“ Areal lingvistika” ning tadqiqot olib borish usullari” Reja: 1.  Sinxron va diaxron tavsiflash metodologiyalari 2.  Areal atlaslar haqida Sinxron tavsiflash “Areal  lingvistika”  fani  tomonidan  amalga  oshiriladigan  areal   tadqiqotlar  natijalari  lingvistik  hamda  dialektologik  atlaslarda  namoyon  bo‘ladi.   “Areal  lingvistika”da  amalga  oshirilayotgan  tekshirish  obyekti  haqidagi   xulosalarda  ikki  xil  tavsiflash  usuli  alohida  ajralib  turadi:

Diaxron   tavsiflash. Sinxron tavsiflash muayyan  xronologik  voqelikda   dialektlararo  aloqalar  va  areal  mutanosiblik  asosida   belgilanadi.  A.T.Xrolenkoning  ta’kidlashicha,   sinxron  aspektda  tavsiflash   dialektografiyada ,  ya’ni,   hududiy  dialektlarning  zamonaviy-sinxron  holatini   kartalashtirish  jarayonida  yuzaga  chiqadi. “Areal lingvistika” fanining diaxron tavsiflash metodologiyasi tillar areallarining tarixiy ko‘rinishlarini o'rganish bilan shug‘ullanadi.

Diaxron tavsiflash  esa,  tillarning  tarmoqlarga   boiinishining  qadimgi  holatlarini,  shu  bilan   birga  dialektlararo  birlashish  yuz  berish   holatlari  areallarini  yuzaga  chiqarishga   yo‘naltiriladi. Xususan,  hududiy   jihatdan   yaqin  boigan  tillar,   sheva  va  dialektlaming  o'zaro  munosabati,   bir-biriga  ta’sinning  tarixiy  voqeliklari  asosida   bahs   yuritadi

Shu bilan  birga  tillar  va  shevalarning  paydo   boiishi,  ularning  tarqalishi  va  bunga  sabab   bo‘ladigan  tarixiy,  iqtisodiy,  siyosiy,  etnografik  va   madaniy  omillar  ham  diaxron  tavsiflash   metodologiyasi  asosida  xulosalanadi. Diaxron  aspektda  areal  o'rganish  nafaqat  tillar  va   ulai  oilalarining  qarindoshligi  masalasini   organadi.  balki  muayyan  til  va  shevaning  yuzaga   kelishida  va  shakllanishida  qarindosh  boimagan   tillar  bilan  ro‘y  bergan  tarixiy  aloqalarga  ham   munosabat  bildiradi.

V.Desnitskaya o'zining  “Areal  lingvistikaning  metodologiyasiga  doir”  deb   nomlangan  maqolasida:  “tirik  tillaming  lingvistik  kartalashtirilishi  orqaligina   ularning  areallarini  o‘rganishda  maksimal  aniqlikka  erishish  mumkin”,  -  deya  ta’kidlaydi.   Aynan   shuning   uchun   ham ,  tillar  va  dialektlarni  areal   o‘rganish  ishi  lingvogeografik  metodlar  orqali  o'zining  yuksak  darajadagi   taraqqiyotiga  erisha  oladi. Maxsus  dastur-so‘roqlik  asosida  tayyorlangan,  ma’lum  til  yoki  shevalarga   xos  xarakterli  xususiyatlarning  tarqalish  ehegarasini  aks  ettiruvchi  areal   kartalarning  albom  shaklidagi  sistemali  to‘plami  - areal  (yoki  dialektologik)   atlas  deyiladi.