O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA -MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI INTELEKTUAL TIZIMLAR VA KOMPYUTER TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI KOMPYUTER ILMLARI VA DASTURLASH TEXNOLOGIYASI YO ‘NALISHI 301 -guruh talabasi O ’murzaqov J avohi rning “Tizimli das tur las h ” fanidan Tekshirdi : __ _______________ SAMARQAND 2022 -2023

2 U nix oilasidagi O Slar arxitektuasi va xususiyatlari R eja: 1. Operasion sistemalar va ularning turlari. 2. UNIX operatsion sistemasi. 3. Windows operatsion sistemasi. Operatsion tizim (OT) Kompyuterning asosiy dasturi. Bu sizga dasturlarni ishga tushirish, ularning ishini tartibga solish, ular o'rtasida xotirani taqsimlash, diskka kirishni tashkil etish, prin ter, klaviatura, sichqoncha bilan ishlash imkonini beradi. Multitasking sizga bir nechta dasturlar bilan parallel ishlash imkonini beradi - bu dasturlarning soni faqat tizimning kuc higa bog'liq, agar etarli xotira mavjud bo'lsa, dasturlarni ko'proq va ko'proq ishga tushirishingiz mumkin ... Eng keng tarqalgan ko'p vazifali operatsion tizim Microsoft Windows hisoblanadi. Shaxsiy kompyuterlar uchun boshqa operatsion tizimlar qatoriga Unix oilasidan Linux (Linux), shuningdek, IBM kompaniyasining BeOS va OS / 2 tizimlari o'sib borayotgan mashhurlik kiradi. Macintosh kompyuterida - macOS tizimidan foydalaning. Odatda OS qattiq diskda saqlanadi. Tizim diski - Bu operatsion tizimning asosiy modullari va uning imkoniyatlarini kengaytiruvchi xizmat dasturlari saqlanadigan disk. Kompyuter yoqilganda, OT avtomatik ravishda o'z dasturlarini tizim diskidan operativ xotiraga yuklaydi va boshqaruvni unga o'tkazadi. Kompyuter arxitekturasi Arxitektura - bu kompyuter konstruktsiyasining eng umumiy tamoyillari bo'lib, ular ishning dasturiy boshqaruvini va asosiy funktsional birliklarning o'zaro ta'sirini amalga oshiradi. Bu d arajada zamonaviy radiotexnika va mikroelektronikaning

3 sxemali echimlarini bilish shart emas. Ikkinchisi, odatda, informatika chegarasidan tashqarida, bu faqat kompyuterlarning jismoniy elementlarini ishlab chiquvchilar tomonidan talab qilinadi. Bu arxitek tura kontseptsiyasiga taalluqli bo'lgan kompyuter tuzilishida keng tarqalgan narsa. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday umumiylikning maqsadi, oxir -oqibat, tushunarli bo'lgan istakdir: bitta oiladagi barcha mashinalar, ularning qurilmasi va ishlab chiqaruvch isidan qat'i nazar, bitta dasturni bajarishi kerak. Zamonaviy kompyuter o‘zaro bog‘langan - protsessorlar, tezkor xotira modullari va ma’lumotlarni kiritish -chiqarish qurilmalaridan iborat bo‘lishi mumkin. Rasmda �E�L�W�W�D���P�D�U�N�D�]�L�\���S�U�R�W�V�H�V�V�R�U�J�D���H�J�D���E�R�µ�O�J�D�Q���N�R�P pyuterning tuzilish chizmasi keltirilgan. Zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishga bag‘ishlangan adabiyotlarda [1,2,16] kompyuter arxitekturasini, bir nechta sathlar ierarxiyasidan iborat ko‘rinishda ifodalab o‘rganish amalga oshirilgan. Ko‘pgina za monaviy kompyuterlar ikki va undan ortiq sathlardan iboratdir. Rasmda kompyuter arxitekturasining olti sathdan iborat tuzilishga ega ko‘rinishda if odalangan chizmasi keltirilgan. Olti sathli kompyuter. Demak, muqarrar ravishda shunday xulosa kelib chiqadi ki, arxitektura nuqtai nazaridan, kompyuterning qurilishi haqidagi barcha ma'lumotlar muhim emas, faqat qandaydir tarzda dasturlashda va "foydalanuvchi" da kompyuter bilan ishlashda ishlatilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlargina muhim. Quyida arxitekturaga ta alluqli kompyuter qurilishining eng umumiy ta moyillari ro'yxati keltirilgan. Ko mpyuter xotirasining tuzilishi; Xotira v a tashq i qurilmalarga kirish usullari; Kompyuter konfiguratsi yasini o'zgartirish qobiliyati; Buyruqlar tizimi; Ma'lumot formatlari;

4 Interfeysni tashkil qilish. Operatsion tizimning asosiy xarakteristikalari uning barqarorligi va turli xil tahdidlarga chidamliligi - tashqi (viruslar) va ichki (apparatdagi nosozliklar va ziddiyatlar). Bugungi kunda operatsion tizimlarning ikki turi mavjud - server va bitta foydalanuvchi. Birinchisi jiddiy dasturiy ta'minotdir, chunki ular o'zaro munosabatlarni boshqarish va saqlash mexanizmlarini o'z ichiga oladi. mahalliy tarmoq... Ikkinchisi - engil, uning qoidalariga rioya qilgan holda ham a vtonom, ham tarmoqning bir qismi sifatida ishlashi mumkin. UNIX - ko'p foydalanuvchi, ko'p vazifali operatsion tizim, turli foydalanuvchilar dasturlari va fayllari uchun etarlicha kuchli himoya vositalarini o'z ichiga oladi. UNIX OS mashinadan mustaqil bo'lib, u operatsion tizimning yuqori portativligini va amaliy dasturlarni har xil arxitekturadagi kompyuterlarga oson ko'chirilishini ta'minlaydi. UNIX operatsion tizimining muhim xususiyati uning modulliligi va foydalanuvchi dasturchilari uchun qulay ish muhitini yaratadigan xizmat dasturlarining keng to'plamidir ( ya'ni tizim ayniqsa mutaxassislar - amaliy dasturchilar uchun samarali). Versiyasidan qat'i nazar, UNIX -ning umumiy funktsiyalari ma'lumotlarning ruxsatsiz kirishidan himoya qiluvchi vositalar bilan ko'p foydalanuvchi rejimidir; vaqtni taqsimlash rejimida ko'p vazifali ishlov berishni amalga oshirish; asosiy qismini C tiliga yozish orqali tizimni ko'chirish. UNIX -ning kamchiligi - bu resurslarni ko'p sarf qilishidir va shaxsiy kompyuterlar asosida ishlaydigan bir kishilik kichik tizimlar uchun bu ko'pincha keraksizdir. Umuman olganda, UNIX oilasining OS birinchi navbatda yirik mahalliy (korporativ) va global tarmoqlar minglab foydalanuvchilarning ishini birlashtirish. UNIX va uning LINUX versiyasi Internetda keng tarqaldi Windows q uyidagi asosiy funksiyalarga ega: · Qulay, intuitiv grafik foydalanuvchi interfeysi.

5 · Ko'p vazifali ish, ya'ni. bir vaqtning o'zida bir nechta dasturlarni bajarish. · Kompyuter texnikaviy resurslaridan foydalanishni birlashtirish. Windows: so'nggi versiyasi Windows operatsion tizimining so'nggi versiyasi qancha tu radi? Hammasi versiyaning profe ssional yoki uy sharoitida bo'lishiga bog'liq. Uy versiyasi uchun narx taxminan 6000 rublni, professional versiyasi uchun esa taxminan 10 000 rublni tashkil qiladi. Professional modifikatsiya klassik interfeysga ega bo'lishi mumkin yoki Windows 8 -da ish stolida piktogramma yoqilishi mumkin. Ammo Windows 10 operatsion tizimining narxi haqida qayg'urmang, foydalanuvchiga berilgan litsenziyaning amal qilish mudda ti tugamaydi. Bunday dasturiy ta'minot antivirus dasturlari, onlayn o'yinlar yoki MS Office singari haq evaziga muntazam yangilanishlarni talab qiladi. Agar sizning kompyuteringizda Windows operatsion tizimining avvalgi litsenziyalangan versiyasi o'rnatilg an bo'lsa, uni mutlaqo eng so'nggi versiyasiga yangilashingiz mumkin. Windows operatsion tizimining oldingi versiyalari Yangi dasturiy ta'minot chiqarilishiga qaramay, avvalgi versiyalaridan foydalanishda qulayroq foydalanuvchilar mavjud. Windows operatsio n tizimining turli xil versiyalari o'zlarining afzalliklariga ega. Bugungi kunda, Windows 10 bilan bir qatorda, ko'pchilik Windows 8 va Windows 7 -dan foydalanishda davom etmoqda. Windows 7 operatsion tizimi 2009 yilda qayta chiqarilgan. Ushbu operatsion ti zim quyidagilarni o'z ichiga oladi oldingi versiya Windows Vista va o'rnatilgan dasturlar va interfeys bilan shug'ullanadigan butunlay yangi echimlar. Ba'zi dasturiy ta'minot bekor qilindi. Gap o'yinlar, dasturlar va ba'zi texnologiyalar haqida ketmoqda. W indows 7 operatsion tizimi bir nechta nashrga ega: Starter, Home, Home Premium, Enterprise, Professional va Ultimate. Windows 8 operatsion tizimining navbatdagi versiyasi 2012 yilda chiqarilgan. Bu holda operatsion tizimning asosiy yangiligi o'zgartirilgan interfeys edi. U ishlash uchun maxsus