Mavzu: Shart so ng takrorlanuvchi jarayonlarni dasturlashʻ REJA: Kirish Asosiy qism 1. Shart operatori haqida ma’lumot. 2.Shartli takrorlanuvchi jarayonlarni dasturlash. 3.Dastur orqali misollar yechish. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Asosiy qism. Shart operatori . Oldingi mavzularda misol tariqasida keltirilgan dasturlarda amallar yozilish tartibida ketma-ket va faqat bir marta bajariladigan holatlar, ya ni ‟ chiziqli algoritmlar keltirilgan. Amalda esa kamdan-kam masalalar shu tariqa yechilishi mumkin. Aksariyat masalalar yuzaga keladigan turli holatlarga bog liq ʻ ravishda mos qaror qabul qilishni (yechimni) talab etadi. C++ tili programmaning alohida bo laklarining bajarilish tartibini boshqarishga imkon beruvchi ʻ qurilmalarning yetarlicha katta majmuasiga ega. Masalan, programma bajarilishining birorta qadamida qandaydir shartni tekshirish natijasiga ko ra ʻ boshqaruvni programmaning u yoki bu bo lagiga uzatish mumkin (tarmoqlanuvchi ʻ algoritm). Tarmoqlanishni amalga oshirish uchun shartli operatordan foydalaniladi. Ushbu mashg ulotdan oldingi darslarda, dasturlash asoslarini o rganishga kirish ʻ ʻ qismi sifatida qabul qilishingiz mumkin, chunki oldingi darslarda juda sodda dasturlarni yozdik, ushbu dasturlar qandaydir tarzda ishladi, biror sodda vazifani bajardi, lekin qanday qilib rivojlanishni tanlash qobiliyatidan mahrum edi ushbu dasturlar. Bunday dasturlar chiziqli dasturlar deb ataladi. if konstruksiyasi. if ifodasi shartning to g riligini tekshiradi va agar u to g ri ʻ ʻ ʻ ʻ bo lsa, u operatorlar blokini bajaradi. Ushbu operator quyidagi qisqa shaklga ega: ʻ if (shart) { ko rsatmalar; } Rost yoki yolg onni qaytaradigan shartli ifoda shart ʻ ʻ sifatida ishlatiladi. Agar shart rost bo lsa, unda if blokiga kiritilgan keyingi ʻ bayonotlar bajariladi. Agar shart yolg on bo lsa, unda keyingi bayonotlar ʻ ʻ bajarilmaydi. Ko rsatmalar bloki figurali qavslar ({ }) ichiga kiritilgan. ʻ Masalan: #include using namespace std; { int main() { int x = 60; if(x > 50) { 79 cout << "x 50 dan katta\n"; } if(x < 30) { cout << "x 30 dan kichik\ n"; } cout<<"Dastur oxiri"<<endl; return 0; }

Bu yerda ikkita ifoda berilgan. Ular x ning belgilangan qiymatdan katta yoki kichikligini tekshiradilar. Ko rsatma sifatida ikkala holatda ham konsolga satr ʻ chiqariladi. Birinchi holda, x>50, shart to g ri bo ladi, chunki x o zgaruvchining ʻ ʻ ʻ ʻ qiymati haqiqatan ham 50 dan katta, shuning uchun bu shart haqiqiy bo ladi va ʻ shuning uchun if blokiga kiradigan ko rsatma bajariladi. ʻ if operatoridagi shart yolg on bo lsa else operatoridan so ng, bajariladigan ʻ ʻ ʻ mulohazalar to plamini aniqlashimiz mumkin. Ya ni, agar 80 shart rost bo lsa, if ʻ ‟ ʻ ifodasidan keyingi ko rsatmalar bajariladi va agar bu ifoda yolg on bo lsa, else ʻ ʻ ʻ operatoridan keyingi ko rsatmalar bajariladi. ʻ if(x > 60) cout << "x 60 dan katta\n"; else cout << "x 60 dan kichik \n"; Bunday holda, x> 60 sharti yolg on, ya ni "false" qiymatini qaytaradi, shuning ʻ ‟ uchun else bloki bajariladi. Natijada konsolda "x 60 dan kichik" qatori ko rsatiladi. ʻ Biroq ko p hollarda ikkita emas balki bir nechta variantlardan birini tanlash kerak ʻ bo lib qolishi mumkin. Bu holda bir nechta if else konstruksiyasini ishlatish ʻ mumkin. Masalan, yuqoridagi holatda siz uchta shartni hisoblashingiz mumkin: x o zgaruvchisi 60 dan katta, 60 dan kichik va 60 ga teng bo lishi mumkin. ʻ ʻ Shart operatorida e tibor qilish kerak bo lgan jihatlar ‟ ʻ : 1) if sintaksisi: if (shart) { ko rsatmalar ʻ } 2) if-else sintaksisi: if (shart) { ko rsatma 1 ʻ

} Else { ko rsatma 2ʻ } yoki ko proq shartlar kerak bo lsa: ʻ ʻ if (shart) { ko rsatma 1 ʻ } else if { ko rsatma 2 ʻ } Else { ko rsatma 3 ʻ } 3) if-else bloklarini qurish ajralmas. Agar u kodda bo lsa, uni boshqa kod bilan ʻ ajratib bo lmaydi. Misol uchun: if (shart) { ko rsatma } cout << “Salom!”; ʻ ʻ //Xatolik else { ko rsatmalar } 4) if shart operatorining ishlash prinsipi - qavs ʻ ichidagi shart rost bo lsa, u holda blok kodi bajariladi. Agar yolg on bo lsa, unga ʻ ʻ ʻ e'tibor berilmaydi va dasturning bajarilishi if bloki ostidagi kod satridan boshlanadi. 5) qavs ichidagi tanlov operatorining holati normal bo lishi mumkin: if (variable > ʻ 0) yoki birlashtirilgan: if (variable > 0 && variable < 100). Ikkala shart ham rost bo lsa, birlashtirilgan shart rost bo ladi. ʻ ʻ

Takr о rlanuvchi   jarayon yoki sikl Malum bir amallar k е tma-k е tligining o`zgaruvchilarning turli qiymatlarida bir n е cha b о r qayta – qayta takr о rlanishi takr о rlanuvchi jarayon  yoki  sikl d е yiladi. Takr о rlanuvchi jarayon ichiga kiruvchi amallar takr о rlanish  s о hasi d е b yuritiladi. Bu jarayonda qiymatini o`zgartirib turuvchi o`zgaruvchi sikl  param е tri d е b ataladi. Takr о rlanuvchi jarayonni uch х il ko`rinishda tashkil kilish mumkin. Takrorlanuvchi jarayonlar Masalan, ekranga 1 dan 100 gacha bo’lgan sonlarni chiqaruvchi dastur tuzing. Buning uchun biz takrorlanuvchi algoritmlardan fordalanamiz. C++ dasturlash tilida 3 ta turdagi takrorlanish jarayonlari mavjud: While - «toki» – о ldindan qo`yilgan shart bilan takr о rlanuvchi jarayonni tashkil qilish ; Do while - «gacha» – ох irida qo`yilgan shart bilan takr о rlanuvchi jarayonni tashkil qilish; For - Param е trli sikl yordamida takr о rlanuvchi jarayonni хо sil qilish. While - «toki» – о ldindan qo`yilgan shart bilan takr о rlanuvchi jarayonni tashkil qilish О ldindan qo`yilgan shart bilan – «t о ki». Bu struktura quyidagi rasmdagi ko`rinishga ega. Bu strukturada takr о rlanuvchi jarayon mantiqiy if о daning qiymatiga qarab bajaradi yoki bajarmaydi. Agar mantiqiy if о daning qiymati true bo`lsa, sikl bajarilaveradi, aks хо lda sikl bajrilmaydi. Bu strukturada sikl bir marta ham bajarilmasligi mumkin. While operatorini umumiz ko’rinishi. while ( ) { < operator – 1>; ; }