logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon

Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4799.09765625 KB
Ko'chirib olish
Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon (1897-1938) Muhabbat osmonida go‘zal Cho‘lpon edim, do‘stlar… Abdulhamid Sulaymon o‘g‘li Cho‘lpon 1897-yilda Andijon shahrining Qatorterak mahallasida tug‘ildi. • Uning otasi Sulaymonqul mulla Muhammad Yunus o‘g‘li Andijonning obro‘li kishilaridan bo‘lib, savdogarchilik bilan shug‘ullanar edi. U zamonasining o‘qimishli kishilaridan hisoblanar, o‘zi ham she’rlar yozib turardi. O‘sha davrda bo‘lajak shoirning otasi o‘zi yozgan hajviy she’rlardan devon tuzganligi haqida ma’lumotlar bor. “Rasvo” taxallusi bilan ijod qilgan.Z i y o l i o t a Ta’l im • Cho'lpon madrasa tahsilini ko'rgach, 1912-1914- yillarda rus-tuzem maktabida o'qidi. Shu vaqtda „Tarjimon" gazetasi va „Oyna" jurnaliga xabar va she'rlar yo'llab turdi. • 1914-yilda „Sadoyi Turkiston" gazetasida Cho'lponning “Turkistonli qardoshlarimizga” she'rining e'lon qilinishi esa o'z mavzusiga ega, o'zbek xalqining taqdiri ustida kuyinayotgan shoirning dunyoga kelganidan darak berdi. Cho`lpon – tong yulduzi! • Holbuki, u bu vaqtda endigina 16 yoshga kirgan yigitcha bo`lib, Munavvar qori unga bejiz Cho'lpon — Tong yulduzi , degan taxallus bermagan ekan.• Cho'lpon “Sadoyi Turkiston” gazetasida “Qurboni Jaholat” va “Do'xtur Muhammadyor” hikoyalarini hamda “Yozg'uvchilarimizga”, “Adabiyot nadur?” maqolalari (1914-yil) ni e'lon qildi. Jo`shqin faoliyat • 1919 -19 23 - «Y a ngi sh arq», «Ishtirokiyun» (1920 -yil dan «Qizil bayroq», 1922 - y il dan «Turkiston») gaz etasi da adabiy xodim ; • 1920 -19 23 - Xalq maorif komissarligi qoshidagi Ilmiy kengash (1921 - y il dan O‘lka o‘zbek bilim hay’ati, 1922 - y il dan Ilmiy hay’at) da rais ; • 1921 - 22 - «Buxoro axbori» gaz etasi da muharrir ; • 1921; 1922 - 23 - «Turon» teatrida direktor ; • 1922 - 23 - «Mushtum» jur nali va «Darxon» gaz eyasi da texnik muharrir, adabiy xodim ; • 1924 - 27 - O‘zbek drama studiyasi da adabiy emakdosh ( Moskva) ; • 1927 - 31 - O‘zbek davlat drama teatrida adabiy emakdosh ; • 1931 - 34 - SSSR XKS va S h arq xalqlari markaziy nashriyotida tarjimon (Moskva ); • 1935 - 37 - «Mushtum» va «Guliston» jur na l l ari hamda «Teatru» gaz etasi da adabiy xodim (jamoatchilik asosida). Asarlari SHE'RIY TO'PLA MLA RI: • “ Uyg'onish” (1922); • “ Buloqlar” (1923); • “ O'zbek yosh shoirlari” (1923); • “ Go'zal yozg'ichlar” (1925); • “ Adabiyot parchalari” (1926) ; • “ Tong sirlari” (1926); • “ Soz” (1935); • “ Jo`r” - oxirgi to’plami, nashr etilmay qolgan. • “ Yana oldim sozimni” (1991). D i q q a t , b i l i b o l i n g !• Barmoq vazni C ho`lpon va Fitratning ijodiy izlanishlari bilan XX asrning 20-y il lar i boshlaridayoq yangi o‘zbek she’riyatining asosiy vazniga aylandi. Py esalari • 1928-yil - “O’rtoq Qarshiboyev”; • 1921-yil - “Yorqinoy”; • 1921 -yil – “ O‘ldiruvchi ”; • 1922 -yil - «Sevgi va saltanat» ; • 1922 -yil – “ C h o‘pon sevgisi ”; • 1928-yil - “Hujum” (Rus yozuvchisi V.Yan bilan); • 1921-yil - “Halil farang”; • 1926-yil - “Cho`rining isyoni”; • “ Qorovul uyqusi”; • “ Yana uylanaman“; • “ Uzunquloq bobo" • “ Mushtumzo'r“… Ocherk v a hik oy alari OCHERKLARI: • “ Yo‘l esdaligi ”; • “ Vayronalar orasidan” ocherklari… HIKOYALAR: • “ Oydin kechalarda”; • “ Qor qo'ynida lola“; • “ Novvoy qiz”; • “ Oq podshoning in’omi”; • “ Gavharoy”… Tarjimachilik • K.Gotssi, «Malikai Turondot» ; • N.V.Gogol - «Tergovchi» ; • Bill Belotserkovskiy «Labbay», «Po‘rtana» ; • Moler - «Xasis» ; • K.Goldon - «Ikki boyga bir qarol» ; • Lope de Vega «Qo‘zi bulo q » ; • U.S h ekspir - «Hamlet» ; • F.S h iller - «Bosmachilar» ; • S.Levitina - «Hukm» ; • A.Fayko - «Portfelli kishi» ; • V.Tretyakov - «Na’rangni tort, Xitoy!» ; • V. Ivanov - «14—69 raqamli zirhli poezd» p y esalarini o‘zbek tiliga o‘girdi. M u m t o z t a r j i m o n l i k • A.S.Pushkin - «Boris Godunov», «Dubrovskiy» ; • I.S.Turgenev - «C h o‘ri qiz» ; • I.Franko - «Million», «Feruza» ; • L.Andreev - «Gubernator», «Osilgan etti kishining hikoyasi» ; • A.P.C h exov - «Qochoq» ; • A.M.Gorkiy - «Ilgaklar», «Ona» kabi asarlarni ham tarjima qildi. M a s h ’ u m k u n • Millat baxti uchun jonini tikkan jasur o'g'lon, buyuk iste'dod egasi bo'lgan adib 1937- yilning 14- iyulida qamoqqa olinadi. • Davrining bir guruh asl farzandlari qatori 1938- yilning 4- oktabrida otib tashlanadi. E’tirof CHO`LPONGA: • Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti (1991); • «Mustaqil lik» ordeni (1999) berildi. • 1997 y. Cho`lponning 100 yilligi keng nishonlanib, Andijonda C h o‘lpon uy-muzeyi tashkil etildi; • O‘zbek milliy akademik drama teatrida Cho`lpon hayoti va ijtimoiy faoliyati haqida hikoya qiluvchi «Kunduzsiz kechalar» (Usmon Azim asari) spektakli sahnalashtirildi. CHO` LPON LI RI KA SIDA N N AMUN ALA R Muhabbatning saroyi keng ekan, yo'lni yo'qotdim-ku, Asrlik tosh yanglig' bu xatarlik yoida qotdim-ku. Karashma dengizin ko'rdim, na nozlik to'lqini bordir, Halokat boig'usin bilmay qulochni katta otdim-ku... QALANDAR ISHQI VIJ DON ERKI A y t ut qinlar, ay ezilgan, A y qiy nalgan, y o'qsil ellar, A y umidsiz, ay chizilgan Dor oldiga... oppoq dillar!   A y bev alar, bechoralar, A y bog’langan k ishanlarga. A y erk uchun ov oralar, Ko'p y alinmang siz ularga!.. YONG'I N Talanmagan, yiqilmagan yer yo'q, Go'daklar nayza boshida... (Xabar) Nega menim qulog'imda tun va kun Boyqushlarning shumli tovshi baqirar? Nega rmenim borlig'imga har o'yun Va har kulgi og'u separ, o't qo'yar? Ko'nglim kabi yiqiq uylar, qishloqlar, Boyqushlarga buzuq ko'ksin ochganmi? Ota-ona, tanish-bilish, o'rtoqlar Yurtni tashlab, tog' va toshga qochganmi?... “ Kecha k unduz” romani • Cho‘lpon mislsiz she’riy kashfiyotlardan tashqari «Kecha va kunduz» deb ataluvchi birinchi o‘zbek roman- dilogiyasining muallifi hamdir. Asar k o‘pchilik o‘quvchilar tomonidan Abdulla Qodiriyning «O‘tkan kunlar» romani darajasidagi asar sifatida baho oldi. • Asar 1935-1936-yillarda yozilgan. CHO‘LPONNING «KECHA VA KUNDUZ» ROMANI TO‘G‘RISIDA (N. Karimov maqolasidan olindi.) • “ Ushbu romanning dastlabki boblari 1935 - yilda «Sovet adabiyoti» jurnalining 1-sonida e’lon qilindi. Bu faktga asoslanib, biz asarni 1934 - yilda yozib tugallangan, deb qat’iy ayta olamiz. • Adabiy tanqidning «zambaraklar»i o‘zini nishonga olib turganini bilgan Cho‘lpon roman qo‘lyozmasining Yozuvchilar uyushmasida muhokama qilinishini qanchalik istamasin, rasmiy adabiy jamoatchilik bu ishga bosh qo‘shmadi. • Muhokama uchun roman o‘qiladigan bo‘lganda, bor- yo‘g‘i 11 kishi qatnashdi. Ikkinchi safar ulardan atigi 7 tasi ishtirok etdi. Uchinchi qismning o‘qilishiga esa 4—5 kishidan boshqasi kelmadi. Hatto uyushma rahbarlari ham Cho‘lponning romani bilan qiziqmadilar. • Roman 1936 - yilning oxirida, katta qiyinchiliklardan keyin, nashr etildi. Lekin u kitob do‘konlarida turib qolmadi. Shunga qaramay, 1937 - yilning avgustiga, Cho‘lpon hibsga olingunga qadar, matbuot bu asar haqida og‘iz ochmadi. • Cho‘lponning badiiy niyatiga ko‘ra, aytib o‘tilganidek, romanning ikkinchi qismi «Kunduz» deb atalishi lozim edi. Lekin bu qismning taqdiri to‘g‘risida aniq ma’lumot yo‘q. Ayrim kishilar bergan xabarlarga ko‘ra, muallif bu qismni yozib tugatgan, hatto u hibsga olingan paytda asar grankasi (bosma varaqalari) tayyor bo‘lgan. • Roman 1987 - yilda «Sharq yulduzi» tahririyati tomonidan chop etilayotgan kezlarda, shu grankaning Samarqandda istiqomat qiluvchi qandaydir bir kishining qo‘lida saqlanayotgani haqida «mish-mish»lar tarqaldi… • Abdulla Oripov esa Xitoy safaridan qaytganidan keyin urumchilik Yolqin Abdushukurning «Kunduz»ni o‘qiganligi va bu asarning ayrim lavhalari hozir ham uning xotirasida omon saqlanayotganligi haqida darak berdi. Lekin na uning o‘zi, na boshqa biror kimsa Yolqin Abdushukur bilan uchrashib, «Kunduz»ning keyingi ta q diri bilan qiziqmadi. Bizning ham bu boradagi harakatlarimiz oxiriga yetmadi… ” MUSTA HKA MLA SH • 1. Cho`lpon kimlarning asarlari ta’sirida turkchilik g’oyalari, jadid qarashlari bilan tanishadi va “O`zbek milliy yozuvchisi” bo`lishga ahd qiladi? • 2. Cho`lponning adabiy taxalluslari? • 3. Cho`lponning ilk she’ri va hikoyasi qachon va qayerda bosildi? • 4. 1921-22 yillarda o`zbek tilini rasmiy til sifatida yoyish, buxorolik mehnatkashlarni siyosiy hayotga jalb etish, adabiyotni va san’atni rivojlantirish bo`yicha etakchi nashrga aylangan gazeta? • 5. Cho`lponning milliy dramaturgiyani rivojlantirishga qo`shgan hissasi? • 6. Cho`lpon 1932-1935- yillar davomida Moskvada yashagan. O`sha paytlarda u kimlarning asarlarini tarjima qildi? • 7. Cho`lponning so`nggi she’rlar to`plami? • 8. Cho`lpon o`zbek adabiyotida qaysi janrga asos soldi? • 9. “Kecha va kunduz” romanida Zebi Akbarali mingboshiga tekkach, kimning o`rnini egalladi? • 10. Zebini zaharlamoqchi bo`lgan qahramon kim edi? • 11. “Soddasan, Akbarali! Podsholik hamma vaqt yurtning obro`ylik odamlarini himoya qiladi.” Ushbu gaplar kim tomonidan aytilgan? • 12. “Kecha va kunduz” romani qachon yozilgan va qaysi nashrlarda e’lon qilingan? E’TI BORING IZDAN XUR SAND MIZ! @Programmist86

Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon (1897-1938)

Muhabbat osmonida go‘zal Cho‘lpon edim, do‘stlar…

Abdulhamid Sulaymon o‘g‘li Cho‘lpon 1897-yilda Andijon shahrining Qatorterak mahallasida tug‘ildi. • Uning otasi Sulaymonqul mulla Muhammad Yunus o‘g‘li Andijonning obro‘li kishilaridan bo‘lib, savdogarchilik bilan shug‘ullanar edi. U zamonasining o‘qimishli kishilaridan hisoblanar, o‘zi ham she’rlar yozib turardi. O‘sha davrda bo‘lajak shoirning otasi o‘zi yozgan hajviy she’rlardan devon tuzganligi haqida ma’lumotlar bor. “Rasvo” taxallusi bilan ijod qilgan.Z i y o l i o t a

Ta’l im • Cho'lpon madrasa tahsilini ko'rgach, 1912-1914- yillarda rus-tuzem maktabida o'qidi. Shu vaqtda „Tarjimon" gazetasi va „Oyna" jurnaliga xabar va she'rlar yo'llab turdi. • 1914-yilda „Sadoyi Turkiston" gazetasida Cho'lponning “Turkistonli qardoshlarimizga” she'rining e'lon qilinishi esa o'z mavzusiga ega, o'zbek xalqining taqdiri ustida kuyinayotgan shoirning dunyoga kelganidan darak berdi.

Cho`lpon – tong yulduzi! • Holbuki, u bu vaqtda endigina 16 yoshga kirgan yigitcha bo`lib, Munavvar qori unga bejiz Cho'lpon — Tong yulduzi , degan taxallus bermagan ekan.• Cho'lpon “Sadoyi Turkiston” gazetasida “Qurboni Jaholat” va “Do'xtur Muhammadyor” hikoyalarini hamda “Yozg'uvchilarimizga”, “Adabiyot nadur?” maqolalari (1914-yil) ni e'lon qildi.

O'xshashlar

TO`RA SULAYMON
To‘ra Sulaymon she’rlari
Abdulhamid Cho‘lpon hayoti va ijodi
Tropik cho`llar va subtropiklar tabiati
Furqat. G`azallar