video-audio pleerni amalga oshirish uchun QtMultimedia.
QtWebEngine ilovangizga to laqonli brauzer mexanizmini o rnatish uchun. Vaʻ ʻ
boshqalar.
Shuni ham ta'kidlash kerakki, e'lon qilingan o'zaro faoliyat platforma haqiqatan ham
mavjud. Siz bitta tizimda (Windows, MinGW) ishlab chiqilgan kodingizni olishingiz va
uni boshqa tizimning kompilyatori (Linux, GCC) bilan kompilyatsiya qilishingiz va u
erda hech qanday qiyinchiliksiz ishlashi mumkin bo'lgan ikkilik faylni olishingiz
mumkin. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, dastur uchinchi tomon kutubxonalari bilan qattiq
osib qo'yilgach, maxsus muammolar boshlanadi.
Veb-ishlab chiquvchilar uchun yoqimli bonus nafaqat C ++, balki JavaScript-ga
juda o'xshash QML tilida dasturlarni ishlab chiqish qobiliyati bo'ladi. Bu Qt
rivojlanishining maxsus tarmog'i bo'lib, tezkor prototiplash va mobil ilovalarni ishlab
chiqishga qaratilgan.
Qt-ning asosiy jihatlaridan biri Qt Creator ishlab chiqish muhitidir. Qt-dagi
universal va juda qulay rivojlanish muhiti, keraksiz funktsiyalar bilan ortiqcha
yuklanmagan.
KDE Qt kutubxonasiga asoslanganligini hamma biladi, lekin uning nima ekanligini
hamma ham bilmaydi.
6

Qt - bu TrollTech-dan foydalanuvchi grafik interfeyslarini (GUI) yaratish uchun
o'zaro platformali C ++ sinf kutubxonasi. Ushbu kutubxona butunlay ob'ektga
yo'naltirilgan bo'lib, bu imkoniyatlarni oson kengaytirish va yangi komponentlarni
yaratish imkonini beradi. U Windows 95/98 / NT / 2000, Linux, Sun Solaris, HP-UX,
Digital Unix, IBM AIX, SGI IRIX va boshqa ko'plab platformalarni qo'llab-
quvvatlaydi. Birinchi paydo bo'lganidan beri tijorat versiyasi Qt 1996 yilda bir necha
yuzlab dunyoga mashhur ilovalar paydo bo'ldi. Qt-ga asoslangan eng mashhur ishlanma
bu X-Windows uchun ish stoli menejeri, ko'pchilik taxmin qilganidek, KDE.
Qt kutubxonasining ikkita versiyasi mavjud: bepul va pullik. Qt Free Edition deb
nomlangan bepul versiya faqat Unix / X11 va ochiq kodli ishlab chiqish uchun
mo'ljallangan. Tijoriy dasturlarni ishlab chiqish uchun Qt Professional Edition
mo'ljallangan.
GUI mualliflik kutubxonasi uchun ob'ektga yo'naltirilgan til yagona vositadir va
C ++ standart ob'ekt modeli samarali va tez dastur ishlab chiqish, cheksiz miqyoslash va
tez modernizatsiya qilish imkonini beradi. Tabiiyki, shuning uchun kutubxona uchun
asosiy til sifatida C ++ tanlangan. Ammo tilning imkoniyatlaridan tashqari, Qt
kutubxonasi bir nechta yaxshi xususiyatlarni qo'shdi:
- signallar va uyalar yordamida ob'ektlar orasidagi kuchli aloqa mexanizmi C ++
kompilyatori qo'llab-quvvatlamaydigan ob'ekt xususiyatlarini yaratish mexanizmi
hodisalar va hodisalar filtrlarini qo'llab-quvvatlash;
- xalqarolashtirishni qo'llab-quvvatlash uchun satrlarni tarjima qilish;
- hodisaga asoslangan grafik interfeyslar uchun ko'plab vazifalarni birlashtirishga
imkon beruvchi ichki taymerlarni qo'llab-quvvatlash;
- shajaralarning bir turi bo'lgan ob'ektlarning ierarxik daraxtlari: "tabiiy" shaklda ichki
o'zaro ta'sirni tashkil qilish uchun mo'ljallangan "katta bobo - bobo - ota - o'g'il";
- "qo'riqlanadigan" ko'rsatgichlar, ular havola qilingan ob'ekt o'chirilganda avtomatik
ravishda NULL ga o'rnatiladi.
7

I-BOB. QT MUHITIDA ACCESS DASTURIDA JADVALLARIDAN
FOYDALANISH
1.1. Microsoft Access dasturi.
Microsoft Access MBBT relyatsion ma’lumotar bazasini boshqaruvchi tizim
sanalib, local ma’lumotlar bazasini yaratish uchun barcha instrumental vositalar hamda
foydalanuvchi dastur tuzish imkoniyatlari mavjud.
Microsoft Access MBBT o‘z ichiga turli ob’yektlarni yaratish uchun avtonom
vositalarga ega:
- Grafik konstrucciyalar vositasi ma’lumotlar bazasi ob’ektlarini grafik elementlar
yordamida qurish imkoniyatiga ega;
- Dialog vosita ma’lumotlar bazasini qayta qurish va tashkillashtirish uchun turli
vazifalarni bajaruvchi masterlar yordam beradi;
- MBBT ning dasturlash vasitasi uz ichiga SQL, makrokomandalar tili va VBA
uchun OMD ni olgan.
Ma’lumotlar bazasi – ma’lum sohaga oid o’zaro boglangan ma’lumotlar
yig’indisining disk tashuvchidagi tashkiliy jamlanmasi.
Relyatsion ma’lumotlar bazasi – ikki o’lchamli jadvallarning
mohiyatmunosabat mehanizmi orqali bog’lanishidir. Relyatsion ma’lumotlar bazasining
logik aloqasi o’zaro logik bog’langan jadvallar majmuini tashkil etadi.
Ma’lumotlarning relyatsion modeli normallashtirish orqali yaratiladi.
Normallashtirish jarayoni qayta takrorlanuvchi ma’lumotlarni yangi jadvalga
kuchirishdan iborat hodisadir. Relyatsion jadval structurasi maydon bilan belgilanadi.
Maydonga ma’lumot turi va hajmi kabi xossalar kiritiladi. Maydon tarkibi jadval
ustunlarida keltiriladi. Har bir qator ma’lumotning bitta ekzemplyari bo’lib, yozuv deb
nomlanadi. Har bir yozuvni identifikatsiyasi uchun unikal birlamchi kalit qo’llaniladi.
Kalit bir yoki bir nechta maydondan iborat bo’lishi mumkin. Ikki jadvalni bog’lash
8

uchun tashqi kalitdan foydalaniladi. Bunda birga-bir (1:1), birga-kup(1:N) va
kupgakup(M:N) munosabatlar urnatilishi mumkin.
Ma’lumot sxemasi ma’lumotlar bazasinig mantiqiy structurasini yaqqol namoyish etadi
hamda N dagi mavjud vositalar orqali ma’lumotlarni qayta ishlashni amalga oshiradi.
Shunday imkoniyatlardan biri bog’liqlik birligi bo’lib, uning yordamida bog’liq
jadvalda ham asosiy jadvaldagi o’zgarishlarni uchirish, qo’shish, o’zgartirishni amalga
oshirish mumkin.
Ma’lumot sxemasida har qanday bir xil tipli maydonlari mavjud jadvallarni
birlashtirish mumkin.
Ma’lumotlar bazasi mdb-faylida quyidagi ob’yektlarni o‘z ichiga oladi:
- jadvallar, surovlar, ma’lumotlar sxemasi;
- formalar, hisobotlar, makroslar, modullar;
Formalar, hisobotlar va betlar ma’lumotlarni yangilash, kurish, kriteriya bo’yicha
qidirish va hisobot olish uchun ishlatiladi.
Ob’ektlarga murojaatni avtomatlashtirish uchun dastur kodi modul va
makroslarga kiritiladi va VBA da kompilyasiyaga beriladi. Har bir ob’ekt va boshqaruv
elementi xossalar to’plamiga ega.
Jadvallar ma’lum bir narsa haqida ma’lumotlarni sqlash uchun foydalanuvchi
tomonidan yaratiladi – yagona information obektda ma’lumotlar modeli predmetli
sohasi. Jadval qator va ustunlardan iborat. Har bir ustun bir harakteristik information
obekt predmet sohasi. Bu erda bir informatson obekt ekzemplyari haqidagi ma’lumotlar
saqlanadi. Access ma’lumotlar bazasi o’ziga 32768 tagacha obekt qabul qilishi mumkin
(formalar, otchetlar va hokazo). Bir vaqtni o’zida 2048ta gacha jadval ocha oladi.
Jadvallarni quyidagi ma’lumotlar bazasidan import qilsa bo’ladi dBase, FoxPro,
Paradox va boshqa programma va electron jadvallardan.
Tanlash so’rovi bog’langan jadvallarda kerakli ma’lumotlarni tanlash uchun
kerak. So’rovning javobi tanlangan jadvaldagi so’ralgan narsani ko’rsatadi.
9

So’rovda jadvalni qaysi satrini tanlashni ko’rsatish mumkin. So’rovni QBE so’rovlar
yordamida shakllash mumkin.
Ma’lumotlar sxemasi qaysi satr bilan jadval bog’langanligini ko’rsatadi, qaysi
yo’l bilan ular bog’lanishi, bog’langandan keyin tekshirish kerak kerakmasligini va
jadvallarda kalitlarni o’zgarishini ko’rsatadi. Ma’lumotlar sxemasi faqat server
ma’lumotlar bazasi bilan ishlayatganda Access obektlar panelida ko’rinadi.
Formalar muloqot interfaysi ilovasining asosiy vositasi.Forma ekranda o’zaro
boglangan jadvallarni ko’rish uch istalgan qulay bo’ladi.Tugmali formalar boshqarish
panelini yaratiish uchun ishlatish mumkinFormalarga rasmlar,diagrammalar,tovush
fragmentlari,video qo’yish mumkin.Formalarda xodisalarni qayta ishlash mumkin.
Xisobot Foydalanuvchi masalasining natijalari va kiritish va chop etishlarni o’z
ichiga olgan hujjatlarni farmatlaydi.
Ma’lumotlarga kirish betlari muloqot Web-saxifasi hisoblanadi. Ular
ma’lumotlar bazaasi bilan dinamik aloqani taminlashadi , ko’rib chiqish,pedaksiyalash
va ma’lumotlarni bazaga kiritish inkoniyatini beradi.
Makroslar Foydalanuvchi ilovasida bir necha holatlarni avtomatizasiya qilish
imkoniyatini beradi. Makros bu dastur bo’lib, makrokomandalardan tashkil topgandir.
Makrosni yaratish uchun muloqot oynasidan kerakli makrokomandani tanlash bilan
bajariladi.
Modullar Visual Basic for Application tilida prosiduralarga ega. Ma’lumotlar
bazasini hamma jadvallari va Accessni boshqa ob’ektlari – formalar, zaproslar,
otchetlar, makroslar, modullar, shu baza uchun qurilgan va kiritilgan obektlar MDB
formatli faylda saqlanishi mumkin. Bu yo’l ma’lumotlar bazasida kiritish
tehnologiyasini engillashtiradi va bazadagi ob’ektlarni yuqori kompactligi va qayta
ishlashni effectivlashtiradi. Access ma’lumotlariga dustup alohida fayllarda saqlanadi,
ma’lumotlar bazasi faylida esa faqat ularga yo’llar ko’rsatiladi.
10

Access boshqa Microsoft Windows prorammalariga o’hshab qulay grafik
interfeysga ega, foydalanuvchi uchun qulaylikka mo’ljallangan. Ma’lumotlar bazasi
jadvallari bilan ishlash va boshqa obektlar bilan ishlash uchun juda ko’p kommanda va
menyular bor.
Microsoft Office keng tarqalgan ofis ishlarini avtomatlashtiruvchi dasturlar
paketidir. Uning tarkibiga kiruvchi Access nomi dasturlar majmuasi xozirda MBBT
sifatida keng o’rganilmoqda va qo’llanilmoqda.
MBBT ichida Access eng sodda va foydanuvchi uchun qulay bo’lgan, Microsoft
Office tarkibiga kiruvchi dasturdir. Microsoft Access MBBT relyatsion modellar
asosiga qurilgan bo’lib, unda tuziladigan MB jadvallar ko’rinishida aks etadi.
Microsoft Access MBBT o‘z ichiga turli ob’yektlarni yaratish uchun avtonom
vositalarga ega:
- Grafik konstruksiyalar vositasi ma’lumotlar bazasi ob’ektlarini grafik elementlar
yordamida qurish imkoniyatiga ega;
- Dialog vosita ma’lumotlar bazasini qayta qurish va tashkillashtirish uchun turli
vazifalarni bajaruvchi masterlar yordam beradi;
- MBBT ning dasturlash vositasi o’z ichiga SQL, makrokomandalar tili va VBA
uchun OMD ni olgan.
Ma’lumotlar bazasi mdb-faylida quiydagi ob’yektlarni o‘z ichiga oladi:
- jadvallar, so’rovlar, ma’lumotlar sxemasi;
- formalar, hisobotlar, makroslar, modullar;
Formalar, hisobotlar va betlar ma’lumotlarni yangilash, kurish, kriteriya bo’yicha
qidirish va hisobot olish uchun ishlatiladi.
Ob’yektlarga murojaatni avtomatlashtirish uchun dastur kodi modul va
makroslarga kiritiladi va VBA da kompilyaciyaga beriladi. Har bir ob’ekt va boshqaruv
elementi hossalar tuplamiga ega.
Access ning “ Создание ” bo’limi oltita qismni tasvirlaydi. Bular
11

« Таблицы »(jadvallar), « Запросы »(So’rovlar), « Формы » (Shakllar), « Отчёты »
(Xisobotlar), « Макросы и код » (Makroslar va kod) (1-rasm).
1. « Таблицы » (Jadvallar)-MB ning asosiy ob’ekti. Unda ma’lumotlar
saqlanadi. Ma’lum bir narsa haqida ma’lumotlarni saqlash uchun foydalanuvchi
tomonidan yaratiladi – yagona information obektda ma’lumotlar modeli predmetli
sohasi. Jadval qator va ustunlardan iborat. Har bir ustun bir xarakteristik informatsion
obekt predmet sohasi. Bu yerda bir informatsion ob’yekt ekzemplyari haqidagi
ma’lumotlar saqlanadi. Access ma’lumotlar bazasi o’ziga 32768 tagacha ob’yekt qabul
qilishi mumkin (formalar, otchetlar va hokazo). Bir vaqtni o’zida 2048 tagacha jadval
ocha oladi. Jadvallarni quyidagi ma’lumotlar bazasidan import qilsa bo’ladi dBase,
FoxPro, Paradox va boshqa programma va elektron jadvallardan.
2. « Запросы » (So’rovlar)-bu ob’ekt ma’lumotlarga ishlov berish, jumladan,
ularni saralash, ajratish, birlashtirish, o’zgartirish kabi vazifalarni bajarishga
mo’ljallangan. So’rovlar ko’rish, taxlil qilish va berilganlarni o‘zgartirish orqali
berilgan mezonlarni qondirishga mo‘ljallangan. Access da so‘rovlar parametrlari so‘rov
konstruktori oynasida beriladgan QBE – so‘rovlar (Query By Example – namuna
bo‘yicha so‘rov) va so‘rovlar tashkil qilishda SQL tilining buyruqlari va funktsiyalari
qo‘llaniladigan SQL-so‘rovlar (Structured Query Language – so‘rovlarning strukturali
tili) ga bo‘linadi. Access QBE – so’rovlarni osongina SQL-so‘rovlarga va teskarisiga
o‘tkazadi.
3. « Формы » (Shakllar)-bu ob’ekt ma’lumotlarni tartibli ravishda oson
kiritish yoki kiritilganlarni ko’rib chiqish imkonini beradi. Shakl tuzilishi bir qancha
matnli maydonlar, tugmalardan iborat bo’lishi mumkin. Formalar muloqot interfeysi
ilovasining asosiy vositasi. Forma ekranda o’zaro bog’langan jadvallarni ko’rish uchun
qulay. Tugmali formalarni boshqarish panelini yaratish uchun ishlatish mumkin.
Formalarga rasmlar, diagrammalar, tovush fragmentlari, video qo’yish mumkin.
Formalarda xodisalarni qayta ishlash mumkin.
12

4. « Отчёты » (Xisobotlar)-bu ob’ekt yordamida saralangan ma’lumotlar
qulay va ko’rgazmali ravishda qog’ozga chop etiladi. Foydalanuvchi masalasining
natijalari, kiritish va chop etishlarni o’z ichiga olgan hujjatlarni formatlaydi.
1-rasm. MS Access menyular qatori (MS Office 2010).
5. « Макросы и код » (Makroslar va kod)-makrobuyruklardan iborat va
Microsoft Access dasturining imkoniyatini oshirish maqsadida ichki Visual Basic tilida
yozilgan dasturlarni o’z ichiga oluvchi ob’ekt. Murakkab va tez-tez murojat qilinadigan
amallarni bitta makrosga guruxlab, unga ajratilgan tugmacha belgilanadi va ana shu
amallarni bajarish o’rniga tugmacha bosiladi. Bunda amallar bajarish tezligi oshadi.
13

1.2. Microsoft Access dasturidan foydalanib, kerakli jadvallar hosil qilish va
ularni bir – biriga bog’lash.
Ma’lumotlar bazasi - axborot tizimlarining eng asosiy tarkibiy qismi bo’lib
hisoblanadi. Ma’lumotlar bazasidan foydalanish uchun foydalanuvchi ishini
yengillashtirish maqsadida ma’lumotlar bazasini boshqarish trizimlari yaratilgan.
Bu tizimlar ma’lumotlar bazasini amaliy dasturlardan ajratilgan holda
qaraydi.Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) - bu dasturiy va apparat
vositalarining murakkab majmuasi bo’lib, ular yordamida foydalanuvchi ma’lumotlar
bazasini yaratish va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritish mumkin.
Men bu kurs ishini Microsoft Access da yaratim. Buning uchun birinchi o’rinda
Microsoft Office ichidan Microsoft Access ni ochamiz. 1-rasm.
1- rasm Quyidagi oyna xosil bo’ladi.
14

2-rasm
Yaratilayotgan bazaga nom berilib создать tugmasi bosiladi va asosiy oynaga o’tiladi.
3-rasm

Men jadval ko’rinishdagi holatini va Qt ga bog’lashni ko’rsatib o’taman.
Bu yerda o’qiv markazni bolimlarini keltirayapman:
15

4-rasm O’qiv markazining xodimlar bo’limi.
5-rasm O’qiv markazining fanlar bo’limi.
16

6- rasmO’qiv markazining guruhlar bo’limi.
7-rasm
Biz hozir access qismini tayyorlab oldik endi buni QT bilan bog’lasak ishimiz tamom.
17

II BOB.Qt ga Accesni bog’lash
2.1 QT bo’limi
Har-bir tugmaga sinflarni ro’yhatini kodini kiritgan holda davom etamiz.Men bu
dasturda faqat sinfdagi o’quvchilarning hamda o’qituvchilarning ma’lumotini kiritib
o’tdim. Jadval vidjetlari dasturlar uchun standart jadvalni namoyish qilish
imkoniyatlarini taqdim etadi. QTableWidget-dagi narsalar QTableWidgetItem
tomonidan ta'minlanadi .
Agar o'zingizning ma'lumotlar modelingizdan foydalanadigan jadvalni xohlasangiz ,
ushbu sinf o'rniga QTableView- dan foydalanishingiz kerak .
Jadval vidjetlari kerakli qatorlar va ustunlar bilan tuzilishi mumkin:
tableWidget = yangi QTableWidget ( 12 , 3 , bu );
Shu bilan bir qatorda, jadvallarni ma'lum o'lchamsiz tuzish va keyinchalik ularning
o'lchamlarini o'zgartirish mumkin:
tableWidget = yangi QTableWidget ( bu );
tableWidget - > setRowCount ( 10 );
tableWidget - > setColumnCount ( 5 );
Ob'ektlar jadvaldan tashqarida (ota-ona vidjeti bo'lmagan holda) yaratilgan
va setItem () bilan jadvalga kiritilgan :
18

Qtga kodlarni kiritish:
8-rasm
9-rasm
19

14-rasm QT dasturi orqa fon Widgeti
15-rasm QT dasturi orqa fon Widgeti
22

Stillar jadvallari-barcha ilovalar uchun QApplication::setStyleSheet() yoki
QWidget::setStyleSheet() orqali ma'lum bir vidjet (va uning avlodlari) uchun o'rnatilishi
mumkin bo'lgan matnli xususiyatlardir. Agar turli darajalarda bir nechta uslublar
jadvallari o'rnatilgan bo'lsa, Qt barcha o'rnatilgan uslublar jadvallaridan samarali
uslublar jadvalini yaratadi. Bunga kaskadlash deyiladi.
Misol uchun, quyidagi uslublar jadvali barcha QLineEdit maydonlarini fon
sifatida sariq rang sifatida ishlatishi kerakligini ta’minlaydi va barcha QCheckbox
obyektlari matn rangi sifatida qizildan foydalanishi kerakligini o’rnatadi:
QLineEdit {background: yellow}
QCheckBox {color: red}
Stillar jadvallari faqat QPalette yordamida amalga oshirish qiyin yoki mumkin
bo'lmagan barcha turdagi sozlamalarni amalga oshirish imkonini beradi. Agar siz
majburiy joylar uchun sariq fonni olishni istasangiz, potentsial xavfli tugmalar yoki
odatiy tugma uchun qizil matnni o’rnatmoqchi bo’lsangiz stillar jadvallari bunga
yordam beradi.
Stillar jadvallari joriy vidjetlarning yuqori qismida qo'llaniladi, ya'ni ilovalaringiz
iloji boricha tabiiy ko'rinadi, ammo uslublar jadvalining har qanday cheklovlari hisobga
olinadi. Yaroqsiz palitradan farqli o'laroq, stillar jadvallari quyidagilarni ta'minlaydi:
Agar siz QPushButton uchun qizil fon rangini o'rnatgan bo'lsangiz, tugma fonining
barcha uslubda, barcha platformalarda qizil bo'lishiga ishonch hosil qilishingiz mumkin.
Bundan tashqari, Qt Designer uslublar jadvallarini integratsiyalashni ta'minlaydi, bu esa
turli xil vidjet uslublarida ulardan foydalanish samarasini ko'rishni osonlashtiradi.
Bunga qo'shimcha ravishda, stillar jadvallari QStyle kichik sinflarini ishlatmasdan
sizning ilovangizga o'ziga xos ko'rinish berish uchun ishlatilishi mumkin. Masalan, siz
radio tugmachalari uchun maxsus rasmlarni o’rnatishingiz va ularni belgilangan holati
uchun boshqa tasvirlarni joylashtirishigiz mumkin. Ushbu texnikadan foydalangan
holda, siz odatda stillar ko'rsatmalari kabi bir nechta uslublar sinflarida meros olishni
talab qiladigan kichik o'zgarishlarni amalga oshirishingiz mumkin. Quyidagi rasmda
ko'rsatilgan stillar jadvallari ikkita turli xil uslub jadvallarini aniqlaydi, ularni sinab
ko'rishingiz va o'zgartirishingiz mumkin.
23

Style Sheet oynasi
Stillar to'plami har qanday faol uslublar jadvali hisobga olinishini ta'minlaydi va
boshqa tasvirchizish operatsiyalari platformalarga qaram bo'lgan uslubni aniqlaydi.
24

2.2. Ro’yxatli vidjetlar.
Tanlov elementlari ma'lumotlarni ko'rsatish, o'zgartirish va tanlash uchun standart
grafik elementlar hisoblanadi.
Oddiy ro'yxat
QListwidget klassi foydalanuvchini bitta yoki bir nechta elementni tanlash
imkoniyatini beruvchi ro'yxat vidjetidir. Ro'yxat elementlari matn va rastr tasvirlarni o'z
ichiga olishi mumkin. Ro'yxatga elementni qo'shish uchun additem () usulini ishlatish
kerak.
Ushbu usulning ikkita variantini bor: QListWidgetItem matn va sinf ob'ekti
uchun. Agar ro'yxatdagi barcha elementlarni olib tashlash kerak bo'lsa, clear ()
metodidan foydalanish kerak.
QListWidgetItem- sinfi ro'yxat elementlari uchun sinf hisoblanadi. Ushbu sinflarning
ob'ektlari, masalan, matnni QListWidget::addItem () . usuliga uzatishda bevosita
yaratilishi mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki, QListWidgetItem klassi nusxa ko'chirish
konstruktorini taqdim etadi, bu esa elementlarning nusxalarini yaratishga imkon beradi.
Bundan tashqari, bu maqsadda clone () usulidan foydalanishingiz mumkin.
Ro’yxat Elementlarini kiritish
Bir vaqtning o'zida bir nechta matn elementlarini ro'yxatga bir qatorga qo'shib
qo'yish mumkin, bunda satrlarning ro'yxatini o'z ichiga olgan QStringList-ni
InsertItems() usulidan foydalaniladi. Matn elementini yaratish uchun siz InsertItem()
usulidan foydalanish mumkin, faqat parameter sifatida satr berilishi kerak.
QListWidgetItem ob'yekti, shuningdek, insertItem () usuli yordamida ro'yxatga
kiritilishi mumkin. U addItem () usulidan qo'shiladigan elementning aniq o'rnini
ko’rsatish mumkinligi bilan farq qiladi. Yaratilgan elementga ro'yxat ob'ekti
QListWidgetItem::setIcon() usuli yordamida qo’shiladigan elementga rasm o’rnatiliishi
mumkin.
25

Shunisi e'tiborga loyiqki, ro'yxat elementlarida nafaqat rasmlar va matnlar, balki
vidjetlar ham o'rnatilishi mumkin. Buning uchun QListWidget klassining setItemWidget
() va itemWidget () usullaridan foydalansa bo’ladi. SetItemWidget () usulining birinchi
parametri ro'yxat ob'ekti ob'ektiga ko'rsatgichni, ikkinchisi - vidjetga ko'rsatgichni
o'tkazish kerak. Ro'yxat elementida joylashgan vidjetga ko'rsatgichni olish uchun,
elementni listWidget () usuliga ro'yxat elementi ob'ektiga o'tkazish kerak.
Operatsion tizimlarning ro'yxatini ko'rsatadigan oddiy ro'yxatni ishlatishga misol
quyida keltirilgan.
#include <QtGui>
int main (int argc, char** argv)
{
QApplication app (argc, argv);
QStringList lst;
QListWidget lwg;
QListWidgetItem* pitem = 0;
lwg.setIconSize (QSize(48, 48));
lst << "Linux" << "Windows" << "MacOS" << "OS2";
foreach (QString str, lst) {
pitem = new QListWidgetItem (str, &lwg);
pitem->setIcon (QPixmap (str + ".jpg"));
}
lwg. resize (125, 175); lwg.show(); return app.exec();
}
Oddiy ro'yxat vwget lwg yaratildi. Ro’yxat vidjetining setIconSize () usuli
elementlarning rasmlari uchun hajmni belgilaydi. Keyin lst satrlari ro'yxati elementlar
uchun matnlar bilan to'ldiriladi. Ushbu ro'yxatga foreach operatori yordamida
elementlar yaratamiz va qo'shamiz. SetIcon () usuli bilan har bir element uchun tasvir
o'rnatiladi.
26

Ro’yxat elementlarini tanlash
QListWidget :: currentItem() usuli yordamida foydalanuvchi qaysi elementni
tanlaganligini bilib olish mumkin, u tanlangan elementga ko'rsatgichni qaytaradi. Agar
bir nechta element tanlangan bo'lsa, u holda tanlangan elementlar ro'yxatini qaytarib
beradigan selectedItems () usulidan foydalanish kerak. Ko'p tanlov rejimini yoqish
uchun QAbstractItemView bazasida amalga oshiriladigan setSelectionMode () usuliga
QAbstractItemView::MultiSelection qiymatini o'rnatish kerak. Boshqa qiymatlarni
berib, masalan, tanlovni butunlay o'chirib qo'yish uchun
QAbstractItemView::NoSelection -ni qiymatni va faqat bitta elementni belgilaydigan
qilish uchun - QAbstractItem::SingleSelection -ni parameter sifatida ishlatish kerak.
Ro'yxat elementi ustida sichqoncha bosilganda itemClicked () signali yuboriladi.
Ikki marta bosilganda, itemDoubleClicked () signali QListWidgetItem* parametri bilan
yuboriladi. Har safar tanlov o'zgarganda, itemSelectionChanged () signali yuboriladi.
Foydalanuvchi tomonidan elementlarni o'zgartirish
Foydalanuvchiga elementning matnini o'zgartirishga imkon berish uchun
QListWidgetItem::setFlags() usuliga kerakli ob'ektidan murojaat qiling va unga
Qt::ItemIsEditable qiymatini va boshqa kerakli qiymatlarni bering. Misol uchun:
pitem->setFlags(Qt::ItemIsEditable|Qt::ItemIsEnabled);
Qayta nomlash ro'yxat elementini ikki marta bosish yoki <F2> tugmachasini
bosish orqali amalga oshiriladi. Qayta nomlash tugagach, QListWidget elementni
o'zgartirilgan (QListWidgetItem*) va itemRenamed (QListWidgetItem *) signallarini
yuboradi.
27

Qt da bir nechta elementlar bilan ishlash
28

Q
Xulosa
Mamlakatimizda axborot kommunikatsiya texnologiyalari infratuzilmasini
rivojlantirish, xususan, mazkur sohada xalqaro standartlarga mos yuqori malakali
mutaxassislarni, birinchi navbatda, dasturiy ta’minotlarni ishlab chiqish, axborot tizimi
va kompyuter tarmoqlarini boshqarish bo‘yicha kadrlarni tayyorlashga katta e’tibor
qaratilmoqda. Bu borada sohaga kerakli mutaxassislarni tayyorlab beruvchi oliy ta’lim
muassasalarining hissasi kattadir.
Aytish joizki, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasi butun dunyoda tez
sur’atlarda rivojlanib boryapti. Innovatsion texnologiyalar, ishlanmalar, dasturlar
yaratish bo‘yicha yetakchi kompaniyalar kim o‘zarga poygaga kirishgan. Sohada ixtiro
qilingan bugungi biror yangilik ertaga o‘rnini boshqasiga bo‘shatib berishga majbur
bo‘lmoqda. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarda rivojlanishaxborotkommunikatsiya
texnologiyalari bilan chambarchas bog‘liq holatda olib borilmoqda.
Buning uchun mamlakatimizda barcha imkoniyatlar – hukumat e’tibori, moddiy-
texnik baza, intellektual salohiyat yetarlidir. Faqat axborot texnologiyalari
sohasidagimutaxassislarimizdan, yoshlardan ushbu imkoniyatlardan unumli
foydalangan holda doimiy izlanish, o‘qib-o‘rganish talab qilinadi.Sunday ekan biz faqat
izlanishdan tolmasdan dunyodan ortda qolmasdan olg’a qadam tashlamog’imiz kerak.
Men bu kurs ishini tayyorlash davomida QT dasturining boshqa dasturlarni
ishlatishdagi keng imkoniyatlari va qulayliklarini tushundim.
Xususan MS-ACCESS da turli jadvallarga ma’lumotlarni kiritishda QT ning
yaxshi qulayliklari borligini bilib oldim, kelajakdagi ish faoliyatimda ushbu tushuncha
va imkomiyatlarni qo’llay olaman.
29

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni. (№563-
11. № 560-II 11.12.2003 y.). 5. “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani
bo’yicha elektron o’quv qo’llanma, TATU FF.
2. Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Azlarov A.X., “MS Access 2002 - ma’lumotlar
majmuasini boshqarish tizimi” (o’quv qo’llanma) Toshkent.: Toshkent Moliya
instituti, 2004.
3. Кодд Э.Ф., “Реляци ная модель данных для больших совместно
используемых банков данных”. СУБД . 1995 г .
4. Ma’ruzalardagi taqdimotlar to’plami
Internet saytlari
1. www.ictcouncil.gov.uz-Kompyuterlashtirishni rivojlantirish bo`yicha Vazirlar
Maxkamasi muvofiqlashtiruvchi Kengashining sayti.
2. www.ecsoman.edu.ru–Rossiya Federatsiyasi Oliy o`quv yurtlarida
o`qitilayotgan fanlar bo`yicha o`quv-uslubiy komplekslar.
3. http://www.voydod.uz/ - qidiruv tizimi.
4. ziyonet.uz–O`zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi.
5. http://ITPortal sayti.
30

“QT muhitida boshqa dasturlarni ishga tushirish” mavzusida KURS ISHI SAMARQAND – 2022 1

MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………….3 I-BOB. QT MUHITIDA ACCESS DASTURIDA JADVALLARIDAN FOYDALANISH………………………………………………………………..…8 1.1. Microsoft Access dasturi……………………………………………….….8 1.2.Microsoft Access dasturidan foydalanib, kerakli jadvallar hosil qilish va ularni bir – biriga bog’lash. ……………………………………………………………14 II.BOB.QTGA ACSESSNI BOG’LASH…………………………………….…18 2. QT bo’limi……………………………………...………………………………18 2.2. Ro’yxatli vidjetlar……………………………………………………….….25 XULOSA……………………………………………………………………….….29 Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………………...30 2

KIRISH O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoniga asosan, Axborot texnologiyalari va kommunikastiyalarini rivojlantirish vazirligi tashkil etildi. Farmonning O’zAda keltirilgan matniga ko’ra, vazirlik O’zbekiston Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikastiya texnologiyalari davlat qo’mitasi negizida tashkil etilgan.Yangi vazirlikning asosiy vazifalari va faoliyat yo’nalishlari sifatida quyidagilar belgilangan:axborot texnologiyalari va kommunikastiyalar soxasida, “elektron xukumat”ni joriy etishda yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlash;aloqa va telekommunikastiyalar soxasidagi faoliyatni, shuningdek, radiochastotali spektrdan foydalanishni davlat yo’li bilan boshqarish, listenziyalash va nazorat qilish borasidagi funkstiyalarni amalga oshirish;Internet tarmog’ining milliy segmenti yanada shakllantirilishini ta’minlash;raqobatdosh dasturiy maxsulotlarning mamlakatimizda ishlab chiqarilishini va ichki bozorini xamda ularga ko’rsatiladigan xizmatlarni rivojlantirishga ko’maklashish;axborot xavfsizligini ta’minlash;zamonaviy kommunikastiya vositalari soxasida ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarni, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil qilish;vazirlik faoliyati doirasiga kiruvchi boshqa yo’nalishlar bo’yicha xorijiy investistiyalarni jalb etish va boshqalar. “Gazeta.uz” ning qayd etishicha, Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikastiya texnologiyalari davlat qo’mitasi 2012 yil 16 oktyabrida Aloqa va axborotlashtirish agentligi negizida tashkil etilgan edi. O’zAAA esa, o’z navbatida, 2002 yili Pochta va telekommunikastiyalar agentligi negizida, ushbu agentlik esa 1997 yili Aloqa vazirligi negizida tashkil etilgan edi. Aloqa vazirligining o’zi 1992 yilda tashkil etilgan. Biz dasturchilar uchun bu qarorlar juda muhim qarorlardan biri bo’ldi. 2013- yildan 2020-yilgacha Elektron hukumat tizimiga o’tilish talab qilinmoqda. Shuning uchun axborot tizimlariga o’tilishga kata ahamiyat berilmoqda. Yangi o’quv yurtlari va yangi fakultetlar ochilmoqda. Dunyo globallashib borgani sari axborot tehnalogiyalarga bo’lgan talab ortib bormoqda. O’zbekiston ham rivojlangan davlatlar qatoriga kirib bormoqda. Bunda esa yoshlarni ongini saviyasini oshirish va zamon talablariga mos ravishda kadrlarni tayyorlash davlatimiz taraqiyotini rivojlanishiga sabab bo’ladi. 3

Qt kutubxonasini yaratish bo’yicha ish 1990 yilda Xavard Nord (Trolltech bosh direktori) va Erik Chambeng (Trolltech prezidenti) tomonidan boshlandi. 1993 yilga kelib ular birinchi grafik yadroni ishlab chiqishni yakunladilar va vizual qismlarni yaratishni boshladilar. 1994 yil 4 martda ular keyinchalik "Troll Tech", keyin esa "Trolltech" ga aylantirilgan "Quasar Technologies" deb nomlangan kompaniyani ro'yxatga olishdi va Qt kutubxonasining birinchi namoyishi 1995 yil may oyida bo'lib o'tdi. Keyinchalik Qtda Windows va Unix-da ishlay oladigan va ishlab chiquvchilarga bitta API (Application Interface)da ishlash imkoniyati yaratildi. Kutubxona ikkita litsenziya asosida chiqarildi: tijorat dasturlarini ishlab chiqish uchun tijorat va ochiq kodli dasturiy ta'minotni ishlab chiqish uchun. Bozorni kirish sekin kechdi, ammo kutubxona izdoshlari soni barqaror o'sdi. Yildan yilga kompaniya har yili sotuvlar sonini ikki baravar oshirdi. Muvaffaqiyat kutubxonaning yuqori sifati, tarkibiy qismlarining nozik, puxta o'ylangan tuzilishi va ulardan foydalanish qulayligi bilan ta'minlandi. O'n yildan kamroq vaqt ichida Qt rivojlanib, kichik bir kutubxonadan butun dunyo bo'ylab minglab va minglab dasturchilar foydalanadigan dasturiy mahsulotgacha o’zgardi. Qt dasturi rivojlanishining eng mashhur namunalari sifatida unda yaratilgan Skype kommunikatori, VLC media pleyeri, Google Earth kabi dastularni misol keltirish mumkin.Tolltech hozirda Qt kutubxonasiga ega bo'lgan taniqli Nokia kompaniyasi bilan birlashdi. Shu munosabat bilan kutubxonadan Nokia uyali telefonlari - Symbian va Windows Mobile operatsion tizimiga ilovalar yaratish uchun foydalanish xam mumkin. Qt - bu C++ sinflari kutubxonasi va ko'p platformali grafik interfeysli dasturlarini yaratish uchun asboblar to'plamidir. Windows 95/98 / Me / 2000 / XP / Vista / Windows 7, Mac OS X, Linux, Solaris, HPUX va boshqa Unix versiyalarida ishlay oladigan dasturlarni yaratishga imkon beradi. Qt sinf kutubxonasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: • Foydalanuvchilarga oynali grafik interfeys qurilishini ta'minlovchi sinflar; • 2 va 3 o'lchovli grafika bilan ishlash uchun sinflar; • rasmlarni saqlash uchun asosiy grafik formatlarini qo'llab-quvvatlovchi sinflar; • Dinamik massivlar va boshqa strukturaviy ma'lumotlarning sinflari shablonlari; • Jarayonlar va oqimlar bilan ishlash uchun sinflar; 4

• XML bilan ishlash uchun sinflar va boshqalar. Qt kutubxonasi C ++ tilida mavjud bo'lmagan asboblardan foydalanadi, ularni amalga oshirish uchun qo'shimcha pre-protsessor - meta-ob'ekt kompilyatorini (MOC) ishlatilishi kerak bo’ladi. Shuning uchun, Qt sinflaridan foydalanadigan dastur C ++ preprosessor va kompilyatorga o'tishidan oldin, uni MOC tomonidan qayta ishlashi kerak. Kutubxona ishlab chiquvchilari Qt sinf kutubxonasidan foydalangan holda dasturlarni yaratish uchun bir nechta texnologiyalarni taqdim etadilar. Hammasi bo'lib ular ikkita variantni qo'llab-quvvatlaydi: • har qanday matn muharrirlarida maxsus muhitlarsiz dastur fayllarini yaratish va ularni kompilyatsiya qilish, yig’ish, ishga tushirish va operatsion tizimning buyruq satri rejimida "qo'lda" otladka qilish; • Microsoft Visual Studio muhitida (2008 yil versiyasidan boshlab) "Windows uchun" dasturini yaratish, qo'lda yaratiladigan versiyasida bo'lgani kabi interfeysning vizual tuzish imkoniyati qo'llab-quvvatlanmaydi, ammo Visual Studio matn tahrirlovchisida ishlash imkoniyati va dasturlarni otladka qilish uchun o'rnatilgan otladka muhitidan foydalanish imkoniyati. Qt loyiha sifatida C++ dasturchilarining grafik dastur interfeyslarini (GUI) ishlab chiqish uchun qulay vositalar to'plamiga ega bo'lish istagidan kelib chiqqan. Agar, masalan, Java-da ushbu maqsadlar uchun AWT qutidan chiqsa va Python Tk-da, C ++ da bunday narsa yo'q edi. Va nafaqat GUI-ni rivojlantirishga, balki tarmoq, multimediya va boshqa juda mashhur narsalar bilan ishlash uchun darslar. Bu ishlab chiquvchilarni juda bezovta qildi. Xo'sh, talab bor ekan, taklif uzoq kutilmadi. 1995 yilda kutubxonaning birinchi nashri chiqdi. O'shandan beri Qt faqat interfeysni ishlab chiqishdan tashqari tezlik bilan kengaydi. Shuning uchun, Qt GUI yaratish uchun sinflar to'plami emas, balki barcha holatlar uchun to'liq sinf asboblar to'plami sifatida ko'rib chiqilishi kerak. Bu dasturchi deyarli har qanday ilovani yaratish uchun kerak bo'lishi mumkin bo'lgan hamma narsa (yoki deyarli hamma narsa) to'plami. Kutubxonaning tuzilishi mantiqiy jihatdan tarkibiy 5

O'xshashlar

Dasturlarni cmd orqali ishga tushirish usullari.

Xodimni boshqa ishga o‘tkazish

Sinflar bilan amallar va Qt muhiti

ISHGA QABUL QILISHGA YO‘L QO‘YILADIGAN YOSH

Dasturiy injenering” fanidan “Dorixona ma’lumotlar bazasini loyihasini loyihalashtirish va ishlab chiqish” mavzusida kurs ishi 29v